Xem mẫu
- CO SOf LY LUAN, PHlMNG PHAP LUAN CUA CHU NGHIA MAC VE VAN HOA VA m SONG VAN HdA CUA GIAI CAP CONG NHAN PHAM XUAN NAM N eu chiing toi khong nh£m thi trong to^n bo cac tac ph^m het axle phong phii vk do so cua minh, ca C. Mac vk Ph. Trong Ban thdo kinh te- triei hoc 1844, C. Mac cho ring: "Hoat dong sinh song c6 y thiic cua con ngUcfi" (1) Ik cai rieng c6 cl con Angghen ducing nhil chUa bao gicl dila ra ngvtcJi, phan biet con ngiidi v6i con vkt, ddi mot dinh nghia chinh thiitc nko ve vSn h6a. song con ngiicfi v6i ddi song con vkt. Hoat Tuy nhien, 1^ nhQng nh^ sang Ikp chu nghia dong d6 diin ra dong thdi v6i sU hinh duy v&t lich s\i tiing dSt nen m6ng cho mot thanh cac mm quan he tat yeu giQa con h$ thong ly lukn ve moi quan h§ tac dong ngudi v6i gi6i tQ nhien v^ quan he giQa con qua lai bifn chiing giQa ta't ca cac linh viic ngUdi v6i con ngiidi trong xa hoi. d6i song xa hoi cua cac cpng dong ngilcli Con vat, loai vat khong c6 ba't cQ hoat trong tiS'n trinh lich ail - tii cd s6 ha tfing dong va moi quan h§ nao v6i y nghia la kinh te, cd cSi'u xa hoi den kien true thvfdng hoat dong va quan he c6 y thQc. Con vat chi t^ng ve phap ly, chinh tri v^ cac hinh thiic ^ hoat dong, chi quan h? theo nhu clu the thiic xa hoi tUcfng ling - tren thUc te, cac ong xac trUc tiS'p cua n6, tQc hoat dong va quan da neu len nhieu luSn diem h#'t siic sau s&c h$ theo ban nSng sinh vat. ve vSn h6a n6i chung vk ddi song vfin h6a Du sQ kh6o 16o cua hiy ong trong vi$c cua giai cSi'p cong nhan n6i rieng, dat trong xay dUng nhQng ngSn to bang sap c6 the sU so sanh giQa thUc trang cua dcJi song fl'y lam cho mot so nha kien tnic phai ho thf n, diffli ach thong tri cua chu nghia tii ban vk nhQng ngay tQ d^u, dieu phan biet nha d\l bao trien vong phat trien cua n6 diidi chlf ki^n true toi nha't v6i con ong gioi nha't la 6 do xa hoi chu nghia tUdng lai. cho trQ6c khi xay dQng nhQng can nha trong thQc te, nha kien true da hinh dung B^i viet nky tkp trung gi6i thieu mot so vi^c xay dQng chung b trong d^u 6c cua quan di^m c6 y nghia cO s3 ly lufin, phiiOng minh roi. Do la mot nhan x6t ra't tieu bieu phap luan cua Chu nghia Mac ve vfii'n de cua C. Mac ve hoat dong sinh song c6 y dat ra tren day. thQc cua con ngQdi (2). Hdn nQa, con ngQdi ThvC nhd't, van h6a duac hieu Id hoat khong chi la'y cai s i n c6 trong tQ nhien ma ddng ainh song c6 y thicc cua con ngudi con bien doi n6, lam them cho tQ nhien theo guy lu&t cua cdi dep. nhQng cai ma tQ nhien khong c6. SQ bien * GS.TS. Vi^n Sii hoc
- R g h i ^ curu Lich sir. s6 5.2009 thQc, no do'i lap v6i cai gia - ca sQ gia doi, Ro rang, luan diem nay cua C. Mac c6 ^ IQa bip iSn sQ gia tao, khien cQQng. nghia cd sd ly luan, phQdng phap luat r^t quan trong doi v6i vi§c nghien cQu ddi song - Bieu hien tap trung ciia "thien" la cai van hoa cua giai ca'p cong nhan trong giai tot, sQ tQ te, la tinh cam vi tha, long nhan ai. doan d^y manh cong nghiep h6a, hi§n dai "Thien" la dac trQng cua tinh ngQdi va tinh ngQdi. Dinh hQ6ng gia tri vao cai "thien", hoa, tQng bQ6c phat trien kinh te tri thQc cl con ngQdi c6 kha nang vQdn t6i cai tot, nay nQdc ta ngay nay. nd long nhan ai, tQ do ma c6 thai do khoan That tu, nhing hoat dong adng tao dung, do iQdng trong van hoa Qng xil. van hoa dich thuc chi c6 the c6 duac khi con nguai duac lao ddng tu do; con dudi • Bieu hien diin hinh cua "my" Id cdi che dp tu ban chu nghia - mot che dp dep. Cai dep the hien noi bat trong linh vQc nguai dp biic hoc lot nguai - thi lao dong sang tao nghe thuat, dong thdi cai dep c6 cua nguai cong nhan hi tha hoa, va vi mat trong ta't ca cac mat cua ddi song con thenhOnggid tri van hoa do ngudi cong ngQdi, trong lao dong va san xua't, trong nhdn tao ra lai trd thdnh cdi xa la, d^i dao dQc va loi song, trong 16i noi va cxi chi lap vdi ddi sd^ng cua chinh ho. giao tiep, trong thai do va hanh vi Qng xxi giQa ngQ6i v6i ngQdi. VSn trong Ban thdo kinh te • triei hoc 1844, C. Mac da phan tich sau sac tinh trang C^n iQu y ring, chdn - thien - my (cai tha h6a lao dong ciia ngQdi cong nhan, k6o that, cai to't, cai dep) khong tach rcli nhau theo sQ tha h6a trong ddi song van hoa, tha ma dan xen v6i nhau, bo sung cho nhau. h6a trong hoat dong sang tao va hQ3ng thu Cai that chi trcl thanh cai d^p khi n6 gan van h6a cua ho dQ6i ch^ do tQ ban chu nghia v6i cai to't. Cai tot lam cho cai that va cai 6 chau Au niia d i u the ky XK. 6ng viet: "Lao d^p dQdc ton len. Con cai dep trQ6c het dong [cua ngQdi cong nhan] san xutft ra phai la cai to't va cai that. nhQng vat ph^m ky di$u cho nhQng ngQdi Theo Manh TQ, "NgQcfi ma long thiSn phat giau, nhOng chinh no lai san xua't ra sQ b£n 16 tran tre, moi c\i dong deu hdp v6i dieu cung hoa cong nhan. No tao ra lau dai, nhQng thi^n thi goi la my" (Manh TQ - Tan tam cung tao ra ca nhQng nha d chuot cho cong chQdng cii ha). Con theo C. Mac, tQ nhQng nhan. No sang tao ra cai d^p, nhOng cung con ngQdi ma hai ban tay da thanh chai vi lao lam qu6 quat cong nhan... N6 san xuS't ra tri dong t6i nhiJng ngQdi lao dong dang lam viec tue, nhOng cung san xu^t ra ca sQ dlln don, that sQ cat iQc de tao ra nhQng san ph^m tot ngu ngoc cho cong nhan" (11). va CO ich cho xa hoi, ta nhin ra cai that, cai C. Mac cho r i n g sQ tha h6a lao dong ciia tot, cai dep cua loai ngQdi. NhQng C. Mac ngQdi cong nhan khong chi t h i hi^n d phQdng khong chi noi den cai that, cai tot, cai d?p di^n quan he ciia ngQdi cong nhan vdi san cua lao dong cd bSp ma con tha'y nhiJng gia pham lao dong ciia anh ta ma con t h i hi^n tri d6 dQdc nhan len trong hoat dong tri tu§ ngay trong ban than hknh vi san xutft, trong sang tao cua con ngQdi, the hi^n d nhQng ban than qua trinh lao dong san xu^t. Ong thanh tQu khoa hoc ngay cang cao, d^n mQc vi^t: "Trong tinh trang bi tha h6a, lao dgng la trcl thanh "iQc iQdng san xua't trQc tiep", tr3 mot cai gi d6 ben ngoii doi v6i ngQdi c6ng thanh "nhQng cd quan trQc tiep cua qua nhan, khong thuoc ve ban chS't anh ta; trong trinh song hien thQc" (10). lao dong ciia anh ta, anh ta khdng kh&ng
- Co 56 ly luan. phuong ph6p lu&n... dinh minh ma phii dinh minh, khong cam cap cong nhdn mdi that aU trd thdnh thify minh sung sQ6ng ma cam tha'y minh nguai lam chu xa hoi vd Idm chu ddi khd scl; khong phat buy mot each tQ do nghi aong vdn hoa cua chinh minh. iQc the cha't va tinh thin cua minh, ma lam DQng vQng tren lap trQdng duy vat bien ki$t qu? than t h i cua minh va pha hoai tinh chQng triet de, trong khi phan tieh, mo ta th£n ciia minh" (12). thQc trang ddi song van hoa cua giai ca'p Ra't gfin v6i quan diem cua C. Mac, eong nhan Anh va mot so nQ6c tQ ban trong tac pham Tinh cdnh cua giai cap lao phQdng Tay khae ke tQ sau cuoc each mang dong d Anh (xua't ban l l n d^u nSm 1845), cong nghiep l i n thQ nha't, cac nha sang lap Ph. Angghen da tap trung mo ta mot each chii nghia xa hoi khoa hoc deu nhin thQc cu the, chi tiet ddi song hang ngay (every - trang a'y theo quan diem van dong, phat day life) cua cong nhan Anh thdi ba'y gid, trien chQ khong phai la tinh tai, chet cQng. va qua do rut ra nhQng ket luan c6 tac Dieu do giai thich tai sao, ngay tQ cum dung dinh hQdng cho sQ phat trien cua nhiing nam 50 cua the ky XIX, trong tac phong trao cong nhan. Ong cho ring: mac ph^m Phe phan khoa kinh te chinh tri {Ban du v6i lao dong cQc nhoc, thdi gian lam viec scf thdo nhiing nam 1857-1858), C.Mac da kio dai (thQ6ng la 12 - 14 gid mot ngay) va s6m dQ bao: "Theo da phat trien cua dai cong dong iQdng chet doi; dieu kien an, mac, d nghiep, viec tao ra ciia cai thQc te trd nen it (nha't la cl) het sQc toi tan; dieu kien sinh phu thuoc vao thdi gian lao dong va vao so hoat gia dinh va nuoi day con cai v6 cung iQdng lao dong da chi phi... [ma] phu thuoc thieu thdn; cac mSt the cha't, tri tue va dao vao trinh do chung ciia khoa hoc va vao sQ dQc deu hi giai ca'p thong tri bo rdi, nhQng tien bo ciia ky thuat, hay la phu thuoc vao bang ehinh sQ trai nghiem thQc tiln cua viec Qng dung khoa hoc a'y vao san xua't" (14). minh, giai ca'p cong nhan Anh "vSn biet ra't Trong dieu kien nhQ the, theo C. Mac, "lao ro Idi leh cua ban than va Idi leh cua toan dong thang dQ ciia quSn chung cong nhan d i n toe la the nao; ho eung biet Idi ich rieng khong con la dieu kifn de phat trien ciia cai ciia giai ca'p tQ san la gi va ho c6 the trong phd bien, cung gidng nhQ sQ khong lao dong ddi dQdc gi 6 giai ca'p a'y..., ho khong hieu gi cua mot so it ngQdi khong eon la dieu kifn ve nhQng va'n de tren trdi ma cac cha eo eo cho sQ phat trien nhQng sQc manh phd bien gang day cho ho, nhQng ve nhQng va'n de cua dSu 6c con ngQdi nQa..., ma n6i chung la tr^n the, chinh tri va xa hoi thi ho lai hieu viec giam lao dong c^n thiet ciia xa hoi xudng r5 rang" (13). Day chinh la nhQng nguyen mQc toi thieu, tQdng vtng vdi dieu do trong nhan sau xa thuc d^y giai ca'p cong nhan nhQng dieu kien a'y la sQ phat trien ngh^ Anh dQng len da'u tranh vi nhQng quyen Idi thuat, khoa hoc... ciia cac ca nhan nhd thcfi song con va vi ph^m gia con ngQcfi cua ho. gian da dQdc giai toa cho moi ngQdi va nhcJ Thii nam, do yeu cdu khdch quan nhQng phQdng tien da dQdc tao ra de thQc cua qud trinh phdt trien cong nghiep, hi^n dieu do" (15). ban thdn giai cap tU adn cung dan dan TQdng tQ nhQ dQ bao sang sudt cua C. nhdn thay sU can thiei phai tiing budc Mac, gfin nQa the ky sau khi cudn Tinh cdi thien dai s^ng vdn hoa cua cong cdnh cua giai cap lao dong Anh ra mat ban nhdn Idm thue, nhung chi den khi dpc. Ph. Angghen cung di t6i nhan x6t cho cdch mqng v6 adn thdnh cong thi giai rSng: Cung v6i qua trinh Qng dung khoa
- Rghien curu L|ch sit. s6 5.2009 hoe vao san xua't cong nghiep, ban than quy luat phat trien noi tai cua minh, chii giai ca'p tQ san Anh da dan dan nhan tha'y nghia tQ ban ta't yeu se tao ra trong tien sQ can thiet phai quy dinh bang phap luat trinh phat trien ciia no nhQng tien de ein gi6i han tQdng ddi hdp ly cua ngay lao dong thiet - ca tien de vat chat ky thuat the hien cua cong nhan (ngay lam viec 10 gid) (16), cl nen san xua't dai eong nghiep dQa tren xoa bo che do tra cong bang hang h6a va nhQng thanh tQu khoa hoe tien tien va tien tien hanh mot so' cai each khac nham cai de xa hoi ma iQc iQdng chu yeu la giai ca'p thien phan nao ddi so'ng van hoa cua eong eong nhan c6 trinh do hoc va'n va ky nang nhan (nha't la bo phan cong nhan ky thuat, nghe nghiep ngay cang cao - bao dam cho cong nhan tri thQc), khoi phue the cha't cua sQ thay the che do tQ ban b i n g mot che do ho, dem lai cho ho mot trinh do hoe va'n va xa hoi tien bo va cong b i n g hdn, do la chii .chuyen mon cung nhQ mot quyen dan chu nghia xa hoi, giai doan d£u cua chu nghia nha't dinh ve ehi'nh tri - xa hoi, the hien cong san van minh. qua hoat dong cua Hoi eong lien (17). Bcli chi CO nhQ vay, thi cong nhan m6i c6 dQdc Theo C. Mac va Ph. Angghen, dQdi chii mot trang thai the iQc, tri iQc va dao dQc nghia xa hoi, che do s3 hQu tQ nhan tQ ban kha di du de van hanh nhQng may moc va chii nghia ve nhQng tQ lieu san xua't chii phQdng tien ky thuat ngay cang dQdc cai yeu se dQdc thay the b i n g che do s3 hQu xa tien, tao ra nhieu san pham v6i gia thanh hoi. v a trong dieu kien nhQ the, hoat dong ha va cha't iQdng cao hdn, qua d6 dem lai lao dong san xua't ciia ngQdi eong nhan cho giai ca'p tii san so' idi nhuan 16n hdn khong con la mot doi tQdng d l hi b6c lot ga'p boi so v6i viec ap dung thu doan vat nQa ma trd thanh mot phQdng ti§n thiic kiet sQc lao dong ciia cong nhan va day ho day sQ gia tang ciia nen san xua't xa hoi, vao mot cuoc so'ng tham hai hoan toan "bao dam cho moi thanh vien trong xa hoi khong xQng dang v6i pham gia con ngQdi. khong nhQng mot ddi song hoan toan dSy dii ve vat cha't... ma con dam bao cho ho Tuy nhien, dQ6i che do tu ban chu phat trien va van dung mot each hoan toan nghia, khi viec chay theo Idi nhuan toi da tQ do va diy dii nhQng nang khidu the iQc eua giai ca'p tu san - giai ca'p thong tri nam va tri iQc cua ho nQa" (18). quyen scl hQu tQ lieu san xua't xa hoi - dQa N6i each khac, chi den khi nao chii tren sQ b6e lot gia tri thang dQ do lao dong nghia xa hoi dQdc xay dQng thanh cong, tQc ciia ngQdi cong nhan lam ra van eon la mot la khi che do ngQdi hoc lot ngQdi hi hoan quy,luat ta't yeu cho sQ ton tai va phat toan xoa bo, thi ngQdi eong nhan mdi that trien cua che do do, thi ngiJdi cong nhan sQ trd thanh chii the tQ do trong qua trinh chQa the hoan toan lam chu ddi so'ng vat sang tao ra ddi song van hoa cua ban than cha't va ddi so'ng tinh than cua minh dQdc. ho. Ma moi bQdc tien len tren con dQdng Bang viec nghien cQu sQ chuyen bien ve van hoa lai la mot bQdc tien mdi hQdng tdi ddi so'ng moi mat ciia giai ca'p cong nhan tQ do ciia con ngQdi 6 mQe cao hdn. Dung dQdi che do tQ ban chu nghia, dat trong mm nhQ C. Mac va Ph. Angghen da nhtfn manh quan he g i n bo hQu cd v6i hang loat sQ trong Tuyen ngon ciia Ddng Cong san: kien kinh te, ehinh tri, van h6a, xa hoi "Thay cho xa hoi tQ ban cu, vdi nhQng giai khac, cac nha sang lap chii nghia xa hoi ca'p va doi khang giai eSip ciia n6, se xuft't khoa hoe da di den nhan dinh cho ring: Do hi^n mot lien hi$p, trong d6 sQ phat triln
- Co si It lu&n. phucmg ph6p luan... tQ do ciia moi ngQdi la dieu kien cho sQ - Xay dQng gia dinh, tai san xua't ra con phat t r i l n tu do cua ta't ca moi ngQdi" (19). ngQdi, nuoi day eon cai; - Nang cao trinh do hoc va'n va ky nang nghe nghiep; Tom lai, mac du C. Mae va Ph. Angghen khong ehinh thQc dQa ra dinh nghia ciia - Dieu ehinh dinh hQdng gia tri dao dQc minh ve van hoa, cung nhQ khong trQc tiep va hanh vi dao dQc; neu len nhQng chi d i n cu the ve viec nghien - ThQc hien quyen tQ do dan chii trong cQu ddi song van h6a ciia giai ca'p cong nhan, sinh hoat chinh tri - xa hoi; nhQng thong qua mot loat luEln diem quan - ThQdng thQc va sang tao trong van h6a trong ciia cac ong vQa dQdc d i n ra 6 tren, the thao, khoa hoc, ky thuat, vkn hoc, nghe chung ta c6 t h i tha'y trong quan niem cua cac thuat... nha sang lap chii nghia xa hoi khoa hoc, van NhQng boat dong ke tren eo mo'i quan h | hoa - theo nghia sdu xa nhd't cua khdi niem tac dong qua lai mat thiet vdi nhau. Trong nay • chinh Id hoat dong sinh so'ng cd y thiic mot bdi canh xa hoi cu the nao d6, nhQng cua con ngiidi theo quy luat cua cdi dep. hoat dong a'y c6 t h i bi tha hoa nghiem TQ do, ta e6 the suy ra: ddi song van h6a trong. NhQng theo quy luat van dong ciia con ngQdi n6i chung, cua giai ca'p eong khach quan ciia n6, sQ tha h6a a'y se tQng nhan noi rieng bao gom mot phQc the bQdc dQdc giam thieu cung vdi da phat nhQng hoat dong sau: triln cua iQc iQdng san xua't - yeu to quyet - San xua't va tai san xua't ra ban than dinh x6t den cung cua tien bo xa hoi -, ket ddi song vat cha't ciia chi'nh ngQdi eong hdp vdi sQ tac dong cOia yeu to chu quan la nhan (thi hien d vi^e lam, thu nhap va tieu cuoc da'u tranh ciia giai ca'p cong nhan cho dung ve an, mac, d va cac vat dung khac); nhQng Idi I'ch thiet thQc ciia chinh minh. CHU THICH (1), (3). C. Mac va Ph. Angghen: Toan t&p, tftp (11), (12). C. Mac va Ph. AnggHen: Todn tdp, 42. Nxb. Chinh tri Quoc gia, Uh Npi, 2000, tr. 136. tap 42. Nxb. Chinh tri Quoc gia, Ha Npi, 2000, tr. (2), (4), (5). Xem C. Mac vk Ph. Angghen: Toin 131, 132. t$p, t^p 23. Nxb Chinh tri Quoc gia, H& Npi, 1993, (13). C. Mac va Ph. Angghen: Todn tap, tap 2. tr. 266, 137, 137. Nxb. Chinh tri quoc gia, Ha Npi, 1995, tr. 470. (6). Nha Thiet: Phan van hoa va qua trinh phdt (16). Sau cuoc da'u tranh thang Igi cua giai ca'p trien xa hoi Viet Nam hien nay. In trong: May vd'n cong nhan My vao cuoi the ky XIX, ngay lam vi^c di van hoa vd phdt trien d Viet Nam hien nay, do Vu cua cong nhan tren the gi6i noi chung duijc nit Khieu, Pham Xuan Nam, Cao Xuan Pho dong chu xuong 8 gid. biSn. Nxb. Khoa hoc xa hpi, m Noi, 1993, tr. 97-98. (17). Xem C. Mac va Ph. Angghen; Todn tap, (7), (8), (9). C. Mac vk Ph. Angghen: Todn tdp, tap 22. Nxb. Chinh tri quoc gia. Ha Noi, 1995, tr. t$p 3. Nxb. Chinh tri Quoc gia, H i Npi, 1995, tr. 393-403. 39-40, 41, 42. (18). C. Mac va Ph. Angghen: Todn tap, tap 19. (10), (14), (15). C. Mac vk Ph. Angghen: Todn Nxb. Chinh tri quoc gia. Ha Noi, 1995, tr. 329. tdp, tap 46, phin II. Nxb. Chinh trj Quoc gia. H i (19). C. Mac va Ph. Angghen: Todn tap, tap 4. N$i, 2000, tr. 372-373, 368-369, 370-371. Nxb. Chinh tri quoc gia. Ha Noi, 1995, tr. 628.
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học