Đạo đức học trong một số trào lưu triết học tôn giáo phương Tây đương đại

Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 6 - 2013 3 T«n gi¸o - vÊn ®Ò lÝ luËn vμ thùc tiÔn §¹O §øC HäC TRONG MéT Sè TRμO L¦U TRIÕT HäC T¤N GI¸O PH¦¥NG T¢Y §¦¥NG §¹I NguyÔn Vò H¶o(*) ¹o ®øc häc lμ mét trong nh÷ng bé phËn c¬ b¶n cña triÕt häc nghiªn cøu b¶n chÊt, môc ®Ých vμ nguyªn nh©n cña ®¹o ®øc. §¹o ®øc häc tËp trung gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña nã nh− vÊn ®Ò tiªu chuÈn ph©n ®Þnh gi÷a c¸i thiÖn vμ c¸i ¸c, vÊn ®Ò ý nghÜa cuéc sèng vμ môc ®Ých cña con ng−êi, vÊn ®Ò l−¬ng t©m vμ tr¸ch nhiÖm, vμ xem xÐt c¸c c¸c gi¸ trÞ nh©n tÝnh g¾n liÒn víi cuéc sèng, ý thøc, ho¹t ®éng, h¹nh phóc cña con ng−êi, ®Æc biÖt c¸c phÈm h¹nh nh− sù c«ng b»ng, lßng dòng c¶m, lßng nh©n tõ, sù c¶m th«ng... C¸c c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau trong ®¹o ®øc häc dùa trªn nh÷ng nguyªn t¾c kh¸c nhau lμm nÒn t¶ng cho c¸c th¸i ®é, hμnh vi vμ lèi sèng cña c¸c céng ®ång ng−êi trong xD héi. Trong bμi viÕt nμy, chóng t«i tËp trung xem xÐt c¸ch tiÕp cËn ®¹o ®øc häc trong mét sè trμo l−u triÕt häc t«n gi¸o Ph−¬ng T©y ®−¬ng ®¹i, ®Æc biÖt lμ c¸c trμo l−u cã ¶nh h−ëng nhÊt ®Þnh ë ViÖt Nam hiÖn nay nh− chñ nghÜa T«m¸t míi, thuyÕt Tin Lμnh míi, chñ nghÜa hiÖn sinh t«n gi¸o... 1. §¹o ®øc häc trong chñ nghÜa T«m¸t míi (Neo-Thomism, ®¹o ®øc häc C«ng gi¸o) Lμ mét trong nh÷ng trμo l−u chñ yÕu cña ®¹o ®øc häc Ph−¬ng T©y ®−¬ng ®¹i, chñ nghÜa T«m¸t míi thÓ hiÖn nh÷ng nguyªn t¾c vμ lËp tr−êng chÝnh thøc cña Gi¸o héi C«ng gi¸o thÕ giíi t¹i Vatican. §¹i biÓu næi tiÕng cña chñ nghÜa T«m¸t míi lμ J. Maritain (1882-1973), E. Gilson(1) (1884-1978), A. D. Sertillanges (1863-1948) ë Ph¸p, Van Steenberghen (1904-1993) ë BØ, J. B. Lotz (1903-1992) vμ Karl Rahner (1904-1984) ë §øc, cè Gi¸o hoμng Gioan Phaol« II (1920-2005)... Chñ nghÜa T«m¸t míi lμ trμo l−u triÕt häc chñ tr−¬ng xem xÐt l¹i di s¶n triÕt häc cña T«m¸t §acanh, hiÖn ®¹i hãa vμ lμm cho nã thÝch nghi víi thêi ®¹i hiÖn nay. §¹o ®øc häc cña chñ nghÜa T« m¸t míi vμ cña thuyÕt Tin Lμnh míi lμ kh¸c nhau, mÆc dï cã sù t−¬ng ®ång nhÊt ®Þnh(2). NÕu thuyÕt Tin Lμnh míi ®−îc xem lμ mét trμo l−u phi duy lÝ trong ®¹o *. PGS. TS, §¹i häc Khoa häc X héi vµ Nh©n v¨n, §¹i häc Quèc gia Hµ Néi. 1. J. Marintain vµ E. Gilson ®−îc biÕt ®Õn nh− nh÷ng ng−êi ñng hé khuynh h−íng “luËt tù nhiªn” trong ®¹o ®øc häc. 2. Xem: Gustafson, James M., Protestant and Roman Catholic Ethics, The University of Chicago Press, Chicago and London, 1978, pp. 144 -156. 4 ®øc häc, th× chñ nghÜa T«m¸t míi ®−îc xem lμ mét trμo l−u cã xu h−íng duy lÝ: chñ tr−¬ng ®−a mét sè nguyªn t¾c duy lÝ trong ®¹o ®øc häc vμo thÕ giíi quan t«n gi¸o. §iÒu nμy cã thÓ ®−îc nhËn thÊy trong kÕt cÊu diÔn dÞch cña c¸c kh¸i niÖm, nguyªn t¾c thø bËc vμ tÝnh phæ qu¸t cña c¸c nguyªn t¾c lu©n lÝ(3). Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 6 - 2013 phÈm h¹nh ®Ých thùc lμ ë chç tu©n thñ c¸c luËt ®ã. Theo chñ nghÜa T«m¸t míi, tù do ý chÝ - víi tÝnh c¸ch lμ ©n sñng vÜ ®¹i nhÊt mμ Chóa ®D ban cho con ng−êi - quy ®Þnh c¸c hμnh vi cña con ng−êi vμ lμ tiÒn ®Ò cña tù do ®¹o ®øc: kh«ng cã tù do ý chÝ vμ tù do lùa chän, kh«ng thÓ nãi ®Õn Theo c¸c ®¹i biÓu cña chñ nghÜa hμnh vi cã ®¹o ®øc hay v« ®¹o ®øc. VÒ T«m¸t míi, “luËt cña Chóa” chÝnh lμ nÒn t¶ng tèi cao vμ cuèi cïng cña ®¹o ®øc, trong ®ã thø bËc cao nhÊt cña nã lμ “luËt vÜnh h»ng”, tøc lμ luËt x¸c ®Þnh b¶n chÊt cña chÝnh §øc Chóa Trêi. Coi §øc Chóa Trêi cã b¶n chÊt bÊt biÕn. Hä cho r»ng, lÝ tÝnh cña §øc Chóa Trêi lu«n Ên ®Þnh tr−íc c¸c yªu cÇu ®¹o ®øc. Tuy nhiªn, hä vÉn ñng hé viÖc luËn gi¶i duy lÝ ë møc ®é nhÊt ®Þnh. Trong ý nghÜa ®ã, chñ nghÜa T«m¸t míi bªnh vùc chñ nghÜa tuyÖt ®èi ®¹o ®øc häc dùa trªn luËt vÜnh h»ng, tÝnh bÊt biÕn vμ tÝnh tuyÖt ®èi cña c¸c chuÈn mùc Kit« gi¸o. phÇn m×nh, tù do ®¹o ®øc bÞ h¹n chÕ bëi tr¸ch nhiÖm ®¹o ®øc. B¶n chÊt cña ®¹o ®øc lμ mang tÝnh siªu nghiÖm, kh«ng phô thuéc vμo lÝ tÝnh cña con ng−êi. §¹o ®øc ®−îc xem lμ phôc tïng t«n gi¸o. LÝ t−ëng ®¹o ®øc cña ng−êi Kit« gi¸o lμ “Sèng víi ®«i m¾t kh¸t khao v−¬n lªn bÇu trêi”. C¸c nhμ t− t−ëng T«m¸t míi ®−a ra thuyÕt biÖn thÇn ®Ó gi¶i thÝch nguån gèc cña c¸i ¸c. VÊn ®Ò ®−îc ®Æt ra lμ: t¹i sao trong thÕ giíi vÉn cßn c¸i ¸c, thËm chÝ cßn qu¸ nhiÒu kÎ lμm ®iÒu ¸c, trong khi Chóa vÉn ®−îc coi lμ tån t¹i? T¹i sao Tr×nh ®é tiÕp theo cña “luËt cña Chóa” Chóa kh«ng trõng ph¹t kÎ ¸c? Ph¶i lμ “luËt tù nhiªn” mμ theo hä, Chóa ban ch¨ng Chóa còng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm cho con ng−êi. “LuËt tù nhiªn” ë ®©y ®−îc vÒ c¸i ¸c ë trªn ®êi. Theo chñ nghÜa hiÓu nh− sau: ®¹o ®øc kh«ng chØ lμ ®ßi hái ®èi víi con ng−êi trong xD héi, mμ cßn lμ chÝnh nhu cÇu cña con ng−êi; ®¹o ®øc ph¶i ®−a con ng−êi ®Õn chç h¹nh phóc. Theo Mariten, häc thuyÕt T«m¸t míi ®Ò cao tÝnh nh©n v¨n ë gãc ®é t«n gi¸o: ch¼ng h¹n h¹nh phóc ®−îc coi lμ chØ cã thÓ ®¹t ®−îc mét c¸ch ®Çy ®ñ chØ trong thÕ giíi bªn kia. LuËt tù nhiªn cßn ®−îc hiÓu lμ c¸c luËt thÕ tôc ®−îc nhμ n−íc, ph¸p quyÒn vμ gi¸o héi ®−a ra tïy thuéc vμo hoμn c¶nh. C¸c nhμ t− t−ëng cña ®¹o ®øc häc T«m¸t míi cho r»ng, T«m¸t míi, mäi téi lçi vμ c¸i ¸c ngù trÞ trªn thÕ giíi ®Òu b¾t nguån tõ viÖc con ng−êi sö dông kh«ng ®óng ®¾n hoÆc l¹m dông tù do ý chÝ vμ do sù kh«ng hoμn thiÖn ë con ng−êi. Tù do ý chÝ ë con ng−êi ®−îc coi lμ mãn quμ tÆng, lμ hång phóc vÜ ®¹i nhÊt cã ®−îc tõ §øc Chóa Trêi. Kh«ng thÓ tr¸ch Chóa, v× ®D ban cho con ng−êi tù do ý chÝ vèn h−íng thiÖn, mμ ng−îc l¹i, ph¶i c¸m ¬n Chóa vÒ ®iÒu ®ã. Con ng−êi cã lçi, nÕu kh«ng biÕt 3. Xem S®d, tr. 1 - 20. 4 NguyÔn Vò H¶o. §¹o ®øc häc trong … sö dông ©n sñng cña Chóa. Chñ nghÜa 5 Theo E. Gilson, trong thêi k× cËn ®¹i ë T«m¸t míi cho r»ng, c¸i ¸c kh«ng ph¶i lμ ngÉu nhiªn. Nã thèng trÞ tÊt yÕu theo quy luËt. Chñ nghÜa l¹c quan lμ v« c¨n T©y ¢u, sù tæng hîp mang tÝnh phæ qu¸t gi÷a t«n gi¸o vμ khoa häc ®¹t ®−îc ë thêi k× Trung cæ trong ®¹o ®øc häc cña cø. NiÒm hi väng vμo thÕ giíi tho¸t khái T«m¸t §acanh, gÆp ph¶i nh÷ng th¸ch c¸i ¸c chØ lμ ¶o t−ëng(4). Chñ nghÜa T«m¸t míi kh«ng ph¶i lμ mét häc thuyÕt triÕt häc thèng nhÊt hay ®ång nhÊt, mμ bao hμm trong nã v« sè c¸c trμo l−u, c¸c tr−êng ph¸i kh¸c nhau. C¸c trμo l−u, c¸c tr−êng ph¸i nμy cã xu h−íng hiÖn ®¹i hãa vμ xem xÐt l¹i häc thuyÕt cña T«m¸t §a canh, trong khi cã vay m−în t− t−ëng cña c¸c trμo l−u kh¸c nh− hiÖn t−îng häc, chñ nghÜa hiÖn sinh, chñ nghÜa hiÖn thùc(5)... Tr−êng ph¸i ®−îc coi lμ chÝnh thèng nhÊt, gÇn víi chñ nghÜa T« m¸t thêi k× Trung cæ nhÊt lμ Tr−êng ph¸i La MD. Tr−êng ph¸i cã ¶nh h−ëng nhÊt trong chñ nghÜa T«m¸t míi ®−îc coi lμ chñ nghÜa T«m¸t vÒ tån t¹i víi c¸c ®¹i biÓu næi tiÕng nh− J. Maritain (1882 - 1973) vμ E. Gilson (1884 - 1978). NÕu thÇn häc Augustin ®Ò cao b¶n chÊt so víi tån t¹i, th× T«m¸t §acanh vμ c¸c nhμ T«m¸t míi l¹i nhÊn m¹nh −u thÕ tån t¹i so víi b¶n chÊt vμ cho r»ng b¶n chÊt lμ ph¸i sinh tõ tån t¹i. Kh¸c víi thÇn häc Augustin t×m kiÕm Chóa trùc tiÕp trong chiÒu s©u cña t©m hån con ng−êi, thÇn häc T«m¸t míi cè g¾ng chøng minh sù tån t¹i cña Chóa mét c¸ch gi¸n tiÕp qua viÖc ph©n tÝch thÕ giíi ®−îc s¸ng t¹o ra, tõ ®ã kh¼ng ®Þnh Chóa lμ nguyªn nh©n ®Çu tiªn, ®éng c¬ ®Çu tiªn, lμ mÉu mùc cña sù hoμn thiÖn vμ môc ®Ých cña thÕ giíi. thøc lín lao, lμm xuÊt hiÖn c¸c vÊn ®Ò mang tÝnh thêi ®¹i trªn ph¹m vi toμn cÇu. V× vËy, theo «ng, cÇn kh«i phôc l¹i sù tæng hîp ®ã. §Ò cËp ®Õn hμnh vi thÇn bÝ cña tån t¹i cã nguån gèc tõ Chóa vμ lμ c¬ së cho giíi tù nhiªn còng nh− cho c¸c mèi quan hÖ ®¹o ®øc trong xD héi, J. Maritain ®−a ra t− t−ëng vÒ “chñ nghÜa nh©n v¨n toμn phÇn”, trong ®ã «ng chñ tr−¬ng thèng nhÊt gi÷a khoa häc, kÜ thuËt vμ t«n gi¸o. Cßn Karl Rahner, khi ®−a ra nguyªn t¾c “nh©n häc thÇn häc”, ®D lμm râ c¸c ®Æc thï cña tån t¹i trong thÕ giíi cña con ng−êi nh− tÝnh khai më th−êng trùc vμ sù siªu v−ît h−íng ®Õn tån t¹i cña Chóa. Gi¸o hoμng Gioan Phaol« II ®−îc xem lμ nhμ c¶i c¸ch s©u s¾c vμ triÖt ®Ó ®èi víi gi¸o lÝ C«ng gi¸o, ng−êi chñ tr−¬ng lμm cho gi¸o lÝ ®ã phï hîp víi thùc tÕ cña thêi ®¹i c¶ ë ph−¬ng diÖn lÝ luËn, lÉn ph−¬ng diÖn thùc tÕ. ñng hé t− t−ëng gi¸o héi thÕ giíi, «ng ®D luËn gi¶i sù cÇn thiÕt cña viÖc phôc håi sù thèng nhÊt cña Gi¸o héi C«ng gi¸o, Gi¸o héi ChÝnh Thèng gi¸o vμ Gi¸o héi Tin Lμnh gi¸o trong khu«n khæ Kit« gi¸o vμ tÇm quan träng cña sù xÝch l¹i gÇn nhau cña tÊt c¶ c¸c t«n gi¸o thÕ giíi. Thõa nhËn nh÷ng sai lÇm cña C«ng gi¸o vμ thÓ hiÖn sù hèi 4. Xem: Gustafson, James M., Protestant and Roman Catholic Ethics, The University of Chicago Press, Chicago and London, 1978, pp. 46 - 59. 5. Xem: S®d, tr. 80 - 94. 5 6 Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 6 - 2013 tiÕc vÒ nh÷ng sai lÇm ®ã tr−íc Chóa vμ Kierkegaard coi phÐp biÖn chøng chñ con ng−êi, «ng ®D bªnh vùc ®¹o ®øc häc phi b¹o lùc trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c quan lμ ph−¬ng tiÖn ®Ó duy tr× mèi quan hÖ cña c¸ nh©n víi Th−îng §Õ. ¤ng cho cuéc xung ®ét gi÷a c¸c quèc gia, gi÷a r»ng, ®Ó h−íng ®Õn Th−îng §Õ, con c¸c t«n gi¸o trong thÕ kØ XX(6). 2. §¹o ®øc häc trong chñ nghÜa hiÖn sinh t«n gi¸o Chñ nghÜa hiÖn sinh lμ mét trong nh÷ng trμo l−u cã ¶nh h−ëng trong triÕt häc – ®¹o ®øc häc Ph−¬ng T©y thÕ kØ XX, thuéc khuynh h−íng nh©n b¶n phi duy lÝ víi c¸c ®¹i biÓu chÝnh nh− S. Kierkegaard (1813-1855), M. Heidegger ng−êi cÇn ph¶i v−ît qua 3 giai ®o¹n: giai ®o¹n thÈm mÜ, giai ®o¹n ®¹o ®øc vμ giai ®o¹n t«n gi¸o. Theo «ng, triÕt häc cÇn quay trë vÒ víi con ng−êi, xem xÐt ®êi sèng con ng−êi, nh÷ng ®au khæ cña con ng−êi, häc c¸ch lùa chän gi÷a c¸i thiÖn vμ c¸i ¸c, t×m ra “c¸i t«i” cña m×nh, “c¸i ®Ých thùc” mμ ng−êi ta cã thÓ s½n sμng sèng chÕt v× nã(7). (1889-1976), K. Jaspers (1883-1969), J. P. G. H. Marcel (1889 - 1973) lμ triÕt gia Sartre (1905-1980), A. Camus (1913-1960), G. H. Marcel (1889 - 1973)... Trμo l−u nμy chÞu ¶nh h−ëng cña c¸c trμo l−u triÕt häc Ph¸p, ng−êi s¸ng lËp cña chñ nghÜa hiÖn sinh Kit« gi¸o. Cho r»ng kh«ng thÓ luËn gi¶i t«n gi¸o ë ph−¬ng diÖn duy lÝ, «ng kh¸c nh− hiÖn t−îng luËn, chñ nghÜa ®D kh−íc tõ chñ nghÜa T«m¸t vμ tËp Kant míi, triÕt häc ®êi sèng, chñ nghÜa trung vμo c¸c vÊn ®Ò t«n gi¸o ®¹o ®øc. nh©n vÞ… C¨n cø vμo quan niÖm vÒ Theo quan ®iÓm cña Marcel, Chóa tån t¹i, Th−îng §Õ vμ vÒ vai trß cña Th−îng §Õ, nh−ng Chóa kh«ng ph¶i lμ hiÖn thùc cã thÓ chia chñ nghÜa hiÖn sinh lμm hai h×nh th¸i chñ yÕu lμ chñ nghÜa hiÖn sinh h÷u thÇn (Kierkegaard, Karl Jaspers, G. Marcel...) vμ chñ nghÜa hiÖn sinh v« thÇn (Martin Heidegger, J. P. Sartre...). ë ®©y, chóng t«i chØ tËp trung vμo ®¹o ®øc häc cña chñ nghÜa hiÖn sinh h÷u thÇn hay chñ nghÜa hiÖn sinh t«n gi¸o. S. Kierkegaard ®−îc coi lμ ng−êi ®Æt nÒn t¶ng cho chñ nghÜa hiÖn sinh nãi chung, vμ chñ nghÜa hiÖn sinh t«n gi¸o nãi riªng. Phª ph¸n triÕt häc Hegel ë chç ®D biÕn con ng−êi c¸ nh©n thμnh tï nh©n trong sù thèng trÞ “v« danh” cña lÞch sö, thñ tiªu tÝnh ®éc lËp vμ tù do cña c¸ nh©n, Kierkegaard ®D ®−a ra phÐp biÖn chøng chñ quan ®èi lËp víi phÐp biÖn chøng kh¸ch quan cña Hegel. kh¸ch quan, kh«ng ph¶i lμ bé phËn cña thÕ giíi “c¸c sù vËt”. V× vËy, kh«ng thÓ h×nh dung, ®Þnh nghÜa hay suy t− vÒ Chóa. Suy t− vÒ §øc Tin bÞ coi lμ kh«ng cã §øc Tin. “ThÕ giíi tri thøc vμ thÕ giíi §øc Tin” ®−îc coi lμ kh¸c nhau. Marcel coi chñ thÓ “t«i suy nghÜ, vËy t«i tån t¹i” ë Descartes lμ nÒn t¶ng cho viÖc kh¸m ph¸ toμn bé thÕ giíi. C¸i t«i nμy lμ b»ng chøng tuyÖt ®èi, kh«ng thÓ b¸c bá vÒ tån t¹i ng−êi cña c¸ nh©n nh− mét hiÖn thùc huyÒn bÝ. Theo «ng, hiÖn thùc nμy kh«ng 6. Lovin, Robin W., Christian Ethics. An Essential Guide, Abingdon Press, Nashville, 2000, pp. 54 - 60. 7. Xem: Bourke, Vernon J., History of Ethics, Volume 2: Modern and Contemporary Ethics, Axios Press, 2008, pp. 237 - 241; Warnock, Mary, Existential Ethics, Macmillan St. Martin’s Press, 1967, pp. 4 - 11. 6 NguyÔn Vò H¶o. §¹o ®øc häc trong … 7 thÓ ®−îc lÝ gi¶i b»ng lÝ tÝnh, mμ chØ cã thÓ tiÕp cËn mét c¸ch trùc tiÕp th«ng qua c¶m nhËn tõ bªn trong. Theo Marcel, ®êi ng−êi ®−îc nh×n nhËn chñ yÕu th«ng qua sù t−¬ng ph¶n gi÷a nh÷ng g× mμ ng−êi ta cã nh− nh÷ng ®å vËt, t− t−ëng, t×nh c¶m vμ nh÷ng g× lμ chÝnh ®êi ng−êi, t¹o nªn b¶n chÊt cña ®êi ng−êi. Trong t¸c phÈm “Lμ vμ cã”, «ng ®èi lËp thÕ giíi vËt chÊt “kh¸ch quan” víi thÕ giíi “tån t¹i”, tøc lμ thÕ giíi mμ trong ®ã nhÞ nguyªn luËn chñ thÓ - kh¸ch thÓ ®−îc kh¾c phôc vμ tÊt c¶ c¸c mèi quan hÖ ®èi víi thÕ giíi ®−îc xem nh− cã tÝnh c¸ nh©n. Trong ý nghÜa ®ã, thÕ giíi trë thμnh lDnh ®Þa ®Æc biÖt, n¬i kh«ng cßn sù kh¸c biÖt gi÷a c¸i ë trong t«i vμ c¸i ë tr−íc m¾t t«i. Trong thÕ giíi tån t¹i, c¸c mèi quan hÖ duy lÝ ®−îc thay thÕ bëi c¸c mèi quan hÖ c¶m xóc - ®¹o ®øc. Theo Marcel, c¸c mèi quan hÖ c¶m xóc vμ lÜnh vùc “tån t¹i” thuéc vÒ lÜnh vùc phi duy lÝ, nªn kh«ng thÓ tiÕp cËn ®−îc b»ng lÝ tÝnh, b»ng c¸c kh¸i niÖm. ¤ng chñ tr−¬ng gi¶m bít ¶nh h−ëng cña xD héi ®èi víi ®êi sèng c¸ nh©n vμ chØ giao tiÕp víi “c¸i cao th−îng vÒ tinh thÇn”. §Ó kh¾c phôc bi kÞch cña tån t¹i c¸ nh©n, cÇn cã sù giao tiÕp thÇn bÝ víi Th−îng ®Õ. K. Jaspers lμ triÕt gia hiÖn sinh t«n gi¸o næi tiÕng ng−êi §øc. Ph©n tÝch c¸c kh¸i niÖm “tån t¹i” (“tån t¹i trong thÕ h×nh häc nh»m gi¶i ®−îc mD sè cña thÕ giíi tuyÖt ®èi. Theo «ng, triÕt häc cÇn mang ®Õn nh÷ng ®Þnh h−íng cho hμnh vi cña con ng−êi trong thÕ giíi, cã kh¶ n¨ng soi tá hiÖn sinh vμ khiÕn con ng−êi xÝch l¹i gÇn víi siªu nghiÖm vμ thùc hiÖn “b−íc nh¶y ®Õn c¸i tuyÖt ®èi cña tån t¹i”. NhiÖm vô cña triÕt häc kh«ng ph¶i ë chç nhËn thøc tån t¹i, mμ ë chç chøng thùc nã. TriÕt häc mang tÝnh giao tiÕp. TÝnh giao tiÕp cña triÕt häc thÓ hiÖn trong hiÖn sinh cã tÝnh hiÖu qu¶, tøc lμ sù tån t¹i trong mèi t−¬ng quan cña nã víi hiÖn sinh kh¸c vμ siªu nghiÖm. VÒ phÇn m×nh, mèi t−¬ng quan nμy ®−îc thùc hiÖn trong hμnh vi giao tiÕp víi tÝnh c¸ch lμ sù giao l−u ch©n thμnh, s©u s¾c vμ mang tÝnh c¸ nh©n trong “ch©n lÝ”. §èi víi Jaspers, giao tiÕp lμ mét trong nh÷ng kh¸i niÖm trung t©m cña triÕt häc h−íng ®Õn viÖc ph©n tÝch c¸c vÊn ®Ò ®¹o ®øc häc, nhËn thøc luËn vμ c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n kh¸c g¾n liÒn víi cÊu tróc thÕ giíi quan. Theo «ng, giao tiÕp lμ c¸ch thøc mμ con ng−êi ®Õn ®−îc víi b¶n chÊt ®Ých thùc cña m×nh. B¶n th©n t«i chØ lμ t«i trong mèi quan hÖ t−¬ng hç víi c¸c c¸i t«i kh¸c. §èi víi Jaspers, mäi c¸i ¸c (vÒ mÆt lu©n lÝ, xD héi vμ trÝ tuÖ) lμ kÕt qu¶ cña viÖc ®o¹n tuyÖt ®èi víi nh÷ng hiÖn sinh kh¸c. ¤ng ®−a ra c¸c kh¸i niÖm quan träng kh¸c cho triÕt häc nãi chung vμ ®¹o ®øc häc nãi riªng cña m×nh nh− “ý chÝ giao tiÕp”, “tù do”, “t×nh huèng giíi giíi”), “hiÖn sinh” (c¸i b¶n th©n con h¹n”, “sù trung thμnh”...(8). Jaspers ®ång ng−êi kh«ng bÞ kh¸ch quan hãa) vμ “siªu nghiÖm” (giíi h¹n kh«ng bao trïm ®−îc mäi tån t¹i vμ t− duy), Jaspers bªnh vùc triÕt häc vÒ ®Þnh h−íng trong thÕ giíi, vμ sö dông “minh gi¶i hiÖn sinh” vμ siªu nhÊt tù do víi hiÖn sinh. §èi víi «ng, nÕu 8. Xem: Huegli, Anton und Luebcke, Poul (Hg.), Philosophie im 20. Jahrhundert, Bd. 1, Rowohl Taschenbuch GmbH, Hamburg, 1998, pp. 147 -153. 7 ... - tailieumienphi.vn