Xem mẫu
- c i m c a chèo Vi t Nam
Không gi ng tu ng ch ca t ng hành ng anh hùng c a các gi i
quy n quý, chèo miêu t cu c s ng bình d c a ngư i dân nông thôn.
Khát v ng s ng thanh bình gi a m t xã h i phong ki n y b t công.
nhi u v chèo còn th hi n cu c s ng v t v c a ngư i ph n s n sàng
hy sinh b n thân vì ngư i khác.
N i dung c a các v chèo l y t nh ng truy n c tích, truy n Nôm; ư c
nâng lên m t m c cao b ng ngh thu t sân kh u mang giá tr hi n th c và tư
tư ng sâu s c. Trong chèo, cái thi n luôn th ng cái ác, các s t t t b ng, hi n
lành, luôn t, làm quan còn ngư i v thì ti t nghĩa, cu i cùng s ư c oàn
t v i ch ng.
Các tích trò ch y u l y t truy n c tích, truy n Nôm; ca vũ nh c t dân
ca dân vũ; l i thơ ch y u là thơ dân gian. L i chèo thư ng di n nh ng vi c vui
cư i, nh ng thói x u c a ngư i i như các vai: Th y mù, Hương câm, i c,
Quan Âm Th Kính. Ngoài ra chèo còn th hi n tính nhân o, như trong v
Trương Viên.
M t c nh trong v Trương Viên
- Vai h
Chèo luôn g n v i ch t "tr tình", th hi n nh ng xúc c m và tình c m cá
nhân c a con ngư i, ph n ánh m i quan tâm chung c a nhân lo i: tình yêu, tình
b n, tình thương.
Nhân v t trong Chèo
Nhân v t trong chèo thư ng mang tính ư c l , chu n hóa và r p khuôn.
Tính cách c a các nhân v t trong chèo thư ng không thay i v i chính vai di n
ó. Nh ng nhân v t ph c a chèo có th i i và l p l i b t c v nào, nên
h u như không có tên riêng. Có th g i h là th y , phú ông, th a tư ng, thư
sinh, h v.v...Tuy nhiên, qua th i gian, m t s nhân v t như Thi t Thê, Th Kính,
Th M u, Súy Vân ã thoát kh i tính ư c l ó và tr thành m t nhân v t có cá
tính riêng.
Di n viên óng chèo nói chung là nh ng ngư i không chuyên, h p nhau
trong nh ng t ch c văn ngh dân gian g i là phư ng chèo hay phư ng
trò..."H " là m t vai di n thư ng có trong các v di n chèo. Anh h ư c phép
ch nh o tho i mái cũng như nh ng anh h trong cung i n c a vua chúa châu
Âu.
- Các c nh di n có vai h là nơi cho ngư i dân kích nh ng thói hư t t
x u c a xã h i phong ki n hay k c vua quan, nh ng ngư i có quy n, có c a
trong làng xã. Có hai lo i h chính bao g m :h áo dài và h áo ng n
K thu t k ch
ây là lo i hình ngh thu t t ng h p các y u t dân ca, dân vũ và các lo i
hình ngh thu t dân gian khác vùng ng b ng B c B . Nó là hình th c k
chuy n b ng sân kh u, l y sân kh u và di n viên làm phương ti n giao lưu v i
công chúng, và có th ư c bi u di n ng u h ng.
Sân kh u chèo dân gian ơn gi n, nh ng danh t chèo sân ình, chi u
chèo cũng phát kh i t ó. c i m ngh thu t c a chèo bao g m y u t k ch
tính, k thu t t s , phương pháp bi u hi n tính cách nhân v t, tính ch t ư c l
và cách i u.
Ngôn ng chèo có nh ng o n s d ng nh ng câu thơ ch Hán, i n c ,
ho c nh ng câu ca dao v i khuôn m u l c bát r t t do, phóng khoáng v câu
ch .
Chèo không có c u trúc c nh năm h i m t k ch như trong sân kh u
châu Âu mà các ngh s tham gia di n chèo thư ng ng di n. Do v y, v k ch
kéo dài hay c t ng n tuỳ thu c vào c m h ng c a ngư i ngh s hay òi h i c a
khán gi .
Không gi ng các v opera bu c các ngh s ph i thu c lòng t ng l i và
hát theo nh c trư ng ch huy, ngh s chèo ư c phép t do b làn, n n i u
th hi n c m xúc c a nhân v t. S làn i u chèo theo ư c tính có kho ng trên
200.
Nh c c
Chèo s d ng t i thi u là hai lo i nh c c dây là àn nguy t và àn nh
ng th i thêm c sáo n a. Ngoài ra, các nh c công còn s d ng thêm tr ng và
- chũm ch e. B gõ n u u thì có tr ng cái, tr ng con, tr ng cơm, thanh la,
mõ.
Tr ng con dùng gi nh p cho hát, cho múa và m cho câu hát. Có
câu nói phi tr ng b t thành chèo" ch v trí quan tr ng c a chi c tr ng trong
êm di n chèo. Trong chèo hi n i có s d ng thêm các nh c c khác làm
phong phú thêm ph n m như àn th p l c, àn tam th p l c, àn nguy t, tiêu
v.v...
Chèo hay là th , c áo là th , nhưng b môn ngh thu t truy n th ng
này v i c i m hi n di n là bi u di n - các trình th c múa hát xung quanh m t
thân trò, b i th cho nên, chèo ư c lưu truy n ch y u qua m t tr t t h t s c
t nhiên: thày giáo già- con hát tr . Th h ngh s sau, n i ti p th h trư c,
gi ngh b ng cách truy n ngh tr c ti p, b t tay ch ngón, d y t ng cách di n,
cách hát.
Ph n k ch b n văn h c c a chèo c cũng ch m trên u ngón tay v i
m t vài b n nôm, g n hơn là m t vài b n b ng ch qu c ng in trong tr i Pháp
thu c (nhưng nh ng b n này l i không m y chình xác so v i nh ng l p di n c a
các ngh nhân!). Th c t này là m t khó khăn, thách th c l n i v i công vi c
nghiên c u, sưu t m chèo c .
- T năm 1959 n năm 1964, B văn hoá (nay là B VH,TT&DL) ã t
ch c các H i ngh ngh nhân. M i t h i ngh di n ra trong vòng t m t n ba
tháng. T i ây, qua s gi i thi u c a các Ty Văn Hoá a phương, các ngh nhân
chèo ã ư c m i n v i m c ích ph c h i các ti t m c chèo c .
Trong th i gian h p l i v i nhau, các c ngh nhân ã chia t , cùng nhau
nh , ghim ghép các m nh trò, trò di n l i v i nhau. Trong quá trình h i ngh ,
v n li ng cá nhân ã d n d n i t i th ng nh t tương i v m t c u trúc c a
các trò di n.
T nh ng sáng t o bi u di n riêng bi t, m i chi ng di n m t khác, m i c
di n m t khác i v i cùng m t trò di n hay vai di n, các ngh nhân ã g n c
khơi trong, xây d ng nh ng trích o n nh ng vai di n tiêu bi u, sau này chúng
ta l y ó làm m u.
Cho n hôm nay, 7 v chèo truy n th ng ư c gìn gi , b o t n ã cho
th y hành trình b o t n, sáng t o ngh thu t không ch tính b ng tháng năm
thông thư ng mà ph i ư c tính b ng i ngh s , tính b ng nh ng thăng tr m
và lòng nhi t huy t v i ngh t . Các ngh nhân ư c quy t , t p h p, khuy n
khích sáng t o trong môi trư ng lao ng ngh thu t úng hư ng và th c ch t
s mang l i hi u qu l n mà th i gian và công chúng thư ng th c ngh thu t s
là thư c o ánh giá chính xác.
Trên ư ng phát tri n c a mình, chèo ã ti p nh n nhi u nhân t m i l
c v c u trúc l n âm nh c, múa, m thu t... Nh ng th pháp c u trúc c a k ch
nói (g c phương Tây) ã ư c du nh p vào chèo ph c v cho vi c k chuy n
c a chèo thêm h p d n, nhưng ã ư c "chèo hóa", hài hòa trong m ch k .
Nh ng làn i u dân ca các vùng, mi n Trung, mi n Nam, các dân t c mi n núi,
th m chí c a c nư c khác trên th gi i cũng ư c "chèo hóa" i cho phù h p
v i phong cách c a nó, phù h p v i "kh u v " c a ngư i dân quê ng b ng B c
b Vi t Nam.
- Có th nói, ngư i Vi t Nam ã hình thành nên m t ki u "Văn hóa chèo"
b n v ng và y s c s ng (bao g m Văn chèo, Nh c chèo, Múa chèo, M thu t
chèo và Cách di n chèo). Nó không b ng hóa, mà còn có kh năng t làm
phong phú b ng cách ng hóa các y u t ngo i nh p trên con ư ng phát tri n
c a mình và luôn luôn ào th i nh ng gì không phù h p v i nó.
Cái ch t dân dã m c m c, nh n nh duyên dáng, hài hư c ã t o d ng
lên cái xương c t c a chèo v i phong v riêng. Nó nghiêm ch nh y nhưng cũng
hài hư c ngay ư c. Cái bi tư ng n t t cùng nhưng l i xóa ngay ư c b ng
cái hài ý v , tho t hư tho t th c, có lúc nhân cái phi lí làm rõ cái có lý, c th
d n ngư i xem vào m t cu c hành trình y b t ng và thú v .
Tr i qua trăm năm th i gian, con ngư i t Vi t ã t o nên xung quanh
tâm h n mình m t cơ t ng văn hoá v i nh ng v a tr m tích quý giá, ó chính là
hàng trăm, hàng nghìn câu ca dao, t c ng , dân ca, i u hò… và ngh thu t
chèo truy n th ng.
Chúng ta có th t tin nói v i nhau r ng- qua h th ng các nhân v t
t o nên các tích trò lý thú, ngh thu t chèo ã mang l i cho con ngư i Vi t Nam
truy n th ng s thanh l c tâm h n.
nguon tai.lieu . vn
