Xem mẫu
- “M t s v n v s d ng thí nghi m v t lý và
các phương ti n d y h c theo quan i m
công ngh d y h c hi n i”
0
- M CL C
Tóm t t ..................................................................................................................2
1. Quan ni m m i v công ngh d y h c và phương ti n d y h c .................2
2. Thí nghi m v t lý.............................................................................................6
2.1. Vai trò c a thí nghi m v t lý ........................................................................6
2.2. Ch c năng c a thí nghi m trong d y h c v t lí ..........................................6
3. Phương ti n d y h c .......................................................................................7
3.1. Các lo i phương ti n d y h c .......................................................................8
3.2. Thi t k các phương ti n d y h c ................................................................8
4. S d ng ph i h p thí nghi m v i các phương ti n d y h c........................9
5. K t lu n ......................................................................................................... 11
TÀI LI U THAM KH O ................................................................................. 13
1
- M ts v n v s d ng thí nghi m v t lý và các phương ti n d y h c theo quan i m
công ngh d y h c hi n i
Nguy n Minh Tân
Tóm t t:
D a trên nh ng v n hi n i c a lí lu n và PPDH, bài vi t trình bày khái quát v m t s quan
ni m và nh n th c m i v phương ti n d y h c và công ngh d y h c, b n ch t và vai trò c a thí
nghi m trong ho t ng nh n th c và rèn luy n k năng c a h c sinh. T ó trình bày m t s nguyên
t c chung trong vi c thi t k và s d ng các phương ti n d y h c và thi t b thí nghi m nh m h tr
ho t ng c a giáo viên và h c trong vi c khai thác và phân tích n i dung h c t p, áp d ng phương
pháp, bi n pháp và kĩ thu t d y h c, ánh giá, t ch c, qu n lí l p…
ng th i bài vi t cũng câp nh t và chia s m t s kinh nghi m th c t c a các nhà sư ph m liên
quan n vi c ph i h p s d ng thí nghi m và các phương ti n d y h c hi n i trong vi c d y h c v t
lý nh m kích thích s h ng thú, khuy n khích tính năng ng sáng t o, ti t ki m th i gian và gi m
công s c cho giáo viên trong khâu chu n b bài gi ng nhà cũng như trong gi lên l p, ng th i
nâng cao năng l c lĩnh h i ki n th c c a h c sinh, góp ph n hình thành kĩ năng, kĩ x o và thói quen tư
duy khoa h c, t l c và tích c c trong ho t ng h c t p c a h c sinh.
1. Quan ni m m i v công ngh d y h c và phương ti n d y h c
Thu t ng công ngh d y h c (CNDH) ư c áp d ng vào quá trình d y h c bao g m các cách t
ch c các ho t ng t ư c các m c tiêu giáo d c cũng như các v t li u và thi t b ư c s d ng
trong quá trình giáo d c.
CNDH là m t quá trình khoa h c trong ó các ngu n nhân l c và v t l c ư c s d ng nâng cao
hi u qu vi c gi ng d y và h c t p. V i góc ó, công ngh d y h c ư c quan ni m như m t s n
ph m và như là m t quá trình.
- V i quan ni m như m t s n ph m, CNDH bao g m các quy trình, s th c hành và v t li u d y
h c. S n ph m ph i bao g m s n ph m không-th c th (h c t p chương trình hoá, h c t p cá th hoá,
k năng d y h c…) và s n ph m th c th (máy ghi âm, máy video, máy vi tính, máy chi u...).
- V i quan ni m như m t quá trình, CNDH bao g m các ch c năng liên quan v i vi c qu n lý các
t ch c và ngu n nhân l c, vi c nghiên c u, m b o h u c n, s d ng và thi t l p các h th ng.
Tuy nhiên cũng c n kh ng d nh r ng, mu n ưa m t gi i pháp công ngh nào ó ph c v vi c d y
và h c trư c h t c n ph i lưu ý các c i m c a vi c h c, t ó xét xem gi i pháp công ngh ó có
thúc y quá trình h c x y ra m t cách thu n l i hơn, có hi u qu hơn hay không. Do ó công ngh
không th i u khi n ho t ng d y h c, mà ch h tr , giúp th c hi n t t các gi i pháp sư ph m v n
d a trên khoa h c v nh n th c, giúp làm cho s h c c a con ngư i di n ra thu n l i hơn, t o k t qu
v ng ch c hơn.
Tóm l i, phương châm "công ngh vì ngư i h c" ph i ư c nêu lên hàng u. Tuy nhiên, m t khía
c nh khác c n ph i lưu ý là mu n khai thác ư c t t công ngh ph c v cho vi c h c, mu n s
2
- d ng công ngh m t cách sáng t o thì ph i hi u công ngh , hi u ti m năng c a nó cũng như nh ng
h n ch c a nó.
Cũng c n nh n m nh n m i quan h gi a công ngh m i và ngư i d y. Công ngh d y h c, v i
t t c các th m nh tuy t v i c a nó, cũng không th làm thay nh ng vi c mà m t gi ng viên t t có th
làm: i tho i, giúp h c sinh nhìn th y nh ng gì n m t m sâu hơn c a tri th c, khuy n khích thúc
y, t o ng cơ và truy n ni m am mê cho h c sinh, làm m u cho các em trong vi c tìm ki m tri
th c…
Có nhi u cách phân lo i công ngh , nhưng phù h p v i cách ti p c n thông tin, các nhà giáo d c
thư ng chia thành 2 lo i: công ngh c i n và công ngh hi n i.
Công ngh d y h c c i n:
Trong d y h c truy n th ng, nói n CNDH c i n, chúng ta thư ng hi u ó là vi c s d ng các
phương ti n d y h c r t ơn gi n, r ti n, và ph bi n như: b ng - ph n, sách giáo khoa, tranh nh,
b n , mô hình t t o và v t m u ph c ph ho t ng truy n t nôi dung tri th c c a bài h c trên
l p…
- Ph bi n nh t là b ng en - ph n, ho c b ng tr ng-bút d . ó là công ngh cũ nhưng là phương
ti n d y h c quan tr ng vì nó th hi n ti n trình d y h c, ph n ánh rõ các n i dung bài h c, có th xóa
s a m t cách d dàng, h c sinh có th trình bày bài gi i trên b ng cho c l p cùng xem, có th minh
h a b ng hình v , cách b trí các thí nghi m bi u di n, cơ c u ho t ng c a các d ng c máy móc…
-Tranh nh và các b n v s n trên gi y, trên t m b n trong là m t phương ti n d y h c giúp cho s
mô t các i tư ng, hi n tư ng, quá trình v t lí v a sinh ng, v a t n ít th i gian trên l p. Trong ti t
h c có s d ng các tranh nh và b n v s n, c n lưu ý: ch treo chúng lên khi c n thi t và sau khi dùng
xong, c n c t i ngay tránh s phân tán chú ý c a h c sinh.
- Sách giáo khoa là m t trong nh ng phương ti n d y h c quan tr ng c a d y h c v t lí trư ng
ph thông. SGK th c hi n ng th i hai ch c năng: là phương ti n làm vi c c a h c sinh và là phương
ti n h tr giáo viên hi u và th c hi n chương trình d y h c ã qui nh. hư ng d n h c sinh s
d ng sách giáo khoa, giáo viên c n giao cho h c sinh m t nhi m v h c t p (tr l i các câu h i), kích
thích h c sinh làm vi c v i sách giáo khoa (tìm, ti p nh n và ch bi n thông tin), thâu tóm n i dung
c a o n sách giáo khoa, rút ra nh ng phát bi u cô ng (các câu tr l i) ….Cùng v i SGK, sách bài
t p và sách hư ng d n thí nghi m cũng là phương ti n h c t p cơ b n, b i vì gi i bài t p và th c hi n
các bài thí nghi m th c hành s thúc y tính t l c cao c a h c sinh, rèn luy n k năng và thói quen
v n d ng ki n th c vào th c ti n.
- Các v t th t và mô hình v t ch t cũng là phương ti n d y h c truy n th ng t t, Giáo viên ph i
ch n l a nh ng v t th t có th ưa vào l p h c và s d ng úng lúc các giai o n khác nhau c a quá
trình d y h c. Các mô hình v t ch t gi vai trò quan tr ng trong d y h c v t lí. Chúng s d ng
minh h a các hi n tư ng, quá trình v t lí vi mô, tr c quan hóa các mô hình lý tư ng.
- Máy chi u h t (overhead) i v i các công ngh c i n, m t lo i công ngh h t s c quan tr ng
và thông d ng là công ngh d y và h c nh overhead. Phương ti n này s d ng ư c t t cho c di n
gi ng và th o lu n… T t nhiên nói n công ngh overhead là nói n c m t quy trình công ngh d y
và h c s d ng overhead, ch không ch ơn gi n là vi c mua m t chi c máy và dùng máy m t cách
tuỳ ti n. Vi c dùng overhead g n li n v i m t quy trình i m i phương pháp và phong cách d y h c
3
- c a gi ng viên ch không ch ơn gi n là s d ng thi t b .
Công ngh hi n i:
- Là các công ngh d y h c g n li n v i vi c s d ng nh ng thành t u c a công ngh thông tin và
truy n thông và các thi t b k thu t s nh m thay i căn b n ho t ng truy n th và ti p nh n tri
th c, k năng, không ch là trong gi h c trên l p mà c trong các ho t ng t h c, t tìm hi u, ki m
nghi m, nghiên c u c a h c sinh sau gi lên l p ( trư ng và c nhà)
- i n hình nh t cho CNDH hi n i là vi c s d ng máy tính, m ng máy tính và các ph n m m
ng d ng vào trong t t c các khâu c a quá trình d y - h c.
Tháng 10/2008, t i Paris-Pháp, UNESCO ã t ch c H i ngh chuyên “Giáo d c trong th k
21” trong ó có t ng k t và th ng nh t 3 mô hình giáo d c như sau:
Mô hình Trung tâm Vai trò ngư i h c Công ngh cơ b n
Truy n th ng Ngư i d y Th ng B ng/TV/Radio
Thông tin Ngư i h c Ch ng PC
Tri th c Nhóm Thích nghi PC + m ng
Trong 3 mô hình trên, mô hình "tri th c" là mô hình giáo d c hi n i nh t, hình thành khi xu t
hi n thành t u m i quan tr ng nh t c a CNTT-TT - m ng Internet
Mô hình s làm xu t hi n nh ng y u t m i trong giáo d c:
- Y u t th i gian s không còn ràng bu c ch t ch , t ó làm xu t hi n kh năng giáo d c không
ng b ; Y u t không gian s không còn quá câu thúc: xu t hi n kh năng h c t p mà không c n i
n trư ng i h c; xu t hi n các l p o có quy mô l n mà không c n trư ng l p ki u thông thư ng;
m i quan h ngư i d y- ngư i h c theo chi u d c s ư c thay th b i quan h theo chi u ngang,
ngư i d y tr thành ngư i thúc y, chuyên gia hư ng d n hay ng nghi p, ngư i h c ph i th t s
ch ng và thích nghi. Nhóm tr nên r t quan tr ng vì là môi trư ng i tho i, tư v n, h p tác;
vi c ánh giá không còn d a nhi u vào k t qu thi c , mà d a nhi u vào năng l c ti n hành nghiên
c u, thích nghi, giao ti p, h p tác..
- Phim, video, TV cũng là nh ng phương ti n r t quan tr ng mô t các di n bi n c a m t quá
trình, t o h ng thú, và tăng tính thuy t ph c, giúp ngư i h c nh r t t t các s ki n, s li u v..v..Tuy
nhiên lưu ý r ng m t traí c a công c này là chúng có th t o tư duy th ng, d n d t nhi u hơn là tư
duy phê phán. Cho nên khi dùng bi n pháp công ngh này c n ph i h p t ch c tranh lu n trong l p
h c.
- a phương ti n hay thi t b multimedia là phương pháp gi i thi u thông tin b ng máy tính, s
d ng nhi u phương ti n truy n thông tin như văn b n, ho và âm thanh…
- M ng LAN – WAN và Internet là m t h th ng g m các m ng máy tính ư c liên k t v i nhau
trong n i b m t trư ng ( LAN), m t nhóm trư ng trong cùng m t t nh, m t B (WAN) hay toàn b
các máy tính trên toàn th gi i (Internet).
Thông qua vi c xây d ng bài gi ng i n t , cơ s d li u i n t , ng d ng các ph n m m mô
4
- ph ng thí nghi m, xây d ng thư vi n bài gi ng i n t , v i m ng Iternet, có th hư ng t i tri n vi c
khai công ngh d y h c i n t (e-Learning), t ch c “sân chơi” trí tu , áp d ng hình th c th o lu n
nhóm, h i th o tr c tuy n…có th giao ti p v i nhau b ng email, chating, blog. Vi c gi ng d y không
nh ng có th di n ra trên l p mà có th di n ra b t c âu và b t c lúc nào thong qua m ng…
- Các thư vi n i n t - Trung tâm h c li u: ngày nay thư vi n không th tách r i CNTT, th m
chí hoàn toàn ph thu c vào CNTT v i r t nhi u ch c năng hoàn toàn m i như : thi t l p cơ s tri
th c, xây d ng kho tài nguyên h c t p i n t ; xây d ng thư vi n s (tài li u, giáo trình, sách tham
kh o, luân văn, bài báo...), t ch c biên m ct ng, khai thác d li u qua m ng, xây d ng các trang
Web và các liên k t ...
Thư vi n trư ng ư c k t n i óng vai trò m t trung tâm ho t ng, ó có các b sưu t p các tài
nguyên s , ăng ký h c, xem i m, k ho ch h c t p, tri n khai h th ng e-learning tr c tuy n…
Các bài gi ng và giáo trình i n t v i r t nhi u ch c năng ti n ích, bao g m c các n i dung ng
âm, ng pháp, luy n d ch, luy n c (k t h p video và audio), các lo i t i n... nh ng ph n m m ng
d ng d ng này hi n nay có th s d ng tr c tuy n trên m ng hay dowload free cài t trên máy cá
nhân
Cũng không kém thông d ng và ph bi n là các Bài gi ng và giáo trình i n t chuyên ngành do
các thày cô t thi t k và biên so n t các công c thông d ng, mà có l ph bi n nh t là Powerpoint
hay frontpage nh ng công c tích h p s n trong MS office. G n ây, c c Công ngh thông tin B
GD T ã gi i thi u và khuy n khích s d ng m t s công c so n th o và thi t k bài gi ng i n t
chuyên nghi p hơn như: Adobe Presenter 7.0, Adobe Captivate hay Multimdia Daulsoft Lecture
Maker, Microsoft Producer. c bi t g n ây b công c xây d ng bài gi ng i n t ILC Builder và
Imitorc a NSC technology ang ư c gi i thi u và ư c nhi u thày cô giáo quan tâm, s d ng.
- Các ph n m m xây d ng ngân hàng câu h i và t ch c lư ng giá: Lư ng giá không ch nh m m c
ích nh n nh th c tr ng và i u ch nh ho t ng h c c a trò mà còn ng th i t o i u ki n nh n
nh th c tr ng và i u ch nh ho t ng d y c a th y. T ánh giá úng và i u ch nh ho t ng k p
th i là năng l c r t c n cho s thành t trong cu c s ng mà nhà trư ng ph i trang b cho h c sinh.
V i s tr giúp c a các thi t b ph n c ng và các công c ph n m m, vi c ki m tra ánh giá k t
qu h c t p thông qua h th ng ngân hàng câu h i s không còn là m t công vi c n ng nh c và khô
khan, mà ngư c l i, tr thành m t ho t ng kích thích ni m say mê, khuy n khích và giúp ngư i h c
thêm t tin vào cách tư duy và các l p lu n c a mình, cung c p nhi u thông tin k p th i hơn thày
linh ho t i u ch nh ho t ng d y, ch o ho t ng h c…
Chính vì v y, m t hư ng nghiên c u, ng d ng ph bi n là s hóa và xây d ng ngân hàng câu h i
và các ph n m m tr c nghi m khách quan, s d ng t ch c thi và lư ng giá trong các phòng máy,
thi tr c tuy n qua m ng LAN và m ng Internet. Có th k ra m t s ph n m m ph bi n hi n nay như:
Item bank. Mr test, Violet, hay m i ây nh t là ph n m m so n th o câu h i tr c nghi m Testonline
client, m t công c khá ơn gi n nhưng ư c r t nhi u thày cô giáo s d ng và ánh giá cao.
Các PTN o và th c hành mô ph ng: V i xu hư ng s d ng nh ng công ngh tiên ti n trong ào
t o hi n nay nâng cao ch t lư ng giáo d c, ngày càng có nh ng s n ph m công ngh cao áp ng
nhu c u ó ra i. VLab – Virtual laboratory, là ví d v phòng th c hành o, mà ó có th t ch c
5
- th c hành và l a ch n các ng d ng như trong m t phòng th c hành y . Nh ng bài t p th c hành
luôn em l i h ng thú cho ngư i h c, nó góp ph n c ng c nh ng lý thuy t ã ư c gi ng d y
2. Thí nghi m v t lý
Vi c s d ng thí nghi m trong d y h c v t lý là m t trong nh ng bi n pháp quan tr ng giúp nâng
cao ch t lư ng d y h c, góp ph n tích c c hoá ho t ng nh n th c c a h c sinh. Thông qua thí
nghi m, có th t o ra nh ng tác ng có ch nh, có h th ng c a con ngư i vào các i tư ng c a
hi n th c khách quan, qua ó h c sinh có th thu nh n ư c tri th c m i, giúp h c sinh rèn luy n kĩ
năng, kĩ x o, c bi t là kĩ năng, kĩ x o th c hành, và c ng c ni m tin khoa h c nh m hình thành th
gi i quan duy v t bi n ch ng.
2.1. Vai trò c a thí nghi m v t lý
Thí nghi m ư c s d ng trong các giai o n khác nhau c a ti n trình d y h c t khâu xu t v n
nghiên c u, gi i quy t v n , hình thành ki n th c, kĩ năng m i, c ng c ki n th c và ki m tra
ánh giá ki n th c kĩ năng, kĩ x o c a h c sinh.
Thí nghi m góp ph n vào vi c phát tri n toàn di n h c sinh. Thông qua ti n hành thí nghi m, h c
sinh hi u ư c b n ch t c a các hi n tư ng, nh lu t, quá trình v t lý... kh năng v n d ng ki n th c
vào th c ti n c a h c sinh s linh ho t và hi u qu hơn. Thí nghi m t o môi trư ng và cơ h i h c
sinh quan sát và ưa ra nh ng d oán, nh ng ý tư ng m i, nh ó ho t ng nh n th c c a HS s
ư c tích c c và tư duy c a các em s ư c phát tri n.
Thí nghi m là phương ti n góp ph n quan tr ng vào vi c giáo d c kĩ thu t t ng h p cho h c sinh.
Thông qua vi c ti n hành thí nghi m, h c sinh có cơ h i trong vi c rèn luy n kĩ năng, kĩ x o th c
hành, góp ph n thi t th c vào vi c giáo d c kĩ thu t t ng h p cho H . Thí nghi m còn là i u ki n
H rèn luy n nh ng ph m ch t c a ngư i lao ng m i, như: c tính c n th n, kiên trì, trung th c...
Thí nghi m là phương ti n kích thích h ng thú h c t p, tính tò mò, ham hi u bi t c a h c sinh, làm
cho các em tích c c và sáng t o hơn trong quá trình nh n th c, khơi d y các em s nhu c u khám
phá nh ng i u m i, nh ng i u bí n và cao hơn là hình thành nên nh ng ý tư ng cho nh ng thí
nghi m m i. ó cũng chính là nh ng tác ng cơ b n, giúp cho quá trình ho t ng nh n th c c a h
ư c tích c c hơn.
Thí nghi m v t lý là phương ti n t ch c các hình th c làm vi c c l p ho c t p th qua ó góp
ph n b i dư ng các ph m ch t o c c a h c sinh, phát huy vai trò cá nhân ho c tính c ng ng
trách nhi m trong công vi c c a các em.
Thí nghi m v t lí góp ph n làm ơn gi n hoá các hi n tư ng và quá trình v t lí, t o tr c quan sinh
ng nh m h tr cho tư duy tr u tư ng, giúp cho h c sinh tư duy trên nh ng i tư ng c th , nh ng
hi n tư ng và quá trình ang di n ra trư c m t h . Các hi n tư ng trong t nhiên x y ra vô cùng ph c
t p, có m i quan h an xen v i nhau, do ó không th cùng m t lúc phân bi t nh ng tính ch t c
trưng c a t ng hi n tư ng riêng l , cũng như không th cùng m t lúc phân bi t ư c nh hư ng c a
tính ch t này lên tính ch t khác. Thí nghi m v t lý góp ph n làm n i b t nh ng khía c nh c n nghiên
c u c a t ng hi n tư ng và quá trình, giúp h c sinh d quan sát, d theo dõi và d ti p thu bài.
2.2. Ch c năng c a thí nghi m trong d y h c v t lí
6
- Trong ho t ng d y h c, thí nghi m là phương ti n c a ho t ng nh n th c c a h c sinh, giúp h c
sinh tìm ki m và thu nh n ki n th c khoa h c c n thi t. Thí nghi m ư c s d ng như m t công c phân
tích hi n th c khách quan, giúp h c sinh thu nh n tri th c v i tư ng, tr l i ư c các câu h i v hi n
tư ng x y ra c a i tư ng… ví d thí nghi m v s khuy ch tán c a các ch t l ng qua màng bán th m, ã
giúp h c sinh hi u rõ b n ch t hi n tư ng th m th u, th y rõ s ph thu c c a hi n tư ng này vào s chênh
l ch n ng ch t hòa tan, t ó t hình thành khái ni m v t lý m i (Áp su t th m th u)…
Thí nghi m là phương ti n ki m tra tính úng n c a nh ng tri th c, là “hòn á th vàng”, nói
cách khác, TNVL có ch c năng ki m tra tính úng n c a tri th c. TNVL góp ph n tích c c vào ho t
ng nh n th c c a HS, ki m ch ng s úng n trong suy lu n và ki n th c mà H thu nh n ư c.
Thí nghi m ư c s d ng v i tư cách là phương ti n th nghi m cho vi c v n d ng tri th c vào
th c ti n. Trong d y h c v t lý, thí nghi m không nh ng có vai trò r t l n trong vi c tích c c hóa ho t
ng nh n th c c a h c sinh, không nh ng chĩ góc cung c p ki n th c, rèn luy n k năng, thao
tác, tác ng n giác quan..., mà còn giúp HS c ng c và v n d ng ki n th c m t cách v ng ch c.
Các ki n th c v t lý ư c gi ng d y trên l p c n ph i ư c kh c sâu trong ti m th c c a h c sinh,
thong qua vi c c ng c và v n d ng ki n th c ã h c vào th c t cu c s ng, v n này s ư c th c
hi n t t n u chúng ta bi t v n d ng thí nghi m gi i quy t, t ó xoá b d n l i h c v t, lí thuy t
không g n v i th c t .
Thí nghi m là m t b ph n c a các phương pháp nh n th c. Thí nghi m làm xu t hi n v n
nghiên c u, ki m tra tính úng n c a các gi thuy t, thu th p các thông tin v i tư ng g c làm cơ
s cho vi c xây d ng mô hình, qua ó ki m tra tính úng n c a mô hình ư c xây d ng và ch ra
gi i h n áp d ng c a nó…
3. Phương ti n d y h c
Phương ti n d y h c là i u ki n không th thi u ư c cho vi c i m i phương pháp d y h c
hư ng vào ho t ng tích c c, ch ng c a h c sinh. áp ng yêu c u này, phương ti n d y h c ph i
t o i u ki n thu n l i cho h c sinh th c hi n các ho t ng c l p ho c các ho t ng nhóm.
Phương ti n d y h c bao g m m i thi t b , d ng c ư c dùng h tr cho quá trình d y và h c,
phương ti n d y h c có nh ng ch c năng chính như:
Ngay t khâu biên so n sách giáo khoa, sách giáo viên, các tác gi c n chú ý l a ch n danh m c
phương ti n và chu n b các thi t b d y h c theo m t s yêu c u có th phát huy vai trò c a
phương ti n d y h c. Nh ng yêu c u này r t c n ư c các cán b ch o qu n lý quán tri t và tri n
khai trong ph m vi mình ph trách. C th như sau:
- m b o tính ng b , h th ng, th c t và t ch t lư ng cao, t o i u ki n y m nh ho t ng
c a h c sinh trên cơ s t giác, t khám phá ki n th c thông qua ho t ng th c hành, thâm nh p th c
t trong qúa trình h c t p.
- m b o nhà trư ng có th t ư c phương ti n, thi t b d y h c m c t i thi u, ó là nh ng
thi t b th c s c n thi t không th thi u ư c. Các nhà thi t k và s n xu t thi t b d y h c s quan
tâm có giá thành h p lí v i ch t lư ng m b o.
- Chú tr ng thi t b th c hành giúp h c sinh t ti n hành các bài th c hành thí nghi m. Nh ng thi t
b ơn gi n có th ư c giáo viên, h c sinh t làm góp ph n làm phong phú thêm thi t b d y h c c a
nhà trư ng. Công vi c này r t c n ư c quan tâm và ch o c a lãnh o trư ng, S .
7
- - i v i nh ng thi t b d y h c t ti n s ư c s d ng chung. Nhà trư ng c n lưu ý t i các
hư ng d n s d ng, b o qu n và căn c vào i u ki n c th c a trư ng ra các quy nh thi t b
ư c giáo viên, h c sinh s d ng t i a.
- Phương ti n d y h c góp ph n h tr cho quá trình nh n th c c a h c sinh, nh hư ng ho t ng
trong quá trình d y h c và kích thích h ng thú ho t ng nh n th c c a các em. Ngoài ra, phương ti n
d y h c còn góp ph n phát tri n năng l c làm vi c c l p, sáng t o, qua ó góp ph n rèn luy n ph m
ch t c a ngư i lao ng m i.
- Phương ti n d y h c giúp hình thành nh ng ki n th c, kĩ năng m i, góp ph n nâng cao ch t lư ng
ki n th c, góp ph n ơn gi n hoá các hi n tư ng, quá trình v t lý và kích thích h ng thú h c t p, nâng
cao cư ng lao ng, h c t p và hi u su t c a ho t ng d y – h c.
3.1. Các lo i phương ti n d y h c
G m: các phương ti n d y h c truy n th ng, các phương ti n nghe nhìn và máy vi tính.
Phương ti n tr c quan truy n th ng thư ng ư c dùng ph bi n là: Các v t th t trong i
s ng và kĩ thu t; các thi t b thí nghi m, các mô hình v t ch t, b ng, tranh nh, các tài li u in như sách
giáo khoa, sách bài t p, các tài li u tham kh o…
Phương tri n nghe nhìn có th chia thành hai nhóm: nhóm mang thông tin và nhóm chuy n
t i thông tin.
Nhóm mang thông tin: Phim h c t p (phim èn chi u; phim nh a; phim truy n hình…) các
băng hình, ĩa quang, băng casette, các ph n m m d y h c, gi y bóng trong ã có n i dung...
Kh i chuy n t i thông tin như: Máy vi tính, máy chi u qua u, máy chi u a ch c năng, èn
chi u slide....TV, u Video, u ĩa và ĩa quang, máy cassette. máy chi u phim, camera.
Kh i s lý thong tin: Ph bi n và i n hình nh t là các máy vi tính v i tư cách là m t PTDH
hi n i, máy vi tính có th t o ra các mô hình mô ph ng và minh h a tĩnh ho c ng v i ch t lư ng
cao, các v n ng tuân theo các quy lu t khách quan c a hi n tư ng mà ngư i l p trình ã ưa vào,
làm tăng tính tr c quan trong d y h c, tăng h ng thú h c t p. Máy vi tính có kh năng t i l p l i
nh ng nh ng tình hu ng, nh ng hi n tư ng x y ra c c nhanh ho c c c ch m… Máy vi tính có th
giúp chương trình hoá không ch n i dung tri th c mà c phương th c ti p c n ki n th c, i u khi n
quá trình d y và h c, gi m thi u th i gian cho vi c bi u di n, th hi n thông tin trong gi lên l p, ng
th i cho phép thày giáo có th c ng c , rút kinh nghi m, ch nh s a, b sung bài gi ng thư ng xuyên
Nh ng chương trình ph n m m ng d ng (tr c nghi m, vui …) làm phong phú them các
hình th c ki m tra ánh giá k t qu h c t p, th hi n rõ tính công khai, công b ng, khách quan, k t qu
ki m tra, ánh giá ư c lưu l i trong các t p s li u, giúp thày giáo có th so sánh, nh n xét quá trình
h c t p m t cách nhanh chóng, chính xác.
3.2. Thi t k các phương ti n d y h c
Các phương ti n d y h c thư ng ư c thi t k theo m t s quy t c:
- Tuân th nguyên t c thi t k và s d ng v n có c a phương ti n n u ó là phương ti n kĩ thu t và
thi t b công nghi p, nhưng có th khai thác thêm nh ng ch c năng c th c a phương ti n n u i u
ó không làm nó hư h i.
- H tr tri t cho các m c ích ho t ng c a giáo viên trên nhi u m t: Khai thác và phân tích
n i dung h c t p, áp d ng phương pháp, bi n pháp và kĩ thu t d y h c, ánh giá, t ch c, qu n lí
8
- l p…phù h p v i m c tiêu bài h c.
- Ch y u có vai trò công c trong ho t ng c a ngư i h c, t c là có tính tương tác cao ch không
ch minh ho và ch a ng thông tin.
- Tính a d ng và ti n s d ng c a phương ti n, trư c h t là a năng. Không nên l m d ng m t
ch ng lo i hay ki u phương ti n, k c nh ng th r t hi n i, ch ng h n ph n m m giáo d c, tài li u
i n t , camera kĩ thu t s ...
- L a ch n ưu tiên nh ng phương ti n và h c li u ph bi n, thông thư ng, gi n d và có th t t o
tương i nhanh chóng, ch ng như tranh nh, trích o n băng hay ĩa ghi âm, ghi hình, các mô
hình t xây d ng, các ho t thi t k , các tài li u t sưu t p, các v t s n có xung quanh. Hi n
nay, câu h i và phi u h c t p là nh ng phương ti n r t có hi u qu t ch c các bi n pháp d y h c
tích c c hoá trên cơ s các kĩ thu t thông thư ng như l i nói, thông tin, s ki n, th o lu n, nghiên c u,
i u tra, luy n t p... nhưng chưa ư c quan tâm úng m c.
- Xác nh và thi t k các phương ti n, công c , kĩ thu t phù h p v i nh ng mô hình PPDH ã
ch n . ây là thi t k hình th c v t ch t c a PPDH.
Các phương ti n và h c ư c ho ch nh theo 3 tiêu chí cơ b n sau:
- Có nh ng y u t m i, không ngang b ng và càng không ư c nghèo nàn hơn tình tr ng thông
thư ng. Các phương ti n thông thư ng ph i có b t c lúc nào, b t c môn và bài h c nào như b ng,
sách giáo khoa, thư c tính, các d ng c h c t p như thư c k , bút, v , gi y…thì ương nhiên ph i
chu n b . Nhưng khi thi t k bài h c thì tr ng tâm là ho ch nh nh ng phương ti n và h c li u c
thù c a bài ó.
- ư c xác nh v ch c năng m t cách c th . M i th hàm ch a giá tr gì và khi s d ng thì nó
các tác d ng gì. Ch c năng ư c quy nh thành 3 nhóm: H tr giáo viên, h tr h c sinh, h tr
ng th i c giáo viên và h c sinh. Trong m i nhóm như v y c n phân bi t nh ng ch c năng c th
hơn n a. Ch ng h n các phương ti n h tr giáo viên g m các lo i: Cung c p tư li u tham kh o,
Hư ng d n gi ng d y, Tr giúp lao ng th ch t, H tr giao ti p và tương tác gi a thày và trò, T o
l p môi trư ng và i u ki n sư ph m…Nh ng phương ti n h tr h c sinh cũng có nhi u lo i ư c
chia theo ch c năng: H tr tìm ki m và khai thác thông tin, s ki n, minh h a; Công c ti n hành
ho t ng (nh n th c, giao ti p, qu n lí); H tr tương tác v i giáo viên và v i nhau; Tr giúp lao
ng th ch t; Hư ng d n h c t p…
- Có hình th c v t ch t c th . Tiêu chí này òi h i s xác nh rõ rang v b n ch t v t lí, t c là v t
li u gì, kích thư c, c u t o, s lư ng, kh i lư ng, màu s c, hình d ng…và nh ng c i m kĩ thu t
khác, v b n ch t sinh h c và tâm lí, t c là nh ng c i m có liên quan n th giác, thính giác, các
c m giác nói chung, n s c kho , th hình và v n ng, n các quá trình trí tu , xúc c m vá tính tích
c c cá nhân, v b n ch t xã h i, t c là nh ng c i m th m mĩ, văn hoá, o c, chính tr …
4. S d ng ph i h p thí nghi m v i các phương ti n d y h c
Vi c s d ng ph i h p thí nghi m v i các phương ti n d y h c hi n i là xu th t t y u trong vi c
i m i PPDH.
Thí nghi m v t lý và các phương ti n d y h c hi n i có m t vai trò h t s c quan tr ng và có tác
9
- d ng r t l n. Tuy v y, trong các trư ng ph thông hi n nay, Thí nghi m v t lý v n chưa có m t v trí
x ng áng, các thi t b d y h c hi n i ư c s d ng chưa nhi u và có ph n kém hi u qu . Nguyên
nhân m t ph n là do s thi u th n v cơ s v t ch t và thi t b thí nghi m các trư ng ph thông. M t
khác, do thí nghi m chưa ư c ưa vào trong ki m tra, ánh giá k t qu h c t p c a h c sinh, i u ó
ã nh hư ng n thái c a c ngư i d y và ngư i h c i v i vi c s d ng thí nghi m trong d y và
h c v t lý.
S d ng thí nghi m và các phương ti n d y h c hi n i trong vi c d y h c v t lý là m t vi c làm
không th thi u trong công cu c i m i phương pháp d y h c hi n nay. S d ng và ph i h p h p lý
thí nghi m v t lý và các phương ti n d y h c hi n i s d dàng gây ư c c m h ng và s chú ý c a
h c sinh, ti t ki m th i gian và gi m áng k kh i lư ng công vi c cho giáo viên trong khâu chu n b
bài gi ng nhà cũng như trong gi lên l p, rút ng n th i gian lĩnh h i ki n th c c a h c sinh, góp
ph n hình thành kĩ năng, kĩ x o và thói quen tư duy khoa h c c a h c sinh trong h c t p v t lý.
làm n i b t vai trò c a thí nghi m và tính hi u qu c a nó trong d y h c v t lý, các phương ti n
nghe nhìn như tranh v , nh ch p, phim èn chi u, phim nh a, phim video, mô hình...c n ư c s
d ng k t h p v i thí nghi m, chúng không ch t o nên tính tr c quan cao mà còn m b o an toàn
cho m t s thí nghi m, nh t là các thí nghi m t ti n, thi u an toàn ho c quá c ng k nh không th
th c hi n ư c trong i u ki n c a nhà trư ng.
Có nh ng quá trình v t lý x y ra quá nhanh ta không th quan sát tr c ti p b ng m t thư ng, l i có
nh ng quá trình x y ra r t ch m mà ch trong m t ti t h c không th i gian quan sát. Trư ng h p
này các thí nghi m không th trình bày hoàn ch nh nhưng l i có th mô ph ng b ng máy vi tính ph i
h p các phương ti n tr c quan, phương ti n nghe nhìn t hi u qu cao.
Các phương ti n nghe nhìn hi n i có kh năng phân tích và thi t l p các màu s c phù h p v i các
s ki n th c ho c nh màu s c làm n i b t nh ng chi ti t c bi t c n t p trung s chú ý quan sát
c a h c sinh, làm cho gi h c tr nên sinh ng, h p d n và h ng thú.
c bi t, các bài thí nghi m có s tr giúp c a máy vi tính ư c th c hi n m t cách nhanh chóng
v i chính xác cao; các s li u th c nghi m ư c x lý, ánh giá và trình bày dư i d ng b ng bi u,
th hay các t p s li u, có th lưu tr trên các thi t b nh ngoài…
Máy vi tính là công c hi n th c hóa xu hư ng tin h c hóa h c ư ng, phát tri n và ng d ng
công ngh thông tin (CNTT) trong vi c i m i toàn di n ho t ng d y và h c, trong ó có th ch ra
m t s hư ng ng d ng chính như sau:
- Xây d ng các bài gi ng và giáo trình i n t , v i r t nhi u ch c năng ti n ích, bao g m c các n i
dung ng âm, ng pháp, luy n d ch, luy n c (k t h p video và audio), các lo i t i n offline và
online (cài t trong máy cá nhân hay tra c u tr c ti p trên m ng)... Bài gi ng và giáo trình i n t các
môn h c, thư ng g n li n v i h th ng multimedia, các phòng Lab chuyên d ng ho c phòng h c a
năng có th v a s d ng làm gi ng ư ng, v a làm phòng h i th o, th o lu n nhóm...
- Xây d ng và s d ng các ph n m m ng d ng nh m s lý s li u cho các môn h c chuyên ngành
hay trong nghiên c u khoa h c, thi t k và tính toán ph c v cho vi c d y h c các chuyên ngành k
thu t …
- S hóa và xây d ng ngân hàng câu h i và các ph n m m tr c nghi m khách quan, s d ng t
10
- ch c thi và lư ng giá trong các phòng máy, thi tr c tuy n qua m ng LAN và m ng Internet…
- Các ph n m m mô ph ng và các phòng thí nghi m o, nh ng trang Web h c t p, thư vi n i n t
hay trung tâm h c li u … là nh ng phương ti n d y h c h u d ng và h p d n i v i h c sinh và gáo
viên, cho phép t ch c các ho t ng d y và h c linh ho t như h c t p t xa, h c qua m ng, t o các
forum h i th o nhóm gi a giáo viên v i h c sinh, gi a các thành viên cùng l p và bên ngoài l p h c,
th m chí qu c gia và qu c t .
- Khi k t h p máy vi tính v i video, camera, có th t o nên m t h th ng phương ti n nghe nhìn
hi n i và t ra h u hi u trong d y h c v t lý. Ngoài ra máy vi tính ư c ghép n i v i các thi t b o,
b chuy n i tương t s , b khuy ch i, ... thì các k t qu thu ư c trong quá trình thí nghi m s
ư c x lí và hi n th , cũng có th lưu tr ho c in ra gi y…
5. K t lu n
Thí nghi m v t lý là ngu n cung c p thông tin chính xác, d hi u v các s v t và hi n tư ng, là
phương ti n t t ki m tra tính úng n c a các ki n th c, là phương ti n rèn luy n s khéo léo, k
năng th c hành cho h c sinh, góp ph n ánh giá năng l c và phát tri n kh năng tư duy, giúp c ng c
và v n d ng ki n th c m t cách v ng ch c, t o ra s h ng thú, tích c c, t l p trong h c t p c a h c
sinh.
thí nghi m v t lý phát huy y ch c năng c a nó, vi c ti n hành thí nghi m ph i tuân theo
m t s yêu c u chung v m t kĩ thu t và phương pháp d y h c, theo ó, vi c xác nh rõ lôgic c a ti n
trình d y h c, coi vi c s d ng thí nghi m như m t b ph n h u cơ c a quá trình d y h c nh m gi i
quy t m t nhi m v c th trong ti n trình nh n th c là h t s c quan tr ng.
Cùng v i các thi t b thí nghi m, vi c s d ng các phương ti n d y h c là h t s c c n thi t, nh t là
trong giai o n hi n nay, khi khoa h c kĩ thu t phát tri n thì vi c tăng cư ng s d ng các phương ti n
hi n i là m t hư ng i úng n nh m nâng cao ch t lư ng d y và h c trư ng ph thông.
S d ng ph i h p thí nghi m v i các phương ti n d y h c trên các bình di n khác nhau c a ho t
ng nh n th c các khâu c a quá trình d y h c là m t vi c làm c n thi t, nên g n vi c s d ng các
phương ti n d y h c v i các ho t ng trí tu – th c ti n c a HS, t o ra kích thích a d ng v m t cơ
h c, âm h c, quang h c … v i m i tương quan phù h p trong quá trình thu nh n và ch bi n thông tin,
kích thích s tranh lu n tích c c c a h c sinh v i các i tư ng nh n th c.
S d ng ph i h p thí nghi m v t lý và các phương ti n d y h c trong quá trình hình thành và v n
d ng ki n th c ph i góp ph n làm sáng t tính bi n ch ng gi a cái chung và nh ng cái riêng; cái
gi ng nhau và cái khác nhau c a các hi n tư ng hay các quá trình v t lý, góp ph n làm tăng tính chính
xác và tính h th ng c a các ki n th c nh m t ư c m c tiêu c a t ng bài, t ng chương và c môn
h c.
Tăng cư ng s d ng ph i h p thí nghi m v t lý và các phương ti n hi n i trong d y h c v t lý là
m t trong nh ng nhi m v quan tr ng, mang tính chi n lư c lâu dài, chú tr ng n vi c ph i h p s
d ng thí nghi m v i các phương ti n hi n i, s làm cho vi c d y và h c môn v t lý tr nên hào
h ng, lôi cu n, h p d n, t ó th c s nâng cao ch t lư ng, hi u qu c a vi c d y và h c môn v t lý
trong các nhà trư ng ph thông c a chúng ta hi n nay.
11
- Abstract:
Applying the perspective of a modern theoretical and teaching methods, the article presents an overview of some
new concepts and perceptions of teaching facilities and learning technologies, the nature and role of of experiments in
cognitive performance and skill of students. article also presents some general principles in the design and use of
teaching facilities and laboratory equipment to support radical activities for teachers and students on many aspects:
extraction and distribution academic content area, methodology, methods and techniques of teaching, assessment,
organization, class management ...
The article also updates and share some practical experiences of educators related to the coordination and use of
laboratory facilities with modern teaching aids in teaching physics to stimulate inspiration interesting, encouraging
creative dynamism, save time and reduce effort for teachers in preparing lessons at home as well as during class, and
improve comprehension of student knowledge, contribute to formation of skills and habits of scientific thinking, and
positive self-learning activities of students.
12
- TÀI LI U THAM KH O
[1]. Nguy n Văn Kh i (Ch biên): Lí lu n d y h c v t lí trư ng ph thông; NXB GD, 2008.
[2]. Nguy n c Thâm (Ch biên): Phương pháp d y h c v t lý trư ng ph thông; NXB HSP-HN, 2002;
[3]. Ph m H u Tòng: Lí lu n d y h c v t lí 1; NXB HSP, 2005;
[4]. Thái Duy Tuyên: Nh ng v n cơ b n giáo d c h c hi n i; NXB Giáo d c, 1999;
[5]. Thái Duy Tuyên: Phương pháp d y h c- Truy n th ng và i m i; NXB Giáo d c, 2008;
[6]. Nguy n C nh Toàn (Ch biên): Quá trình d y- t h c; NXB GD, 1998;
[7] M t s tư li u, bài vi t trên các di n àn và website: tailieu.vn; D yh cIntel.net; www.giaovien.net,
tusach.thuvienkhoahoc.com www.ntu.edu.vn vv…
Tags: thí nghi m v t lý, phương ti n d y h c, công ngh d y h c, d y h c v t lý, t l c và tích c c,
tư duy khoa h c, ho t ng nh n th c
13
nguon tai.lieu . vn
