Cộng đồng: Khái niệm, cách tiếp cận và phân loại trong nghiên cứu

Céng ®ång: kh¸i niÖm, c¸ch tiÕp cËn vμ ph©n lo¹i trong nghiªn cøu ph¹m hång tung(*) Bμi viÕt ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n nhÊt trong nghiªn cøu vÒ céng ®ång, nh− c¸ch ®Þnh nghÜa, ph©n lo¹i vμ ®Æc tr−ng cña mçi lo¹i h×nh céng ®ång. Bªn c¹nh viÖc giíi thiÖu nh÷ng quan ®iÓm kh¸c nhau cña giíi nghiªn cøu vÒ céng ®ång, t¸c gi¶ còng tr×nh bμy nh÷ng kiÕn gi¶i riªng cña m×nh vμ ®Ò xuÊt nh÷ng c¸ch tiÕp cËn cho nghiªn cøu vÒ céng ®ång ë ViÖt Nam. I. Kh¸i niÖm “céng ®ång” vμ c¸ch tiÕp cËn “Céng ®ång” lμ mét kh¸i niÖm ® vμ ®ang ®−îc sö dông kh¸ réng ri trªn v¨n ®μn khoa häc, trong nhiÒu lÜnh vùc nh− sö häc, v¨n hãa häc, x héi häc, t©m lý häc, triÕt häc, nh©n häc, sinh häc, nghiªn cøu ph¸t triÓn v.v... V× vËy, mét yªu cÇu kh¸ch quan ®Æt ra lμ ph¶i cã nh÷ng c¸ch ®Þnh nghÜa vÒ kh¸i niÖm “céng ®ång” ®Ó x©y dùng ®−îc mét ®Þnh nghÜa võa ®¶m b¶o tÝnh chÆt chÏ, khoa häc, võa cã tÝnh c«ng cô hay tÝnh “thao t¸c luËn” (functionalist) cao, lμm c¬ së vμ lμ c«ng cô cho nh÷ng nghiªn cøu vÒ céng ®ång vμ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn céng ®ång. §©y lμ mét vÊn ®Ò ® ®−îc bμn th¶o kh¸ nhiÒu ë n−íc ngoμi, song cßn ch−a ®−îc quan t©m tháa ®¸ng ë ViÖt Nam. ThuËt ng÷ “céng ®ång” vèn b¾t nguån tõ tõ gèc tiÕng Latin lμ “cummunitas”, víi nghÜa lμ toμn bé tÝn ®å cña mét t«n gi¸o hay toμn bé nh÷ng ng−êi ®i theo mét thñ lÜnh nμo ®ã. Ngμy nay, thuËt ng÷ nμy ®−îc sö dông phæ biÕn trong c¸c ng«n ng÷ ¢u – Mü, nh− trong tiÕng Ph¸p lμ “communitД, tiÕng Anh lμ “community”, tiÕng §øc lμ “Gemeinschaft”. Do lμ ®èi t−îng nghiªn cøu cña nhiÒu khoa häc chuyªn ngμnh kh¸c nhau nªn “céng ®ång” còng ®−îc tiÕp cËn tõ nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau vμ c¸ch thøc ®Þnh nghÜa vÒ kh¸i niÖm nμy còng kh«ng gièng nhau.(*) Trong sinh häc vμ sinh th¸i häc, “céng ®ång” lμ kh¸i niÖm dïng ®Ó chØ mét nhãm c¸ thÓ cã c¸c tæ chøc h÷u c¬ t−¬ng t¸c víi nhau cïng tån t¹i trong mét m«i tr−êng x¸c ®Þnh (1). Trong lÜnh vùc x héi häc, “céng ®ång” lμ mét trong nh÷ng thuËt ng÷ c«ng cô quan träng ® ®−îc tiÕp cËn vμ ®Þnh nghÜa theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau. Tõ ®iÓn b¸ch khoa më Wikipedia cho biÕt: ®Õn gi÷a thËp niªn 50 cña thÕ kû (*) PGS., TS., §¹i häc Quèc gia Hμ Néi. 22 tr−íc ® cã tíi 94 ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ “céng ®ång” ®−îc nªu ra (1). Tuy tiÕp cËn vμ ®Þnh nghÜa theo nh÷ng c¸ch kh¸c nhau, nh−ng nh×n chung giíi nghiªn cøu x héi häc ph−¬ng T©y ®Òu ghi nhËn ¶nh h−ëng to lín, cã tÝnh ph−¬ng ph¸p luËn cña nh÷ng luËn ®iÓm ®−îc nhμ x héi häc ng−êi §øc Ferdinand Toennies nªu ra trong c«ng tr×nh “Gemeinschaft und Gesellschaft” (Céng ®ång vμ hiÖp héi –Leipzig, 1887.) Theo Toennies, “céng ®ång” lμ mét thùc thÓ x héi cã ®é g¾n kÕt vμ bÒn v÷ng h¬n so víi “hiÖp héi” v× “céng ®ång” ®−îc ®Æc tr−ng bëi “sù ®ång thuËn vÒ ý chÝ” cña c¸c thμnh viªn cña céng ®ång (2, tr.2). Toennies còng nhÊn m¹nh vai trß cña ý chÝ céng ®ång. Theo «ng, ý thøc céng ®ång ®−îc h×nh thμnh trªn c¬ së cña viÖc mçi thμnh viªn cña céng ®ång c¶m nhËn ®−îc r»ng m×nh lμ mét bé phËn cña céng ®ång. Toennies chØ ra r»ng h×nh th¸i céng ®ång phæ biÕn vμ nhá nhÊt chÝnh lμ gia ®×nh, trong ®ã ba lo¹i quan hÖ cho thÊy sù h×nh thμnh t×nh c¶m vμ ý chÝ céng ®ång gia ®×nh. §ã lμ: 1) mèi quan hÖ gi÷a mÑ vμ con; 2) mèi quan hÖ gi÷a vî vμ chång; vμ 3) mèi quan hÖ gi÷a c¸c anh chÞ em. Theo Tonnies th× mèi quan hÖ gi÷a c¸c anh chÞ em ë cÊp ®é cao h¬n, bëi ®©y lμ mèi quan hÖ Ýt tÝnh b¶n n¨ng h¬n, chñ yÕu ®−îc x©y dùng dùa trªn ký øc vμ t−¬ng t¸c t×nh c¶m h»ng ngμy. TiÕp cËn theo h−íng nμy, Toennies cho r»ng cã ba lo¹i céng ®ång c¬ b¶n lμ: 1) céng ®ång dùa trªn quan hÖ huyÕt thèng (gia ®×nh, hä téc); 2) céng ®ång dùa trªn quan hÖ l¸ng giÒng (cã chung mét n¬i c− tró); vμ 3) céng ®ång dùa trªn sù g¾n kÕt vÒ tinh thÇn. Lo¹i céng ®ång thø ba ®−îc Toennies ®¸nh gi¸ lμ cã tÝnh nh©n b¶n nhÊt v× nã Ýt tÝnh b¶n n¨ng nhÊt. T−¬ng øng víi ba lo¹i céng Th«ng tin Khoa häc x héi, sè 12.2009 ®ã lμ ng«i nhμ (cña céng ®ång huyÕt thèng), ng«i lμng (cña céng ®ång l¸ng giÒng) vμ nhμ n−íc (cña céng ®ång tinh thÇn) (2, tr.5-6). MÆc dï sau nμy nh÷ng luËn ®iÓm cña Toennies ® bÞ kh«ng Ýt häc gi¶ phª ph¸n, chØ ra nh÷ng khÝa c¹nh bÊt cËp, nh−ng nh×n chung nh÷ng g× «ng nªu ra trong c«ng tr×nh nμy ®Òu ®−îc thõa nhËn nh− lμ nh÷ng viªn ®¸ t¶ng ®Çu tiªn cña c¸c lý thuyÕt x héi häc vÒ “céng ®ång”. Cho ®Õn nay, tuy tiÕp cËn vμ ®Þnh nghÜa “céng ®ång” rÊt kh¸c nhau, nh−ng giíi nghiªn cøu x héi häc ®Òu cho r»ng céng ®ång tr−íc hÕt lμ nh÷ng nhãm x héi cña con ng−êi cã nh÷ng t−¬ng t¸c víi nhau vμ cïng chia sÎ nh÷ng c¸i chung nμo ®ã, cã thÓ lμ ®Þa bμn c− tró, nh÷ng gi¸ trÞ chung, quy t¾c øng xö chung v.v... t¹o nªn sù g¾n kÕt x héi. TiÕp cËn tõ gãc ®é kinh tÕ häc, “céng ®ång” ®−îc xem nh− mét lo¹i “vèn x héi”. Tiªu biÓu cho c¸ch tiÕp cËn nμy lμ c¸c luËn ®iÓm cña Robert D. Putnam ®−îc tr×nh bμy trong c«ng tr×nh “Bowling alone: the Collapse and Revival of American Community” (2000). Theo «ng, hai yÕu tè ® t¹o nªn céng ®ång víi tÝnh c¸ch lμ mét nguån vèn x héi chÝnh lμ tinh thÇn g¾n kÕt vμ sù h×nh thμnh c¸c m¹ng l−íi x héi, trong ®ã tõng ng−êi c¶m thÊy yªn t©m, an toμn khi hä ë trong céng ®ång, trong m¹ng l−íi vμ do ®ã s½n sμng ®ãng gãp, hy sinh v× céng ®ång, b¶o vÖ lîi Ých cña céng ®ång trong m«i tr−êng c¹nh tranh khèc liÖt. §©y chÝnh lμ nh÷ng luËn ®iÓm gèc x©y dùng nªn c¸i gäi lμ “v¨n hãa tæ chøc” hay “v¨n hãa c«ng ty” hiÖn nay (1). C¸c nhμ kh¶o cæ häc còng cã c¸ch tiÕp cËn riªng cña m×nh ®èi víi céng ®ång trªn lμ ba kh«ng gian lÞch sö ®ång. Theo nghÜa chung nhÊt th× “céng (historische raumtlichkeiten) ®iÓn h×nh, ®ång” ®−îc c¸c nhμ kh¶o cæ häc xem Céng ®ång: kh¸i niÖm, c¸ch tiÕp cËn,... nh− lμ thuËt ng÷ chØ c¸c nhãm c− d©n cæ ®¹i kh¸c nhau c− tró trªn mét ®Þa bμn nμo ®ã. C¸c nhμ kh¶o cæ häc còng rÊt quan t©m ®Õn c¸c mèi t−¬ng t¸c néi sinh cña c¸c céng ®ång d©n c− nμy, chñ yÕu ®−îc biÓu hiÖn th«ng qua nh÷ng t−¬ng ®ång hay nh÷ng chøng cø cña sù giao l−u v¨n hãa vËt thÓ. C¸c nhμ sö häc l¹i quan t©m chñ yÕu ®Õn c¸c d¹ng thøc céng ®ång ng−êi trong qu¸ khø, nh− lμng b¶n, thμnh bang, nhμ n−íc hay mandalas v.v..., trong ®ã c¸c mèi t−¬ng t¸c bªn trong céng ®ång vμ gi÷a c¸c céng ®ång ®−îc m« t¶ th«ng qua c¸c sù kiÖn vμ qu¸ tr×nh lÞch sö, nh− tæ chøc s¶n xuÊt, qu¶n lý nguån n−íc, ®ª ®iÒu, h«n nh©n, x©y dùng c¸c liªn minh vμ chiÕn tranh, v.v... C¸c nhμ triÕt häc d−êng nh− l¹i chó träng h¬n ®Õn c¸c yÕu tè tinh thÇn, t©m linh trong quan hÖ céng ®ång. ë ®©y, céng ®ång kh«ng chØ cßn giíi h¹n trong nh÷ng ®Þa vùc hiÖn h÷u nh− n¬i c− tró, h×nh thøc tæ chøc x héi v.v..., mμ träng sè cña sù cè kÕt l¹i r¬i vμo sù g¾n kÕt, t−¬ng ®ång vÒ quan niÖm vÒ thÕ giíi tù nhiªn, x héi vμ t− duy. C¸c nhμ khoa häc chÝnh trÞ hiÖn ®¹i l¹i quan t©m ®Õn céng ®ång nh− mét h×nh thøc tæ chøc trong qu¸ tr×nh chÝnh trÞ, bao gåm tõ c¸c nhãm lîi Ých ®Õn c¸c chÝnh ®¶ng, c¸c d¹ng c«ng x cho ®Õn nhμ n−íc – d©n téc. Tõ nöa sau thÕ kû XX, trong giíi nghiªn cøu chÝnh trÞ häc, ®Æc biÖt lμ v¨n hãa chÝnh trÞ, xuÊt hiÖn thªm kh¸i niÖm vÒ lo¹i h×nh “céng ®ång t−ëng t−îng” (imagined community). 23 céng ®ång nãi chung vμ vai trß cña hä víi tÝnh c¸ch lμ mét bé phËn hîp thμnh cña céng ®ång Êy (3, tr.3-5; 4, tr.117-121). §©y lμ mét trong nh÷ng thμnh tùu quan träng nhÊt trong nghiªn cøu vÒ céng ®ång cña giíi khoa häc x héi ë n−íc ngoμi. Tuy nhiªn, nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c nhμ t©m lý häc vÒ céng ®ång míi chÝnh lμ nh÷ng thμnh tùu cã tÇm ¶nh h−ëng s©u réng nhÊt, xÐt c¶ trªn ph−¬ng diÖn häc thuËt vμ ph−¬ng diÖn thùc tiÔn. Thμnh tùu næi bËt nhÊt cña m«n t©m lý häc céng ®ång lμ nh÷ng nghiªn cøu cña D. W. McMillan vμ D. M. Chavis vÒ ý thøc céng ®ång (sense of community) c«ng bè lÇn ®Çu tiªn vμo n¨m 1986 (5, tr.6-23). Theo hai «ng, ý thøc céng ®ång lμ yÕu tè quan träng nhÊt t¹o nªn søc bÒn cè kÕt néi t¹i cña céng ®ång. Bèn yÕu tè sau ®©y chÝnh lμ c¬ së cña ý thøc céng ®ång: 1) t− c¸ch thμnh viªn; 2) ¶nh h−ëng ; 3) sù héi nhËp vμ sù ®¸p øng c¸c yªu cÇu vμ 4) sù g¾n bã, chia sÎ t×nh c¶m. Chavis vμ c¸c ®ång nghiÖp ® tËp trung nghiªn cøu vμ ®Ò xuÊt ra mét bé tiªu chÝ lμm c«ng cô ®o l−êng ý thøc céng ®ång (Sense of Community Index -SCI). Sau mét thêi gian chØnh söa trªn c¬ së c¸c ý kiÕn phª b×nh, ®ãng gãp cña giíi nghiªn cøu, Chavis vμ nhãm nghiªn cøu cña «ng ® c«ng bè SCI-2 vμo n¨m 2008. §©y lμ bé tiªu chÝ cã tÝnh c«ng cô cao, hiÖn nay ®ang ®−îc tham kh¶o vμ ¸p dông réng ri nhÊt trong c¸c nghiªn cøu vÒ céng ®ång (6). §©y chÝnh lμ c¬ së ®Ó Benedict Dï tiÕp cËn tõ nh÷ng gãc ®é kh¸c Anderson ph¸t triÓn thμnh lý thuyÕt míi vÒ céng ®ång nãi chung vμ quèc gia – d©n téc nãi riªng, trong ®ã nhÊn m¹nh vai trß chia sÎ gi÷a c¸c thμnh viªn cña céng ®ång vÒ c¸ch mμ hä h×nh dung vÒ nhau, dùa trªn nh÷ng lý thuyÕt khoa häc kh¸c nhau vμ h−íng sù quan t©m häc thuËt tíi nh÷ng d¹ng thøc cô thÓ kh«ng gièng nhau cña céng ®ång, nh−ng tùu trung l¹i, cã thÓ coi nh÷ng dÊu hiÖu 24 cèt yÕu nhÊt sau ®©y ®Ó nhËn biÕt hay ®Þnh nghÜa mét céng ®ång: - Céng ®ång ph¶i lμ tËp hîp cña mét sè ®«ng ng−êi; - Mçi céng ®ång ph¶i cã mét b¶n s¾c/b¶n thÓ riªng; - C¸c thμnh viªn cña céng ®ång ph¶i tù c¶m thÊy cã sù g¾n kÕt víi céng ®ång vμ víi c¸c thμnh viªn kh¸c cña céng ®ång. - Cã thÓ cã nhiÒu yÕu tè t¹o nªn b¶n s¾c vμ søc bÒn g¾n kÕt céng ®ång, nh−ng quan träng nhÊt chÝnh lμ sù thèng nhÊt vÒ ý chÝ vμ chia sÎ vÒ t×nh c¶m, t¹o nªn ý thøc céng ®ång. - Mçi céng ®ång ®Òu cã nh÷ng tiªu chÝ bªn ngoμi ®Ó nhËn biÕt vÒ céng ®ång vμ cã nh÷ng quy t¾c chÕ ®Þnh ho¹t ®éng vμ øng xö chung cña céng ®ång. Trªn c¬ nh÷ng néi hμm nh− trªn, cã thÓ ®i ®Õn mét ®Þnh nghÜa chung nhÊt nh− sau vÒ “céng ®ång”: “Céng ®ång lμ tËp hîp ng−êi cã søc bÒn cè kÕt néi t¹i cao, víi nh÷ng tiªu chÝ nhËn biÕt vμ quy t¾c ho¹t ®éng, øng xö chung dùa trªn sù ®ång thuËn vÒ ý chÝ, t×nh c¶m, niÒm tin vμ ý thøc céng ®ång, nhê ®ã c¸c thμnh viªn cña céng ®ång c¶m thÊy cã sù g¾n kÕt hä víi céng ®ång vμ víi c¸c thμnh viªn kh¸c cña céng ®ång”. II. Mét sè c¸ch ph©n lo¹i céng ®ång Cho ®Õn nay ® cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i céng ®ång ®−îc ®Ò xuÊt vμ ¸p dông trong c¸c nghiªn cøu vÒ céng ®ång, tuy nhiªn, phæ biÕn nhÊt vÉn lμ c¸ch chia céng ®ång thμnh ba lo¹i sau ®©y: - Céng ®ång ®Þa lý (Geographic Communities): bao gåm c¸c céng ®ång l¸ng giÒng, nh− xãm, phè, lμng x, thμnh phè, vïng, quèc gia, thËm chÝ cho tíi toμn bé hμnh tinh. Nh÷ng céng ®ång Th«ng tin Khoa häc x héi, sè 12.2009 - Céng ®ång v¨n hãa (Communities of Culture): bao gåm c¸c lo¹i phe ph¸i, tiÓu v¨n hãa, nhãm téc ng−êi, c¸c céng ®ång t«n gi¸o, céng ®ång ®a v¨n hãa hay c¸c nÒn v¨n minh ®a nguyªn cho tíi thËm chÝ lμ céng ®ång v¨n hãa toμn cÇu. Lo¹i céng ®ång nμy cßn cã thÓ bao gåm c¶ nh÷ng céng ®ång vÒ nhu cÇu hay vÒ b¶n s¾c, nh− céng ®ång ng−êi khuyÕt tËt hay céng ®ång ng−êi cao tuæi v.v... - Céng ®ång tæ chøc (Community of Organizations): bao gåm gia ®×nh, dßng hä, c¸c m¹ng l−íi, cho tíi c¸c tæ chøc chÝnh thøc, kÓ c¶ kÕt cÊu cña hÖ thèng ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, c¸c tËp ®oμn kinh tÕ, hiÖp héi nghÒ nghiÖp ë c¸c quy m« nhá, d©n téc hay quèc tÕ. Râ rμng lμ ë ®©y, sù ph©n lo¹i céng ®ång sÏ trë nªn hÕt søc phøc t¹p nÕu chóng ta kh«ng chØ ra ®−îc hÖ tiªu chÝ nμo lμm chç dùa cho sù ph©n lo¹i céng ®ång. Mçi lo¹i céng ®ång trong m« h×nh ph©n lo¹i trªn ®Òu ®Æt träng sè vμo mét tiªu chÝ nhÊt ®Þnh. Sau ®©y chóng ta sÏ cïng xem xÐt tõng lo¹i céng ®ång nãi trªn. 1. Céng ®ång ®Þa lý hay céng ®ång ®Þa vùc MÉu sè chung hay tiªu chÝ gèc cña lo¹i céng ®ång nμy lμ sù cã chung hay cïng chia sÎ ®Þa vùc tån t¹i cña c¸c c¸ thÓ trong céng ®ång. Trong thùc tiÔn, ®©y th−êng lμ mét trong nh÷ng tiªu chÝ quan träng, nhÊt lμ ®èi víi c¸c lo¹i h×nh céng ®ång truyÒn thèng, bëi khu vùc c− tró bao giê còng lμ mét trong nh÷ng c¬ së ®Çu tiªn, quan träng, lμm bÖ ®ì cho nh÷ng liªn hÖ, chia sÎ, t−¬ng ®ång vÒ kinh tÕ, x héi, v¨n hãa vμ t©m linh. Cã thÓ t¹m chia c¸c lo¹i céng ®ång vÒ ®Þa vùc nμy thμnh ba nhãm c¬ b¶n sau: a. Céng ®ång ®¬n vÞ c− tró – hμnh nμy ®−îc gäi lμ céng ®ång ®Þa vùc chÝnh: H×nh thøc dÔ gÆp nhÊt cña lo¹i (location). céng ®ång nμy lμ lμng x, khu phè. Céng ®ång: kh¸i niÖm, c¸ch tiÕp cËn,... §iÓm chung quan träng nhÊt lμ c¸c céng ®ång nμy cã mét giíi h¹n vÒ lnh thæ râ 25 b¶n s¾c hay nh÷ng ®Æc tr−ng v¨n hãa nμo ®ã vμ dï cã thÓ cã hoÆc kh«ng cã ®Þa rμng, ®−îc quy ®Þnh chÝnh thøc hay bμn quÇn c− chung nh−ng hä vÉn kh«ng chÝnh thøc, nh−ng ®−îc toμn thÓ céng ®ång vμ c¸c céng ®ång kh¸c c«ng nhËn. Nh÷ng ®¬n vÞ c− tró – hμnh chÝnh lín h¬n ®«i khi còng ®−îc xem nh− mét céng ®ång, nh− tæng, thμnh bang, v.v... Trªn thùc tÕ, nh÷ng h×nh thøc céng ®ång nμy th−êng lμ tËp hîp hay tæ hîp cña nhiÒu céng ®ång nhá h¬n, vμ th−êng thuéc c¸c lo¹i h×nh kh¸c nhau. th−êng xuyªn cã nh÷ng t−¬ng t¸c nμo ®ã vμ cïng dÔ dμng nhËn biÕt vÒ nhau. Mét sè h×nh thøc tiªu biÓu cña lo¹i h×nh céng ®ång nμy lμ: a. Céng ®ång nghÒ nghiÖp, lμ nh÷ng nhãm ng−êi cïng lμm mét nghÒ hoÆc cïng liªn quan tíi mét nghÒ. Mét sè céng ®ång lo¹i nμy lËp thμnh hiÖp héi nghÒ nghiÖp, nhê ®ã hä cã liªn kÕt chÆt b. Céng ®ång l¸ng giÒng, lμ lo¹i chÏ h¬n víi ranh giíi vμ h×nh thøc tæ h×nh céng ®ång h×nh thμnh trªn c¬ së sù sinh sèng, c− tró gÇn gòi nhau cña c¸c c¸ thÓ/c¸c hé gia ®×nh t¹o nªn. §iÓm kh¸c biÖt ë ®©y lμ c¸c céng ®ång nμy cã thÓ n»m trän trong c¸c céng ®ång c− tró – hμnh chÝnh, nh−ng chóng còng cã thÓ n»m v¾t ngang gi÷a ®−êng ranh giíi cña c¸c céng ®ång c− tró – hμnh chÝnh. Sù g¾n kÕt cña lo¹i h×nh céng ®ång nμy chñ yÕu do sù t−¬ng t¸c, giao l−u, tiÕp xóc th−êng xuyªn, gÇn gòi gi÷a c¸c thμnh viªn cña céng ®ång mμ h×nh thμnh nªn. chøc chÆt chÏ, râ rμng h¬n. ë ®©y cã sù ®an xen, chång lÊp nhÊt ®Þnh gi÷a “céng ®ång” vμ “hiÖp héi” – hai lo¹i kh¸i niÖm chØ hai thùc thÓ kh¸c nhau mμ Toennies cè g¾ng ph©n biÖt trong lý thuyÕt cña «ng vÒ céng ®ång. b. Céng ®ång ¶o, lμ mét trong nh÷ng s¶n phÈm x héi – v¨n hãa ®iÓn h×nh cña thêi ®¹i bïng næ c«ng nghÖ th«ng tin trong kû nguyªn toμn cÇu hãa. Céng ®ång ¶o lμ nh÷ng nhãm ng−êi vÒ c¨n b¶n vμ chñ yÕu chØ cã t−¬ng t¸c th−êng xuyªn víi nhau th«ng qua c. Céng ®ång ®−îc kÕ ho¹ch hãa: ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng c«ng nghÖ §©y lμ lo¹i céng ®ång ®−îc h×nh thμnh vμ ph¸t triÓn trªn c¬ së ® cã tr−íc mét sù quy ho¹ch hay kÕ ho¹ch nμo ®ã, ch¼ng h¹n nh− c¸c khu ®Þnh c− hay khu d©n c− míi. ë ViÖt Nam cã thÓ xem ®ã lμ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh khai hoang, lËp lμng t¹i c¸c vïng ven biÓn hoÆc qu¸ tr×nh Nam tiÕn hay sù h×nh thμnh c¸c khu “kinh tÕ míi” tr−íc ®©y. Ngμy nay, nh÷ng lo¹i céng ®ång ®ång nμy h×nh thμnh kh¸ phæ biÕn do kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa, di d©n cã tæ chøc. 2. Céng ®ång v¨n hãa hay céng ®ång b¶n s¾c Träng sè −u tiªn hay tiªu chÝ gèc cña lo¹i céng ®ång nμy lμ ë chç c¸c thμnh viªn cña céng ®ång cã chung mét cao, trong ®ã phæ biÕn nhÊt lμ th«ng qua Internet. c. Céng ®ång téc ng−êi, lμ nh÷ng d©n téc – téc ng−êi cã chung b¶n s¾c v¨n hãa do cã chung nguån gèc s¾c téc, ng«n ng÷, y phôc vμ sù t−¬ng ®ång vÒ phong tôc, tËp qu¸n. Nh÷ng céng ®ång téc ng−êi cã thÓ cã chung ®Þa bμn quÇn c−, cã thÓ kh«ng, nh−ng dï sinh sèng c¸ch xa nhau, nh−ng hä vÉn chia sÎ nh÷ng ®Æc tr−ng v¨n hãa, phong tôc, tËp qu¸n vμ nhiÒu yÕu tè kh¸c. ý thøc céng ®ång cña hä cã thÓ trïng khíp vÒ c¨n b¶n víi ý thøc téc ng−êi. d. Céng ®ång t«n gi¸o còng lμ mét lo¹i h×nh céng ®ång ®iÓn h×nh cña x héi loμi ng−êi, trong ®ã c¸c thμnh viªn cña ... - tailieumienphi.vn