Con người tiên tiến, đề tài giàu sức sống của báo chí thời hội nhập

CON NGƯ I TIÊN TI N,

TÀI GIÀU S C S NG

C A BÁO CHÍ TH I H I NH P
TS.

u Ng c

n

Khi còn làm T ng biên t p T p chí Truy n hình s ra ngày l l n, ngày T t Nguyên án năm
nào tôi cũng ph i nh Nhà báo Hàm Châu vi t bài gi i thi u con ngư i Vi t Nam trên lĩnh v c
nghiên c u khoa h c, nh t là Toán - Lý. Ông là nhà báo b c àn anh c a tôi, nguyên là T ng Biên
t p báo T qu c, Trư ng ban Khoa giáo báo Nhân Dân. Năm nay ã g n 80 tu i, thông th o 4
ngo i ng (Pháp, Anh, Trung Qu c và Nga), v n i xe máy
tính và trao

i v i b n bè

n tòa so n c a tôi, s d ng t t vi

các nư c trên th gi i b ng thư i n t . Ông là b c a nhà toán h c

Thi u Hoa n i ti ng m t th i. Hàng năm ông

u có 2 - 3 chuy n i ra nư c ngoài d h i th o

khoa h c vói tư cách là khách m i ho c chính các ch nhân tham d h i th o m i cá nhân ông. Vì
th ông thông thu c và n m v ng tên tu i, giá tr , thành công c a ngư i Vi t Nam ta trong ho t
ng nghiên c u khoa h c

nư c ngoài. Nh ng bài vi t c a ông r t chân th c, s ng

ng, có s c

thuy t ph c, c vũ và tôn vinh con ngư i Vi t Nam trên trư ng qu c t và ư c b n

c r t hoan

nghênh v.v...
Tôi xin m

u bài vi t b ng câu chuy n trên

th y r ng trong th i kỳ h i nh p, văn hóa

cao nh t là con ngư i nhưng dư ng như chúng ta ch chú tr ng s vi c, s ki n mà quên m t con
ngư i. Th m chí ch bi t bêu r u, khai thác i u x u, nh ng v xican ac a ngư i n , ngư i kia
trên các t báo lá c i, báo m ng, báo i n t , bloc cá nhân.
Ngày nay xây d ng con ngư i m i, nh ng con ngư i tiên ti n có ý nghĩa to l n, sâu s c
nhưng dư ng như ít ư c báo chí quan tâm chú ý. Th c t xã h i hi n nay ây cũng là v n
nh c nh i, b i nhi u v n

t ra òi h i con ngư i nh t là trong lĩnh v c văn hóa tinh th n.

Trong cơ ch th trư ng, hình như ngư i ta ch chú ý
quan tr ng c a

i s ng con ngư i như v n

o

n ti n b c, tài năng ki m ra ti n còn m t
c, văn hóa tinh th n, l i s ng v.v... ít ư c

chú ý. Th m chí có nơi, có lúc nh ng thu n phong, mĩ t c, nh ng n p s ng cao
văn hóa tinh th n b coi thư ng.

p, nh ng giá tr

Ai cũng bi t

ng l c tinh th n và l i ích v t ch t hòa h p, kích thích,

tri n s t o thành s c m nh c a xã h i.

ng viên nhau phát

i l p hai m t ó v i nhau s phát tri n h n lo n.

ó là

hai m t th ng nh t, t o nên s c s ng c a con ngư i. Nhưng hi n nay con ngư i v i giá tr văn hóa
tinh th n ang

ng trư c th i cơ và thách th c m i. Quá trình xây d ng con ngư i m i, nh ng

i n hình tiên ti n

nư c ta hi n nay c n ư c nhìn nh n, xem xét m t cách bi n ch ng trong s

k t h p truy n th ng v i y u t hi n

i. Chi n lư c phát tri n kinh t - xã h i c a

h t là do con ngư i và vì con ngư i. B i v y, v n

xây d ng, tôn vinh con ngư i Vi t Nam hi n

nay, trư c h t là trong lĩnh v c truy n thông có nhi u v n
Nh ng con ngư i v i t t c
nay s

t ra t trong lý lu n và th c ti n.

c i m c a nó mà hôm qua chúng ta ngư ng m , kính tr ng hôm

ư c ánh giá ra sao? Nhưng nh ng

c trưng c a con ngư i m i, tiên ti n hôm nay hi n

còn gi l i nh ng nét truy n th ng. Th thì con ngư i ương
như th nào?

t nư c trư c

ó là nh ng câu h i

i ti p bi n văn hóa th i

im i

t ra cho xã h i mà gi i truy n thông cũng có trách nhi m tr

l i.
Trong th gi i v t ch t, con ngư i luôn luôn v n
nh ng giá tr c a nó như
phát tri n

o

c, văn hóa tinh th n, văn hóa v t ch t, l i s ng v.v... luôn luôn

phù h p v i yêu c u khách quan c a xã h i.

y u trong quá trình v n

i c a cái m i. ó là s ph

nh s ch trơn, máy móc. Ph

k th a bi u hi n

ch

nh. Ph

nh là m t t t

nh nh ng hình th c t n t i ã có t trư c.

Nhưng theo quan i m c a ch nghĩa Mác - Lênin, s ph
ph

ó là s ph

ng và phát tri n c a xã h i, c a con ngư i. Mãi mãi không có lĩnh v c

nào l i có th có s phát tri n n u như không ph
phát tri n, cho s ra

ng và phát tri n. Con ngư i v i t t c

nh chính là ti n

, i u ki n cho s

nh bi n ch ng, hoàn toàn khác v i quan i m

nh bi n ch ng v a có tính khách quan, có tính k th a. Tính

ó là k t qu c a s t thân phát tri n trên cơ s

gi i quy t nh ng mâu

thu n v n có c a b n thân s v t, hi n tư ng. Cái m i, con ngư i m i ra

i trên cơ s c a cái cũ,

c a l p ngư i i trư c. Nh ng cái gì, nh ng

c i m gì l c h u không thích ng v i th i kỳ m i

ư c g t b . Cu c s ng s t nó ch n l c, gi l i và phát tri n nh ng cái gì phù h p v i yêu c u
khách quan c a th i kỳ m i.
Chúng ta th y rõ r ng hơn b t kỳ lĩnh v c nào, s phát tri n c a văn hóa, nh t là văn hóa
tinh th n

u có s k th a rõ nét. Nh ng thành t u

t ư c trong

i s ng văn hóa

giai o n

trư c bao gi cũng ư c th h sau ón nh n, ch n l c k th a. L c lư ng ti n b xã h i bao gi
cũng bi t n m l y nh ng thành t u văn hóa

t ư c c a quá kh

ti p thu ch n l c có phê

phán, làm cho nó không ng ng phát tri n. S phát tri n liên t c c a văn hóa nói chung và
s ng văn hóa tinh th n nói riêng là m t
M t

i

c i m rõ nét trong ti n trình l ch s .

c i m c n chú ý trong s phát tri n c a văn hóa là s k th a và tác

các y u t c u thành c a văn hóa làm cho nó có tính

c l p tương

i (so v i ch

ng l n nhau c
kinh t , i u

ki n v t ch t).
Trong nh ng giá tr c a văn hóa tinh th n c a con ngư i m i xã h i ch nghĩa có tính dân
t c, tính nhân dân sâu s c.

i u ó hoàn toàn không

i l p v i truy n th ng là ti n b c a quá

kh . Giá tr văn hóa tinh th n c a con ngư i m i òi h i k th a và phát tri n sáng t o nh ng
truy n th ng ó. Nó

u tranh ch ng l i nh ng văn hóa l i th i, l c h u.

Nh ng năm qua, cùng v i s hình thành n n kinh t m i, vi c xây d ng n n văn hóa m i và
con ngư i m i ã mang l i nh ng k t qu kh quan. Các
trong vi c

ih ic a

ng như nh ng bư c ngo t

i m i tư duy v cách nhìn nh n, ánh giá con ngư i. Nhưng vì xã h i ta m i bư c

vào th i kỳ quá

, nh t là trong i u ki n cơ ch th trư ng, bên c nh nh ng con ngư i m i xã

h i ch nghĩa ang hình thành, nh ng nét m i, ti n b trong con ngư i ang n y n , còn không ít
nh ng bi u hi n tiêu c c, không lành m nh. Cu c
cái cũ, tiên ti n v i l c h u, ti n b v i ph n

u tranh gi a hai con ư ng: gi a cái m i v i

ng trên lĩnh v c văn hóa, tư tư ng, l i s ng, ang

di n ra hàng ngày r t ph c t p mà chúng ta không th nào xem nh .
Trư c m t, chúng ta ph i
trong

u tranh kiên quy t và có hi u qu ch ng các hi n tư ng tiêu c c

i s ng kinh t văn hóa và xã h i. Ph i có nh ng bi n pháp

hành chính, t ch c, tư tư ng văn hóa.

ng th i ph i th y r ng cu c

con ngư i m i và n n văn hóa m i là m t cu c

i

u tranh nh m xây d ng

u tranh lâu dài, ph c t p và

Trong quá trình xây d ng con ngư i m i hi n nay, v n
th n truy n th ng v i y u t hi n

ng b v nhi u m t: kinh t ,
y khó khăn.

k t h p nh ng giá tr văn hóa tinh

t ra m t cách nghiêm túc, khoa h c. Vì sao v y? Con

ngư i Vi t Nam, s n ph m c a xã h i c truy n và phương th c s n xu t Châu Á, do h n ch c a
l ch s không tránh kh i nh ng y u kém.

ó là tính phân tán, t n m n, t m nhìn h n h p, thi u

hi u bi t kinh doanh vì chưa quen v i kinh t th trư ng, có tinh th n oàn k t c u nư c và tương
tr l n nhau trư c nh ng tác h i l n c a cu c s ng c a thiên tai nhưng l i kém ý th c c ng tác
thân ái trong công vi c và sinh ho t hàng ngày, nh y c m v i cái mói nhưng d du nh p t nư c
ngoài c nh ng i u sai l m, th m chí

c h i,

ng th i còn nh ng nh hư ng tiêu c c

tư ng và tâm lý con ngư i c a hàng nghìn năm ch

phong ki n, th c dân mà

n tư

n nay chưa

ph i ã xóa b h t.
M t khác, chúng ta ph i th y m i s ki n l ch s r i cũng qua i theo th i gian, nhưng con
ngư i và c ng
mình.

ng ngư i Vi t Nam v n t n t i và l n lên v i nh ng giá tr văn hóa quý báu c a

y là nh ng di s n tươi

p nh t c a con ngư i Vi t Nam hôm nay ph i k th a, phát huy.

Con ngư i Vi t Nam chúng ta h t s c thông minh và hi u h c. Trình
nâng cao, s c kh e cho ngư i dân cũng ư c

ng và Nhà nư c ta chú tr ng, chăm lo. Công tác y

t , th d c th thao, k ho ch phát tri n dân s , t ch c
m nh ư c chú ý và

y m nh

i s ng văn hóa, vui chơi gi i trí lành

t t c các vùng, các t ng l p nhân dân...

ó là tri th c khoa h c k thu t tiên ti n c a th i
vào cu c s ng. Nhi u ti n b khoa h c kĩ thu t c a th i
nghiên c u, ưa vào ng d ng trong
cu c s ng công nghi p hóa, hi n

dân trí ngày m t

i ã ư c l p tr h c h i, ti p thu và ưa
i ã ư c th h m i ngư i Vi t Nam

i s ng kinh t - xã h i... hình thành nên phong cách c a

i hóa.

Ti n b xã h i là hi n thân c a văn hóa và văn hóa là hi n thân c a con ngư i ti n b xã h i.
Rõ ràng, yêu c u xây d ng con ngư i m i là t t y u khách quan nh m áp ng yêu c u phát tri n
kinh t hi n

i. ó là ti n b xã h i mà

ó con ngư i (cá nhân và c ng

ng) hi n ra như là s n

ph m c a s cân b ng gi a th gi i bên trong và th gi i bên ngoài c a mình. M t khác, nh ng
giá tr văn hóa m i trong ó có văn hóa tinh th n in d u y là xã h i và l p ngư i m i.
Nh ng tiêu chu n c a con ngư i m i

Vi t Nam hi n nay bao g m n i dung c th d t

khoát ó ph i là con ngư i có tri th c, có s c kh e và
ngư i ph i ư c bi u hi n trong cu c s ng lao

i s ng tinh th n văn hóa c a m i con

ng xây d ng b o v T qu c, mang l i hi u qu

cho xã h i. ó cũng là nh ng con ngư i k t h p hài hòa l i ích cá nhân, gia ình và l i ích xã h i.

Xu t phát t quan i m ó,

ng và Nhà nư c ta phê phán tri t

nh ng quan i m sai l m

c a các lo i ch nghĩa như ch nghĩa dân t c, ch nghĩa hư vô, ch nghĩa phi chính tr ... Bi u hi n
c a ch nghĩa dân t c trong k th a văn hóa tinh th n là nó tuy t

i hóa, lý tư ng hóa t t c

nh ng gì c a dân t c, ph nh n s du nh p nh ng ti n b c a văn hóa tinh th n vào

i s ng xã

h i. Trái l i, ch nghĩa hư vô l i ph nh n t t c nh ng di s n văn hóa quá kh c a nhân lo i, kêu
g i xây d ng m t n n văn hóa "thu n túy", "tinh khi t" mang b n s c riêng c a mình.
Công cu c

i m i toàn di n c a

t nư c ta m t m t kh ng

nh s c n thi t ph i ti p t c

làm sáng rõ chân dung c a con ngư i m i. Chúng ta ch ng l i l i s ng gia trư ng,
di s n phương

c oán c a

ông cũng như l i s ng ích k , th ơ, l nh lùng c a ch nghĩa cá nhân phương

Tây. C n xây d ng con ngư i có
và có trách nhi m v i c ng

i s ng văn hóa tinh th n giàu lòng nhân ái, dân ch , bình

ng

ng, t p th .

T o ra môi trư ng xã h i lành m nh, trong sáng, kh e m nh trong cơ ch th trư ng là t o
i u ki n

xây d ng con ngư i m i.

M t khác trong i u ki n kinh t th trư ng nhi u tiêu c c m i n y sinh như n n tham
nhũng, ch y ch c, ch y quy n, s ng và làm vi c b t ch p lu t pháp... Vì v y ây là cu c

u tranh

quy t li t trư c m t và lâu dài mà gi i truy n thông coi ây là nhi m v tiên phong, là

tài

tinh th n trách nhi m xã h i, tính chi n

u cao c c a mình v.v...

Con ngư i m i v a là nhân v a là qu c a cu c s ng xã h i, xã h i

i m i, văn minh là

m t xã h i c a nh ng con ngư i có văn hóa. Con ngư i m i Vi t Nam s t kh ng
trong i u ki n m i, m i ngư i phát huy tính năng
hi n

y

nh mình

ng c a mình bi t k t h p truy n th ng và

i t o ra nh ng giá tr văn hóa m i cho l p ngư i m i, góp ph n xây d ng xã h i dân ch ,

công b ng, văn minh. Như v y, con ngư i m i mãi mãi s là

tài sinh

báo chí. Báo chí góp ph n làm r ng lên hình nh con ngư i tiên ti n, thúc

ng, giàu s c s ng c a
y xã h i phát tri n.