Đặc điểm ngôn từ thơ Lý Hạ

38

ng«n ng÷ & ®êi sèng

sè 11

(193)-2011

Ng«n ng÷ víi v¨n ch−¬ng

®Æc ®iÓm ng«n ng÷ th¬ lý h¹
NguyÔn thÞ v©n anh
(Khoa Ng÷ v¨n, §¹i häc H¶i Phßng)

V i tuyên ngôn “ng n bút ph i bù p
nh ng khi m khuy t cho t o hóa” (i), Lý H
(790-816) ã khơi m t dòng ch y m i cho thi
ca lãng m n i ư ng. Thơ ông ư c x p
“ ng riêng m t cõi” b i phong cách vô cùng
c áo. Ngư i i t cho ông bi t danh “Thi
qu ” và xưng t ng thơ ông là “Xương C c
th ”. Lý H
l i 220 bài thơ, ư c ngư i i
sau sưu t m t p h p trong Lý H t p. Trong ó,
nhi u câu thơ c a ông ã tr thành danh cú mà
th nhân ngàn i truy n t ng, như: “Hùng kê
nh t thanh thiên h b ch” (Gà tr ng c t m t
ti ng gáy mà thiên h b ng sáng); “Thiên
như c h u tình thiên di c lão” (Tr i mà có
tình, tr i cũng ph i già), v.v.
ương th i, nhà thơ
M c trong bài “Lý
Trư ng Cát ca thi t ” ã nh n xét v thơ Lý
H : “khói mây trư ng g m, không
t sc
thái; m t nư c mênh mang, ch ng
l th tý
tình; v xuân tươi t n, âu nói h t ư c nét an
hòa; nét thanh khi t c a mùa thu, không tài nào
sánh ư c v i phong thái; … vư n hoang i n
ph , c r m i lũng, không
nói cái n i
ni m s u h n; kình ngao, ngưu qu xà th n,
không
nói v hoang n, hư o v y.
"Tâm c v i l i
M c, chúng tôi mong
mu n góp ph n tìm hi u nét c s c c a phong
cách thơ Lý H trên phương di n ngôn ng qua
bài vi t này.
1. Trư c h t, có l c n thi t ph i gi i thích
quan ni m c a chúng tôi v bi t danh “Qu
thi” Lý H . Tên g i này n m trong m i quan
h
i sánh v phong cách v i “Thánh thi"
Ph , "Tiên thi" Lý B ch và "Ph t thi" Vương
Duy. B n nhà thơ l n i di n cho b n phong
cách thơ tiêu bi u cùng t t u trong giai o n

bi n chuy n t Th nh ư ng sang Trung Vãn
ư ng.
"Qu " không h n là ma! "Qu " trư c h t là
l lùng, d bi t, là thoát li kh i cõi phàm tr n.
ương th i, nhân gian truy n t ng nhi u giai
tho i phi phàm v Lý H . Ông sinh ra trong
m t gia ình dòng dõi tôn th t nhà ư ng
nhưng gia c nh sa sút, b n hàn. B n thân ông
không ư c ng thí ch b i ph m huý. Càng
ngày, th ch t c a ông càng y u u i và m c
b nh hi m nghèo. Sáng sáng ông cư i l a ra i,
lưng eo túi g m cũ rách, g p t thơ nào l i vi t
b vào túi, t i v bèn chép l i. Chính m Lí H
ã nhìn th y s y u m nh c a con trai, bà th t
lên: "th ng bé này n th h t tim ra m i thôi"
(ii)
. Ông ã v t ki t linh h n mình thành nh ng
v n thơ cho n lúc ch t. Ngư i ta cho r ng 27
năm c a ông nơi tr n th ch là nh g i. Ông ã
v ch n “r t vui, không có n i kh ” vi t bài
kí l u “B ch Ng c” cho Thư ng
( iii ).
Ngư i i b t u g i Lý H b ng bi t danh
“Qu thi” là vì th .
Nh ng n i d n v t c th xác và tinh th n ã
gây nên m t ni m bi ph n l n trong tư tư ng
Lý H . Cái tâm thái s u bi c a chàng trai tr
m i hai mươi xuân xanh ngay t
u ã t o nên
“b nh thái” trong nh ng v n thơ. ó là ti ng
lòng th t ra au n: “Ngã ương nh th p b t
c ý, Nh t tâm s u t như khô lan” (Ta hai
mươi tu i b t c ý, t m lòng s u t t a cây lan
khô héo); “Trư ng An h u nam nhi, Nh th p
tâm dĩ h ” (Trư ng An có k nam nhi, hai
mươi tu i lòng ã ru ng nát.) v.v.
Lý H ho ng s s nh bé, t m b c a i
mình và thơ ông chính là “nơi l n tr n cho tâm
h n” ông. Ông t c m th y mình không ph i

Sè 11 (193)-2011

ng«n ng÷ & ®êi sèng

ngư i trong cõi nhân gian mà ã l c vào cõi mê,
m t nơi vô nh: “Ngã h u mê h n chiêu b t
c" (Ta có m t linh h n mê l c, không g i v
ư c n a). Cõi mê ó ng p tràn nh ng hình nh
qu d . Ngư i i vì th cho r ng h n ông ã
l c vào th gi i “qu ".
2. Trư ng t v ng ma qu , ch t chóc
"Qu d " t cu c i Lý H ã i vào thơ
ông. Nó tr thành "qu khí", thành n i ám nh
ma quái, ghê r n, ch t chóc. “Qu khí” không
ph i là b n ch t c a t nhiên, mà là hình nh có
ư c thông qua c m nh n c a con ngư i. Th
gi i th m mĩ c a Lý H là nh ng bi oán, s u
mu n. Vì th thơ Lý H
c bi t r t hi m t ,
ng thu c ngôn ng
i thư ng, ngôn ng t
nhiên.
“Thi trung h u qu ” là cách nh n xét khái
quát thư ng g p khi c p n thơ Lý H . Qu
th t, trong thơ ông, các t , ng thu c trư ng
nghĩa: th gi i ma qu , cõi âm, h n ma, ch t
chóc, nư c m t, máu, v.v. có t n su t ho t ng
cao. Chúng tôi ã th ng kê 220 bài thơ c a Lý
H , k t qu cho th y: t

啼 (khóc than) xu t

hi n 30 l n, l 泪 (nư c m t): 28 l n, t 死
(ch t): 27 l n, huy t 血 (máu): 23 l n, h n 魂
(linh h n): 19 l n, qu 鬼 (ma): 11 l n, v.v.
Ngoài ra, các t ng ph n ánh cái nhìn bi quan,
như: s u 愁, h n 恨, v.v.; nh ng loài ác thú,
quái

n, như: giao 虺 (thu ng lu ng), long 龍

(r ng), h y 蛟 (r n h mang), v.v. cũng xu t
hi n dày c.
Nhà thơ thư ng ng bên l cái ch t mà nhìn
cu c i, em con m t c a ma qu mà nhìn
nhân gian. Khi n cho ông th y quanh mình
ng p tràn m t màu máu . Bài C m phúng,
ông vi t: “Hi u vân giai huy t s c” (Trên làn
mây s m mai toàn màu máu). V i ông, s s ng
c a con ngư i ch là s t n t i. Nhưng ó là s
t n t i trong ch t chóc ghê r n, linh h n và xác
th t con ngư i như th ang b tuy t sương, ma
qu g m nh m: “Hùng hu th c nhân h n,

39

Tuy t sương o n nhân c t” (R n c nu t h n
ngư i, Tuy t sương bào
t xương ngư i)
(Công vô xu t môn). Ngôn ng thơ Lý H làm
thành th gi i c a nh ng n i ni m thê lương,
c a nh ng qu h n, c a ch t chóc, c a ti ng
khóc, c a nh ng âm khí rùng rùng.
3. Trư ng t v ng th n kì và siêu tư ng
Bút l c c a Lý H th hi n vi c dùng t
ng kh c h a hàng lo t hình tư ng thơ không
có trên cõi phàm. M t th gi i c a nh ng câu
chuy n th n tho i, giai tho i, ng ngôn, c tích.
Kh o sát thơ Lý H , chúng tôi nh n th y a
ph n các i n ng ư c ông s d ng có ngu n
g c t các sách Nam hoa kinh (Trang T ), Sơn
h i kinh (Hoài Nam T - Lưu An i Hán), Lã
th xuân thu (Lã B t Vi i T n), Th p châu kí
( ông Phương Sóc i Hán), Sưu th n kí (Can
B o i T n), Thu t d kí (Nhi m Ph ng i
Lương), v.v. T t c nh ng i n ng y, làm
thành th gi i th n tho i, th gi i truy n thuy t
trong thơ ông. Có nh ng i n ng ư c ông
dùng nhi u l n các bài thơ khác nhau. Tuy
nhiên, ông thư ng không l p l i v ngôn t y,
mà luôn tìm cách làm m i các i n ng .
Trong sách Nam hoa kinh, Trang T có k
câu chuy n Trư ng Ho ng ch t
t Th c,
ngư i ta chôn máu xu ng t, 3 năm sau bi n
thành ng c bích. i n này ư c Lý H s d ng
hai l n:
- Bài: Dương Sinh thanh hoa t th ch nghiên
ca, ông vi t: “Ám sái Trư ng Ho ng linh huy t
ngân” (Dòng m c en như v t máu l nh c a
Trư ng Ho ng);
- Bài Thu lai 秋來 (Thu n) ông vi t: “H n
huy t thiên niên th trung bích” (Máu h n ngàn
năm hóa thành ng c bích trong lòng t).
i kèm v i các i n ng là c m t th gi i
s ng ng các nhân v t thu c th gi i th n
tho i, truy n thuy t, như: N Oa, Th n u, Ngô
Ch t, Hàn Th , Giang Nga, T N , Dao Cơ,
Tương Phi, T n Nga, B ch , Qu m u, v.v.
Tương ti n t u 將進酒 là m t th tài ca vũ
trong khi dâng rư u có t
i Hán. Cùng nhan
thơ c nh c ph trên, nhà thơ lãng m n Lí

40

ng«n ng÷ & ®êi sèng

B ch khi xưa m i d ng l i
vi c: “phanh
dương, t ngưu th vi l c” (n u dê, gi t trâu
cùng nhau vui), còn Lý H thì vươn lên t ng
mây mà tiêu dao: “phanh long, bào phư ng,
ng c ch kh p” (n u r ng, nư ng phư ng,
khi n cho nh ng t ng m tr ng như ng c sôi
lên nghe như ti ng khóc). R i l y xương con
r ng làm sáo, l y da cá s u làm tr ng, vui say
ca hát, nh y múa: “Xuy long ch, kích à c ,
H o x ca, t yêu vũ” (th i sáo làm b ng xương
loài r ng, v tr ng làm b ng da cá s u, cho
vũ n v i nh ng hàm răng tr ng hát ca, nh ng
t m eo thon nh y múa).
Xây d ng thành công nh ng hình tư ng t
ch t li u c a i s ng hoàn toàn ch ng có gì xa
l . Nhưng xây d ng hình tư ng t th gi i siêu
th c bi u t cái hi n th c thì Lý H là m t
trong s ít nhà thơ i tiên phong. Có th l y bài
Lão phu thái ng c ca (Bài ca v ông lão mò
ng c trai) làm minh ch ng. Vi t v cu c s ng
lao kh c a nh ng ngư i lao ng tuy không
ph i
tài mà Lí H thư ng ch p bút, nhưng
l i là tài l n c a thơ ư ng. Chúng tôi cho
r ng nên t bài thơ vào trong h quy chi u v i
các tác ph m c a các nhà thơ khác cùng th i
th y s khác bi t trong vi c s d ng ch t li u
ngôn ng
xây d ng hình tư ng. Cùng vi t
v nh ng ông lão cơ hàn kh n khó, B ch Cư D
có M i thán ông (ông già bán than), Vi ng
V t có Thái ng c hành (bài hành v ngư i mò
ng c). B ch Cư D và Vi ng V t dùng l i t
s , thu t k thông qua nh ng chi ti t v cu c
i nh ng ông lão, nh ng ngư i lao ng v t
v b các th l c cư ng hào b c hi p, chi m
o t công s c. T hi n th c tr n tr i, các tác
gi ã t cáo s b t công c a xã h i, t cáo các
th l c th ng tr . Còn Lý H l i vi t: “ quyên
kh u huy t lão phu l ” (Nư c m t ông già tuôn
như quyên th máu), hay: “Lão phu cơ hàn,
long vi s u, Lam khê, th y khí, vô thanh b ch.”
(Ông lão ói rét [l n xu ng áy nư c], làm cho
con giao long cũng c m thương s u não, Su i
lam, khí nư c, tư ng như v n c không th
trong l i ư c). Nh ng c m t :
quyên th
máu, giao long s u não u ph n ánh th gi i

sè 11

(193)-2011

siêu th c. Chúng có ý nghĩa cư ng i u hóa
n i cơ c c, l m than c a ông lão, hay nh ng
ngư i dân en kh n kh . ng th i hình nh
dòng su i lam (“lam khê”, “khê th y”) l i có
ý nghĩa phúng thích sâu s c. ó là hình nh
tư ng trưng cho b n cư ng hào ác bá.
4. Sáng t o nhi u t ng “quái ki t”
Th n ng thơ ca Lý H s m ý th c r t rõ
v tr ng trách c a ngư i c m bút trong vi c
dùng t ng . Cùng quan ni m v i
Ph :
"Ng b t kinh nhân t b t hưu" (l i mà
không kinh ng ư c lòng ngư i thì có ch t
cũng không nguôi), Lí H không b ng lòng
v i nh ng l i di n t cũ kĩ, nh ng t ng
dùng nhi u n m c ã s n rách.
cho m i
câu, m i ch vi t ra ph i “mài vào thinh
không” thì ngôn t c a nhân gian th t quá
nghèo nàn và b t l c. Lý H ã tìm n vi c
sáng t o ra r t nhi u cách di n
t m i,
nh ng cách bi u hi n khác l . ây chính là
nh ng d ng công kì di u mà Lý H
l i cho
cu c i. Ngay c nh ng s v t ã r t i
quen thu c trong i s ng con ngư i cũng
ư c khoác lên mình m t v tân kì b i nh ng
tên g i m i, ví d : m t tr i ư c ông g i là:
"h ng kính" (gương h ng), "b ch c nh"
(c nh sáng); trăng là "ng c câu" (móc câu
b ng ng c); mây: “bích hoa” (hoa xanh);
ki m: "ng c long" (con r ng ng c), "ng c
phong" (mũi nh n ng c), cây qu : "c
hương" (quê cũ), v.v.
Lý H c g ng thoát kh i s dung t c, t m
thư ng. Ông luôn hư ng n s mĩ l , thanh
nhã b ng l i nói ví von. Cũng vì th mà vi c
chú gi i thơ Lý H
không ít t , ng là s
thách
hóc hi m i v i h u sinh.
i
Thanh, cu n “Lý Trư ng Cát ca thi v ng
gi i” (Gi i nghĩa thơ ca c a Lý H ) c a
Vương Kì ư c coi là c m nang
các nhà
nghiên c u i sau tìm hi u và gi i nghĩa thơ
ông. Nhà nghiên c u Chu T t ng nói: “Thơ
Lý H dùng ch hi m quái.” Sách Thông nhã
cũng vi t: “Lý H thích dùng các ch hi m
quái t o nên s c m nh trong thơ”.

Sè 11 (193)-2011

ng«n ng÷ & ®êi sèng

Ch ng h n, bài Truy Hòa hà ng tư c kĩ có
câu: “Th ch mã ngo tân yên” (ng a á n m
trên làn khói m i). Trong ó "tân yên" 新烟
(làn khói m i) ư c các tác gi Toàn ư ng thi
chú gi i là c non. Ho c trong câu: “B ch c nh
quy tây sơn, Bích hoa thư ng thi u thi u” (C
du du hành) ông ã ch n cách nói "b ch c nh”
白景 ã v núi tây

ch c nh hoàng hôn, dùng

“bích hoa” 碧华 (hoa xanh) ch làn mây bay
trong màn êm.
Lý H thư ng không nhìn v n v t b ng con
m t vô c m bao gi . Ông không miêu t v n
v t m t cách ơn thu n theo l i ch danh, như:
nh t (m t tr i), vũ (mưa), mã (ng a), huy t
(máu), v.v. . M i hình nh thơ c a Lý H
u là
m t s c m nh n. T ó các nguyên danh g i
tên s v t, hi n tư ng trong thơ Lý H thư ng
ư c ính kèm các t bi u th tr ng thái hay
c m xúc. Hay nói cách khác ông thư ng t ra
các t ghép song ti t thay th cho t ơn. Ví
d :
- l 露 (h t sương) trong thơ ông là "kh p
l " 泣 露 (h t sương khóc), "tàn l " 殘 露
(sương tàn), "di p l " 葉露 (sương trên lá),
"cam l " 甘露 (sương ng t), "phi l " 飛露
(sương bay), "thanh l " 清露 (sương trong),
"b c l " 薄露 (sương m ng), "hàn l " 寒露
(sương l nh), "t l " 细露 (sương li ti), "quang
l " 光露 (sương t a sáng), "hương l " 香露
(sương thơm), "s u l " 愁露 (sương bu n), v.v.
- c t 骨 (xương): "h n c t", 病骨 (xương
h n), "b nh c t" 病骨 (xương m), "s u c t"
瘦骨 (xương g y), "tu n c t" 骏骨 (xương r n
ch c), "hương c t"香骨 (xương thơm), v.v.
Ngay c các danh t riêng cũng ư c ông
thay i tránh s ơn i u. Ch ng h n, ông

41

ã sáng t o ra hàng lo t t m i ch sông Ngân
Hà (ho c Thiên Hà): "Vân Ph " (vư n mây),
"Ngân Ph " (vư n Ngân), "Bi t Ph " (vư n
chia li), "Thiên Giang" (dòng sông Tr i), v.v.
Hay tên nhân v t Ngô Cương theo truy n
thuy t b ph t gi g c qu trên cung trăng,
ư c ông t tên m i là Ngô Ch t, nàng
Thư ng Nga, tiên n trên cung trăng ư c ông
g i là Tiên V ng, v.v.
V phong cách ngôn ng c a Lý H , l i
khen sau c a
M c có th coi như m t nh n
nh t ng quát: "(Lý H )… là hàng miêu du
c a Li Tao, dù v nghĩa lý tuy không b ng
nhưng ngôn t có ch hơn c Li Tao." [4,16]
5. Ngôn ng thơ khôi kì và di m l
B y nhiêu l i ng i ca c a
M c ãd n
u bài vi t tư ng cũng nói h t cái v di m
l , khôi kì trong thơ Lý H . Xin ng u nhiên
ch n bài T u mã d n (bài ca trên vó ng a) làm
minh ch ng. Bài thơ có câu: “Ngã h u t
hương ki m, Ng c phong kham ti t vân” (Ta có
m t thanh ki m em theo lúc t bi t quê
hương, Mũi ng c có th c t lìa nh ng v ng
mây). Cái cách nói “t hương ki m” 辞鄉劍
(thanh gươm bi t ly) ã th t là kì. Cái l i ví von
l i càng di m l : “ng c phong” 玉峰 (mũi
gươm sáng như ng c) vút xé to c chín t ng
mây. Các nhà thơ du hi p thư ng vi t v ki m
như là bi u tư ng c a khí phách.
ây, Lý H
ã mư n ý c a Trang T : “(Gươm Thiên t )
ti n th ng thì không gì ngăn n i… trên m cõi
mây, dư i t gi ng t” (iv). B ng m y ch
“kham ti t vân”, nhà thơ ã th hi n cái ý v
hào s ng, cái “dũng” c a trang hi p khách li
hương.
bài Kh trú o n 苦昼短 (N i kh th i
gian trôi nhanh), Lý H nói v ư c mong thiên
c c a con ngư i là mu n níu bư c chân c a
th i gian,
cho th i gian ng ng trôi, và con
ngư i trư ng t n vĩnh c u. Ông ã di n t cái
ý thơ ó th t khôi kì, b ng cách ví th i gian như
m t "con r ng" h u hình, h u nh. Ông mu n
làm tráng sĩ ch t chân r ng không cho nó ch y,

42

ng«n ng÷ & ®êi sèng

x th t r ng không cho nó l n lên: “Ngô tương:
tr m long túc, tư c long nh c” (Ta mu n:
chém chân r ng, x th t r ng.) cho: “Lão gi
b t t , Thi u gi b t kh c” (Ngư i già không
ch t, tr con không khóc).
Nét mĩ l c a nh ng hình nh thơ Lý H
không ch b i s kì vĩ mà còn ư c làm nên t
nh ng nét v thanh tao, u l . Khi thì c gi
th y tâm h n mình cùng nhu m màu u t ch c a
nh ng t ng trong bài Th c qu c huy n 屬國
弦 ( àn nư c Th c): “Phong hương vãn hoa
tĩnh” (hương thơm c a hàng phong ph ng ph t
trong c nh tĩnh m ch c a r ng hoa chi u tà);
khi thì b n i s u bi cào xé tâm can: “Kinh
th ch tr y viên ai, Trúc vân s u bán lĩnh”
(Nh ng t ng á l m ch m s t l xu ng làm
b y vư n c t ti ng hú bi ai, Mây trong r ng
trúc l l ng như n i s u bay lưng ch ng núi).
Lý H luôn tìm cách thoát kh i s dung t c,
i thư ng. Ông tránh l i “tr n ngôn”, t o cho
m i hình tư ng thơ v lung linh kì di u. L c
Du t ng nói v i u này: “(thơ Lý H h i t )
nét c m tú c a muôn nhà, s huy n di u c a
ngũ s c, thích m t êm tai”. Các nhà nghiên c u
trong sách Trung Qu c văn h c s
i cương
cũng nh n xét: “(Lý H ) ti p thu nh hư ng c a
Hàn Dũ: b l i nói tr n ngôn (trong thơ), không
ch u s câu thúc c a cách lu t.” [8, 282]
Nhà phê bình Nghiêm Vũ t ng nói: "Thái
B ch tiên tài, Trư ng Cát qu tài" 太白仙才，
長吉鬼才. Lý H ã làm thành m t i c c v i
Lý B ch trong trư ng phái thơ lãng m n i
ư ng. Trái v i âm hư ng d t dào, hùng tráng,
mĩ l c a "Tiên thi" Lý B ch, "Qu thi" Lý H
luôn mang vào trong thơ mình nh ng âm i u
s u thương, bi tráng. Ch u nh hư ng t b c
tranh hi n th c suy vi c a th i i, l i thêm
nh ng d n v t v công danh, t t b nh, n i ni m
b t c chí y âu có th c t cánh cùng h c
vàng lên v i t ng tr i bao la ư c. B i th , Qu
thi Lý H còn cách thoát li nào khác là i xu ng
cõi âm. H n thơ Lý H l nh l o. c thơ ông,
ngư i c b t giác th y rùng mình b i th gi i

sè 11

(193)-2011

thơ ông là th gi i c a nh ng qu h n. Th
nhưng, chúng ta không c m th y ghê s , mà
th y lòng mình cu n xoáy b i ch m n ư c
th gi i thâm sâu c a nh ng linh h n.
Chú thích:
(i)

Năm lên b y tu i, Lý H ã khi n Hàn Dũ 韩愈
ph i th t kinh b ng l i thơ t a "tuyên ngôn ngh
thu t": “ i n ti n tác phú thanh ma không, Bút b
t o hóa thiên vô công.” (Trư c nhà [ta] vi t v n thơ,
ti ng thơ mài vào thinh không, Ng n bút [ta] b
khuy t cho t o hóa, [ n m c] tr i cao cũng như
ch ng có công lao).
(ii)
Lý Thương n, (S d): "th nhi y u ương th xu t
tâm nãi dĩ nhĩ" 是兒要當嘔出心乃已耳
(iii)
Lý Thương n, "Lí Trư ng Cát ti u truy n": "
thành B ch Ng c lâu, l p chiêu quân vi kí. Thiên
thư ng sai l c, b t kh dã" 帝成白玉樓，立召君為
記。天上差樂，不苦也 (Ng c Hoàng xây xong l u
B ch Ng c, l p t c tri u ngài [Lý H ] vi t bài kí.
Trên thiên gi i r t vui, không có n i kh ).
(iv)
Trang T , “Thuy t ki m”, Nam hoa kinh, tr 316.

Tài li u tham kh o
1. Nguy n Th Vân Anh, Th gi i ngh thu t
thơ Lý H (Lu n văn t t nghi p i h c), 2009.
2. Lý Thương

n 李商隐, Lí Trư ng Cát

ti u truy n 李长吉小传.
3. Ph m Th Xuân Châu, “ nh hư ng thơ Lí
H
Trung Qu c và Vi t Nam”, T p chí Hán
Nôm, s 6-2009.
4. Huỳnh Ng c Chi n, Lý H - Qu tài, qu
thi, NXB Tr , 2001.
5.
ng Trung Long, ư ng i thi ca di n
bi n, Nh c L c thư xã xu t b n, H Nam, 2001.
6.
M c, Lý Trư ng Cát thi ca t , b n
i n t , www.zhgguwenxue.com.cn.
7. Lý H toàn t p 李贺全集 (nguyên văn
ti ng
Hán):
b n
i n
t
t i
www.zhgguwenxue.com.cn.
8. S Nghiên c u văn h c (Trung Qu c),
L ch s văn h c Trung Qu c, NXB. Văn hóa, H.,
1998.
(Ban Biªn tËp nhËn bµi ngµy 17-10-2011)