Xem mẫu
- Journal of Thu Dau Mot university, No3(5) – 2012 ÑAËC ÑIEÅM QUAN HEÄ VIEÄT NAM – HOA KÌ GIAI ÑOAÏN MÖÔØI NAÊM SAU BÌNH THÖÔØNG HOÙA QUAN HEÄ NGOAÏI GIAO (1995 – 2005) Traàn Nam Tieán Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên Ñaïi hoïc Quoác gia thaønh phoá Hoà Chí Minh TOÙM TAÉT Trong voøng 10 naêm sau khi hai nöôùc bình thöôøng hoùa quan heä ngoaïi giao (1995 – 2005), quan heä Vieät Nam – Hoa Kì ñaõ coù nhöõng böôùc tieán ñaùng keå. Hieän nay, Vieät Nam vaø Hoa Kì vaãn ñang tieáp tuïc xaây döïng, cuûng coá vaø phaùt trieån hôn nöõa moái quan heä ñoái taùc xaây döïng, höõu nghò, hôïp taùc nhieàu maët, oån ñònh, laâu daøi giöõa hai nöôùc, vì lôïi ích chung cuûa nhaân daân caùc nöôùc. Treân cô sôû söï phaùt trieån quan heä hai nöôùc, baøi vieát taäp trung phaân tích nhöõng ñaëc ñieåm cuûa quan heä Vieät Nam – Hoa Kì trong giai ñoaïn 10 naêm sau khi hai nöôùc bình thöôøng hoùa quan heä ngoaïi giao (1995-2005). Töø khoùa: quan heä ngoaïi giao, bình thöôøng hoùa * Thaéng lôïi cuûa coâng cuoäc ñoåi môùi toaøn 1991, quan heä giöõa Vieät Nam vaø Hoa Kì dieän vaø chính saùch ñoái ngoaïi ñoäc laäp, töï ñaõ coù nhöõng böôùc phaùt trieån môùi trong quaù chuû, roäng môû, ña daïng hoùa, ña phöông hoùa trình bình thöôøng hoùa quan heä. Ngaøy 11- ñaõ laøm cho theá vaø löïc cuûa Vieät Nam ngaøy 7-1995, Hoa Kì ñaõ chính thöùc bình thöôøng caøng taêng. Beân caïnh ñoù, hoøa bình, hôïp taùc hoùa quan heä ngoaïi giao vôùi Vieät Nam. Lòch vaø phaùt trieån ôû khu vöïc Ñoâng Nam AÙ vaø söû quan heä giöõa hai nöôùc ñaõ böôùc sang moät chaâu AÙ ñaõ trôû thaønh xu theá khoâng theå ñaûo trang môùi. ngöôïc; caùc nöôùc phaùt trieån vaø ASEAN Trong voøng 10 naêm sau khi hai nöôùc höôûng öùng chính saùch ñoái ngoaïi roäng môû bình thöôøng hoùa quan heä ngoaïi giao (1995 cuûa Vieät Nam, taêng cöôøng quan heä vôùi – 2005), quan heä Vieät Nam – Hoa Kì ñaõ coù Vieät Nam. Caùc yeáu toá treân ñaây ñaõ taùc ñoäng nhöõng böôùc tieán ñaùng keå. Ñaây laø keát quaû raát lôùn ñeán nhaän thöùc cuûa caùc nöôùc lôùn ñoái cuûa nhöõng noã löïc khoâng ngöøng cuûa Ñaûng, vôùi Vieät Nam, trong ñoù coù Hoa Kì. Tröôùc Nhaø nöôùc vaø nhaân daân Vieät Nam. Veà quan nhöõng chuyeån bieán kinh teá – xaõ hoäi cuûa heä chính trò – ngoaïi giao, hai beân ñaõ trao Vieät Nam cuøng vôùi dieãn bieán môùi cuûa khu ñoåi nhieàu ñoaøn caáp cao. Chuyeán thaêm Vieät vöïc vaø theá giôùi, Hoa Kì ñaõ thay ñoåi caùch Nam cuûa Toång thoáng Bill Clinton naêm nhìn nhaän ñoái vôùi Vieät Nam. Töø naêm 2000 vaø ñaëc bieät laø chuyeán thaêm chính 60
- Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 3(5) – 2012 thöùc Hoa Kì cuûa Thuû töôùng Phan Vaên naøy laïi vang leân trong Tuyeân ngoân Ñoäc Khaûi naêm 2005 môû ra khuoân khoå quan heä laäp cuûa nöôùc Vieät Nam Daân chuû Coäng hoøa ñoái taùc xaây döïng, höõu nghò, hôïp taùc nhieàu do Chuû tòch Hoà Chí Minh soaïn thaûo vaø maët, oån ñònh, laâu daøi giöõa hai nöôùc. Laõnh tuyeân ñoïc: “Taát caû moïi ngöôøi ñeàu sinh ra ñaïo caáp cao hai nöôùc ñaõ gaëp gôõ vaø trao ñoåi coù quyeàn bình ñaúng. Taïo hoùa cho hoï yù kieán taïi nhieàu dieãn ñaøn ña phöông. nhöõng quyeàn khoâng ai coù theå xaâm phaïm Quan heä kinh teá – thöông maïi ñaõ coù ñöôïc, trong nhöõng quyeàn aáy, coù quyeàn nhöõng böôùc tieán nhanh keå töø sau khi Hieäp ñöôïc soáng, quyeàn töï do vaø quyeàn möu caàu ñònh Thöông maïi Vieät Nam – Hoa Kì coù haïnh phuùc” [5:555]. Keå töø ñoù, quan heä giöõa hieäu löïc thaùng 12-2001 (Vieät Nam vaø Hoa hai nöôùc baét ñaàu traûi qua nhieàu bieán coá Kì kí keát Hieäp ñònh Thöông maïi vaøo ngaøy thaêng traàm cuûa lòch söû, vaø coù luùc quan heä 13-7-2000 taïi Washington D.C). Kim ngaïch giöõa Vieät Nam vaø Hoa Kì ñaõ laø quan heä buoân baùn hai chieàu naêm 2005 ñaït 7,8 tæ ñoái ñaàu giöõa nhöõng ngöôøi baûo veä Toå quoác USD, taêng 20% so vôùi naêm 2004 vaø gaáp 17 (Vieät Nam) vaø nhöõng keû ñi xaâm löôïc (Hoa laàn so vôùi naêm 1995. Ñeán naêm 2005, Vieät Kì) trong giai ñoaïn 1954 – 1975. Nam vaø Hoa Kì vaãn ñang tieáp tuïc xaây Chieán tranh laïnh keát thuùc (1989) vaø söï döïng, cuûng coá vaø phaùt trieån hôn nöõa moái suïp ñoå cuûa traät töï theá giôùi hai cöïc Yalta quan heä giöõa hai nöôùc vì lôïi ích chung cuûa (1991) ñaõ coù taùc ñoäng vaø aûnh höôûng to lôùn nhaân daân caùc nöôùc. Töø nhöõng keát quaû neâu tôùi quan heä quoác teá toaøn caàu noùi chung vaø treân, baøi vieát taäp trung phaân tích nhöõng quan heä Vieät Nam – Hoa Kì noùi rieâng. Töø ñaëc ñieåm cuûa quan heä Vieät Nam – Hoa Kì 1986 Vieät Nam ñaõ trieån khai coâng cuoäc Ñoåi trong giai ñoaïn 10 naêm sau khi hai nöôùc môùi toaøn dieän. Ñaïi hoäi VII cuûa Ñaûng Coäng bình thöôøng hoùa quan heä ngoaïi giao (1995- saûn Vieät Nam (6-1991) ñaõ chính thöùc tuyeân 2005). boá tröôùc toaøn theá giôùi ñöôøng loái ñoái ngoaïi 1. Nhìn laïi lòch söû phaùt trieån quan heä ñoäc laäp töï chuû, roäng môû, ña daïng hoùa vaø ña phöông hoùa caùc quan heä ñoái ngoaïi theo Vieät Nam vaø Hoa Kì, chuùng ta coù theå thaáy phöông chaâm Vieät Nam muoán laø baïn cuûa moái quan heä naøy thöïc söï vöøa mang naëng taát caû caùc nöôùc trong coäng ñoàng theá giôùi, daáu aán lòch söû, vöøa mang naëng tính thôøi ñaïi. phaán ñaáu vì hoøa bình, ñoäc laäp vaø phaùt Thöïc teá, quan heä Vieät Nam – Hoa Kì trieån. Vôùi thaéng lôïi cuûa coâng cuoäc ñoåi môùi khoâng khôûi ñaàu töø moät cuoäc chieán tranh toaøn dieän vaø chính saùch ñoái ngoaïi ñoäc laäp, maø ñöôïc baét nguoàn tröôùc heát töø nhöõng töï chuû, roäng môû, ña daïng hoùa, ña phöông quan taâm veà kinh teá, thöông maïi. Trong hoùa, Vieät Nam vaãn ñöùng vöõng, theá vaø löïc ñoù, coù theå coi Thomas Jefferson laø ngöôøi ngaøy caøng taêng, trôû thaønh moät yeáu toá maø gieo haït gioáng ñaàu tieân cho quan heä höõu Hoa Kì phaûi tính ñeán trong cô caáu kinh teá nghò Vieät Nam – Hoa Kì buoåi ban ñaàu, vaø vaø an ninh ôû khu vöïc. Maët khaùc, hoøa bình, sau ñoù 169 naêm sau khi Tuyeân Ngoân ñoäc hôïp taùc vaø phaùt trieån ôû khu vöïc ñaõ trôû laäp Mó ra ñôøi (4-7-1776), ngaøy 2-9-1945 thaønh xu theá khoâng theå ñaûo ngöôïc; caùc nhöõng tö töôûng vó ñaïi cuûa baûn Tuyeân ngoân nöôùc phaùt trieån vaø ASEAN höôûng öùng 61
- Journal of Thu Dau Mot university, No3(5) – 2012 chính saùch ñoái ngoaïi roäng môû cuûa Vieät quan heä Vieät Nam – Hoa Kì ñaõ ñaït ñöôïc Nam, taêng cöôøng quan heä vôùi Vieät Nam, moät soá thaønh töïu nhaát ñònh treân caùc lónh töøng böôùc voâ hieäu hoùa chính saùch caám vaän vöïc chính trò – ngoaïi giao, kinh teá, vaên cuûa Hoa Kì ñoái vôùi Vieät Nam. hoùa, giaùo duïc, khoa hoïc – kó thuaät… Tuy Veà phía Hoa Kì, tröôùc tình theá khoâng nhieân, caùi maø moïi ngöôøi troâng ñôïi laø quan theå ñaûo ngöôïc ñöôïc cuûa quan heä Vieät Nam – heä Vieät – Mó seõ coù söï phaùt trieån toaøn dieän Hoa Kì trong tình hình môùi, Toång thoáng vaø maïnh meõ, tröôùc heát laø quan heä kinh teá, Hoa Kì G. Bush ñaõ buoäc phaûi khôûi ñoäng thöông maïi ñaõ khoâng dieãn ra nhö mong tieán trình bình thöôøng hoùa quan heä vôùi ñôïi. Caùc moái quan heä treân caùc lónh vöïc Vieät Nam. Naêm 1991, Hoa Kì ñöa ra "loä giöõa Vieät Nam vaø Hoa Kì thöïc söï coù khôûi trình 4 giai ñoaïn" tieán haønh bình thöôøng saéc, phaùt trieån cao hôn haún giai ñoaïn hoùa quan heä vôùi Vieät Nam, quan heä Vieät tröôùc caû veà chaát vaø löôïng, qui moâ cuõng nhö Nam – Hoa Kì baét ñaàu chuyeån ñoäng theo möùc ñoä, nhöng thöïc teá coøn laâu môùi töông höôùng tích cöïc. Trong giai ñoaïn naøy, hai xöùng vôùi tieàm naêng, khaû naêng vaø mong beân chuû yeáu taäp trung vaøo caùc coá gaéng ñeå muoán cuûa moãi nöôùc. ñi ñeán bình thöôøng hoùa quan heä ngoaïi Cho neân, vieäc kí Hieäp ñònh Thöông maïi giao. Coù theå noùi, keát quaû lôùn nhaát trong Vieät Nam – Hoa Kì (7-2000), chuyeán thaêm quan heä giöõa Vieät Nam vaø Hoa Kì trong chính thöùc Vieät Nam cuûa Toång thoáng Hoa Kì thôøi Kì sau Chieán tranh laïnh laø hai beân Bill Clinton (11-2000) vaø sau ñoù laø chuyeán ñaõ ngoài vaøo ñoái thoaïi vôùi nhau, vaø ñeán thaêm chính thöùc Hoa Kì cuûa Thuû töôùng Vieät ngaøy 11-7-1995, hai beân ñaõ chính thöùc Nam Phan Vaên Khaûi (6-2005) ñaõ ñaùnh daáu tuyeân boá bình thöôøng hoùa quan heä ngoaïi vieäc bình thöôøng hoùa hoaøn toaøn vaø ñaày ñuû giao. Keát quaû naøy, khoâng nhöõng taïo cho quan heä Vieät Nam – Hoa Kì, ñöôïc xem laø Vieät Nam “theá ñöùng môùi, thoaùt ra khoûi keát quaû lôùn nhaát trong quan heä Vieät Nam – hình thaùi hai phe cuûa thôøi Chieán tranh Hoa Kì ôû giai ñoaïn 1995 – 2005. Ñaëc bieät, laïnh” [7:23] maø coøn taïo ñieàu kieän ñeå Vieät chuyeán thaêm chính thöùc Hoa Kì cuûa Thuû Nam hoäi nhaäp thuaän lôïi vaøo khu vöïc vaø töôùng Vieät Nam Phan Vaên Khaûi laø böôùc theá giôùi. Nhö vaäy, phaûi maát 20 naêm sau phaùt trieån logic töø nhöõng tieán boä quan troïng khi chieán tranh Vieät Nam keát thuùc (1975- vaø thöïc chaát trong suoát 10 naêm (1995 – 1995), Vieät Nam vaø Hoa Kì môùi coù theå 2005) vaø chính laø minh chöùng quan troïng bình thöôøng hoùa veà quan heä ngoaïi giao. cho ñaø phaùt trieån ñoù, thöïc söï môû trang môùi Ñaây laø moät khoaûng thôøi gian khaù daøi, vôùi trong lòch söû quan heä song phöông giöõa hai nhieàu baøi hoïc ñaùng ñeå hai beân cuøng suy nöôùc Vieät Nam vaø Hoa Kì. nghó. Ñeán naêm 2005, quan heä Vieät Nam – Sau khi bình thöôøng hoùa quan heä Hoa Kì thöïc söï bình thöôøng hoùa vaø phaùt ngoaïi giao giöõa hai nöôùc (7-1995), quan heä trieån treân taát caû caùc maët, ñieàu khoù coù theå Vieät Nam – Hoa Kì ñaõ böôùc sang moät giai hình dung 10 naêm veà tröôùc nhö taïp chí ñoaïn phaùt trieån môùi. Trong giai ñoaïn naøy, Tuaàn Kinh doanh cuûa Hoa Kì ñaõ nhaän xeùt: 62
- Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 3(5) – 2012 “Töøng laø ñoái thuû, giôø ñaây Mó vaø Vieät Nam caùc nöôùc lôùn. Do caùc yeáu toá lòch söû, söï khaùc trôû thaønh ñoái taùc kinh teá vaø chính trò, moái bieät veà chính trò, vaên hoùa vaø caïnh tranh quan heä maø caùch ñaây moät theá heä khoù coù thöông maïi, caùc maâu thuaãn naûy sinh trong theå töôûng töôïng noåi” [11:30]. Nhöõng tieán quaù trình môû roäng vaø phaùt trieån quan heä trieån ñaùng khích leä noùi treân coù theå chöa giöõa hai nöôùc laø khoâng traùnh khoûi. Beân töông xöùng vôùi tieàm naêng cuûa quan heä caïnh ñoù, khoaûng caùch to lôùn veà trình ñoä song phöông giöõa Vieät Nam vaø Hoa Kì, phaùt trieån kinh teá giöõa Hoa Kì vaø Vieät nhöng ñoù laø nhöõng thaønh tích ñaùng keå vaø Nam seõ tieáp tuïc laø trôû ngaïi trong hôïp taùc coù theå khaúng ñònh raèng 10 naêm sau khi giöõa hai nöôùc. thieát laäp quan heä ngoaïi giao (1995 – Ngöôøi Mó voán thöïc duïng vaø vaãn 2005), Vieät Nam vaø Hoa Kì ñaõ ñi tôùi bình thöôøng noùi “Khoâng coù ai cho khoâng ai caùi thöôøng hoùa quan heä veà moïi maët vaø ñang gì caû” (Three is “no free lunch”). Thöïc teá chuyeån sang moät giai ñoaïn phaùt trieån môùi. cho thaáy, Hoa Kì chæ haøo phoùng giuùp ñôõ Quan heä hai nöôùc “töø ñoái thuû ñaõ trôû thaønh cho moät nöôùc naøo ñoù neáu nöôùc ñoù laø ñoàng ñoái taùc cuûa nhau”, “coù nhöõng böôùc phaùt minh cuûa Hoa Kì hoaëc naèm döôùi caùi oâ “baûo trieån raát ñaùng khích leä veà moïi maët, laø hoä” cuûa Hoa Kì. Coøn ñoái vôùi Vieät Nam böôùc khôûi ñaàu toát vaø laø cô sôû ñeå coù theå trong moät thôøi gian daøi laø keû thuø cuûa Hoa tieán tôùi xaây döïng moät khuoân khoå quan heä Kì (1954 – 1995), Hoa Kì khoâng theå khoâng oån ñònh laâu daøi töông xöùng vôùi tieàm naêng tính toaùn ñeán vieäc söû duïng coâng cuï “dieãn to lôùn cuûa hai beân”[8]. bieán hoøa bình” ñoái vôùi Vieät Nam [4:163]. 2. Veà thöïc chaát, quan heä vôùi Vieät Nam – Tuy nhieân, vôùi nhöõng thaønh töïu ñaõ ñöôïc Hoa Kì laø quan heä giöõa hai quoác gia coù cheá trong thôøi gian 1995 – 2005, maët hôïp taùc coù ñoä chính trò – xaõ hoäi khaùc nhau, heä tö phaàn noåi troäi hôn. Tuy quan heä Vieät Nam – töôûng khaùc nhau, xeùt ñeán cuøng laø “moái Hoa Kì ñaõ ñöôïc bình thöôøng hoùa vaø phaùt quan heä vöøa hôïp taùc vöøa ñaáu tranh”. Xeùt trieån treân nhieàu lónh vöïc, nhöng veà nhieàu döôùi goùc ñoä bieän chöùng, moái quan heä vöøa khía caïnh, coøn phaûi maát nhieàu thôøi gian nöõa hôïp taùc vöøa ñaáu tranh giöõa Vieät Nam vaø moái quan heä naøy môùi thöïc söï trôû thaønh moái Hoa Kì, laø vieäc moät nöôùc khoâng lôùn – Vieät quan heä bình thöôøng. Khoù khaên vaø trôû ngaïi Nam caàn giaûi quyeát ñuùng ñaén moái quan heä khoâng chæ laø ñaëc thuø cuûa quan heä giöõa Vieät vôùi moät nöôùc lôùn, moät sieâu cöôøng laø Hoa Nam vaø Hoa Kì. Trong baát cöù moái quan heä Kì, qua ñoù taïo ñieàu kieän ñeå ñaát nöôùc phaùt quoác teá naøo, söï toàn taïi cuûa maâu thuaãn laø trieån, hoäi nhaäp vôùi theá giôùi. khoâng theå traùnh khoûi cho duø ñaáy laø quan heä Treân thöïc teá, quan heä vôùi Hoa Kì trong ñoàng minh hay quan heä ñoái taùc. Ñieàu quan thôøi gian qua cho thaáy baøi hoïc quan heä giöõa troïng laø hai beân khoâng ñeå cho nhöõng khaùc moät nöôùc lôùn vaø moät nöôùc nhoû. Laø moät sieâu bieät vaø maâu thuaãn aûnh höôûng xaáu ñeán quan cöôøng vôùi nhöõng lôïi ích toaøn caàu, Hoa Kì heä ñang phaùt trieån giöõa hai nöôùc. luoân nhìn Vieät Nam töø goùc ñoä lôïi ích chieán Chính nhöõng noã löïc haønh ñoäng vôùi löôïc, qua laêng kính quan heä cuûa Hoa Kì vôùi tinh thaàn thieän chí vaø döïa treân caùc thoûa 63
- Journal of Thu Dau Mot university, No3(5) – 2012 thuaän chung ñaõ thöïc söï ñem laïi lôïi ích cho ñaáu tranh, song maët hôïp taùc seõ noåi troäi, nhaân daân hai nöôùc; caùc keá hoaïch vaø haønh chieám öu theá chuû ñaïo trong quan heä giöõa ñoäng kích ñoäng, khôi daäy haän thuø, caùc hai nöôùc. quyeát saùch ñôn phöông mang tính aùp ñaët, 3. Lòch söû quan heä Vieät Nam – Hoa Kì xuyeân taïc vaø boùp meùo söï thaät ñeàu khoâng ñaõ traûi qua nhieàu thaêng traàm, trong ñoù coù coù lôïi cho vieäc xaây döïng vaø toân troïng laãn nhöõng thôøi kì daøi haøng maáy chuïc naêm hai nhau. Thaùch thöùc lôùn nhaát trong quan heä beân ñaõ ñoái ñaàu nhau, ñoái ñòch nhau, vaø trôû hai nöôùc laø ñoøi hoûi hai beân gaùc laïi quaù thaønh keû thuø cuûa nhau khoâng chæ trong yù khöù, höôùng tôùi töông lai, cuøng nhau tieáp thöùc heä tö töôûng, maø caû treân chieán tröôøng. tuïc giaûi quyeát caùc vaán ñeà coøn vöôùng maéc. Nhöng cho ñeán ngaøy hoâm nay, toaøn boä tieán Vaäy “hieåu bieát laãn nhau” seõ tieáp tuïc laø trình lòch söû aáy ñaõ cho thaáy raèng, maëc duø caùch thöùc toát nhaát thuùc ñaåy quan heä hai Vieät Nam vaø Hoa Kì coù cheá ñoä chính trò – xaõ nöôùc. Söï phaùt trieån caùc moái giao löu ñoù taïo hoäi khaùc nhau nhöng giöõa hai nöôùc, hai theâm cô hoäi hieåu bieát veà nhau ñuùng hôn, quoác gia – daân toäc vaãn coù nhieàu ñieåm töông nhieàu hôn. ñoàng, nhöõng “maãu soá chung” cuûa söï gaëp gôõ, Möôøi naêm (1995 -2005) ñaõ coù theâm hôïp taùc cuøng phaùt trieån. nhieàu ngöôøi Mó hieåu raèng Vieät Nam khoâng Treân thöïc teá, baûn chaát moái quan heä chæ laø moät cuoäc chieán tranh, maø coøn laø moät giöõa Vieät Nam vaø Hoa Kì laø caû hai nöôùc daân toäc, moät neàn vaên hoùa. Theo keát quaû ñeàu laøm moïi caùch ñeå taän duïng lôïi ích vaø thaêm doø dö luaän cuûa Zogby International haïn cheá tieâu cöïc töø moái quan heä naøy. Ñieàu ngaøy 7-1-2004 thì 75% ngöôøi Mó cho raèng coù lôïi cho Hoa Kì laø thöông maïi vaø moät soá caàn gaùc laïi nhöõng khaùc bieät trong quan heä nhöôïng boä nhaát ñònh trong caùc hieäp ñònh. vôùi Vieät Nam ñeå baét ñaàu moät kæ nguyeân Coøn Vieät Nam coù theå taän duïng cô hoäi veà hôïp taùc môùi giöõa hai nöôùc [11:36]. Veà thöông maïi, coâng ngheä cao, phaùt trieån phaàn mình, Vieät Nam ñaõ vaø ñang laøm ñöôøng loái ngoaïi giao nhaân daân. Nhö vaäy ñuùng nhö phöông chaâm “saün saøng laø baïn giöõa hai nöôùc coù nhöõng lôïi ích song truøng, vaø ñoái taùc tin caäy cuûa taát caû caùc nöôùc trong nhöng khoâng oån ñònh [10:47]. coäng ñoàng quoác teá”, ñaëc bieät laø ñoái vôùi Hoa Veà phía mình, töø tröôùc khi Vieät Nam Kì. Böôùc vaøo giai ñoaïn môùi, vôùi noã löïc cuûa vaø Hoa Kì bình thöôøng hoùa quan heä ngoaïi hai beân, hôïp taùc Vieät Nam – Hoa Kì trong giao, quan ñieåm cuûa Vieät Nam laø “kheùp laïi khuoân khoå quan heä ñoái taùc oån ñònh vaø beàn quaù khöù” vaø “höôùng veà töông lai”. Chính vöõng seõ ngaøy caøng ñöôïc taêng cöôøng vaø laø phuû vaø nhaân daân Vieät Nam muoán laøm moïi xu höôùng chuû ñaïo vì ñieàu ñoù ñaùp öùng lôïi vieäc cho quaù khöù cay ñaéng naøy khoâng laø ích chung cuûa nhaân daân hai nöôùc vaø phuø vaät caûn moái quan heä bình thöôøng giöõa Vieät hôïp vôùi xu theá hôïp taùc vaø hoäi nhaäp ñang Nam vaø Hoa Kì. Vieät Nam raát coi troïng dieãn ra treân khu vöïc cuõng nhö treân toaøn vieäc caûi thieän quan heä vôùi Hoa Kì trong theá giôùi. Do vaäy, quan heä Vieät Nam – Hoa khuoân khoå chính saùch ngaøy caøng roäng môû Kì vaãn ôû trong tình traïng vöøa hôïp taùc vöøa caùc quan heä ña phöông hoùa vaø ña daïng 64
- Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 3(5) – 2012 hoùa cuûa mình. Thoâng qua vieäc phaùt trieån coù ñoùng goùp raát lôùn trong tieán trình bình quan heä giöõa hai nöôùc, “Chuùng toâi [Vieät thöôøng hoùa vaø thuùc ñaåy quan heä hai nöôùc, Nam] muoán nhaân daân hai nöôùc soáng vôùi gaàn ñaây ñaõ nhaän xeùt: “Quan heä giöõa Mó vaø nhau nhö nhöõng ngöôøi baïn maõi maõi, hay ít Vieät Nam ñang ngaøy caøng vöõng maïnh vì nhaát cuõng khoâng nhö nhöõng keû thuø cuûa hôïp taùc thöông maïi vaø vai troø chieán löôïc nhau. Ñoù laø ñaïo lí cao nhaát cuûa Vieät Nam” cuûa Vieät Nam ôû khu vöïc” [11:35-36]. [1:113]. Vaø “Xeùt trong heä thoáng caùc quan 4. Nhìn laïi 10 naêm sau khi hai nöôùc heä quoác teá cuûa Vieät Nam, quan heä Vieät – bình thöôøng hoùa quan heä ngoaïi giao (1995 Mó coù taàm quan troïng ñaëc bieät, Mó laø ñoái – 2005), quan heä hai nöôùc Vieät Nam vaø Hoa taùc soá 1 coù khaû naêng vaø tieàm löïc taùc ñoäng Kì treân caùc lónh vöïc ngoaïi giao – chính trò, hôn baát cöù ñoái taùc naøo khaùc ñeán chaát kinh teá, vaên hoùa, khoa hoïc – kó thuaät… thöïc löôïng moâi tröôøng Vieät Nam” [14:61]. söï tieâu bieåu cho moái quan heä vöøa mang Veà phía Hoa Kì, Vieät Nam ñaõ trôû naëng nhieàu daáu aán lòch söû, vöøa mang naëng thaønh moät ñoái taùc quan troïng cuûa mình. tính thôøi ñaïi. Moái quan heä naøy ngaøy caøng Chính Toång thoáng Hoa Kì B. Clinton ñaõ phaùt trieån vöõng chaéc vaø coù nhieàu höùa heïn. nhieàu laàn nhaán maïnh, quan heä Vieät Nam – Ñoù laø moái quan heä hôïp taùc giuùp ñôõ laãn Hoa Kì ñaõ chuyeån töø quan heä thuø ñòch sang nhau treân nguyeân taéc bình ñaúng, toân troïng quan heä ñoái taùc, vaø baèng caùch giuùp Vieät ñoäc laäp, toaøn veïn laõnh thoå, hai beân cuøng coù Nam gia nhaäp coäng ñoàng caùc quoác gia, bình lôïi vì söï phaùt trieån chung cuûa hai nöôùc, cuûa thöôøng hoùa ñoàng thôøi cuõng phuïc vuï lôïi ích khu vöïc vaø theá giôùi. Nhöõng thaønh quaû ñaït cuûa chuùng ta khi chuùng ta laøm vieäc vì moät ñöôïc trong thôøi gian qua laø do nhöõng noã löïc Vieät Nam töï do vaø hoøa bình trong moät chaâu tích cöïc cuûa chính phuû vaø nhaân daân hai AÙ oån ñònh vaø hoøa bình. Ñaïi söù Hoa Kì taïi nöôùc Vieät Nam vaø Hoa Kì. Hieän nay, quan Vieät Nam Pete Peterson ñaõ töøng noùi: heä Vieät Nam – Hoa Kì gaén lieàn vôùi lôïi ích “Chuùng ta khoâng theå thay ñoåi ñöôïc quaù chính trò, kinh teá vaø an ninh cuûa moãi quoác khöù. Caùi chuùng ta coù theå thay ñoåi ñöôïc laø gia. Chöa bao giôø quan heä hai nöôùc laïi töông lai” [12:3]. Ñoù chính laø ñieåm gaëp gôõ, phaùt trieån vôùi nhieàu söï kieän sinh ñoäng laø “maãu soá chung” lôùn ñeå hai beân coù theå nhö giai ñoaïn 1995 – 2005. hôïp taùc cuøng phaùt trieån trong töông lai. Böôùc vaøo nhöõng naêm tieáp theo cuûa theá Ngoaïi giao Vieät Nam trong thôøi gian kæ XXI, cuøng vôùi nhöõng töông ñoàng veà lôïi qua ñaõ keát hôïp raát toát söùc maïnh cuûa daân ích chung, moái quan heä Vieät Nam – Hoa Kì toäc Vieät Nam vôùi söùc maïnh thôøi ñaïi. Söùc ñaõ vaø seõ ñöôïc xaây döïng vaø phaùt trieån thuaän maïnh thôøi ñaïi hieän nay laø cuoäc ñaáu tranh lôïi trong moâi tröôøng theá giôùi ñaày soâi ñoäng treân toaøn caàu vì hoøa bình, coâng baèng vaø vaø chuyeån bieán. Thöïc teá cho thaáy, moái quan bình ñaúng thöïc söï. Nhaân daân Hoa Kì cuõng heä hôïp taùc toaøn dieän Vieät Nam – Hoa Kì tham gia vaøo cuoäc ñaáu tranh ñoù, vaø ñaây ngaøy caøng mang laïi nhieàu hieäu quaû roõ reät, chính laø moät ñieåm töïa cuûa daân toäc Vieät phuø hôïp vôùi nguyeän voïng cuûa nhaân daân hai Nam. Thöôïng nghò só John McCain, ngöôøi nöôùc. Treân thöïc teá, phía tröôùc vaãn coøn 65
- Journal of Thu Dau Mot university, No3(5) – 2012 nhieàu vieäc phaûi laøm. Quan heä giöõa hai nöôùc trong ñöôøng loái ñoái ngoaïi ñoäc laäp, töï chuû, thöïc teá vaãn ôû döôùi möùc tieàm naêng, vaø ñoù seõ hoøa bình, hôïp taùc vaø phaùt trieån cuûa Ñaûng laø cô sôû ñeå hai beân tieáp tuïc coù nhöõng saùng vaø Nhaø nöôùc ta. Ñoù laø ñöôøng loái “ñöa caùc kieán chuû ñoäng thuùc ñaåy quan heä. Ñoàng thôøi, quan heä quoác teá ñaõ ñöôïc thieát laäp ñi vaøo nhöõng khaùc bieät veà chính trò – xaõ hoäi cuõng chieàu saâu, oån ñònh, beàn vöõng, ñoàng thôøi nhö tranh chaáp thöông maïi cuõng ñaõ xuaát phaùt trieån quan heä vôùi taát caû caùc nöôùc, caùc hieän. Ñoù laø cô sôû ñeå hai beân coøn lo ngaïi veà vuøng laõnh thoå treân theá giôùi vaø caùc toå chöùc nhöõng böôùc luøi coù theå coù trong quan heä quoác teá theo caùc nguyeân taéc: toân troïng ñoäc song phöông. Tuy nhieân, xeùt veà toång theå, laäp, chuû quyeàn vaø toaøn veïn laõnh thoå cuûa khi xu theá phaùt trieån quan heä ñaõ trôû thaønh nhau, khoâng can thieäp vaøo coâng vieäc noäi khoâng theå ñaûo ngöôïc vaø caùc cô hoäi bò boû lôõ boä cuûa nhau; khoâng duøng vuõ löïc hoaëc ñe ñaõ trôû neân khoâng ai mong muoán, thì höôùng doïa duøng vuõ löïc; giaûi quyeát caùc baát ñoàng veà töông lai ñaõ trôû thaønh moät thoâng ñieäp roõ vaø tranh chaáp thoâng qua thöông löôïng hoøa raøng. Do ñoù, ñònh vò roõ raøng cho moái quan bình; toân troïng laãn nhau, bình ñaúng vaø heä ñoái taùc Vieät Nam – Hoa Kì laø ñieàu caàn cuøng coù lôïi” [3:39]. Ñoàng thôøi, ñoù cuõng laø thieát trong giai ñoaïn phaùt trieån tieáp theo. moät minh chöùng khaúng ñònh nhöõng thaønh Coù theå noùi, nhöõng thaønh töïu ñaït ñöôïc töïu maø nhaân daân ta ñaït ñöôïc sau hôn 20 trong quan heä Vieät Nam – Hoa Kì noùi naêm ñoåi môùi coù yù nghóa voâ cuøng quan rieâng vaø hoaït ñoäng ñoái ngoaïi cuûa Vieät troïng. Ñoù laø nguoàn noäi löïc, laø yeáu toá quyeát Nam noùi chung trong giai ñoaïn 1995 – ñònh, laø neàn taûng ñeå chuùng ta hoäi nhaäp vaø 2005 ñaõ theâm moät laàn nöõa khaúng ñònh tieáp thu, söû duïng coù hieäu quaû caùc nguoàn löïc truyeàn thoáng yeâu chuoäng hoøa bình cuûa daân töø beân ngoaøi, naâng cao theá vaø löïc cuûa ñaát toäc Vieät Nam, khaúng ñònh söï ñuùng ñaén nöôùc treân tröôøng khu vöïc vaø quoác teá. * CHARACTERISTICS OF VIETNAM-US RELATIONSHIP 10 YEARS SINCE NORMALIZATION (1995 – 2005) Tran Nam Tien University of Social Sciences and Humanities Vietnam National University of Hochiminh city ABSTRACT Ten years after normalization (1995-2005), the relationship between Vietnam and the US has been remarkably developed. Currently, the two countries are trying their best to build up, enhance and develop their positive relations in terms of partnership, friendship, cooperation and stability for the common interests of people all over the world. Based on the development of this relationship, the paper examines the characteristics of Vietnam-US relationship since normalization (1995-2005). Keywords: diplomatic relation, normalization 66
- Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 3(5) – 2012 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO [1] Traàn Quang Cô, “Töông lai cuûa caùc quan heä giöõa Vieät Nam vaø caùc nöôùc chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông: Taùc ñoäng ñeán phaùt trieån kinh teá cuûa Vieät Nam”, Hoäi nhaäp quoác teá vaø giöõ vöõng baûn saéc, NXB Chính trò quoác gia, 1995. [2] Dialogue on U.S. – Vietnam Relations – Domestic Dimensions, The Asia Foundation Press, 2003. [3] Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam, Vaên kieän Ñaïi hoäi ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù X, NXB Chính trò Quoác gia, 2006. [4] Leâ Thieân Höông, Quan heä Vieät – Mó trong caùc lónh vöïc nhaân ñaïo – xaõ hoäi nhaèm khaéc phuïc haäu quaû cuûa chieán tranh (1975-2000), Luaän vaên thaïc só lòch söû, Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên – Ñaïi hoïc Quoác gia thaønh phoá Hoà Chí Minh, 2005. [5] Hoà Chí Minh, Toaøn taäp, taäp 3, NXB Chính trò quoác gia, 2000. [6] Trình Möu – Nguyeãn Theá Löïc – Nguyeãn Hoaøng Giaùp (chuû bieân), Quaù trình trieån khai thöïc hieän chính saùch ñoái ngoaïi cuûa Ñaïi hoäi IX Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam, NXB Lí luaän Chính trò, 2005. [7] Vuõ Döông Ninh, “Thaønh töïu vaø thöû thaùch trong quan heä ñoái ngoaïi thôøi kì ñoåi môùi”, Taïp chí Lòch söû Ñaûng, soá 7 (116), 2000. [8] Phaùt bieåu cuûa Boä tröôûng Ngoaïi giao Nguyeãn Dy Nieân taïi Hoäi thaûo veà Töông lai quan heä Vieät Nam – Hoa Kì, Washington DC (Hoa Kì), ngaøy 2-10-2003. [9] Leâ Vaên Quang, Quan heä Vieät – Mó thôøi kìø sau chieán tranh laïnh (1990 – 2000), NXB Ñaïi hoïc Quoác gia thaønh phoá Hoà Chí Minh, 2005. [10] Merle Ratner – Ngoâ Thanh Nhaøn, “Quyeàn löïc khoâng nhöôïng boä neáu khoâng coù ñoøi hoûi”, Taïp chí Chaâu Mó ngaøy nay, soá 12 (81), 2004. [11] Haûi Sôn, “Höôùng tôùi moái quan heä Vieät – Mó oån ñònh vaø beàn vöõng”, Taïp chí Nghieân cöùu quoác teá, soá 3 (62), 2005. [12] Thoâng taán xaõ Vieät Nam, “Toång thoáng Clintôn vôùi chuyeán thaêm Vieät Nam”, Taøi lieäu tham khaûo ñaëc bieät, ngaøy 14-11-2000. [13] Traàn Nam Tieán, Quan heä Vieät Nam – Hoa Kì: thöïc traïng vaø trieån voïng, NXB Thoâng tin vaø Truyeàn thoâng, 2010. [14] An Maïnh Toaøn (Chuû nhieäm), Hôïp taùc vaø ñaáu tranh trong quan heä giöõa Vieät Nam vaø Hoa Kì hieän nay, Ñeà taøi nghieân cöùu khoa hoïc caáp boä, Vieän Quan heä quoác teá, Hoïc vieän Chính trò Quoác gia Hoà Chí Minh, 1998. 67
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học