Xem mẫu
- TRƯ NG ð I H C C N THƠ
KHOA TH Y S N
TR N TH THÚY AN
NH HƯ NG C A KÍCH D C T LÊN QUÁ TRÌNH
SINH S N CÁ TRÊ VÀNG ð C (Clarias macrocephalus)
LU N VĂN T T NGHI P ð I H C
NGÀNH QU N LÝ NGH CÁ
07-2009
- TRƯ NG ð I H C C N THƠ
KHOA TH Y S N
TR N TH THÚY AN
NH HƯ NG C A KÍCH D C T LÊN QUÁ TRÌNH
SINH S N CÁ TRÊ VÀNG ð C (Clarias macrocephalus)
LU N VĂN T T NGHI P ð I H C
NGÀNH QU N LÝ NGH CÁ
CÁN B HƯ NG D N
Ts. NGUY N VĂN KI M
07-2009
- L IC MT
Trư c h t tôi xin chân thành c m t Ban Giám Hi u, Ban Ch Nhi m Khoa
Th y S n, Trư ng ð i h c C n Thơ ñã t o ñi u ki n ñ tôi ñư c h c t p,
nghiên c u trong nh ng năm qua.
Tôi xin chân thành bày t long bi t ơn sâu s c ñ n Th y Nguy n Văn Ki m ñã
t n tình hư ng d n, t o m i ñi u ki n giúp ñ trong su t th i gian ti n hành
thí nghi m và hoàn ch nh lu n văn t t nghi p.
ð c bi t tôi xin g i l i c m ơn ñ n toàn th cán b công ch c thu c B môn
K thu t Nuôi Cá Nư c Ng t thu c Khoa Th y s n, Trư ng ð i H c C n Thơ
luôn s n lòng giúp ñ và h tr tôi trong lúc ti n hành ñ tài.
Xin c m ơn các b n l p Qu n lý Ngh Cá K31 ñã giúp ñ ñ ng viên tôi trong
nh ng năm h c t p.
Cu i cùng là l i c m ơn ñ n Ba, M , gia ñình và nh ng ngư i thân ñã ñ ng
viên và giúp ñ tôi r t nhi u trong su t quá trình h c t p cũng như nghiên c u
th c hi n ñ tài và hoàn ch nh lu n văn t t nghi p.
Xin c m ơn t t c m i ngư i ñã giúp ñ và chia s v i tôi ñ ñư c thành công
hôm nay.
Tác gi
Tr n Th Thúy An
i
- TÓM T T
ð tài ñã kích thích cá Trê vàng ñ c (Clarias macrocephalus) sinh s n b ng
các lo i ch t kích thích (LHRH-a, HCG và não thùy). M i lo i ch t kích thích
ñư c tiêm n ng ñ khác nhau. LHRH-a ñư c tiêm v i các n ng ñ 20 g +
Motilium, 30 g + Motilium, 40 g + Motilium /kg cá ñ c. HCG ñư c tiêm
v i 3 n ng ñ 600 UI, 800 UI, 1000 UI /kg cá ñ c. HCG + não thùy ñư c
tiêm v i các n ng ñ 1,0 mg +500 UI, 1.5 mg +500 UI, 2 mg +500 UI /kg cá
ñ c. K t qu có s thay ñ i v m t hình thái c a tinh sào sau khi tiêm ch t
kích thích. Trong ñó, LHRH-a n ng ñ 20 g + Motilium /kg cho t l th
tinh cao nh t. HCG n ng ñ 1000 UI/kg cho t l th tinh cao nh t. N ng ñ
HCG cho t l th tinh cao nh t là 1.5 mg +500 UI/kg.
ii
- M CL C
CHƯƠNG 1 GI I THI U ...........................................................................................1
1.1. ð t v n ñ .........................................................................................................1
1.2. M c tiêu c a ñ tài ...........................................................................................2
1.3. N i dung nghiên c u ........................................................................................2
1.4. Th i gian th c hi n............................................................................................2
CHƯƠNG 2 T NG QUAN TÀI LI U .......................................................................3
2.1. V trí phân lo i và phân b ................................................................................3
2.2. Sơ lư c v ñ c ñi m sinh h c c a cá Trê vàng .................................................4
2.3. Tình hình nghiên c u cá Trê vàng trong nư c và trên th gi i .........................6
2.3.1.Trên th gi i ................................................................................................6
2.3.2.Trong nư c ..................................................................................................7
2.4. Sơ lư c m t s ho t ch t gây chin và r ng tr ng cá ......................................8
2.4.1.HCG (Human chorionic Gonadotropine) ....................................................8
2.4.2.Não thùy th ................................................................................................8
2.4.3.LHRH-a (Lutenizing Hormon- Releasing Hormon analog)........................8
2.5. Cơ ch quá trình chín và r ng tr ng..................................................................9
CHƯƠNG 3 V T LI U VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U...............................11
3.1. V t li u nghiên c u .........................................................................................11
3.2. Phương pháp nghiên c u.................................................................................11
3.2.1.Th i gian và ñ a ñi m th c hi n................................................................11
3.2.2. Th nghi m kích thích sinh s n cá Trê vàng ñ c dư i tác d ng c a các
lo i kích d c t khác nhau. .................................................................................11
3.2.2.1. Kích thích cá Trê sinh s n v i HCG .................................................11
3.2.2.2. Kích thích cá Trê sinh s n v i HCG k t h p v i não thùy ...............12
3.2.2.3. Kích thích cá Trê sinh s n v i LHRH-a + Motilium........................12
3.2.3. K thu t sinh s n nhân t o .......................................................................13
3.2.4. So sánh các ch tiêu sinh s n ....................................................................16
3.3. X lý s li u ....................................................................................................17
CHƯƠNG 4 K T QU VÀ TH O LU N ..............................................................18
4.1.K t qu xác ñ nh m t s y u t môi trư ng .....................................................18
4.2.K t qu thí nghi m kích thích cá Trê vàng sinh s n.........................................18
4.2.1. ð c ñi m hình thái tuy n sinh d c ñ c c a cá Trê vàng trư c và sau khi
tiêm ch t kích thích ............................................................................................19
4.2.2. Kích thích cá Trê ñ c sinh s n v i HCG..................................................19
4.2.3.Kích thích cá Trê vàng ñ c sinh s n b ng HCG k t h p não thùy ...........22
4.2.4.Kích thích cá Trê vàng ñ c sinh s n b ng LHRH-a + Motilium ..............24
4.2.5.Quá trình phát tri n phôi ...........................................................................26
4.2.6. S phát tri n c a h u phôi ........................................................................28
4.2.7. S hình thành cá con ................................................................................28
CHƯƠNG 5 K T LU N VÀ ð XU T..................................................................30
5.1.K t lu n ............................................................................................................30
5.2.ð xu t .............................................................................................................30
TÀI LI U THAM KH O ..........................................................................................31
PH L C ...................................................................................................................32
iii
- DANH M C HÌNH
Hình3.1. Cá Trê vàng b m ...................................................................................13
Hình 3.2. Cơ quan sinh d c cá cái a) và cá ñ c b)...............................................14
Hình 3.3.Gi i ph u cá ñ c ......................................................................................14
Hình 3.4. Vu t tr ng cá cái ...................................................................................15
Hình 3.5. Nghi n nhuy n bu ng tinh và cho nư c mu i sinh lý vào ................15
Hình 4.1. Tuy n sinh d c cá Trê vàng trư c khi tiêm ch t kích thích ..............19
Hình 4.2. Tuy n sinh d c cá Trê vàng sau khi tiêm ch t kích thích..................19
Hình 4.3. T l th tinh c a thí nghi m 1 .............................................................20
Hình 4.4. T l n c a thí nghi m 1 .....................................................................21
Hình 4.5. T l th tinh c a thí nghi m 2 .............................................................23
Hình 4.6. T l n c a thí nghi m 2 ......................................................................23
Hình 4.7. T l th tinh c a thí nghi m 3 .............................................................25
Hình 4.8. T l n c a thí nghi m 3 ......................................................................25
Hình 4.9.Quá trình phát tri n phôi cá Trê vàng ...................................................27
Hình 4.10. Hình thái c a h u phôi trong 5 ngày ..................................................29
iv
- DANH M C B NG
B ng 3.1 Li u lư ng HCG dùng trong thí nghi m ..............................................12
B ng 3.2. Li u lư ng HCG+ não thuỳ dùng trong thí nghi m ..........................12
B ng 3.3. Li u lư ng KDT LHRH-a + Motilium dùng trong thí nghi m .......13
B ng 4.1. K t qu xác ñ nh m t s y u t môi trư ng ........................................18
B ng 4.2.K t qu kích thích cá Trê vàng ñ c sinh s n b ng HCG ...................20
B ng 4.3. K t qu kích thích cá Trê vàng ñ c sinh s n b ng HCG k t h p não
thùy ............................................................................................................................22
B ng 4.4. K t qu kích thích cá Trê vàng ñ c sinh s n b ng LHRH-a +
Motilium ....................................................................................................................24
B ng 4.5. Các giai ño n phát tri n phôi ................................................................26
v
- CHƯƠNG 1
GI I THI U
1.1. ð t v n ñ
Trong nh ng năm g n ñây, các ho t ñ ng thu c lĩnh v c s n xu t Th y s n
càng tr nên ña d ng và phong phú. ð c bi t ð ng B ng Sông C u Long
(ðBSCL) vi c nuôi cá r t thu n l i do h th ng sông ngòi ch ng ch t và ngu n
nư c ng t quanh năm d i dào. Th c t cho th y vi c nuôi Th y s n ñây ñã
góp ph n gia tăng s n lư ng Th y s n không nh ng ph c v ñ cho nhu c u
tiêu th n i ñ a mà còn xu t kh u thu ng ai t cho ñ t nư c.
M t s loài cá nư c ng t có giá tr kinh t cao ðBSCL ñã ñư c nghiên c u
và chuy n giao k thu t t i ngư i nuôi như quy trình sinh s n nhân t o cá tra,
cá rô ñ ng, cá s c r n, cá mè vinh,... K t qu là ñã làm thay ñ i cơ b n v cơ
c u ñàn cá nuôi và phương th c nuôi cá ðBSCL ( t nuôi cá theo hình th c
nh l , năng su t th p sang hình th c nuôi cá hàng hóa có năng su t cao). Tuy
nhiên ðBSCL còn nhi u lòai cá có giá tr kinh t cao nhưng chưa ñư c nuôi
r ng rãi trong ñó có cá Trê vàng.
Cá Trê vàng (Clarias macrocephalus), là loài cá phân b khá r ng trên th
gi i. ðông Nam Á chúng phân b nhi u Thái Lan, Lào, Campuchia và
ðBSCL. Nhi u ngư i dân cho bi t, cách ñây kh ang 20 năm cá Trê vàng có
nhi u ðBSCL, nhưng ngày nay còn g p r t ít. Nguyên nhân vì sao d n ñ n
hi n tư ng như v y thì v n chưa có câu tr l i.
M c dù, cá Trê vàng là loài cá ñư c nhi u ngư i ưa thích nhưng phong trào
nuôi chưa tương x ng so v i ti m năng s n có. Có nhi u nguyên nhân d n t i
vi c nuôi cá Trê vàng chưa phát tri n m nh như: sinh trư ng ch m, quy trình
nuôi chưa hoàn ch nh, s lư ng cá gi ng hàng năm s n xu t còn ít, chưa ñ
cung c p cho ngư i nuôi, m c dù hi n nay ñã m nhi u cơ s s n xu t gi ng
nhưng v n chưa ñ t hi u qu cao . ð c bi t ngu n cá Trê vàng ngoài t nhiên
ngày càng gi m, n u không can thi p k p th i thì r t có th trong tương lai
không xa, loài cá có giá tr kinh t này s v ng bóng trong t p ñoàn cá nuôi
ñ ng b ng sông C u Long .
Trong lĩnh v c s n xu t gi ng cá Trê vàng thì n i lên m t v n ñ là cá ñ c
không th dùng bi n pháp vu t tinh d ch do lư ng tinh d ch c a cá ñ c quá ít.
Trong khi ñó ñ i v i cá cái thì ch c n m t lư ng ch t kích thích nh t ñ nh thì
cá cái có th r ng tr ng bình thư ng. V n ñ dùng các ch t kích thích ñ làm
tăng lư ng tinh trùng c a cá Trê vàng hi n nay v n chưa có tác gi nào ñ c p
1
- t i. Vì v y ñ tài “ nh hư ng kích d c t lên quá trình sinh s n cá Trê vàng
ñ c (Clarias macrocephalus) “ñư c th c hi n.
1.2. M c tiêu c a ñ tài
Xác ñ nh tác d ng c a m t s lo i kích d c t t i s sinh s n c a cá Trê vàng
ñ c. Rèn luy n tay ngh cho sinh viên trư c khi ra trư ng.
1.3. N i dung nghiên c u
Kích thích sinh s n cá Trê vàng ñ c dư i tác d ng c a các lo i kích d c t
khác nhau.
So sánh m t s ch tiêu sinh s n c a cá Trê vàng các thí nghi m .
1.4. Th i gian th c hi n
T tháng 03/2008 ñ n tháng 05/2009
2
- CHƯƠNG 2
T NG QUAN TÀI LI U
2.1. V trí phân lo i và phân b
Vi t Nam hi n nay có 3 loài cá Trê ñ a phương và 1 loài cá Trê nh p n i:
- Clarias macrocephalus - Ph bi n Nam B
- Clarias batrachus - Ph bi n Nam B
- Clarias fuscus - Ph bi n B cB
- Clarias gariepinus - Nh p n i vào mi n Nam
Clarias gariepinus ñư c nh p vào mi n Nam t Trung Phi chuy n qua Pháp
sang Sài Gòn tháng 1/1975 t i tr i Dư ng ngư Th ð c (Nguy n Văn H o,
Tr n Th Thu Hương, Nguy n Th Lài, 1976; Dương Thúy Yên, Vũ Ng c Út,
1991).
Theo Nguy n Tư ng Anh (2005) có th phân bi t 3 loài cá Trê Nam b qua
hình thái bên ngoài. ð c ñi m phân bi t gi a các loài cá Trê d a vào g c
xương ch m: cá Trê vàng (Clarias macrocophalus) g c xương ch m có hình
cánh cung, cá Trê tr ng (Clarias batrachus) g c xương ch m hình ch V, cá
Trê phi (Clarias gariepinus) g c xương ch m hình ch M. (Hình 2.1)
Hình 2.1.Phân bi t cá Trê vàng, Trê tr ng và Trê phi theo hình thái xương
ch m.
(1): Trê vàng (2): Trê tr ng (3): Trê phi (Theo Nguy n Tư ng Anh, 2005)
Ngoài ra g c vi ñuôi cá Trê vàng có m t v ch th ng ñ ng mà các loài cá Trê
khác không có (Theo T Thanh Dung, Tr n Th Thanh Hi n, 1994).
3
- Theo h th ng phân lo i c a T.S. Rass và G.T. Lindberg,1972, cá Trê vàng
thu c:
Ngành Chordata
L p Actinopteryqii
B Siluriformes
H Clariidae
Gi ng Clarias
Loài Clarias macrocophalus Gunther,1864
Trong các loài cá Trê trên thì cá Trê vàng (Clarias macrocophalus) ñư c nuôi
khá ph bi n ðBSCL và ñây là ñ i tư ng xu t kh u có giá tr cao. Cá Trê
vàng phân b ph bi n mi n Nam Vi t Nam, Malaisia, Thái Lan,…S phân
b r ng như th ch ng t cá Trê là loài d nuôi, có kh năng thích nghi cao.
2.2. Sơ lư c v ñ c ñi m sinh h c c a cá Trê vàng
Cá Trê nói chung là nh ng loài s ng ñáy, thích nơi t i tăm b i r m nên râu r t
phát tri n ñ tìm m i, ñ u d p c ng ñ chui rút dư i bùn. Cá Trê s ng ñư c
các môi trư ng ch t h p, dơ b n, hàm lư ng oxy hòa tan th p, th m chí b ng 0
(Togsanga và ctv, 19630; Dương Thúy Yên-Vũ Ng c Út,1991).
Cá Trê s ng trong bùn m, ao c n trong kho ng th i gian khá lâu nh có cơ
quan hô h p ph ( còn g i là” hoa kh ”) ((Smith, 1945) & (Sandon, 1950),
Dương Thúy Yên-Vũ Ng c Út,1991). Cá ch u ñư c nhi t ñ nư c t 8 – 39.50
C, pH t 3.5 – 9.5, ñ mu i dư i 16%o (Nguy n Duy Khoát, 2004).
Là loài ăn t p thiên v ñ ng v t ( Goss, 1963; Dương Thúy Yên- Vũ Ng c Út,
1991). Cá sau khi n dinh dư ng hoàn toàn b ng noãn hoàn t 1- 2 ngày
(Ph m Văn Khánh, Lý Th Thanh Loan, 2004). Giai ño n cá hương, cá gi ng
th c ăn ch y u là Daphnia, Copepoda,… Ngoài ra trong d dày còn xu t hi n
m t s gi ng loài th c v t phù du v i lư ng r t nh (Lê Th Kim Hoa, 1981;
Dương Thúy Yên- Vũ Ng c Út, 1991). Cá trư ng thành có tính ăn th t nh t là
th c ăn th i r a (Blache, 1964; Dương Thúy Yên- Vũ Ng c Út , 1991). Ngoài
ra, cá Trê còn có th s d ng các lo i th c ăn nhân t o như: th c ăn ch bi n,
b t b p, b t cá, ph ph m c a nhà b p,…
Chúng thư ng ho t ñ ng, bơi l i, ăn m nh vào chi u t i ho c ban ñêm vào lúc
tr i g n sáng (Ph m Văn Khánh, Lý Th Thanh Loan, 2004).
Cá có kích c nh , t c ñ l n trung bình. Giai ño n cá hương, cá gi ng thì l n
nhanh v chi u dài, sau ñó t c 15cm tr ñi tăng tr ng nhanh hơn. Cá 1 năm
4
- tu i trong t nhiên có tr ng lư ng trung bình 400-500 gam/con (Ph m Văn
Khánh, Lý Th Thanh Loan, 2004).
Trong các loài cá Trê nuôi hi n nay ðBSCL, cá Trê phi có s c l n nhanh
nh t, tr ng lư ng l n nh t, k ñó là cá Trê lai r i ñ n cá Trê vàng. S c l n c a
cá ph thu c vào m t ñ cá th nuôi, s lư ng và ch t lư ng th c ăn, ñi u ki n
ao nuôi (T Thanh Dung, Tr n Th Thanh Hi n, 1994).
Cá Trê vàng ngoài t nhiên 1 năm tu i thì thành th c. Vào mùa sinh s n, cá b
m tu s a các hang các ao h , ru ng, cá ñ trên nh ng cánh ñ ng có nư c,
con cái ñào hang tròn nh , r ng 30cm, sâu 5 -8cm. G n ñ n ngày sinh s n
chúng ve vãn nhau các khúc sông, ño n kênh. Con ñ c và con cái qu n quýt
bên nhau hàng ch c gi (30-40 gi ), lúc ñ u tr ng chưa ñư c ñ ra. Quá trình
sinh s n kéo dài trên 20 gi . Trong su t quá trình giao ph i, con cái ñ y ph n
ñ u c a nó tỳ vào gi a c a cơ th con ñ c, ép l sinh d c c a nó thành hình
ch U. Trong su t th i gian này chúng làm t và không b t n h i b i các loài
cá khác. Cá có t p tính ñ tr ng, b o v tr ng và con. Tr ng ñư c ñ ra trên
n n ñ t và dính nguyên ñó. ch nư c nông, cá ñ tr ng dính vào cây c
th y sinh. Tr ng cá có màu vàng nâu. Cá thư ng ñ vào ñêm r nh t vào lúc
g n sáng, sau nh ng cơn mưa rào, sau khi ñ con ñ c gi t con cái n m g n
ñ y (Huỳnh Kim Hư ng, 2005).
Trong ao do ñư c chăm sóc t t nên có th ñ ñư c nhi u l n trong năm t
tháng 3-11dương l ch. Th i gian nuôi v cá Trê vàng t t nh t t tháng 2-5, lúc
này cá có h s thành th c cao nh t. H s thành th c c a cá Trê ñ t c c ñ i t
tháng 5-7 (T Thanh Dung, Tr n Th Thanh Hi n, 1994). N u ñư c nuôi v
t t s c sinh s n t i ña c a cá Trê vàng là 50.000-70.000 tr ng/kg cá cái.
Thông thư ng s c sinh s n cá Trê t 30.000-50.000 tr ng/kg cá cái. .
Có th dùng kích d c t ho c các ch t kích t sinh s n như HCG, LH_RHa và
não thùy cá ñ kích thích r ng tr ng. ð tăng hi u qu sinh s n, thư ng tiêm 2
l n, li u tiêm sơ b v i lư ng b ng 1/3 l n t ng li u lư ng và 2/3 cho l n tiêm
quy t ñ nh, li u quy t ñ nh tiêm sau li u sơ b 7-8 gi . Thu c ñư c tiêm vào
cơ lưng ho c xoang b ng c a cá (Ph m Văn Khánh, Lý Th Thanh Loan,
2004).
Theo Ph m Báu (1984) nuôi v cá b m b ng th c ăn t ng h p có b sung
thêm óc v n ñ p nh nuôi v i m t ñ 100 con/ m2 , t l thành th c ñ t 90%.
N u ñư c nuôi v t t s c sinh s n tương ñ i c a cá Trê vàng là 50 000–70 000
tr ng/kg cá cái, th i gian tái phát 1.5 – 2 tháng (Nguy n Văn Ki m, 2005).
5
- H s thành th c c a cá Trê ñ t c c ñ i t tháng 5 - 7. T n s xu t hi n giai
ño n IV cao nh t 2 tháng này. Ch ng t ñây là th i ñi m sinh s n t p trung
c a cá ( Lê Ng c Di n, 1980; Tr n Th H ng, 1981; Dương Thúy Yên, Vũ
Ngoc Út, 1991).
K t qu nhiên c u c a nhi u tác gi cho th y ñ u v sinh s n c a cá n u s
d ng ñơn thu n HCG thì hi u qu không cao, nhưng n u k t h p v i não thùy
t l r ng tr ng và ñ tr ng c a cá tăng lên 10-15%. Khi nghiên c u tác d ng
tương h gi a ch t chi t c a não thùy v i HCG ñã xác l p ñư c ho t tính 1 mg
não thùy tương ñương v i 500UI HCG nguyên ch t (Nguy n Văn Ki m,
2000).
các loài cá Trê thì con ñ c thành th c có gai sinh d c (l i h n ra ngoài và
có ñ u nh n), t p tính hung hăng hơn( Nguy n Tư ng Anh, 2005).
Cá Trê cái thành th c t t thư ng có b ng to, m ng, m m, l sinh d c cá Trê
cái hình tròn hơi cương nhưng không dài và nh n. Có th ti t ra tr ng khi n n
nh vùng b ng g n l sinh d c. ( Nguy n Tư ng Anh, 2005).
Hình 2.2. Phân bi t ñ c cái cá trê: cá ñ c bên trái có ño n cu i c a ng d n
tinh hình gai nh n (Nguy n Tư ng Anh, 2005).
t t c các loài cá Trê hi n có nư c ta, cơ quan sinh d c ngoài c a con ñ c
và con cái có s khác bi t v hình thái tương ñ i rõ. Ph n cu i c a ng d n
ni u sinh d c c a cá ñ c phía ngoài thân gi ng như gai nh n. cá cái l sinh
d c hình tròn ( Nguy n Tư ng Anh, 2005)..
2.3. Tình hình nghiên c u cá Trê vàng trong nư c và trên th gi i
2.3.1.Trên th gi i
6
- Trong các loài cá nuôi nư c ng t và nư c l trên th gi i, các loài cá da trơn
ñ ng th năm v s n lư ng hàng năm, kho ng 350.000 t n, v i nhi u hình
th c nuôi khác nhau như nuôi ñơn, nuôi ghép ho c nuôi xen canh v i tr ng
lúa và các v t nuôi khác. M c dù có t i hơn 2.600 loài nhưng ch có 3 h ñang
ñư c nuôi ph bi n, ñó là h cá Nheo M (Ictaluridae), h cá Trê (Clariidae)
và h cá Tra (Pangasidae), (Huỳnh Kim Hư ng, 2005).
Thái Lan, cá Trê vàng và cá Trê tr ng là 2 loài ñư c nuôi ph bi n, chúng
phân b r ng các vùng nư c ng t và là th c ph m ph bi n, có giá tr trên
th trư ng. Nuôi cá Trê hàng năm cho thu nh p cao hơn các loài khác (Huỳnh
Kim Hư ng, 2005).
2.3.2.Trong nư c
Trong nh ng năm g n ñây, phong trào nuôi ca Trê ñã phát tri n m nh m t
s ñ a phương mi n Nam mà ñ c bi t là ðBSCL nhưng cá Trê ñư c nuôi
ph bi n là cá Trê lai (con lai gi a cá Trê vàng cái v i cá trê phi ñ c). Vi c
nuôi cá Trê lai ñem l i thu nh p ñáng k cho gia ñình.
Cá Trê nói chung có kh năng thích ng cao ao nuôi v không ñòi h i các
ñi u ki n k thu t m t cách nghiêm ng t. Qua th c t ðBSCL cho th y ao
nuôi v có di n tích r t nh có di n tích t vài ch c ñ n vài trăm mét vuông
cá ñ u thành th c t t. Nhưng ao nuôi v cá Trê c n có b ch n ch n, không
ñư c vò r , không có l m i. m c nư c ao t 0.5-1m. Cá dùng ñ nuôi v có
ñ 12 tháng tu i, trong lư ng trung bình 150-200g tr lên.
K t qu nuôi v cá Trê trư ng ðHCT cho th y v i th c ăn hàm lư ng
protein là 35%, cho ăn 4-5% tr ng lư ng thân thì sau kho ng 60 ngày nuôi v
cá có th tham gia sinh s n. Kh i lư ng trung bình có th tham gia sinh s n
c a cá Trê vàng là 250-300 g và 350-400 g ñ i v i cá Trê tr ng (Nguy n Văn
Ki m, 2002; Huỳnh Kim Hư ng, 2005)
ðã có m t s nghiên c u thành công khi cho cá Trê ñ t nhiên trong ao và
kích t (DOCA; LH; HCG, não thùy nhóm cá chép) kích thích cá ñ . Th i
gian phát tri n phôi 24-26h, nhi t ñ 26-280C (Lê Thanh Hùng va ctv, 1994;
Nguy n Tư ng Anh và ctv,1980; Trương Chí H c, 1998; ðư c trích d n b i
Nguy n Văn Ki m, 2004; Huỳnh Kim Hư ng, 2005).
Vào kho ng năm 1982-1987 thành ph H Chí Minh và m t s t nh ðBSCL
ñã s n xu t ra m t lư ng cá Trê phi gi ng khá l n ñ cung c p cho ngư i nuôi
và vi c nuôi cá Trê phi ñã ñem l i ngu n thu ñáng k cho ngư i nuôi cá.Do s
có m t c a cá Trê phi các t nh Nam b mà t ñó bi n pháp k thu t lai t o
7
- gi a Trê phi v i Trê vàng ra ñ i. V n ñ lai t o gi a cá Trê phi v i Trê vàng
ñã thu ñư c nh ng k t qu ñáng khích l (Nguy n Văn Ki m và ctv, 1999)
2.4. Sơ lư c m t s ho t ch t gây chín và r ng tr ng cá
2.4.1.HCG (Human chorionic Gonadotropine)
Có tên ti ng Vi t là kích d c t màn ñ m ho c kích d c t nhau thai, ñư c
Zondec và Aschheim phát hi n t năm 1927 trong nư c ti u ph n có thai 2-
4 tháng, là m t polypeptide có tr ng lư ng phân t 36.000 ( Nguy n Tư ng
Anh, 1999).
Ngày nay, HCG là lo i kích d c t ñư c dung có hi u qu cho nhi u loài cá
nh t. Ngoài các loài cá Mè, các loài cá Trê, HCG còn có tác d ng gây r ng
tr ng cho nhi u loài cá khác nư c ta như cá Tra, cá B ng, cá Basa, cá
Vàng,… nư c ngoài, HCG còn ñư c dung cho cá Chình (Yamamoto,
Nagahama, 1973), cá Vư c v n (Stevens, 1967),…ð c bi t là s thành công
c a Morozova t năm 1936 trên cá Perca fluviatilis b ng nư c ti u ph n có
thai (Nguy n Tư ng Anh,1999; Nguy n Hu n , 2007)
HCG trên con ñ c có tác d ng như ICSH (interstitial cell stimulating
hormone) nó có tác d ng kích thích t bào k leydig trong tinh hoàn ti t ra
hormone sinh d c ñ c và kích thích quá trình t o tinh cũng như ho t tính c a
các t bào dinh dư ng sertoli bên trong ng sinh tinh ( Nguy n Tư ng Anh,
1999; Nguy n Hu n, 2007)
2.4.2.Não thùy th
Hi n nay , não thùy c a cá ñư c s d ng dư i hai d ng não tươi và não khô.
ðây là lo i kích d c t ñư c s d ng ph bi n và s d ng trên nhi u loài cá.
Ho t tính c a não thùy cao nh t khi cá có tuy n sinh d c thành th c, t c là kh
năng gây chin và r ng tr ng cao nh t (Nguy n Tư ng Anh, 1999; Nguy n
Hu n, 2007), vi c tiêm não thùy cho cá b m các loài tham gia sinh s n tùy
thu c vào nhi u y u t , mà quy t ñ nh li u lư ng khác nhau như: ch t lư ng
ho t tính c a não thùy, ñ c tính nh y c m c a loài , tình tr ng thành th c c a
cá b m khi ñư c tiêm, nhi t ñ nư c các ñi u ki n khác c a môi trư ng
ch a cá sau khi ñư c tiêm thu c kích thích ( Nguy n Tư ng Anh, 1999;
Nguy n Hu n, 2007)
2.4.3.LHRH-a (Lutenizing Hormon- Releasing Hormon analog)
Trong ngh nuôi cá ngư i ta thư ng dùng mGnRH-A (hay còn g i là LHRH-a
là ch t tương t GnRH-A c a ñ ng v t có vú) và sGnRH-A (ch t tương t
GnRH c a cá h i) và m t ch t kháng dopamine (Nguy n Tư ng Anh,
8
- 1999).Trên cá ñ i ngư i ta c y h n h p testostoron (T) và LHRH-a và th t có
s l n lên c a noãn bào (Kelley và ctv,1987). Trên cá măng bi n c y LHRH-a
(200 g) và methytestosteron (MT)(0,25mg) ñã làm tăng t l cá cái thành th c
(85%) so v i ñ i ch ng (3,3%)(Tamru và ctv,1988). cá rô ñ ng theo Ph m
Ng c Khánh li u t 80-100 g/ kg cá cái dung kèm v i Domperidom (Dom)
có th i gian hi u ng là 10-12 gi (ñư c trích d n b i Tr n Th Phương Lan,
2008)
2.5. Cơ ch quá trình chín và r ng tr ng
Theo Nguy n Tư ng Anh (1999) ti p theo s chín ho c trong th i gian chín,
nhi u m i liên k t gi a noãn hoàng và nang tr ng b ñ t ra ñư c coi là s tách
nang (follicular separation). Ti p sau s tách nang m t l h ng r t rõ ñư c
hình thành trên nang tr ng, qua ñó noãn hoàng thoát ra ngoài g i là s v
nang (follicular rupture). R ng tr ng là quá trình màng folicule b v ra, tr ng
rơi vào xoang bu ng tr ng và tr ng thái lưu ñ ng. Quá trình r ng tr ng ch
x y ra trong th i gian ng n và ph thu c vào nhi u y u t môi trư ng khác
nhau, ñ c bi t là nhi t ñ . Khi quá trình r ng tr ng x y ra, ho t ñ ng n i ti t
ñư c tăng cư ng và có s tham gia c a nhi u hormone vào quá trình này
(Nguy n Tư ng Anh, 1999)
Dư i s ñi u khi n c a th n kinh trung ươn, hai lo i kích d c t FSH, LH làm
cho l p trong cùng c a t bào nang tr ng thành th c thêm m t bư c, thay ñ i
hình thái và ti t ra noãn t foliculin. Noãn t này th m th u t trong ra ngoài
t bào ñ kích thích b ch c u ti t ra men phân h y màng folicul t o thành ch t
d ch. Ch t d ch này th m th u ngư c tr l i nang tr ng k t qu là các t bào
tăng nhanh v kích thư c. Quá trình này c di n ra như v y cho t i khi m t
th i ñi m nào ñó c a màng follicul có ñ b n kém nh t b phá v tr ng thoát
kh i màng follicul rơi vào xoang bu ng tr ng, quá trình r ng tr ng k t thúc.
S thành th c c a t bào tr ng và màng follicul hoàn toàn ñ c l p nhau nhưng
ph i ñư c ti n hành ñ ng th i , nh p nhàng. N u hai quá trình này x y ra
không ñ ng th i s d n t i màng follicul v và th i tr ng quá s m , trong khi
ñó t bào tr ng chưa chu n b s n sàng ñ ñón nh n s th tinh ho c màng
follicul chưa v nhưng tr ng ñã chín và ñ n khi thoát ra kh i màng follicul
m t s tr ng ñã ch t không còn kh năng th tinh (Nguy n Tư ng Anh, 1999).
Th tinh nhân t o là d a vào ñ c tính sinh lý c a tr ng và tinh trùng ñã thành
th c, th c hi n nh ng bi n pháp k thu t thích h p làm cho chúng k p th i
g p nhau ñ hoàn thành tác d ng th tinh. Nguyên lý cơ b n c a vi c kích
thích sinh s n nhân t o chính là d a vào nh ng nguyên lý chung v sinh v t
h c trong quá trình sinh s n t nhiên c a các loài cá. Trong ñi u ki n nuôi
9
- nh t trong ao, l ng…, nhi u loài cá nuôi không có ñ ñi u ki n sinh thái làm
th a mãn nh ng yêu c u v sinh s n c a cá b m , nên ph i dùng phương
pháp nhân t o, nghĩa là tiêm các ch t kích thích tuy n sinh d c vào cơ th ñ
m t m t thay th m t ph n ho t ñ ng n i ti t c a não thùy th , m t khác thúc
ñ y ho t ñ ng n i ti t c a b n thân tuy n yên, kích thích cá b m sinh s n
tr ng, phóng tinh. Theo Chung Lân (1969) trong sinh s n nhân t o, ñi u ki n
sinh thái cũng c n ñư c xem tr ng, vi c kích thích sinh s n ch có tác d ng
gi m b t m t ph n yêu c u v ñi u ki n sinh thái sinh s n c a.
10
- CHƯƠNG 3
V T LI U VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U
3.1. V t li u nghiên c u
- Cá Trê vàng b m : ñư c mua t i các ch C n Thơ. Nh ng cá cái thành
th c ph i có b ng to m m, l sinh d c màu h ng và có hình vành khăn. T bào
tr ng có ñư ng kính t 1,1-1,2mm màu nâu vàng sáng, r i. T l tr ng phân
c c ≥ 70-80%. Ngo i hình cá ñ c: thon, gai sinh d c dài, nh n và có màu
h ng mút gai sinh d c.
- Khung lư i p tr ng
- B gi cá
- H th ng c p thoát nư c
- Hormon s d ng trong thí nghi m: HCG, não thuỳ th h cá chép và LH-
Rha và Motilium.
- Nhi t k rư u (0-100oC)
- Các các v y li u khác
3.2. Phương pháp nghiên c u
3.2.1.Th i gian và ñ a ñi m th c hi n
Th i gian th c hi n: T tháng 03/2008 ñ n tháng 06/2009
Ð a ñi m th c hi n: Tr i cá th c nghi m trư ng ð i h c C n Thơ
3.2.2. Th nghi m kích thích sinh s n cá Trê vàng ñ c dư i tác d ng c a
các lo i kích d c t khác nhau.
3.2.2.1. Kích thích cá Trê sinh s n v i HCG
Thí nghi m ñư c th c hi n v i 3 nghi m th c, v i các li u lư ng HCG khác
nhau cho cá ñ c: 600, 800, 1.000 UI/kg. Trong thí nghi m 1 cá cái ch s d ng
duy nh t m t li u lư ng HCG m c 3.000 UI/kg.
Cá ñ c ñư c tiêm trư c cá cái 6 gi . T t c các nghi m th c thí nghi m ñ u
ñư c th c hi n v i 2 ñ n 3 l n l p l i. Thí nghi m ñư c b trí 2 ñ t, th i ñi m
b trí thí nghi m khác nhau
11
- B ng 3.1 Li u lư ng HCG dùng trong thí nghi m
HCG (UI/kg cá)
Gi i tính
NT1 NT2 NT3 NT ðC
ð c 600 800 1000 0
Cái 3000
Ch n cá cái cho sinh s n tr ng có ñ ñ ng ñ u cao, cá kh e m nh, màu s c
bóng mư t, l sinh d c ng h ng. Cá ñ c ch n cho sinh s n kh e m nh, màu
s c bóng mư t. Lô ñ i ch ng cho thí nghi m 1 là không tiêm kích d c t cho
cá ñ c.
3.2.2.2. Kích thích cá Trê sinh s n v i HCG k t h p v i não thùy
B trí thí nghi m 2 v i 3 nghi m th c. Trong ñó li u lư ng não thùy m i
nghi m th c khác nhau cho cá ñ c: 1, 1.5, 2 mg/kg cá, li u lư ng HCG như
nhau là 500 UI/kg. 3 nghi m th c cá cái ch s d ng m t li u lư ng duy
nh t là 2.500 UI HCG/kg và 4 mg não thùy/ kg.
Áp d ng phương pháp tiêm 2 l n cho c cá ñ c và cá cái. ð i v i cá ñ c l n 1
tiêm não thùy v i li u lư ng trên , sau 6 gi thì tiêm l n 2 dùng HCG v i li u
lư ng như trên. ð i v i cá cái l n 1 cũng tiêm não v i li u lư ng như trên và
tiêm cùng th i gian tiêm l n 2 c a cá ñ c, l n 2 tiêm HCG và ñư c tiêm sau 6
gi so v i l n 1. Lô ñ i chúng cho thí nghi m 2 kh ng tiêm kích d c t cho
cá ñ c.
T t c các nghi m th c thí nghi m ñ u ñư c th c hi n v i 2 ñ n 3 l n l p l i.
Thí nghi m ñư c b trí 2 ñ t, th i di m b trí thí nghi m khác nhau.
B ng 3.2. Li u lư ng HCG+ não thuỳ dùng trong thí nghi m
HCG (UI/kg cá)+não thùy (mg/kg)
Gi i tính
NT1 NT2 NT3 NT ðC
ð c 500UI+1.0 mg 500UI+1.5mg 500UI+2.0mg 0
Cái 2.500 UI/kg + 4 mg/kg
3.2.2.3. Kích thích cá Trê sinh s n v i LHRH-a + Motilium
Thí nghi m 3 s d ng kích d c t LHRH-a v i li u lư ng như nhau cho cá cái
3 nghi m th c là (100 g LHRH-a + 10 mg Motilium )/kg. Cá ñ c ñư c
12
- tiêm v i li u khác nhau : 20 g + Motilium, 30 g + Motilium, 40 g +
Motilium /kg cá cho 3 nghi m th c. Lô ñ i chúng cho thí nghi m kh ng tiêm
kích d c t cho cá ñ c.
T t c các nghi m th c thí nghi m ñ u ñư c th c hi n v i 2 ñ n 3 l n l p l i.
Thí nghi m ñư c b trí 2 ñ t, th i di m b trí thí nghi m khác nhau.
B ng 3.3. Li u lư ng LHRH-a + Motilium dùng trong thí nghi m
LHRH-a + DOM ( g + Motilium /kg cá)
Gi i tính
NT1 NT2 NT3 NT ðC
ð c 20 30 40 0
Cái 100
3.2.3. K thu t sinh s n nhân t o
Cá Trê vàng cái
Cá Trê vàng ñ c
Hình3.1. Cá Trê vàng b m
13
nguon tai.lieu . vn
