Xem mẫu
ÑAÙNH GIAÙ CHAÁT LÖÔÏNG NÖÔÙC MOÄT SOÁ AO NUOÂI
THUYÛ SAÛN NHAÈM ÑÖA RA NHÖÕNG PHÖÔNG PHAÙP XÖÛ
LYÙ TÖÏ NHIEÂN ÑEÅ TOÁI ÖU HOAÙ AO NUOÂI
VAØ BAÛO VEÄ MOÂI TRÖÔØNG
ASSESSING ON WATER QUALITY OF SEVERAL PONDS FOR CULTIVATION WITH THE
PURPOSE OF GIVING NATURAL TREATMENT METHODS TO IMPROVE AQUATIC PONDS
AND PROTECT ENVIRONMENT
Leâ Quoác Tuaán (*), Phaïm Minh Thònh (**)
(*) Khoa Coâng ngheä Moâi tröôøng, (**) TT. Coâng ngheä Sinh hoïc, ÑHNL Tp. HCM
ÑT: 7220291, Fax: 8960713
SUMMARY
Study on several aquatic ponds for cultivation in district 9 – Ho Chi Minh City was conducted.
The results of samples analyzing show that: (1) pollutants in aquatic pond are all in overload when
compared with Vietnamese Standard of quality water for aquatic cultivation; (2) wastewater from
aquatic pond to receptors does not have a good quality. It could cause problems for water
environment and also lead to serious diseases in farming sites. With natural treatment of wastewater
(examined in modeling of experiments) could be applied on studied site. That can protect water
environment particularly and ecological one generally, as well as assures the sustainable development
in farming regions of our country at the moment.
ÑAËT VAÁN ÑEÀ
Ngaøy nay vieäc phaùt trieån caùc ao nuoâi ôû caùc vuøng noâng thoân cuûa nöôùc ta ñang phaùt trieån maïnh.
Beân caïnh nhöõng giaù trò kinh teá to lôùn do vieäc nuoâi caùc loaøi thuyû saûn mang laïi cuõng gaëp khoâng ít
nhöõng ruûi ro bôûi raát nhieàu lyù do khaùch quan vaø chuû quan. Trong nhöõng lyù do ñoù vaán ñeà maø moïi
ngöôøi ñang quan taâm laø chaát löôïng nöôùc lieäu coù baûo ñaûm ñöôïc cho phaùt trieån cuûa caùc loaøi nuoâi hay
khoâng? Ñoàng thôøi löôïng nöôùc trong caùc ao nuoâi thaûi ra moâi tröôøng coù ñaït ñöôïc tieâu chuaån cho pheùp
veà phöông dieän baûo veä moâi tröôøng hay khoâng?
Theo nhöõng ñieàu tra gaàn ñaây cho thaáy haàu nhö taát caû nhöõng ao nuoâi cuûa caùc hoä noâng daân chæ sô
saøi laø vaán ñeà ñaép ñaát, ñaøo ao, thaû voâi, löu thoâng nöôùc … chöù chöa nghó ñeán chaát löôïng nöôùc coù cho
pheùp ñeå nuoâi. Hôn nöõa haàu nhö chöa hieåu bieát thaáu ñaùo söï phaùt trieån ñoång thôøi cuûa toång theå caùc
loaïi sinh vaät trong ao nuoâi (vi khuaån, taûo, ñoäng vaät phuø du, ñoäng vaät ñaùy… ) nhaèm taän duïng chuùng ñeå
laøm taêng naêng suaát nuoâi vaø traùnh caùc ruûi ro do dòch beänh gaây ra.
Vôùi tính caáp thieát cuûa vaán ñeà vaø nhaèm mang laïi hieäu quaû kinh teá cao cho noâng daân chuùng toâi
tieán haønh nghieân cöùu ñaùnh giaù chaát löôïng nöôùc moät soá ao nuoâi thuyû saûn nhaèm nhaèm ñöa ra nhöõng
phöông phaùp xöû lyù nöôùc töï nhieân ñeå toái öu hoaù ao nuoâi vaø baûo veä moâi tröôøng.
ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU
Ñoái töôïng nghieân cöùu laø moät soá ao nuoâi ôû quaän 9 – Tp.HCM, nöôùc ôû caùc ao nuoâi ñöôïc phaân tích
trong thôøi gian 6 thaùng (8/2001 – 2/2002). Caùc chæ soá thuyû lyù hoaù ñöôïc xaùc ñònh theo phöông phaùp
tieâu chuaån [6]; N-NH3 ñöôïc xaùc ñònh baèng phöông phaùp so maøu vôùi thuoác thöû Nessler; P-P2O5 ñöôïc
xaùc ñònh baèng phöông phaùp so maøu vôùi thuoác thöû vanadate molipdate. Haøm löôïng oxy hoaø tan ñöôïc
xaùc ñònh baèng maùy OSI (Phaùp); Chlorophyll vaø löôïng taûo ñöôïc xaùc ñònh theo phöông phaùp cuûa
Lorenze vaø coäng söï [10]. BOD ñöôïc xaùc ñònh theo phöông phaùp chuaån (standard methods) [6].
Coliform ñöôïc xaùc ñònh baèng moâi tröôøng lacto broth vaø EMB agar.
KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU VAØ BAØN LUAÄN
Toång quan veà caùc ao nuoâi.
Caùc ao nuoâi ñöôïc nghieân cöùu ñeàu coù keát caáu theo moâ hình kinh teá VAC (vöôøn - ao - chuoàng). Caùc
ñoäng vaät ñöôïc nuoâi treân ao chuû yeáu laø heo, gaø vaø vòt. Chuoàng heo ñöôïc ñaët gaàn saùt ao nuoâi vaø coù heä
thoáng thoaùt chaát thaûi ra ao, chuoàng vòt vaø gaø ñöôïc ñaët treân maët ao keà vôùi bôø. Chuoàng ñôn giaûn:
ñoùng coïc tre hoaëc goã xuoáng ao, treân chuoàng gheùp baèng pheân tre ñeå coù theå röûa haøng ngaøy. Töø treân
chuoàng coù caàu leân saøn, thöùc aên dö thöøa ñöôïc röûa troâi xuoáng ao. Do ñoù coù moät löôïng phaân boùn ñaùng
keå töø nguoàn naøy. Ngoaøi ra löôïng thöùc aên thöøa cuûa gia suùc rôi vaõi xuoáng nöôùc laøm taêng haøm löôïng
höõu cô trong ao.
1
Qua söï thieát keá cuûa caùc ao chuùng toâi nhaän thaáy nöôùc ôû ñaàu vaøo vaø ñaàu ra thöôøng naèm ôû cuøng moät
vò trí ôû ñoù coù hai loái vaøo vaø ra (vaø heä thoáng naøy thöôøng naèm ôû cuoái ao - nôi caùch xa so vôùi vò trí ñaët
chuoàng). Do ñoù chuùng toâi tieán xaùc ñònh caùc chæ soá hoùa sinh ôû gaàn vò trí thaûi phaân cuûa ñoäng vaät nuoâi
(heo, gaø, vòt) vaø xa vò trí thaûi phaân cuûa chuùng.
Caùc loaøi caù ñöôïc thaû trong ao laø : caù Tai töôïng, caù Traém coû, caù Tra....
Keát quaû phaân tích chaáât löôïng nöôùc
Xaùc ñònh N, P, BOD ôû vò trí gaàn vaø xa cuûa caùc ao nuoâi
Baûng 1. Caùc chæ tieâu ño ñöôïc ôû vò trí gaàn chuoàng (giaù trò trung bình theo caùc thaùng)
Nhieät ñoä
(ñoä C)
pH
Oxy hoaø tan
BOD
(mg/l)
(mg O2/l)
N-NH3 P-P2O5
(mg/l)
(mg/l)
Ao 1
26,56
7,46
4,02
27,28
11,7
2,92
Coliform
(MPN/100ml)
1500
Ao 2
27,6
7,46
4,68
22,9
10,5
3,36
1200
Ao 3
27,44
8,38
3,4
87,16
24,48
19,9
2600
Ao 4
27,02
7,3
5,2
40
16,82
5,26
1900
Ao 5
28,06
7,9
4,76
23,96
12,04
3,52
1700
Ao 6
26,96
8,0
4,96
31,98
16,84
7,02
2200
Ao 7
27,54
7,66
5,18
33,88
16,02
5,5
1400
Ao 8
28,5
7,86
4,86
32,42
12,44
4,8
1700
Ao 9
28,96
8,72
4,1
84,66
21,58
13,86
2400
Baûng 2. Caùc chæ tieâu ño ñöôïc ôû vò trí xa chuoàng (giaù trò trung bình theo caùc thaùng)
Nhieät ñoä
(ñoä C)
pH
Oxy hoaø tan
BOD
(mg/l)
(mg O2/l)
N-NH3
(mg/l)
P-P2O5
(mg/l)
19,22
2,28
1,53
Coliform
(MPN/100ml)
1100
Ao 1
26,5
7,42
7,9
Ao 2
27,48
7,42
8,28
17,96
2,22
2,22
1000
Ao 3
27,24
8,74
6,32
31,48
10,6
9,9
1900
Ao 4
26,5
6,68
7,38
15,78
4,4
2,84
1400
Ao 5
28,3
7,46
11,36
7,7
3,36
1,9
1200
Ao 6
26,58
7,5
11,04
9,82
1,92
1,74
1600
Ao 7
27,94
7,08
8,54
15,2
2,5
1,68
1100
Ao 8
28,9
7,4
9,2
10,48
2,76
1,7
1000
Ao 9
28,72
8,6
7,32
26,72
8,38
6,34
1700
Qua keát quaû ôû baûng 1 vaø 2 cho thaáy taát caû caùc chæ soá N, P vaø BOD ñeàu vöôït ngöôõng cho pheùp cuûa
TCNV (Tieâu chuaån Vieät nam, NH3 ≤ 1, P-P2O5 ≤ 1 vaø BOD ≤ 10) ñoái vôùi nöôùc duøng cho caùc ao nuoâi
thuyû saûn, ñaëc bieät laø N-NH4+, ngöôõng naøy coøn ñöôïc cho laø ngöôõng ñoäc ñoái vôùi caùc loaøi thuûy saûn. Tuy
nhieân ñaây laø vò trí ñaàu ao, nôi maø caùc loaøi thuyû saûn thöôøng ñeán aên roài ñi, chöù khoâng soáng laâu trong
moâi tröôøng nöôùc naøy. Sau ñoù qua moät quaù trình chuyeån hoaù cuûa caùc chaát döôùi taùc duïng cuûa vi sinh
vaät, ñoäng thöïc vaät phuø du thì phaàn lôùn nhöõng chaát dinh döôõng naøy chuyeån thaønh sinh khoái cuûa vi
taûo. Vaø taûo laø ñoái töôïng ñaàu tieân trong chuoãi thöùc aên sinh thaùi trong heä thuyû sinh. Noù coù theå laøm
thöùc aên cho caùc loaøi thuyû saûn ñöôïc nuoâi trong ao vaø cuõng coù theå laø nguoàn dinh döôõng cho ñoäng vaät
phuø du.
Nöôùc thaûi ôû ñaàu ra cho thaáy söï chuyeån hoaù ñoù, vì haøm löôïng caùc thaønh phaàn ñöôïc phaân tích coù
moät söï giaûm ñaùng keå. Tuy nhieân söï giaûm naøy vaãn chöa ñaït ñöôïc möùc cho pheùp cuûa nöôùc thaûi ra moâi
tröôøng tieáp nhaän theo TCVN. Vì theá, nöôùc ôû caùc keânh raïch trong vuøng naøy, do söï tích luyõ laâu ngaøy
2
cuûa löôïng nöôùc thaûi vaø buøn thaûi töø caùc ao nuoâi ñaõ bò oâ nhieãm höõu cô cao do nöôùc ñaàu ra luoân luoân coù
moät löôïng lôùn taûo khoâng ñöôïc söû duïng heát bôûi caùc loaïi ñoäng vaät nuoâi vaø ñoäng vaät phuø du trong ao.
Xaùc ñònh nhieät ñoä, pH, oxy hoaø tan.
- Nhieät ñoä: nhieät ñoä trong nöôùc cuûa caùc ao nuoâi bieán ñoäng töø 25 - 300C. nhieät ñoä 300C chæ xaûy ra
ôû ao coù möïc nöôùc thaáp (0,3 - 0,5m) trong nhöõng ngaøy naéng noùng.
- pH: bieán ñoäng töø 6,8 - 7,8, nhö vaäy pH naøy laø thích hôïp ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa caùc loaøi caù
nuoâi ôû ñaây. Tuy nhieân trong soá caùc ao nuoâi ñöôïc khaûo saùt (khoâng naèm trong caùc ao ñöôïc nghieân cöùu)
coù moät soá ao bò aûnh höôûng bôûi pheøn chua do ñoù pH trong ao naøy thöôøng naèm trong khoaûng 5,6-6,4.
Vaø caùc ao naøy thöôøng ñöôïc duøng ñeå nuoâi caù tra. Theo ngöôøi daân ôû ñaây thì chæ coù caù tra môùi thích öùng
ñöôïc trong ñieàu kieän ao nhö theá. Coù moät söï cheânh leäch ñoä pH ôû taàng treân (7,2-7,8) vaø taàng döôùi (6,26,7) cuûa lôùp nöôùc ñaëc bieät laø khu vöïc gaàn chuoàng traïi. Ñieàu naøy coù theå giaûi thích laø do aûnh höôûng
cuûa söï phaân huûy yeám khí cuûa lôùp buøn giaøu höõu cô taïi vò trí naøy.
- Oxy hoøa tan: haøm löôïng oxy hoøa tan bieán ñoäng theo chu kyø ngaøy ñeâm. Vaøo buoåi saùng haøm
löôïng oxy hoøa tan trong nöôùc bieán ñoäng töø 4-6mg/l. Vaø haøm löôïng oxy hoøa tan bieán ñoäng vaø cao
nhaát vaøo luùc 3 - 4 giôø chieàu coù theå leân ñeán 8,5-11,3 mg/l. ñieàu ñoù cho thaáy coù moät söï hoaït ñoäng
maïnh vaø sinh khoái cao cuûa boïn thöïc vaät phuø du trong ao. Vôùi nhu caàu oxy naøy thì thích hôïp cho söï
phaùt trieån cuûa caùc loaøi thuûy saûn ñöôïc nuoâi ôû ñaây.
Söï bieán ñoäng soá löôïng taûo trong caùc ao nuoâi theo töøng thaùng
Coù 3 loaøi taûo chieám öu theá trong taát caû caùc ao laø: taûo luïc, taûo lam vaø taûo maét. Trong ñoù taûo luïc
chieám öu theá veà soá löôïng vôùi soá löôïng bieán ñoäng khaùc nhau giöõa caùc ao vaø bieán ñoäng theo töøng
thaùng. Ao luùc môùi thaû caù coù soá löôïng taûo bieán ñoäng trong khoaûng 500.000-700.000 teá baøo/lít nöôùc.
Sau 3 thaùng ñeán 6 thaùng löôïng taûo phuø du trong ao taêng leân vôùi moät soá löôïng ñaùng keå töø 1.300.0003.000.000tb/l. Töø ñoù cho thaáy naêng suaát sô caáp trong caùc ao naøy khaù cao. Vôùi haøm löôïng taûo nhö theá
naøy coù theå noùi ñaây laø moät nguoàn thöùc aên ñaùng keå cho söï phaùt trieån cuûa ñoäng vaät thuûy sinh. Tuy
nhieân coù moät ao löôïng taûo leân ñeán 10.000.000tb/l
Xaùc ñònh löôïng buøn laéng ñaùy trong ao treân moät vuï nuoâi.
Löôïng buøn laéng trong ao trung bình moãi naêm töø 5 – 15 cm, vaø löôïng buøn laéng naøy tuyø thuoäc vaøo
maät ñoä nuoâi gia suùc gia caàm treân beà maët ao vaø tuyø thuoäc vaøo ñoái töôïng nuoâi. Thöôøng thì nhöõng ao coù
nuoâi heo treân beà maët ao nhieàu thì buøn laéng trong ao laø cao nhaát. Vì theá, moãi naêm ngöôøi ta phaûi laøm
veä sinh ao baèng caùch veùt löôïng buøn naøy ñeå ñaép leân caùc bôø ñeâ bao cuûa ao, hoaëc duøng chuùng laøm phaân
boùn cho caây coái trong vöôøn.
Löôïng coliform trong caùc ao nuoâi.
Qua baûng 1 vaø 2 cho thaáy löôïng coliform trong caùc ao nuoâi ñeàu vöôït quaù möùc cho pheùp cuûa tieâu
chuaån TCVN (coliform ≤ 1000 MPN/100ml) nöôùc duøng cho caùc ao nuoâi thuyû saûn. Vaø gaây neân oâ nhieãm
naëng veà vi sinh vaät khi thaûi vaøo moâi tröôøng tieáp nhaän. Nöôùc ôû ñaàu vaøo vaø ñaàu ra coù löôïng coliform
cheânh leäch nhöng khoâng ñaùng keå. Vôùi nöôùc ñaàu ra nhö theá naøy thì coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán veä sinh
moâi tröôøng trong vuøng coù caùc ao nuoâi taäp trung. Ngöôøi daân trong vuøng naøy vaãn coù taäp quaùn duøng
nöôùc trong keânh raïch cho nhöõng sinh hoaït haøng ngaøy (nhöng nöôùc naøy thì khoâng theå uoáng ñöôïc) cho
neân vieäc gaây neân caùc beänh ngoaøi da thì khoâng theå traùnh khoûi, vaø coù theå gaây neân caùc beänh ñöôøng
ruoät do oâ nhieãm vi sinh.
Qua quan saùt chuùng toâi nhaän thaáy löôïng nöôùc löu thoâng trong keânh raïch chöa ñöôïc maïnh do söï
phaùt trieån quaù möùc cuûa beøo nhaät baûn coù khi laøm caûn trôû caû doøng chaûy trong luùc nöôùc leân. Vì vaäy neáu
nhö löôïng nöôùc löu thoâng naøy khoâng hôïp lyù seõ daãn ñeán tình traïng nöôùc toàn ñoïng trong ao nuoâi quaù
laâu gaây söï nhieãm baån höõu cô nghieâm troïng vaø vieäc naøy seõ aûnh höôûng raát lôùn ñeán naêng suaát nuoâi.
Moät soá ao nuoâi chöa coù heä thoáng keø ñaép ñaát hoaøn chænh coäng theâm löôïng buøn laéng ñoïng trong ao
quaù cao laøm cho möùc nöôùc luoân ôû möùc thaáp töø 20-40cm do ñoù trong muøa naéng nhöõng ao naøy thöôøng
coù nhieät ñoä trong nöôùc laø 30-350C cho neân aûnh höôûng raát lôùn ñeán ñôøi ñoáng cuûa ñoäng vaät nuoâi, söï
quang hôïp cuûa taûo trong cuõng bò aûnh höôûng nhieàu daãn ñeán naêng suaát sô caáp thaáp, löôïng thöùc aên
sinh hoïc khoâng baûo ñaûm cho quaù trình phaùt trieån cuûa ñoäng vaät thuûy sinh.
Nhìn chung löôïng taûo trong caùc ao nuoâi khaù cao, moät maët coù lôïi cho söï phaùt trieån cuûa thuûy ñoäng
vaät nuoâi nhöng neáu nhö söï phaùt trieån cuûa taûo quaù cao (do chaát thaûi töø caùc chuoàng traïi duøng laøm thöùc
aên cho thuûy ñoäng vaät nuoâi) seõ aûnh höôûng raát lôùn ñeán naêng suaát nuoâi. Khi coù nhieàu chaát dinh döôõng
chuùng seõ phaùt trieån daøy ñaëc. Sau khi cheát seõ taïo ra löôïng BOD cao, gaây thieáu huït oxy trong moâi
3
tröôøng nöôùc, moät soá loaøi taûo luïc vaø taûo lam taïo muøi vò cho nöôùc vaø laø vaät noåi haïn cheá khaû naêng söû
duïng nguoàn nöôùc cho caùc muïc ñích khaùc. Thöïc vaät nöôùc phaùt trieån nhieàu seõ ngaên caûn aùnh saùng cho
thöïc vaät ñaùy quang hôïp. Ngoaøi ra nguoàn oâ nhieããm phosphorus höõu cô coøn gaây söï thieáu huït oxy traàm
troïng trong nöôùc (ñeå oxy hoùa hoaøn toaøn 1mg phosphorus höõu cô caàn 160mg oxy).
Moät soá moâ hình thöïc nghieäm cho vieäc phaùt trieån caùc ao nuoâi thuûy saûn keát hôïp
- Chaát thaûi cuûa ñoäng vaät vaøo trong ao phaûi ñöôïc ñieàu tieát baèng caùch laøm moät heä thoáng chaén hay
coøn goïi laø moät ao laéng sô caáp. ÔÛ ñaây chaát thaûi seõ ñöôïc phaân huûy bôûi boïn vi khuaån yeám khí vaø kî
khí khoâng baét buoäc, sau ñoù chaát thaûi sau khi ñöôïc phaân huûy seõ theo theo nöôùc traøn qua heä thoáng
chaén ñi ra ngoaøi ao vaø chính chaát thaûi ñaõ ñöôïc phaân huûy naøy seõ laø nguoàn thöùc aên cho taûo vaø taûo seõ
laø thöùc aên chính cho ñoäng vaät thuûy sinh. Ngoaøi ra trong heä thoáng naøy coøn coù söï phaùt trieån cuûa boïn
ñoäng vaät phuø du cuõng laø nguoàn thöùc aên cho thuûy ñoäng vaät nuoâi. Treân maët nöôùc cuûa beå laéng sô caáp coù
theå thaû beøo Nhaät baûn (moät loaïi beøo phaùt trieån öu theá trong vuøng naøy) chuùng coù khaû naêng xöû lyù raát
toát moät soá chaát höõu cô vaø khaû naêng loaïi boû BOD raát cao [11]
- Trong ao nuoâi coù theå thaû theâm moät soá loaøi thöïc vaät thuûy sinh baäc cao, chuùng coù theå loaïi boû
moät soá löôïng lôùn N vaø P [5] lieân keát ñoàng thôøi chuùng coù khaû naêng söû duïng nguoàn naêng löôïng aùnh
saùng maët trôøi voâ haïn ñeå taïo ra sinh khoái cho thuûy vaät vaø laø nguoàn thöùc aên cho ñoäng vaät nuoâi.
- Thieát laäp moät heä thoáng löu thoâng nöôùc toát, vieäc boû hoang moät soù vuøng cho söï phaùt trieån aøo aït
cuûa beøo nhaät baûn cuõng nhö coû daïi ñaõ laøm aûnh höôûng ñeán söï löu thoâng nöôùc giöõa caùc ao nuoâi vaø trong
vuøng nuoâi. Hieän töôïng hoãn ñoän naøy ñaõ laøm cho nöôùc bò öù ñoïng moät soá nôi laøm cho oâ nhieãm höõu cô
xaûy ra maïnh, löôïng buøn laéng ñoïng quaù lôùn daãn ñeán vieäc löu thoâng cuûa nöôùc keùm laøm cho chaát löôïng
nöôùc giaûm maïnh ñieàu naøy aûnh höôûng raát lôùn ñeán ñoäng vaät nuoâi trong vuøng. Neáu khoâng coù nhöõng
bieän phaùp kòp thôøi thì seõ aûnh höôûng raát lôùn cho sau naøy vôùi toác ñoä vaø quy moâ nuoâi ngaøy caøng cao
nhö hieän nay.
Trong moät soá phöông phaùp chuùng toâi neâu ra laø nhaèm taïo ra moät chuoãi thöùc aên sinh thaùi trong
trong heä thuûy sinh, taïo ra moät söï caân baèng trong heä thoáng sinh thaùi trong ñoù caùc maéc xích noái keát
vôùi nhau moät caùch chaët cheõ vaø hoaït ñoäng hieäu quaû ñoàng thôøi chuùng coù theå töï ñieàu tieát ñöôïc vaø cuoái
cuøng laø taïo ra sinh khoái lôùn laø ñoäng vaät nuoâi nhaèm naâng cao naêng suaát nuoâi ñoàng thôøi baûo veä ñöôïc
moâi tröôøng nöôùc trong ao cuõng nhö löôïng nöôùc thaûi ra töø ao nuoâi ñaït tieâu chuaån cho pheùp khoâng gaây
oâ nhieãm nguoàn nöôùc tieáp nhaän.
KEÁT LUAÄN.
- Caùc thaønh phaàn gaây oâ nhieãm nöôùc trong caùc ao nuoâi thuyû saûn ñöôïc nghieân cöùu ñeàu vöôït quaù
möùc cho pheùp cuûa TCVN veà nöôùc duøng cho nuoâi troàng thuyû saûn.
- Nöôùc thaûi töø caùc ao nuoâi vaøo moâi tröôøng tieáp nhaän khoâng ñaûm baûo ñöôïc veà maët chaát löôïng,
gaây neân oâ nhieãm moâi tröôøng nöôùc vaø coù nguy cô cao veà beänh dòch trong caùc vuøng noâng traïi taäp
trung.
- Vôùi caùc phöông phaùp xöû lyù nöôùc thaûi töï nhieân (ñaõ ñöôïc kieåm chöùng trong moâ hình thí nghieäm)
coù theå öùng duïng ñöôïc trong vuøng nghieân cöùu nhaèm baûo veä moâi tröôøng nöôùc noùi rieâng vaø moâi tröôøng
sinh thaùi noùi chung, ñoàng thôøi ñaûm baûo ñöôïc söï phaùt trieån beàn vöõng trong caùc vuøng noâng traïi hieän
nay ôû nöôùc ta.
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
Boä Khoa Hoïc, Coâng Ngheä vaø Moâi Tröôøng, 1995. Tieâu chuaån Vieät Nam.
TRAÀN VAÊN NHÒ VAØ COÄNG SÖÏ, 1995. Nghieân cöùu kyõ thuaät laøm saïch nöôùc thaûi baèng vi taûo. Kyû yeáu
Annual Report-1995. Vieän Coâng Ngheä Sinh Hoïc, Trung Taâm Khoa Hoïc Töï Nhieân vaø Coâng Ngheä
Quoác Gia.
NGUYEÃN VIEÁT THAÉNG, 1996. Loïc sinh hoïc. Höôùng daãn söû duïng trong saûn xuaát gioáng vaø nuoâi toâm.
Nxb Noâng nghieäp
LEÂ QUOÁC TUAÁN, TRAÀN VAÊN NHÒ, 1998. Veà khaû naêng khöû NH4+, NO3- vaø PO43- trong nöôùc cuûa moät
soá loaøi thöïc vaät thuûy sinh. Kyû yeáu Annual Report-1998. Vieän Coâng Ngheä Sinh Hoïc, Trung Taâm Khoa
Hoïc Töï Nhieân vaø Coâng Ngheä Quoác Gia.
4
LEÂ QUOÁC TUAÁN, 2002. Khaû naêng laøm saïch nöôùc cuûa hai loaøi thöïc vaät thuyû sinh trong heä nuoâi thuyû
saûn. Taäp san Khoa hoïc Kyõ thuaät Noâng Laâm Nghieäp. NXB Noâng Nghieäp.
American Public Health Association, American Water Works Association, Water Polution Control
Federation, 1990. Standard Method for Examination of Water and Wastewater. Washington DC.
COSTA-PIERCE, B.A. 1996. Environmental impacts of nutrients discharged from aquaculture:
towards the evolution of sustainable, ecological aquaculture systems, p. 81-113. In:
CUENCO, M. 1989. Aquaculture Systems Modeling. ICLARM, Manila, Philippines.(SH 135 C 74)
DE PAUW, N. AND J. JOYCE. 1992. Aquaculture and the Environment. European Aquaculture
Society. (SH 135 S 65 v. 16)
LORENZE C. J., 1967. Determanation of chlorophyll and pheo-pigment: spectrophotometric equation.
Limnol. Oceanogr. 12: 343.
MELCALT & EDDY. Inc, 1991. Wastewater Engineering, Treatment, Disposal and Reuse. Mc GrawHill Inter. Ed. Printed in Singapore.
PILLAY, T. 1992. Aquaculture and the Environment. Halsted Press, NY. p. 6-23. (SH 135 P 52)
PULLIN, R. et al. 1993. Environment and Aquaculture in Developing Countries. ICLARM, Manila,
Philippines. Read Pullin (p. 1-19); Gowen and Rosenthal (p. 102-115); Phillips et al. (p. 171-197).
US Environmental Protection Agency, 1978. Municipal wastewater aquaculture.
Yves Pieùtrasanta et Daniel Bondon, 1994. Le Lagunage Eùcologique.
5
nguon tai.lieu . vn
THUYÛ SAÛN NHAÈM ÑÖA RA NHÖÕNG PHÖÔNG PHAÙP XÖÛ
LYÙ TÖÏ NHIEÂN ÑEÅ TOÁI ÖU HOAÙ AO NUOÂI
VAØ BAÛO VEÄ MOÂI TRÖÔØNG
ASSESSING ON WATER QUALITY OF SEVERAL PONDS FOR CULTIVATION WITH THE
PURPOSE OF GIVING NATURAL TREATMENT METHODS TO IMPROVE AQUATIC PONDS
AND PROTECT ENVIRONMENT
Leâ Quoác Tuaán (*), Phaïm Minh Thònh (**)
(*) Khoa Coâng ngheä Moâi tröôøng, (**) TT. Coâng ngheä Sinh hoïc, ÑHNL Tp. HCM
ÑT: 7220291, Fax: 8960713
SUMMARY
Study on several aquatic ponds for cultivation in district 9 – Ho Chi Minh City was conducted.
The results of samples analyzing show that: (1) pollutants in aquatic pond are all in overload when
compared with Vietnamese Standard of quality water for aquatic cultivation; (2) wastewater from
aquatic pond to receptors does not have a good quality. It could cause problems for water
environment and also lead to serious diseases in farming sites. With natural treatment of wastewater
(examined in modeling of experiments) could be applied on studied site. That can protect water
environment particularly and ecological one generally, as well as assures the sustainable development
in farming regions of our country at the moment.
ÑAËT VAÁN ÑEÀ
Ngaøy nay vieäc phaùt trieån caùc ao nuoâi ôû caùc vuøng noâng thoân cuûa nöôùc ta ñang phaùt trieån maïnh.
Beân caïnh nhöõng giaù trò kinh teá to lôùn do vieäc nuoâi caùc loaøi thuyû saûn mang laïi cuõng gaëp khoâng ít
nhöõng ruûi ro bôûi raát nhieàu lyù do khaùch quan vaø chuû quan. Trong nhöõng lyù do ñoù vaán ñeà maø moïi
ngöôøi ñang quan taâm laø chaát löôïng nöôùc lieäu coù baûo ñaûm ñöôïc cho phaùt trieån cuûa caùc loaøi nuoâi hay
khoâng? Ñoàng thôøi löôïng nöôùc trong caùc ao nuoâi thaûi ra moâi tröôøng coù ñaït ñöôïc tieâu chuaån cho pheùp
veà phöông dieän baûo veä moâi tröôøng hay khoâng?
Theo nhöõng ñieàu tra gaàn ñaây cho thaáy haàu nhö taát caû nhöõng ao nuoâi cuûa caùc hoä noâng daân chæ sô
saøi laø vaán ñeà ñaép ñaát, ñaøo ao, thaû voâi, löu thoâng nöôùc … chöù chöa nghó ñeán chaát löôïng nöôùc coù cho
pheùp ñeå nuoâi. Hôn nöõa haàu nhö chöa hieåu bieát thaáu ñaùo söï phaùt trieån ñoång thôøi cuûa toång theå caùc
loaïi sinh vaät trong ao nuoâi (vi khuaån, taûo, ñoäng vaät phuø du, ñoäng vaät ñaùy… ) nhaèm taän duïng chuùng ñeå
laøm taêng naêng suaát nuoâi vaø traùnh caùc ruûi ro do dòch beänh gaây ra.
Vôùi tính caáp thieát cuûa vaán ñeà vaø nhaèm mang laïi hieäu quaû kinh teá cao cho noâng daân chuùng toâi
tieán haønh nghieân cöùu ñaùnh giaù chaát löôïng nöôùc moät soá ao nuoâi thuyû saûn nhaèm nhaèm ñöa ra nhöõng
phöông phaùp xöû lyù nöôùc töï nhieân ñeå toái öu hoaù ao nuoâi vaø baûo veä moâi tröôøng.
ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU
Ñoái töôïng nghieân cöùu laø moät soá ao nuoâi ôû quaän 9 – Tp.HCM, nöôùc ôû caùc ao nuoâi ñöôïc phaân tích
trong thôøi gian 6 thaùng (8/2001 – 2/2002). Caùc chæ soá thuyû lyù hoaù ñöôïc xaùc ñònh theo phöông phaùp
tieâu chuaån [6]; N-NH3 ñöôïc xaùc ñònh baèng phöông phaùp so maøu vôùi thuoác thöû Nessler; P-P2O5 ñöôïc
xaùc ñònh baèng phöông phaùp so maøu vôùi thuoác thöû vanadate molipdate. Haøm löôïng oxy hoaø tan ñöôïc
xaùc ñònh baèng maùy OSI (Phaùp); Chlorophyll vaø löôïng taûo ñöôïc xaùc ñònh theo phöông phaùp cuûa
Lorenze vaø coäng söï [10]. BOD ñöôïc xaùc ñònh theo phöông phaùp chuaån (standard methods) [6].
Coliform ñöôïc xaùc ñònh baèng moâi tröôøng lacto broth vaø EMB agar.
KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU VAØ BAØN LUAÄN
Toång quan veà caùc ao nuoâi.
Caùc ao nuoâi ñöôïc nghieân cöùu ñeàu coù keát caáu theo moâ hình kinh teá VAC (vöôøn - ao - chuoàng). Caùc
ñoäng vaät ñöôïc nuoâi treân ao chuû yeáu laø heo, gaø vaø vòt. Chuoàng heo ñöôïc ñaët gaàn saùt ao nuoâi vaø coù heä
thoáng thoaùt chaát thaûi ra ao, chuoàng vòt vaø gaø ñöôïc ñaët treân maët ao keà vôùi bôø. Chuoàng ñôn giaûn:
ñoùng coïc tre hoaëc goã xuoáng ao, treân chuoàng gheùp baèng pheân tre ñeå coù theå röûa haøng ngaøy. Töø treân
chuoàng coù caàu leân saøn, thöùc aên dö thöøa ñöôïc röûa troâi xuoáng ao. Do ñoù coù moät löôïng phaân boùn ñaùng
keå töø nguoàn naøy. Ngoaøi ra löôïng thöùc aên thöøa cuûa gia suùc rôi vaõi xuoáng nöôùc laøm taêng haøm löôïng
höõu cô trong ao.
1
Qua söï thieát keá cuûa caùc ao chuùng toâi nhaän thaáy nöôùc ôû ñaàu vaøo vaø ñaàu ra thöôøng naèm ôû cuøng moät
vò trí ôû ñoù coù hai loái vaøo vaø ra (vaø heä thoáng naøy thöôøng naèm ôû cuoái ao - nôi caùch xa so vôùi vò trí ñaët
chuoàng). Do ñoù chuùng toâi tieán xaùc ñònh caùc chæ soá hoùa sinh ôû gaàn vò trí thaûi phaân cuûa ñoäng vaät nuoâi
(heo, gaø, vòt) vaø xa vò trí thaûi phaân cuûa chuùng.
Caùc loaøi caù ñöôïc thaû trong ao laø : caù Tai töôïng, caù Traém coû, caù Tra....
Keát quaû phaân tích chaáât löôïng nöôùc
Xaùc ñònh N, P, BOD ôû vò trí gaàn vaø xa cuûa caùc ao nuoâi
Baûng 1. Caùc chæ tieâu ño ñöôïc ôû vò trí gaàn chuoàng (giaù trò trung bình theo caùc thaùng)
Nhieät ñoä
(ñoä C)
pH
Oxy hoaø tan
BOD
(mg/l)
(mg O2/l)
N-NH3 P-P2O5
(mg/l)
(mg/l)
Ao 1
26,56
7,46
4,02
27,28
11,7
2,92
Coliform
(MPN/100ml)
1500
Ao 2
27,6
7,46
4,68
22,9
10,5
3,36
1200
Ao 3
27,44
8,38
3,4
87,16
24,48
19,9
2600
Ao 4
27,02
7,3
5,2
40
16,82
5,26
1900
Ao 5
28,06
7,9
4,76
23,96
12,04
3,52
1700
Ao 6
26,96
8,0
4,96
31,98
16,84
7,02
2200
Ao 7
27,54
7,66
5,18
33,88
16,02
5,5
1400
Ao 8
28,5
7,86
4,86
32,42
12,44
4,8
1700
Ao 9
28,96
8,72
4,1
84,66
21,58
13,86
2400
Baûng 2. Caùc chæ tieâu ño ñöôïc ôû vò trí xa chuoàng (giaù trò trung bình theo caùc thaùng)
Nhieät ñoä
(ñoä C)
pH
Oxy hoaø tan
BOD
(mg/l)
(mg O2/l)
N-NH3
(mg/l)
P-P2O5
(mg/l)
19,22
2,28
1,53
Coliform
(MPN/100ml)
1100
Ao 1
26,5
7,42
7,9
Ao 2
27,48
7,42
8,28
17,96
2,22
2,22
1000
Ao 3
27,24
8,74
6,32
31,48
10,6
9,9
1900
Ao 4
26,5
6,68
7,38
15,78
4,4
2,84
1400
Ao 5
28,3
7,46
11,36
7,7
3,36
1,9
1200
Ao 6
26,58
7,5
11,04
9,82
1,92
1,74
1600
Ao 7
27,94
7,08
8,54
15,2
2,5
1,68
1100
Ao 8
28,9
7,4
9,2
10,48
2,76
1,7
1000
Ao 9
28,72
8,6
7,32
26,72
8,38
6,34
1700
Qua keát quaû ôû baûng 1 vaø 2 cho thaáy taát caû caùc chæ soá N, P vaø BOD ñeàu vöôït ngöôõng cho pheùp cuûa
TCNV (Tieâu chuaån Vieät nam, NH3 ≤ 1, P-P2O5 ≤ 1 vaø BOD ≤ 10) ñoái vôùi nöôùc duøng cho caùc ao nuoâi
thuyû saûn, ñaëc bieät laø N-NH4+, ngöôõng naøy coøn ñöôïc cho laø ngöôõng ñoäc ñoái vôùi caùc loaøi thuûy saûn. Tuy
nhieân ñaây laø vò trí ñaàu ao, nôi maø caùc loaøi thuyû saûn thöôøng ñeán aên roài ñi, chöù khoâng soáng laâu trong
moâi tröôøng nöôùc naøy. Sau ñoù qua moät quaù trình chuyeån hoaù cuûa caùc chaát döôùi taùc duïng cuûa vi sinh
vaät, ñoäng thöïc vaät phuø du thì phaàn lôùn nhöõng chaát dinh döôõng naøy chuyeån thaønh sinh khoái cuûa vi
taûo. Vaø taûo laø ñoái töôïng ñaàu tieân trong chuoãi thöùc aên sinh thaùi trong heä thuyû sinh. Noù coù theå laøm
thöùc aên cho caùc loaøi thuyû saûn ñöôïc nuoâi trong ao vaø cuõng coù theå laø nguoàn dinh döôõng cho ñoäng vaät
phuø du.
Nöôùc thaûi ôû ñaàu ra cho thaáy söï chuyeån hoaù ñoù, vì haøm löôïng caùc thaønh phaàn ñöôïc phaân tích coù
moät söï giaûm ñaùng keå. Tuy nhieân söï giaûm naøy vaãn chöa ñaït ñöôïc möùc cho pheùp cuûa nöôùc thaûi ra moâi
tröôøng tieáp nhaän theo TCVN. Vì theá, nöôùc ôû caùc keânh raïch trong vuøng naøy, do söï tích luyõ laâu ngaøy
2
cuûa löôïng nöôùc thaûi vaø buøn thaûi töø caùc ao nuoâi ñaõ bò oâ nhieãm höõu cô cao do nöôùc ñaàu ra luoân luoân coù
moät löôïng lôùn taûo khoâng ñöôïc söû duïng heát bôûi caùc loaïi ñoäng vaät nuoâi vaø ñoäng vaät phuø du trong ao.
Xaùc ñònh nhieät ñoä, pH, oxy hoaø tan.
- Nhieät ñoä: nhieät ñoä trong nöôùc cuûa caùc ao nuoâi bieán ñoäng töø 25 - 300C. nhieät ñoä 300C chæ xaûy ra
ôû ao coù möïc nöôùc thaáp (0,3 - 0,5m) trong nhöõng ngaøy naéng noùng.
- pH: bieán ñoäng töø 6,8 - 7,8, nhö vaäy pH naøy laø thích hôïp ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa caùc loaøi caù
nuoâi ôû ñaây. Tuy nhieân trong soá caùc ao nuoâi ñöôïc khaûo saùt (khoâng naèm trong caùc ao ñöôïc nghieân cöùu)
coù moät soá ao bò aûnh höôûng bôûi pheøn chua do ñoù pH trong ao naøy thöôøng naèm trong khoaûng 5,6-6,4.
Vaø caùc ao naøy thöôøng ñöôïc duøng ñeå nuoâi caù tra. Theo ngöôøi daân ôû ñaây thì chæ coù caù tra môùi thích öùng
ñöôïc trong ñieàu kieän ao nhö theá. Coù moät söï cheânh leäch ñoä pH ôû taàng treân (7,2-7,8) vaø taàng döôùi (6,26,7) cuûa lôùp nöôùc ñaëc bieät laø khu vöïc gaàn chuoàng traïi. Ñieàu naøy coù theå giaûi thích laø do aûnh höôûng
cuûa söï phaân huûy yeám khí cuûa lôùp buøn giaøu höõu cô taïi vò trí naøy.
- Oxy hoøa tan: haøm löôïng oxy hoøa tan bieán ñoäng theo chu kyø ngaøy ñeâm. Vaøo buoåi saùng haøm
löôïng oxy hoøa tan trong nöôùc bieán ñoäng töø 4-6mg/l. Vaø haøm löôïng oxy hoøa tan bieán ñoäng vaø cao
nhaát vaøo luùc 3 - 4 giôø chieàu coù theå leân ñeán 8,5-11,3 mg/l. ñieàu ñoù cho thaáy coù moät söï hoaït ñoäng
maïnh vaø sinh khoái cao cuûa boïn thöïc vaät phuø du trong ao. Vôùi nhu caàu oxy naøy thì thích hôïp cho söï
phaùt trieån cuûa caùc loaøi thuûy saûn ñöôïc nuoâi ôû ñaây.
Söï bieán ñoäng soá löôïng taûo trong caùc ao nuoâi theo töøng thaùng
Coù 3 loaøi taûo chieám öu theá trong taát caû caùc ao laø: taûo luïc, taûo lam vaø taûo maét. Trong ñoù taûo luïc
chieám öu theá veà soá löôïng vôùi soá löôïng bieán ñoäng khaùc nhau giöõa caùc ao vaø bieán ñoäng theo töøng
thaùng. Ao luùc môùi thaû caù coù soá löôïng taûo bieán ñoäng trong khoaûng 500.000-700.000 teá baøo/lít nöôùc.
Sau 3 thaùng ñeán 6 thaùng löôïng taûo phuø du trong ao taêng leân vôùi moät soá löôïng ñaùng keå töø 1.300.0003.000.000tb/l. Töø ñoù cho thaáy naêng suaát sô caáp trong caùc ao naøy khaù cao. Vôùi haøm löôïng taûo nhö theá
naøy coù theå noùi ñaây laø moät nguoàn thöùc aên ñaùng keå cho söï phaùt trieån cuûa ñoäng vaät thuûy sinh. Tuy
nhieân coù moät ao löôïng taûo leân ñeán 10.000.000tb/l
Xaùc ñònh löôïng buøn laéng ñaùy trong ao treân moät vuï nuoâi.
Löôïng buøn laéng trong ao trung bình moãi naêm töø 5 – 15 cm, vaø löôïng buøn laéng naøy tuyø thuoäc vaøo
maät ñoä nuoâi gia suùc gia caàm treân beà maët ao vaø tuyø thuoäc vaøo ñoái töôïng nuoâi. Thöôøng thì nhöõng ao coù
nuoâi heo treân beà maët ao nhieàu thì buøn laéng trong ao laø cao nhaát. Vì theá, moãi naêm ngöôøi ta phaûi laøm
veä sinh ao baèng caùch veùt löôïng buøn naøy ñeå ñaép leân caùc bôø ñeâ bao cuûa ao, hoaëc duøng chuùng laøm phaân
boùn cho caây coái trong vöôøn.
Löôïng coliform trong caùc ao nuoâi.
Qua baûng 1 vaø 2 cho thaáy löôïng coliform trong caùc ao nuoâi ñeàu vöôït quaù möùc cho pheùp cuûa tieâu
chuaån TCVN (coliform ≤ 1000 MPN/100ml) nöôùc duøng cho caùc ao nuoâi thuyû saûn. Vaø gaây neân oâ nhieãm
naëng veà vi sinh vaät khi thaûi vaøo moâi tröôøng tieáp nhaän. Nöôùc ôû ñaàu vaøo vaø ñaàu ra coù löôïng coliform
cheânh leäch nhöng khoâng ñaùng keå. Vôùi nöôùc ñaàu ra nhö theá naøy thì coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán veä sinh
moâi tröôøng trong vuøng coù caùc ao nuoâi taäp trung. Ngöôøi daân trong vuøng naøy vaãn coù taäp quaùn duøng
nöôùc trong keânh raïch cho nhöõng sinh hoaït haøng ngaøy (nhöng nöôùc naøy thì khoâng theå uoáng ñöôïc) cho
neân vieäc gaây neân caùc beänh ngoaøi da thì khoâng theå traùnh khoûi, vaø coù theå gaây neân caùc beänh ñöôøng
ruoät do oâ nhieãm vi sinh.
Qua quan saùt chuùng toâi nhaän thaáy löôïng nöôùc löu thoâng trong keânh raïch chöa ñöôïc maïnh do söï
phaùt trieån quaù möùc cuûa beøo nhaät baûn coù khi laøm caûn trôû caû doøng chaûy trong luùc nöôùc leân. Vì vaäy neáu
nhö löôïng nöôùc löu thoâng naøy khoâng hôïp lyù seõ daãn ñeán tình traïng nöôùc toàn ñoïng trong ao nuoâi quaù
laâu gaây söï nhieãm baån höõu cô nghieâm troïng vaø vieäc naøy seõ aûnh höôûng raát lôùn ñeán naêng suaát nuoâi.
Moät soá ao nuoâi chöa coù heä thoáng keø ñaép ñaát hoaøn chænh coäng theâm löôïng buøn laéng ñoïng trong ao
quaù cao laøm cho möùc nöôùc luoân ôû möùc thaáp töø 20-40cm do ñoù trong muøa naéng nhöõng ao naøy thöôøng
coù nhieät ñoä trong nöôùc laø 30-350C cho neân aûnh höôûng raát lôùn ñeán ñôøi ñoáng cuûa ñoäng vaät nuoâi, söï
quang hôïp cuûa taûo trong cuõng bò aûnh höôûng nhieàu daãn ñeán naêng suaát sô caáp thaáp, löôïng thöùc aên
sinh hoïc khoâng baûo ñaûm cho quaù trình phaùt trieån cuûa ñoäng vaät thuûy sinh.
Nhìn chung löôïng taûo trong caùc ao nuoâi khaù cao, moät maët coù lôïi cho söï phaùt trieån cuûa thuûy ñoäng
vaät nuoâi nhöng neáu nhö söï phaùt trieån cuûa taûo quaù cao (do chaát thaûi töø caùc chuoàng traïi duøng laøm thöùc
aên cho thuûy ñoäng vaät nuoâi) seõ aûnh höôûng raát lôùn ñeán naêng suaát nuoâi. Khi coù nhieàu chaát dinh döôõng
chuùng seõ phaùt trieån daøy ñaëc. Sau khi cheát seõ taïo ra löôïng BOD cao, gaây thieáu huït oxy trong moâi
3
tröôøng nöôùc, moät soá loaøi taûo luïc vaø taûo lam taïo muøi vò cho nöôùc vaø laø vaät noåi haïn cheá khaû naêng söû
duïng nguoàn nöôùc cho caùc muïc ñích khaùc. Thöïc vaät nöôùc phaùt trieån nhieàu seõ ngaên caûn aùnh saùng cho
thöïc vaät ñaùy quang hôïp. Ngoaøi ra nguoàn oâ nhieããm phosphorus höõu cô coøn gaây söï thieáu huït oxy traàm
troïng trong nöôùc (ñeå oxy hoùa hoaøn toaøn 1mg phosphorus höõu cô caàn 160mg oxy).
Moät soá moâ hình thöïc nghieäm cho vieäc phaùt trieån caùc ao nuoâi thuûy saûn keát hôïp
- Chaát thaûi cuûa ñoäng vaät vaøo trong ao phaûi ñöôïc ñieàu tieát baèng caùch laøm moät heä thoáng chaén hay
coøn goïi laø moät ao laéng sô caáp. ÔÛ ñaây chaát thaûi seõ ñöôïc phaân huûy bôûi boïn vi khuaån yeám khí vaø kî
khí khoâng baét buoäc, sau ñoù chaát thaûi sau khi ñöôïc phaân huûy seõ theo theo nöôùc traøn qua heä thoáng
chaén ñi ra ngoaøi ao vaø chính chaát thaûi ñaõ ñöôïc phaân huûy naøy seõ laø nguoàn thöùc aên cho taûo vaø taûo seõ
laø thöùc aên chính cho ñoäng vaät thuûy sinh. Ngoaøi ra trong heä thoáng naøy coøn coù söï phaùt trieån cuûa boïn
ñoäng vaät phuø du cuõng laø nguoàn thöùc aên cho thuûy ñoäng vaät nuoâi. Treân maët nöôùc cuûa beå laéng sô caáp coù
theå thaû beøo Nhaät baûn (moät loaïi beøo phaùt trieån öu theá trong vuøng naøy) chuùng coù khaû naêng xöû lyù raát
toát moät soá chaát höõu cô vaø khaû naêng loaïi boû BOD raát cao [11]
- Trong ao nuoâi coù theå thaû theâm moät soá loaøi thöïc vaät thuûy sinh baäc cao, chuùng coù theå loaïi boû
moät soá löôïng lôùn N vaø P [5] lieân keát ñoàng thôøi chuùng coù khaû naêng söû duïng nguoàn naêng löôïng aùnh
saùng maët trôøi voâ haïn ñeå taïo ra sinh khoái cho thuûy vaät vaø laø nguoàn thöùc aên cho ñoäng vaät nuoâi.
- Thieát laäp moät heä thoáng löu thoâng nöôùc toát, vieäc boû hoang moät soù vuøng cho söï phaùt trieån aøo aït
cuûa beøo nhaät baûn cuõng nhö coû daïi ñaõ laøm aûnh höôûng ñeán söï löu thoâng nöôùc giöõa caùc ao nuoâi vaø trong
vuøng nuoâi. Hieän töôïng hoãn ñoän naøy ñaõ laøm cho nöôùc bò öù ñoïng moät soá nôi laøm cho oâ nhieãm höõu cô
xaûy ra maïnh, löôïng buøn laéng ñoïng quaù lôùn daãn ñeán vieäc löu thoâng cuûa nöôùc keùm laøm cho chaát löôïng
nöôùc giaûm maïnh ñieàu naøy aûnh höôûng raát lôùn ñeán ñoäng vaät nuoâi trong vuøng. Neáu khoâng coù nhöõng
bieän phaùp kòp thôøi thì seõ aûnh höôûng raát lôùn cho sau naøy vôùi toác ñoä vaø quy moâ nuoâi ngaøy caøng cao
nhö hieän nay.
Trong moät soá phöông phaùp chuùng toâi neâu ra laø nhaèm taïo ra moät chuoãi thöùc aên sinh thaùi trong
trong heä thuûy sinh, taïo ra moät söï caân baèng trong heä thoáng sinh thaùi trong ñoù caùc maéc xích noái keát
vôùi nhau moät caùch chaët cheõ vaø hoaït ñoäng hieäu quaû ñoàng thôøi chuùng coù theå töï ñieàu tieát ñöôïc vaø cuoái
cuøng laø taïo ra sinh khoái lôùn laø ñoäng vaät nuoâi nhaèm naâng cao naêng suaát nuoâi ñoàng thôøi baûo veä ñöôïc
moâi tröôøng nöôùc trong ao cuõng nhö löôïng nöôùc thaûi ra töø ao nuoâi ñaït tieâu chuaån cho pheùp khoâng gaây
oâ nhieãm nguoàn nöôùc tieáp nhaän.
KEÁT LUAÄN.
- Caùc thaønh phaàn gaây oâ nhieãm nöôùc trong caùc ao nuoâi thuyû saûn ñöôïc nghieân cöùu ñeàu vöôït quaù
möùc cho pheùp cuûa TCVN veà nöôùc duøng cho nuoâi troàng thuyû saûn.
- Nöôùc thaûi töø caùc ao nuoâi vaøo moâi tröôøng tieáp nhaän khoâng ñaûm baûo ñöôïc veà maët chaát löôïng,
gaây neân oâ nhieãm moâi tröôøng nöôùc vaø coù nguy cô cao veà beänh dòch trong caùc vuøng noâng traïi taäp
trung.
- Vôùi caùc phöông phaùp xöû lyù nöôùc thaûi töï nhieân (ñaõ ñöôïc kieåm chöùng trong moâ hình thí nghieäm)
coù theå öùng duïng ñöôïc trong vuøng nghieân cöùu nhaèm baûo veä moâi tröôøng nöôùc noùi rieâng vaø moâi tröôøng
sinh thaùi noùi chung, ñoàng thôøi ñaûm baûo ñöôïc söï phaùt trieån beàn vöõng trong caùc vuøng noâng traïi hieän
nay ôû nöôùc ta.
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
Boä Khoa Hoïc, Coâng Ngheä vaø Moâi Tröôøng, 1995. Tieâu chuaån Vieät Nam.
TRAÀN VAÊN NHÒ VAØ COÄNG SÖÏ, 1995. Nghieân cöùu kyõ thuaät laøm saïch nöôùc thaûi baèng vi taûo. Kyû yeáu
Annual Report-1995. Vieän Coâng Ngheä Sinh Hoïc, Trung Taâm Khoa Hoïc Töï Nhieân vaø Coâng Ngheä
Quoác Gia.
NGUYEÃN VIEÁT THAÉNG, 1996. Loïc sinh hoïc. Höôùng daãn söû duïng trong saûn xuaát gioáng vaø nuoâi toâm.
Nxb Noâng nghieäp
LEÂ QUOÁC TUAÁN, TRAÀN VAÊN NHÒ, 1998. Veà khaû naêng khöû NH4+, NO3- vaø PO43- trong nöôùc cuûa moät
soá loaøi thöïc vaät thuûy sinh. Kyû yeáu Annual Report-1998. Vieän Coâng Ngheä Sinh Hoïc, Trung Taâm Khoa
Hoïc Töï Nhieân vaø Coâng Ngheä Quoác Gia.
4
LEÂ QUOÁC TUAÁN, 2002. Khaû naêng laøm saïch nöôùc cuûa hai loaøi thöïc vaät thuyû sinh trong heä nuoâi thuyû
saûn. Taäp san Khoa hoïc Kyõ thuaät Noâng Laâm Nghieäp. NXB Noâng Nghieäp.
American Public Health Association, American Water Works Association, Water Polution Control
Federation, 1990. Standard Method for Examination of Water and Wastewater. Washington DC.
COSTA-PIERCE, B.A. 1996. Environmental impacts of nutrients discharged from aquaculture:
towards the evolution of sustainable, ecological aquaculture systems, p. 81-113. In:
CUENCO, M. 1989. Aquaculture Systems Modeling. ICLARM, Manila, Philippines.(SH 135 C 74)
DE PAUW, N. AND J. JOYCE. 1992. Aquaculture and the Environment. European Aquaculture
Society. (SH 135 S 65 v. 16)
LORENZE C. J., 1967. Determanation of chlorophyll and pheo-pigment: spectrophotometric equation.
Limnol. Oceanogr. 12: 343.
MELCALT & EDDY. Inc, 1991. Wastewater Engineering, Treatment, Disposal and Reuse. Mc GrawHill Inter. Ed. Printed in Singapore.
PILLAY, T. 1992. Aquaculture and the Environment. Halsted Press, NY. p. 6-23. (SH 135 P 52)
PULLIN, R. et al. 1993. Environment and Aquaculture in Developing Countries. ICLARM, Manila,
Philippines. Read Pullin (p. 1-19); Gowen and Rosenthal (p. 102-115); Phillips et al. (p. 171-197).
US Environmental Protection Agency, 1978. Municipal wastewater aquaculture.
Yves Pieùtrasanta et Daniel Bondon, 1994. Le Lagunage Eùcologique.
5