Xem mẫu
- C I M C A NGH THU T
THĂNG LONG
Cũng như văn h c Thăng Long, ngh thu t Thăng Long k t tinh tình
c m yêu nư c, khí phách anh hùng, t m lòng nhân o và óc th m m tinh t
c a dân t c. Ngh thu t Thăng Long ã ch t l c tinh hoa ngh thu t c
nư c, b sung và nâng cao.
Ngh thu t Thăng Long gi a trung tâm giao lưu văn hóa c a c nư c ã có
nhi u thu n l i ch n l a và ti p thu nh ng nhân t tích c c c a nư c ngoài.
Trong hoàn c nh nói trên, tr i qua c m t nghìn năm, ngh thu t Thăng Long ã
phát tri n r c r v ch t lư ng và s lư ng. Các lo i hình ngh thu t cũng như
nh ng nét c s c trong t ng lo i hình ã góp ph n t o nên nh ng tinh hoa c a
văn hi n Thăng Long. Không ph i m i lo i hình ngh thu t u s n sinh t Thăng
Long, nhưng m i lo i hình ngh thu t t m i mi n t nư c u ư c thư ng th c
Thăng Long, ư c th m nh và khuy n khích t Thăng Long.
Tính a d ng c a ngh thu t Thăng Long không ch s h i nh p các lo i
hình ngh thu t: ca múa, h i h a, ki n trúc, sân kh u, iêu kh c… mà trong m i
lo i hình ngh thu t này ngư i ta ã th y rõ s phong phú v th lo i, v hình th c
và th pháp. S a d ng và phong phú nói trên u phát tri n ngh thu t cung
ình và ngh thu t dân gian, v a kh ng nh b n s c dân t c v a ti p thu sáng t o
nh ng tinh hoa c a ngh thu t nư c ngoài. Có th nêu lên m t s c i m như
sau:
Ngh thu t Thăng Long có ý th c g n li n v i s n xu t lao ng và sinh
ho t hàng ngày
- Nh p chày giã g o, cũng hóa thành nh ng âm thanh tr m b ng hòa cùng
ti ng hát m ng thành qu c a m t ch ng ư ng lao ng nh c nh n. Nh p tr ng
thúc trong nh ng cu c ua thuy n làm cho nh ng ngày h i nư c thêm náo nhi t
tưng b ng và m i ng tác ã ư c rút ra t công vi c lao ng t o s nh p nhàng
cho các tay tr ng tay chèo. Múa L c cúng, múa ch y àn c t k t ã nâng cao tính
ch t trang nghiêm và th m m trong nghi l c u siêu c a tín ngư ng Ph t giáo.
Ngh thu t sân kh u mà c bi t là th lo i múa r i ã g n v i các ho t
ng s n xu t và sinh ho t hàng ngày. i u này ư c th hi n rõ nét t tài n
n i dung các trò r i như: Rùa vàng phun nư c, Nhà sư th nh chuông, úp nơm,
chăn v t, d t c i và nhân v t h c áo: Chú T u.
Ngh thu t Thăng Long l i còn mang m tính chi n u, tinh th n dũng
c m, b t khu t c a m i t ng l p nhân dân trong s nghi p b o v T qu c.
Chúng ta d dàng nh n th y t t c các ti t m c c a chèo dù khai thác tài
nào trong nư c hay mư n tích truy n các nư c láng gi ng u nh m nêu gương
trung hi u, ti t nghĩa c a các anh hùng li t n c u nư c giúp dân. Các v di n
Hưng o phá Nguyên, Tr n Bình Tr ng t ti t, ào viên k t nghĩa, H ng Môn
h i m u là ng i ca o lí, o c.
Trong l h i làng Gióng, múa ông h , múa c l nh là nh ng i u múa
tư ng trưng cho linh khí dũng mãnh, s c m nh phi thư ng c a Thánh Gióng, ánh
u i gi c ngo i xâm.
Năm Trung Hưng th 4 (1288) sau chi n th ng quân Nguyên, vua cho m
ti c ba ngày g i là Thái Bình diên y u, kinh ô Thăng Long treo èn k t hoa.
Trong nh ng ngày này, các lo i hình di n xu t bao g m: kèn, tr ng, múa hát, pháo
bông, pháo hoa… ã t o nên không khí hào hùng c a ngày vui chi n th ng.
- Trong ngh thu t ki n trúc và iêu kh c Thăng Long ã có n hàng ngàn
ngôi chùa, n, hàng v n pho tư ng Ph t, Thánh m u và các anh hùng c u nư c,
c u dân. Hai b c tư ng ng hai ngôi n Tr n Vũ (m t ph Quán Thánh
qu n Ba ình, m t làng C Linh huy n Gia Lâm) ư c t o dáng v i nh ng chi
ti t r t ch n l c nh m nh n m nh tính huy n tho i và tính bi u tư ng c a m t
ng anh linh nư c Vi t. Tư ng Hai Bà Trưng toát lên lòng yêu nư c và ý chí
qu t cư ng c a hai ngư i anh hùng tiêu bi u cho ph n Vi t Nam.
Ngh thu t Thăng Long luôn luôn ti p thu và nâng cao truy n th ng dân t c
t m i mi n c a t nư c
Thăng Long là trung tâm văn hóa, là nơi t p trung nh ng con ngư i có trình
th m mĩ cao. Công chúng Thăng Long là nh ng ngư i bi t l a ch n và có trình
thư ng th c văn hóa ngh thu t. i u này là nhân t thu hút nh ng ngh nhân
các cõi trong nư c v Thăng Long sinh s ng và sáng t o ngh thu t. Nh ng thành
t u ngh thu t t xa ưa v , ư c h i t l i, ư c ch t l c và nâng cao thêm. B i
v y, ngh thu t Thăng Long có giá tr cao v th m mĩ, v a a d ng v th lo i,
v a chau chu t v hình th c.
Chính t i nơi ây thành t u âm nh c ã ư c úc k t và h th ng hóa. Lí
thuy t âm nh c dân t c ã ư c xây d ng v i âm lu t H ng c. L ch s còn ghi
nh n nh ng thành t u âm nh c r c r khác trên t Thăng Long ngh thu t hát
chèo, hát ca trù.
Ngh thu t múa Thăng Long mang nét c áo và có s c s ng b n v ng t
Kinh ô t i các vùng ph c n. Thăng Long có th ã có t i 50 i u múa khác
nhau: múa trong l h i, múa trong sinh ho t cung ình2… Trong ó, có nh ng
i u múa là c a riêng Thăng Long như: Múa tr ng b ng ( h i Tri u Khúc), múa
c l nh (h i Gióng).
- Trong lo i hình sân kh u, các th lo i: r i, chèo, tu ng, ngày m t nh hình
và phát tri n v a áp ng nhu c u th m mĩ c a con ngư i Thăng Long, v a phát
huy nh hư ng ra toàn qu c và ti p thu thêm nh ng nhân t sáng t o c a các a
phương. Qua hơn chín th k , Thăng Long ã h i t vào mình y nh ng tinh
hoa c a múa r i t các a phương.
R ic n ình B ng, Tam Sơn, Tây T u, Tràng Sơn, r i nư c Sài Sơn,
Phú a, ào Th c, Hà Thương…3. Trong khi ó, không gò bó vào quy nh trói
bu c, ra bi u di n trong các cung ình, nơi công môn cũng như các c a ình, bãi
ch , ngh nhân Thăng Long ch h c nh ng gì thu n tai v a m t nâng cao tài
ngh . i u này khi n cho các ti t m c c a ngh nhân Thăng Long không l thu c
và r ng m , phóng khoáng v i nhi u nh p luy n láy t hi u qu và giá tr cao.
H p thu tinh hoa ngh thu t c a các a phương r i ngh thu t Thăng Long
l i lan t a ra các vùng lân c n và toàn qu c. Phương th c s d ng âm nh c và
nhi u i u múa Thăng Long ã tr thành nh ng nghi th c t l c a các h i làng
trên toàn mi n B c. Nh ng chu n m c c a ngh thu t Thăng Long còn lan sang c
nh ng nguyên t c ng x , nh ng ho t ng và phương th c bi u di n c a các
ngh nhân trong các giáo phư ng.
Nh ng mô hình văn hóa ngh thu t t Thăng Long lan ra các a phương,
ôi khi ư c b sung thêm và quay ngư c tr l i Thăng Long. Ph i chăng i u ó
lí gi i t i sao nhi u vùng ph c n c a Thăng Long trư c ây (nay ã thu c a
ph n Hà N i) như: ông Anh, Gia Lâm… l i bao g m nh ng th lo i thi ca múa
nh c c a ình và sân kh u chu n m c, tinh t g n gũi v i ngh thu t trong kinh
thành Thăng Long như th .
- Ngh thu t Thăng Long ti p thu nhi u nhân t t t p t nư c láng gi ng
V i trình th m mĩ sâu s c và t nh , con ngư i Thăng Long không ch
bi t h p thu nhanh nh ng tinh hoa văn hóa ngh thu t toàn qu c và còn nh y bén
trong vi c h p thu nh ng ngh thu t t nư c ngoài vào mà trư c h t là t Trung
Qu c, Chăm pa, n …
Cung n Chiêm Thành ư c em v Thăng Long múa hát trong y n ti c
nhà vua i Lý. Nhi u ngh nhân Trung Qu c ã vào Vi t Nam và có nh hư ng
quan tr ng i v i s phát tri n c a ngh thu t Vi t Nam và trư c h t là c a ngh
thu t Thăng Long. inh Bàng c i T ng ã ưa vào Thăng Long trò leo dây
múa r i.
Trong th lo i sân kh u tu ng, Lý Nguyên Cát Trong âm nh c Thăng
Long i Lê Thánh Tông ã t âm nh c Trung Hoa sáng t o nên âm lu t H ng
c v i b n cung: Nam, B c, Hoàng Chung, i Th c, trong ó cung Hoàng
Chung là tên g i rút ra t âm lu t Trung Hoa.
Ngh thu t Thăng Long – s k t h p ch t ch gi a ngh thu t cung ình và
ngh thu t dân gian
- Tr i qua hơn 9 th k , Thăng Long là m nh t t t cho s phát tri n c a các
lo i hình ngh thu t cung ình cũng như trong dân gian. Ngh thu t b t ngu n t
dân gian ư c g t giũa, nâng cao r i l i tr l i dân gian, s v n ng này là cơ s
cho s phát tri n hài hòa gi a ph c p và nâng cao c a ngh thu t Thăng Long.
Múa dân gian c a Thăng Long ư c lưu gi và phát tri n t i này qua
i khác trong các l h i làng như: múa b ng, múa sênh ti n, múa r ng trong l
h i làng Tri u Khúc; múa ông h , múa c l nh trong l h i làng Gióng… Múa
cung ình Thăng Long cũng mu n khai thác múa dân gian và phát tri n không
ng ng. Nhi u ngh nhân có tài múa hát ã tham gia xây d ng múa cung ình và
múa cung ình có s óng góp c a nhi u vua quan và trí th c. Thư ng Tư ng
Tr n Quang Kh i sáng tác i u múa bài bông. i Vương Tr n Qu c Khang múa
h , Phùng Ng c ài cùng Anh Vũ, inh L … là nh ng ngư i hát hay mua
gi i n i ti ng Thăng Long.
Trong lĩnh v c âm nh c, bên s phong phú c a s n ph m thu c dòng nh c
cung ình bác h c, âm nh c dân gian Thăng Long ã dung n p nhi u y u t c a
các a phương trong c nư c l i th a hư ng nh ng thành qu nh c cung ình.
Th lo i ca trù ư c phát tri n t r t s m, là s n ph m xu t s c c a m i quan h
gi a tính bác h c và tính dân gian.
Nói chung, ngh thu t dân gian và ngh thu t cung ình Thăng Long ã
b sung cho nhau. Ch t bác h c c a ngh thu t cung ình th m m vào ngh
thu t dân gian s tinh t trang nhã. Ngư c l i, ngh thu t dân gian ã ti p thêm
nh a s ng d i dào cho ngh thu t cung ình r i cùng vư t qua nh ng thô sơ
nh t th i, ti p thu tinh hoa ngh thu t trong nư c và nư c ngoài vươn t i hoàn
thi n.
- c trưng th m mĩ c a ngh thu t Thăng Long
Thăng Long là trung tâm văn hóa, là nơi quy t nh ng ngh sĩ tài hoa t
m i mi n t nư c, là nơi các ho t ng văn hóa di n ra sôi n i nh t. Vì v y, c
trưng c a ngh thu t Thăng Long là tính a d ng, tính tinh ch n và tính th m mĩ.
Tính a d ng th hi n ch ngh thu t Thăng Long phong phú các lo i hình ngh
thu t t văn h c, ca nh c, h i h a n ki n trúc, iêu kh c, sân kh u. Tính tinh
ch n th hi n ch văn hóa ngh thu t, ph c v cho nhân dân lao ng ng th i
ph c v th hi u c a t ng l p th dân, vua quan tri u ình v n òi h i s tinh vi v
ch t lư ng ngh thu t. Tính th m mĩ th hi n ch ngh thu t Thăng Long mang
tính m c thư c, tính trí tu và tính t ch c cao.
Ngh thu t trang trí c a Thăng Long không quá c u kì như Hu , không
bi u c m m nh m như nhi u công trình ki n trúc các mi n thôn dã mà thiên v
tính m c thư c, hài hòa. án trang trí luôn th ng nh t v i ki n trúc và sân c nh,
vư n c nh, ví như nh ng b c tư ng trong các chùa Bà á, Lý Qu c Sư, Kim
Liên, Vũ Th ch b c c c áo, chau chu t, lo i b cá tính v n là i u thư ng
th y trong iêu kh c dân gian. Ngh thu t th công ng d ng Thăng Long ã
vư t qua giá tr s d ng, t trình t o dáng th m mĩ, không ch nh n m nh
- công d ng mà còn chú tr ng giá tr ngh thu t c a s n ph m. Th hi u th m mĩ th
dân bi u hi n rõ nét các s n ph m th công mĩ ngh . S n ph m g m Bát Tràng
v i n n hoa văn tr ng ngà hay men r n bi u tư ng vân mây tr i chi u th hi n óc
th m mĩ tinh t c a ngư i Thăng Long. G m Bát Tràng k t tinh hai y u t : giá tr
s d ng và giá tr th m mĩ gi n d và m c m c, ng h p v i thiên nhiên và tình
c m.
c i m th m mĩ Thăng Long cũng rõ nét tranh dân gian. N u tranh
ông H , ngư i ta th y có mĩ c m c a ngư i dân v i s thô m c ơn gi n, kh e
kho n, hài hư c thì tranh Hàng Tr ng tinh t , m à và trang tr ng. Màu s c
cũng phong phú theo cách riêng, không ơn s c như tranh ông H .
M t c i m n a là: ngh thu t Thăng Long không ch h i t tinh hoa c a
ngh thu t trong nư c hay ti p thu m t cách sáng t o tinh hoa ngh thu t phát tri n
r ng rãi kh p các a phương trong c nư c. Tuy nhiên, ph i th y r ng so v i các
nư c trong khu v c, Thăng Long chưa ph i là m t ô th th c s l n m nh. S
xen l n làng m c trong thành th v i c n p s ng làng xã t n ng ngư i Thăng
Long khi n xu hư ng th m mĩ ô th hóa chưa hoàn toàn ư c phát tri n m nh.
Nh ng làng quê v i cây a, gi ng nư c, mái ình v n là hình nh c hương
g n bó m t thi t, thân thương và g n gũi trong tâm tư ng c a m i ngư i dân trên
m nh t Thăng Long ph n hoa ô h i.
nguon tai.lieu . vn
