Xem mẫu
- Ruûi ro vaø caùc phöông thöùc xöû lyù ruûi ro
Trang
CHÖÔNG RUÛI RO & CAÙC PHÖÔNG THÖÙC XÖÛ LYÙ
1 RUÛI RO
1.1. MÔÛ ÑAÀU
Trong ñôøi soáng sinh hoaït vaø saûn xuaát haøng ngaøy, duø muoán hay
khoâng,luùc naøy hay luùc khaùcvaø duø khoahoïc kyõ thuaätcoù tieánboä
ñeán ñaâu ñi nöõa, ngöôøi ta vaãn phaûi gaùnh chòu nhöõng toån thaát -
haäuquaû do ruûi ro, trong söï taùc ñoängcuûa caùc nguy cô ñöa tôùi. Ruûi
ro, toån thaát naåy sinh nhieàu, neáu khoâng noùi laø raát nhieàu laøm cho
caùc töø “ruûi ro”, “nguy cô", "toån thaát"... ñaõ trôû thaønh phoå bieán trong
ngoân ngöõ giao tieáp haøng ngaøy. Tuy vaäy, khoâng phaûi vì vaäy maø ai
cuõng coù theåhieåu, cuõng coù theå söû duïng caùc "töø" caùc "thuaät ngöõ"
ñoù moät caùch chính xaùc maø khoâng laãn loän giöõa chuùng vôùi nhau,
ñaëcbieät, khi söû duïng caùc vaênbaûncoù lieân quanñeánlónh vöïc Baûo
hieåm nhö Giaáy chöùng nhaän baûo hieåm, Ñôn baûo hieåm...cuõng nhö khi caàn
thieáttieánhaønhkhieáunaïi boài thöôøngtröôùccaùcnhaøbaûohieåm.Nhö
vaäy, ñeå coù theå tìm hieåu, khaùm phaù, nghieân cöùu lónh vöïc baûo
hieåm,ñeåvaänduïngmoätcaùchchínhxaùcphöôngthöùcbaûohieåmvaøo
xöû lyù caùc ruûi ro, baáttraéchaøngngaøy, nhaátthieát, tröôùc tieânphaûi
tìm hieåu caùc töø ngöõ ñoù. Chuùng ñöôïc coi laø nhöõng töø "khoùa" mang
tính daãn nhaäp vaøo "maûnh ñaát" cuûa baûo hieåm, giuùp cho moïi ngöôøi
hieåuthoángnhaáttheo caùc hieåuñuùngnhaáttheo goùc ñoä baûo hieåm.
Caùc thuaätngöõmaøchuùngtoâi laànlöôït ñeàcaäpñeántrongphaànnaøy
laø:
(1) Toånthaát; (2) Khaû naêngtoånthaát;
(3) Ruûi ro; (4) Möùc ñoäruûi ro;
(5) Hieåmhoïa; (6) Nguy cô.
1.2. TOÅN THAÁT
1.2.1. Khaùi nieäm
Toån thaátlaø söï thieät haïi moät ñoái töôïng naøo ñoù phaùt sinh töø moät
bieáncoá baátngôø ngoaøi yù muoáncuûachuû sôû höõu (hoaëc ngöôøi chieám
höõu söû duïng). Ví duï: chaùy moät caên nhaø do seùt ñaùnh, thieät haïi tính
maïngcon ngöôøi trongmoätvuï taøutröôït ñöôøngraày,ñieàukhieånxe voâ
tình gaây tai naïn cho ngöôøi thöù ba khaùc... Yeáu toá “khoâng coá yù” raát
quantroïng trong ñònh nghóanaày. Moät anh sinh vieântaëngcho baïn cuûa
mình moät moùn quaø nhaân ngaøy sinh nhaät cuûa ngöôøi baïn ñoù. Taát
nhieân, vaät phaåmlaøm quaø taëng (coù theå raát quyù, raát ñaét) khoâng coøn
thuoäcsôû höõu cuûasinh vieânñoù nöõa. Nhöng khoângphaûi vì vaäy maø
anh ta coù theåcho mình ñaõ bò toån thaát, bôûi vì, vieäc maátquyeànsôû
höõuñoùkhoângphaûi do moätsöï coábaátngôømaølaø do söï "coá yù" cuûa
chính anhta. Söï thieäthaïi moätñoái töôïngcoù theåphaùtsinh do moätsöï
- Ruûi ro vaø caùc phöông thöùc xöû lyù ruûi ro
Trang
coá maát maùt (daãn ñeán maát quyeàn sôû höõu moät khoaûn giaù trò), cuõng coù
theå töø moät söï coá gaây hö haïi cho chính ñoái töôïng (huûy hoaïi vaät chaát
laøm maát hoaëc giaûm giaù trò söû duïng, ñoàng thôøi giaûm giaù trò cuûa ñoái töôïng bò
gaây haïi).
1.2.2. Phaân loaïi toån thaát
Caên cöù vaøo ñoái töôïng bò thieät haïi
a. Toånthaáttaøi saûn:laø söï giaûmsuùthoaëcmaáthaúngiaùtrò cuûataøi
saûndo khoângcoáyù, phaùtsinhtöø moätsöï coábaátngôø.
b. Toån thaátcon ngöôøi: naåysinh töø söï vieäcthieäthaïi tính maïng, thaân
theåcon ngöôøi daãnñeánthieäthaïi moätkhoaûngiaù trò (caùc khoaûn chi phí
baèng tieàn) nhaèm khaéc phuïc, ñieàu trò hoaëc daãn ñeán vieäc khieám
khuyeátmoätkhoaûnthunhaäpnhaátñònh.
c. Toån thaát do phaùt sinh traùch nhieämdaân söï: Ñoù laø vieäc phaùt
sinh traùch nhieämdaân söï theo raøng buoäc cuûa Luaät daân söï daãn
ñeánphaûi boài thöôøngbaèngtieànnhöõngthieäthaïi veàtaøi saûn,tính
maïng, thaântheå,coù khi caû thieäthaïi veàmaëttinh thaàngaâyra cho
ngöôøi thöù3 khaùcdo loãi cuûamình.
Caên cöù vaøo hình thaùi bieåu hieän
a. Toån thaát ñoäng: laø tröôøng hôïp ñoái töôïng vaãn nguyeângiaù trò
söû duïng (khoâng coù söï huûy hoaïi vaät chaát) nhöng giaù trò bò giaûm suùt.
Ñaâylaø toånthaátnaåysinhdo taùcñoängcuûayeáutoáthò tröôøng.
b. Toånthaáttónh:loaïi toånthaátmaøvaättheåbò hö hoûng,maátmaùt,
huûy hoaïi veà maët vaät chaát. Toån thaát naøy phaùt sinh vöøa laøm
giaûm (hoaëc maát) giaù trò söû duïng vöøa laøm giaûm (hoaëc maát) giaù trò
cuûañoái töôïng (tröø tröôøng hôïp toån thaát con ngöôøi).
Caên cöù vaøo khaû naêng löôïng hoùa
a. Toån thaát coù theå tính toaùn hay toån thaát taøi chính: laø nhöõng
toånthaát,khi noù phaùtsinh, coù theåtính toaùn,xaùc ñònh ñöôïc döôùi
hình thaùi tieàn teä. Vì vaäy, toån thaátnaày coøn goïi laø toån thaáttaøi
chaùnh.Tuy nhieân,cuõngcaànphaânbieät:
- Toånthaátlöôøngtröôùcñöôïc;
- Toånthaátkhoânglöôøngtröôùcñöôïc.
b. Toån thaát khoâng xaùc ñònh ñöôïc hay toån thaát phi taøi chính: laø
nhöõng toån thaát, khi noù xaåy ra, ngöôøi ta khoâng theå löôïng hoùa
ñöôïc baèngtieàn.Vì vaäy,toånthaátnaàycoøngoïi laø toånthaátphi taøi
chính. Ví duï: toånthaátveàmaët“tinh thaàn”.
Tuy nhieân, vieäc löôïng hoùa ñöôïc hay khoâng löôïng hoùa ñöôïc baèng
tieàn cuõng coøn tuøy thuoäc vaøo möùc ñoä “thò tröôøng hoùa”, möùc ñoä
phaùttrieåncuûañôøi soángkinh teá - xaõ hoäi. Do ñoù, ranh giôùi giöõa
2 loaïi toån thaátnaày seõ khoânggioáng nhau ôû moïi nôi, moïi luùc vaø
khaùi nieäm “löôïng hoùa” chælaø moätkhaùi nieämmangtính chaát “lòch
söû”.
1.2.3. YÙ nghóa
Ñoái vôùi ñôøi soáng kinh teá - xaõ hoäi:
- Ruûi ro vaø caùc phöông thöùc xöû lyù ruûi ro
Trang
Toån thaátphaùtsinh laømgiaùnñoaïn (taïm thôøi hoaëc vónh vieãn) quaùtrình
sinh hoaït cuûa moät caù nhaân, laøm giaùn ñoaïn quaù trình saûn xuaát,
kinh doanhcuûacaùc chuû theåkinh doanh. Treân bình dieänroäng, toån
thaát phaùt sinh laøm giaûm cuûa caûi vaät chaát xaõ hoäi, laøm giaùn
ñoaïn, giaûm suùt hoaëc maát khaû naêng lao ñoäng cuûa con ngöôøi,
laøm aûnh höôûng xaáu ñeánquaù trình taùi saûn xuaát (giaûn ñôn vaø môû
roäng) cuûatoaønboäneànkinh teá- xaõ hoäi. Vì vaäy,ngöôøi ta luoântìm
caùch choánglaïi, traùnhneù hoaëc giaûmthieåu noù trong phaïm vi vaø
möùcñoäcoù theåcoù.
Ñoái vôùi lónh vöïc baûo hieåm:
Toån thaát phaùt sinh trôû thaønh nhaân toá tröïc tieáp laøm cho taùc
duïng cuûa baûo hieåm ñöôïc theå hieän vaø phaùt huy moät caùch cuï
theå.Thaätvaäy, boài thöôøngtoånthaátcuûabaûohieåmseõ giuùp taùi
taïo laïi caùc quaù trình saûn xuaátvaø sinh hoaït bò laøm giaùn ñoaïn do
coù toånthaátphaùtsinh nhö ñaõnoùi ôû treân,laømcho ñôøi soángkinh
teá - xaõ hoäi (ôû phaïm vi roäng laãn heïp) ñeàuñöôïc taùi laäp laïi theácaân
baèngcuûanoù.
1.3. KHAÛ NAÊNG TOÅN THAÁT
1.3.1 Ñònh nghóa:
Khaû naêngtoån thaátlaø chæsoá bieåu hieän soá toån thaáttrong moät
soátröôønghôïp nhaátñònh. ThuaätngöõKhaû naêngtoånthaátñöôïc söû
duïng khi ngöôøi ta muoánñaùnhgiaù veà moät tình traïng xaáuñaõ xaûy
ra trong quaù khöù cuûa moät nhoùmñoái töôïng ñoàng loaïi nhaát ñònh.
Thoângthöôøngchæsoánaàycoù hai caùchbieåuhieän:
- Neáutính theogiaùtrò thì goïi laø Möùc ñoätoånthaát;
- Neáutính theosoálöôïng thì goïi laø Taànsoátoånthaát.
Ñeå xaùc ñònh Khaû naêng toån thaát, ngöôøi ta phaûi döïa vaøo thoáng keâ
kinh nghieämñöôïc thöïc hieäntreânmoättoångtheåkhoái löôïng tröôønghôïp
ñuûlôùn vaøxeùttrongmoätthôøi gianñuûdaøi.
Ví duï: Muoánbieátkhaûnaêngtoånthaátdo tai naïn haønghaûi cho moätcon
taøucaànphaûi thoángkeâtai naïn haønghaûi treâncaùctaøubieåntöôngtöï.
Chaúng haïn nhö, trong 100.000 con taøu cuøng loaïi coù toång trò giaù laø
2.000.000USD coù 100 taøu bò naïn, toång giaù trò thieät haïi laø 1.000 USD
thì:
• Taànsoátoånthaátlaø:
100/ 100.000 = 0,10%
• Möùc ñoätoånthaátlaø:
1.000/2.000.000= 0,05%
1.3.2 YÙ nghóa:
Khaû naêng toån thaát laø moät chæ soá quan troïng khoâng chæ ñoái vôùi
caùctoåchöùchoaït ñoängbaûohieåmmaøcoøn ñoái vôùi moïi chuûtheåkinh
teáxaõ hoäi:
- Ruûi ro vaø caùc phöông thöùc xöû lyù ruûi ro
Trang
• Ñoái vôùi Nhaø baûohieåm,ñoù laø cô sôû ñeåxaùcñònhxaùcsuaátxaûy ra
bieán coá trong töông lai, aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán vieäc tính phí baûo
hieåmcho caùcruûi ro.
• Ñoái vôùi caùc chuû theå kinh teá - xaõ hoäi khaùc, xaùc ñònh ñuùng khaû
naêngtoånthaátcho töøngruûi ro, töøngñoái töôïng seõ giuùphoï ñaùnhgiaù
moät caùch ñaày ñuû vaø chính xaùc ôû möùc ñoä nhaátñònh tình hình hoaït
ñoängtaïi ñôn vò cuûamìnhñeåtöø ñoù coù thaùi ñoäxöû söï ñuùngñaén,vaø
coù bieänphaùpcuï theåñoái vôùi caùcruûi ro, toånthaát.
1.4. RUÛI RO
1.4.1. Ñònh nghóa
Nhö ôû phaàn môû ñaàu ñaõ ñeà caäp, töø "ruûi ro" raát thöôøng ñöôïc söû
duïng trong giao tieáphaèngngaøy, nhöngít ngöôøi ngoài laïi ñeåtìm ra moät
ñònh nghóacho noù. Ñieàu ñaëc bieät laø, vôùi soá ít ngöôøi (caùc nhaø kinh teá,
caùc ngöôøi nghieân cöùu baûo hieåm...), ñònh nghóaveà danhtöø "ruûi ro" ñöôïc ñöa
ra raát nhieàu,döôùi nhieàugoùc nhìn khaùcnhauthaämchí raát khaùcnhau.
Coù theåghi nhaänmoätvaøi ñònhnghóanhösau:
(1) TheoFrankKnight: “Ruûi ro laø söï baáttraéccoù theåño löôøngñöôïc” (1)
(2) Theo Irving Preffer: "Ruûi ro laø toång hôïp nhöõng söï ngaãu nhieân coù
theå ño löôøng ñöôïc baèng xaùc suaát" (2)
(3) Theo Allan Willett: "Ruûi ro laø söï baát traéc cuï theå lieân quan ñeán vieäc
xuaát hieän moät bieán coá khoâng mong ñôïi" (3)
(4) "Ruûi ro laø moät söï coá khoâng chaéc chaén xaûy ra hoaëc ngaøy giôø
xaûy ra khoâng chaéc chaén. Ñeå choáng laïi ñieàu ñoù, ngöôøi ta coù theå
yeâu caàu baûo hieåm" (4)
(5) "Ruûi ro laø söï khoâng chaéc chaén veà toån thaát" (2)
Caùc ñònh nghóa neâu treân duø ít nhieàu khaùc nhau song ñeàu ñeà caäp
ñeán cuøng 2 vaán ñeà:
- Söï khoâng chaéc chaén, yeáu toá baát traéc;
- Moät khaû naêng xaáu: moät bieán coá khoâng mong ñôïi, toån thaát.
1.4.2. Nguoàn goác vaø Nguyeân nhaân cuûa Ruûi ro
Nguoàn goác cuûa ruûi ro:
1() Frank Knight, Risk, Uncertainty and Profit, Boston: Houghton Mifflin Company, U.S.A. 1921, p. 233
2(2) Irving Preffer, Insurance and Economic Theory, Homeword III: Richard Di Irwin, Inc. USA-1956, p.
42
3(3)
Allan Willett, The Economic Theory of Risk and Insurance, Philadelphia: University of Pensylvania
Press, USA. 1951, p. 6
4(4) Nhieàu taùc giaû, Dictionnaire d'assurance (Franςais-Vietnamien), l’EÙcole Supeùrieur des
finances et de la comptabiliteù de Hanoi-FFSA, Hanoi-1994,p. 60
2(5) Nguyeãn Phong, Taäp baøi giaûng baûo hieåm taïi Ñaïi hoïc Taøi chính, Toång coâng ty baûo
hieåm Vieät Nam, TP HCM-1988, p. 4,5
- Ruûi ro vaø caùc phöông thöùc xöû lyù ruûi ro
Trang
a. Nguoàn goác töï nhieân: Do con ngöôøi chöa nhaän thöùc heát caùc quy luaät cuûa töï
nhieânhoaëckhoângñuû khaû naêngcheángöï heát nhöõng taùc ñoängcuûa töï nhieânduø
ñaõnhaänbieátñöôïc quy luaät.Ví duï: Ruûi ro ñoängñaát,ruûi ro nuùi löûaphun...
b. Nguoàn goác kinh teá - xaõ hoäi: Tieán boä khoa hoïc kyõ thuaät, moät maët, thuùc ñaåy
kinh teá- xaõ hoäi phaùttrieånvôùi vieäc phaùtminh ra caùc maùymoùc, caùc phöôngtieän
tinh vi, hieänñaïi. Maët khaùc, chính caùc thaønhtöïu ñoù laïi laømnaåysinh caùc ruûi ro ñe
doïa ñôøi soángcon ngöôøi khi coù söï maátkhaû naêngkieåmsoaùt, cheángöï nhaátthôøi.
Ví duï: Noå, ñoãvôõ maùymoùc,ñieängiaät...
Beân caïnh ñoù, xaõ hoäi phaùttrieåncuøngvôùi caùc moái quanheänaåysinh caøngngaøy
caøng nhieàu, caøng phöùc taïp vaø khoângphaûi luùc naøo cuõng dieãn moät caùch thuaän
lôïi. Caùc maâuthuaåntaátyeáuseõ phaùtsinh daãnñeánphaùvôõ caùc moái quanheä xaõ
hoäi, trôû thaønhmoättrongnhöõngnguyeânnhaâncuûacaùctoånthaát.Ví duï: chieántranh,
troämcaép,ñìnhcoâng...
Nguyeân nhaân cuûa Ruûi ro
a. Nguyeânnhaânkhaùchquan:caùcnguyeânnhaânñöôïc coi laø khaùchquanneáunoù ñoäc
laäpvôùi hoaït ñoängcuûacon ngöôøi. Coù theålaø:
- Tröôøng hôïp baát khaû khaùng gaén vôùi töï nhieân, hoaëc gaén vôùi ñôøi soáng xaõ
hoäi;
- Caùc tröôøng hôïp ngaãu nhieân: gaén lieàn vôùi hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi nhöng
(6)
nguyeânnhaânkhoângroõ raøng,khoângxaùcñònhñöôïc . Caùc tröôøng
hôïp naøy khoâng ai gaây ra caùc thieät haïi ñaõ phaùt sinh, caùc söï coá
xaåy ra khoâng coù söï tham gia cuûa con ngöôøi.
b. Nguyeân nhaân chuû quan: Bieán coá xaåy ra döôùi söï taùc ñoäng cuûa
con ngöôøi. Coù theå laø:
- Tröôøng hôïp chính baûn thaân naïn nhaân töï gaây ra toån thaát cho
mình (sô xuaát...). Naïn nhaân khoâng theå ñoøi ai khaùc boài thöôøng cho
mình (ÔÛ ñaây chöa ñeà caäp ñeán ruûi ro ñöôïc baûo hieåm).
- Tröôønghôïp do ngöôøi thöù 3 khaùcgaâyra. Trong tröôønghôïp naøy, naïn nhaâncoù
theå yeâu caàu ngöôøi thöù 3 coù traùch nhieämphaûi boài thöôøng, tuy nhieân, chægiôùi
haïn trongkhaûnaêngtaøi chínhcuûangöôøi ñoù.
1.4.3. Phaân loaïi ruûi ro
Ruûi ro coù theå tính toaùn vaø khoâng theå tính toaùn
Ngöôøi ta coá gaéngphaânñònh roõ vaø taùchbieät haún2 loaïi ruûi ro: coù theåtính toaùn
ñöôïc vaøkhoângtheåtính toaùnñöôïc.
a. Ruûi ro coù theåtính toaùnñöôïc hay ruûi ro taøi chính: laø nhöõngruûi ro maø taànsoá
xuaáthieäncuõngnhömöùcñoätraàmtroïng cuûanoù coù theåtieânñoaùnñöôïc.
b. Ruûi ro khoâng theå tính toaùn ñöôïc hay ruûi ro phi taøi chính: ngöôøi ta khoâng theå
(hoaëc chöa coù theå) tìm ra ñöôïc quy luaät vaän ñoängneânkhoângtheå(chöa theå) tieân
ñoaùn ñöôïc xaùc suaátxaåy ra bieán coá trong töông lai. Ví duï: xaùc suaátcuûa bieán coá
ngöôøi ngoaøi traùi ñaát ñoå boä vaø taøn saùt nhaân loaïi...Treân thöïc teá, döôøng nhö
khoângcoù ranhgiôùi roõ raøngcho hai loaïi ruûi ro neâutreânvì ngaycaû khi coù theåxaùc
ñònh ñöôïc xaùc suaátxaåy ra bieán coá trong töông lai thì con soá ñoù chæcoù möùc ñoä
chínhxaùctöôngñoái vôùi moätmöùcñoätin caäynhaátñònh.
(6) Quan ñieåm cuûa caùc nhaø baûo hieåm chaâu AÂu
- Ruûi ro vaø caùc phöông thöùc xöû lyù ruûi ro
Trang
Ruûi ro ñoäng vaø ruûi ro tónh :
Ngöôøi ta coønphaânruûi ro thaønhhai loaïi: Ruûi ro ñoängvaøruûi ro tónh
a. Ruûi ro ñoäng:laø nhöõngruûi ro vöøacoù theådaãnñeánkhaûnaêngtoånthaátvöøacoù theå
daãnñeánmoätkhaûnaêngkieámlôøi. Cuõng vì khaûnaêngkieámlôøi ñoù maøngöôøi ta coøn
goïi nhöõngruûi ro naøylaø ruûi ro suy tính haymoätruûi ro ñaàucô.
b. Ruûi ro tónh: laø nhöõngruûi ro chæcoù khaû naêngdaãnñeántoån thaáthoaëckhoângtoån
thaátchöù khoângcoù khaûnaêngkieámlôøi. Do noù luoânluoân vaø chægaénlieàn vôùi moät
khaû naêngxaáu, khaû naêngtoån thaátneânngöôøi ta goïi laø ruûi ro thuaàntuùy (hay ruûi ro
thuaàn).Ruûi ro tónhphaùtsinh coù theålaømtoånthaátxaåyra ñoái vôùi caûba ñoái töôïng:
- Taøi saûn;
- Con ngöôøi;
- Traùchnhieäm.
Töông töï nhö ruûi ro tính toaùn vaø khoângtheåtính toaùn ñöôïc, raát khoù coù ranh giôùi roõ
raønggiöõaruûi ro ñoängvaø ruûi ro tónh.Tuy nhieân,ngöôøi ta ñaõchæra ba ñieåmkhaùcnhau
cô baûngiöõachuùngnhösau:
• Ruûi ro tónh thöôøng lieân quanvôùi söï huûy hoaïi vaät chaát, coøn ruûi ro ñoänglieân quan
ñeánsöï thayñoåi giaùcaû,giaùtrò;
• Ruûi ro tónh toàntaïi ñoái vôùi caû toångtheånhöngchæphaùtñoängaûnhhöôûngñeánmoät
vaøi phaàntöû, ngöôïc laïi, ruûi ro ñoäng khi phaùt ñoäng seõ aûnh höôûng ñeán taát caû caùc
phaàntöû trongtoångtheåñoù;
• Xeùt veàmaëtthôøi gian,ruûi ro tónhphoåbieánhôn ruûi ro ñoäng.
Ruûi ro cô baûn vaø ruûi ro rieâng bieät:
a. Ruûi ro cô baûn: laø nhöõngruûi ro xuaátphaùttöø söï taùc ñoänghoå töông thuoäcveà maët
kinh teá, chính trò, xaõ hoäi vaø ñoâi luùc thuaàntuùy veà maët vaät chaát. Nhöõng toån thaát
haäuquaûdo ruûi ro cô baûngaâyra khoângchædo töøngcaùnhaânvaøaûnhhöôûngñeántoaøn
boänhoùmngöôøi naøoñoùtrongxaõ hoäi.
b. Ruûi ro rieângbieät: laø caùc ruûi ro xuaátphaùttöø töøngcaù nhaâncon ngöôøi. Taùc ñoäng
cuûa caùc ruûi ro khoâng aûnh höôûng lôùn ñeán toaøn boä xaõ hoäi maø chæcoù taùc ñoäng
ñeánmoätsoáít con ngöôøi.
1.5. MÖÙC ÑOÄ RUÛI RO
Nhö ñaõ ñeàcaäpôû phaàntröùôc, moätruûi ro ñöôïc coi laø coù theåtính toùanneáuxaùcsuaát
xuaáthieäntrong töông lai cuûanoù coù theåxaùc ñònh ñöôïc. Vieäc tính toaùnxaùc suaátxaûy
ra cuûamoätbieáncoá trongtöônglai tröôùc heátphaûi döïa treâncô sôû thoángkeâ, xaùc ñònh
taàn suaátxaûy ra bieán coá ñoù trong quaù khöù vaø phaûi caân nhaéc, tính ñeánsöï thay ñoåi
cuûa caùc yeáu toá cuõng nhö söï xuaáthieän nhöõng nhaântoá môùi coù theåtaùc ñoängñeán
noù. Nhö vaäy, vieäc tính toaùn xaùc xuaát xaûy ra ruûi ro trong töông lai ít nhieàu mang tính
chaát phaùn ñoaùn. Coù nghóa laø, seõ coù söï sai bieät nhaát ñònh giöõa bieán coá thöïc söï
(taàn suaát xaûy ra bieán coá trong thöïc teá) vaø bieáncoá döï kieán(xaùc suaát bieán coá lyù
thuyeát). Ñoä sai bieät ñoù chính laø Möùc ñoä ruûi ro. Noùi caùch khaùc, Möùc ñoä ruûi ro laø
möùcñoädaoñoängcuûakhaûnaêngtoånthaátxoayquanhxaùcsuaátlyù thuyeátcuûabieáncoá
ñoù tính trongcuøngmoätthôøi kyø.
Keát quaû chöùngminh toaùn hoïc cho thaáyraèng: Soá löôïng caùc ñoái töôïng thamgia maãu
ñeåtính khaû naêngtoån thaáttaêngleân thì sai bieätcoù theåcoù giöõa bieáncoá thaätsöï vaø
- Ruûi ro vaø caùc phöông thöùc xöû lyù ruûi ro
Trang
bieáncoá döï kieán seõ taêngleân. Tuy nhieân, toác ñoä taêngñoä sai bieät chaämhôn toác ñoä
ñoä taêngcuûa soá löôïng ñoái töôïng thamgia vaøo maãu. Noùi caùch khaùc, soá tröôøng hôïp
sai bieätseõtaêngleânkhi taêngkích thöôùccuûamaãunhöngtyû leä sai bieätlaïi giaûmxuoáng
töùcMöùc ñoäruûi ro ñöôïc giaûmthieåu.
1.6. HIEÅM HOÏA
Thuaät ngöõ: “hieåm hoïa” thöôøng ñöôïc söû duïng trong caùc ñôn baûo hieåm“Moïi ruûi
ro” (All Risks Policy). Noù bieåu hieän haøng loaït caùc söï coá coù theåxaåy ra gaây thieät
haïi cho moät ñoái töôïng hoaëc moät söï coá khoâng chaéc chaén naøo ñoù coù theå aûnh
höôûngñeánnhieàungöôøi khaùcnhauvôùi tö caùchkhaùcnhau.
Ví duï: Hieåmhoïa matuùy,hieåmhoïa sida,hieåmhoïa haønghaûi....
Moät caùchñôn giaûn, coù theånoùi: Hieåm hoïa laø moät ruûi ro khaùi quaùt, moät nhoùm
caùc ruûi ro cuøng loaïi vaø coù lieân quan.
1.7. NGUY CÔ
1.7.1. Khaùi nieäm:
Nguy cô laø moätthuaätngöõ thöôøngñöôïc söû duïng treâncaùcñôn baûohieåmthuoäcthò
tröôøngbaûohieåmAnh - Myõ. Treânthöïc teá, ngöôøi ta raátkhoù phaânbieätvaø thöôøng
laãn loäi giöõa nguy cô vaø hieåmhoïa. Moät khi coù nguy cô thì coù nghóa laø söï phaùt
ñoängcuûahieåmhoïa gaànvôùi hieänthöïc hôn, khaûnaêngxaåyra toånthaátcaohôn.
Ví duï: quaûn lyù caåu thaû, taøu khoâng ñuû khaû naêng haønh thuûy, ñöôøng giao
thoângbò hö hoûng...
Nguy cô xuaáthieännhö moät ñieàu kieän phoái hôïp, taùc ñoänglaøm ruûi ro xaåy ra daãn
ñeántoånthaát.Baûnthaânnguycô laø hoaøntoaønñoäclaäpvôùi ruûi ro.
Ví duï: ruûi ro hoûahoaïn ñe doïa baátkyø caênnhaønaøoduø trongcaênnhaøñoù coù
chöùaxaênghaychaátdeãchaùy,noåhaykhoâng...
Moät caùch ngaén goïn, nguy cô coù theå ñònh nghóa nhö sau: Nguy cô laø nhöõng ñieàu
kieän phoái hôïp, taùc ñoäng laøm taêng khaû naêng toån thaát.
1.7.2. Phaân loaïi nguy cô
(1) Nguy cô vaätchaát:laø moätyeáutoá khaùchquanlaømgia taêngkhaûnaêngtoånthaát.
Ví duï: saûnxuaátphaùonoålaø moätnguycô vaätchaátlaømtaêngkhaûnaêngbò toånthaát
do hoûahoaïnvaø noå.
(2) Nguy cô tinh thaàn: laø moät yeáutoá tinh thaàn(chuû quan) nhöng khoângcoá yù laøm
taêngkhaûnaênggia taêngtoånthaát.Ví duï: Thieáuhieåubieátdaãnñeáncoù haønhvi nguy
cô laømgia taêngkhaûnaênglaâynhieãmHIV.
(3) Nguy cô ñaïo ñöùc: laø moät yeáu toá chuû quan coá yù laøm gia taêngkhaû naêngtoån
thaát. Ví duï: ngöôøi ñöôïc baûo hieåmkhoâng löông thieän coù theå ñaùnh ñaémcon taøu
cuûamìnhñeåñoøi boài thöôøngvôùi muïc ñích kieámlôøi.
Vieäc nghieân cöùu nguy cô raát quan troïng ñoái vôùi vôùi caû ngöôøi ñöôïc baûo
hieåmlaãn ngöôøi baûo hieåm. Noù aûnh höôûng khoâng chæñeán vieäc hoaïch ñònh caùc
- Ruûi ro vaø caùc phöông thöùc xöû lyù ruûi ro
Trang
bieänphaùpgiaûmthieåunguy cô, ñeà phoøngtoån thaátmaø coøn aûnh höôûngñeánvieäc
ñaùnhgiaù,ñònhgiaùñeåñaûmbaûohoaëctöø choái ñaûmbaûocho caùcruûi ro ñoù.
1.8. MOÄT SOÁ PHÖÔNG THÖÙC XÖÛ LYÙ RUÛI RO, NGUY CÔ VAØ TOÅN THAÁT
Ruûi ro laø söï baáttraéc, söï khoângchaécchaénveà toånthaát.Ruûi ro toàntaïi moïi nôi, gaén
lieànvôùi moïi lónh vöïc hoaït ñoängñôøi soángxaõ hoäi. Seõ khoângcoù ai coù theåñöôïc giaûi
phoùnghoaøntoaønkhoûi caùcruûi ro, do ñoù, baèngcaùchnaøy hay caùchkhaùc, tích cöïc hay
tieâucöïc, hoï phaûi ñoái ñaàuvôùi moätsoáruûi ro cuï theånaøoñoù.
Cho ñeánnay, caùcnhaøkinh teá,caùchoïc giaûbaûohieåm,songsongvôùi vieäctìm hieåucaùc
ruûi ro, cuõngñaõñöara nhieàucaùchxöû söï ñoái vôùi ruûi ro, nguycô vaø toånthaát.Moät soá
caùchxöû lyù coù theåkeåsauñaây:
(1) Traùnhneùruûi ro;
(2) Gaùnhchòuruûi ro;
(3) Giaûmthieåunguycô vaøgiaûmthieåutoånthaát;
(4) Hoaùnchuyeånruûi ro;
(5) Giaûmthieåuruûi ro.
1.8.1. Traùnh neù ruûi ro:
Ñaâylaø caùchxöû söï hieånnhieânnhaátbôûi vì ñöôngnhieânseõcaøngtoátneáunhöngöôøi ta
traùnhneù ñöôïc caøngnhieàuruûi ro, toån thaát. Theo caùc nhaønghieâncöùu, traùnhneù ruûi
ro chínhlaø vieäcthöïc hieännhöõnglöïa choïn toát,laáycaùcquyeátñònhthích nghi trongcuoäc
soánghaèngngaøy.
Ví duï: Sau söï kieän YAK 40 - OÂ Kha, ngöôøi ta traùnh neù ruûi ro bò rôi maùy bay baèng
caùch khoângñi maùy bay maø ñi baèngxe löûa. Moät ngöôøi muoántraùnhruûi ro bò nhieãm
beänhñöôønghoâ haápdo moâi tröôøngbò oâ nhieãmbuïi khoùi coângnghieäpthì coù theåveà
noângthoânhayveàvuøngñoài nuùi ñeåsinhsoáng.
Treân thöïc teá, chæcoù theå traùnh neù ruûi ro khi coù theå coù söï löïa choïn vaø trong ñoù
vieäc chaápnhaänruûi ro naày, traùnhneù ruûi ro kia laø hôïp lyù. Trong ñieàukieänmoätneàn
kinh teá thò tröôøng, söï hôïp lyù (hay khoâng hôïp lyù) cuûa phöông thöùc traùnh neù ñöôïc
quyeátñònh bôûi giaù phí cuûasöï löïa choïn ñoù trongsöï so saùnhvôùi giaù phí cuûacaùc löïa
choïn khaùc.
Ví duï: Ngöôøi ta khoângtheåtraùnhneùruûi ro chaùynhaøbaèngcaùchbaùnnhaøvaø ...ôû lang
thangngoaøi ñöôøngphoá,khoângtheågiaûi ñaùpthaécmaécngaøynaøo seõ cheátbaèngcaùch
töï vaãnngaytöùckhaéc.
Khi khoâng theå aùp duïng phöông thöùc traùnh neù, ngöôøi ta buoäc phaûi tìm caùc phöông
thöùckhaùcñeågiaûi quyeát.
1.8.2. Gaùnh chòu ruûi ro:
Ñaâycoù veûnhölaø moätcaùchxöû söï deãdaøngnhaátñeåñoùnnhaänsöï khoângchaécchaén
veà moät söï vieäc naøo ñoù. Tuy nhieân, khoâng haún ñôn giaûn nhö theá vì cuõng coù raát
nhieàulyù do daãnñeánvieäcngöôøi ta chaápnhaängaùnhchòuruûi ro:
a. Quyeát ñònh gaùnh chòu ruûi ro khi khoâng coøn phöông thöùc naøo toát hôn ñeå giaûi quyeát.
Gioángnhö ví duï treân,chuùngta baétbuoäcphaûi truù nguï trong nhaøtöùcchaápnhaängaùnh
chòuruûi ro caênnhaøcoù theåbò boácchaùymoätluùc naøoñoù. Chuùngta chaápnhaängaùnh
- Ruûi ro vaø caùc phöông thöùc xöû lyù ruûi ro
Trang
chòu ruûi ro bò chaùy noå, rôi phöôngtieänkhi di chuyeåntöø nôi naày sangnôi khaùc, khoâng
theåtraùnhneùnoùbaèngcaùchñi boähay... söûduïngcaâñeønthaànAlladin.
b. Gaùnh chòu ruûi ro cuõng coù theå do ngöôøi ta khoâng thaáu ñaùo ñöôïc ruûi ro ñoù. Moät
ngöôøi traùnhneù ruûi ro bò beänhñöôønghoâ haápñi veàvuøngñoài nuùi sinh soáng,coù theå
luùc naøo ñoù seõ laø naïn nhaâncuûa moät vuï suïp lôõ ñaátdo nhaø anh ta voâ tình caát treân
vuøngñòachaátphuùctaïp, khoângoånñònh.
c. Gaùnh chòu ruûi ro do söùc yø, söï thuï ñoäng ñaõ trôû thaønh quaùn leä (thoùi quen khoâng
chæ cuûa moät caù nhaân maø cuûa moät nhoùm ngöôøi trong xaõ hoäi). Moät ngöôøi nhaän
thöùcñöôïc phaûi muabaûohieåmñeåñoái phoùvôùi caùcruûi ro baûnthaânnhönganhta vaãn
khoângtöï ñoängñi mua baûo hieåmneáunhö nhaânvieân khai thaùc baûo hieåmkhoângñeán
taännhaøchaøomôøi. Ñieàunaøyñeánnayvaãncoønphoåbieánôû Vieät nam.
d. Chaáp nhaän gaùnh chòu moät ruûi ro suy tính, moät ruûi ro ñaàu cô. Ñieàu naày deã thaáy
trong lónh vöïc saûn xuaát kinh doanh. Möùc ñoä ruûi ro cao, khoaûn lôøi coù theå mang laïi
caøng lôùn. Moät chuû xe taûi, chaápnhaänruûi ro bò phaït vi caûnh, coá tình chôû haønghoùa
quaù taûi ñeå ñöôïc moùn lôøi cao hôn. Moät cascadeur chaáp nhaän ñoùng theá vi trong caùc
“pha nguy hieåm” ñeånhaäntieàncoânghaäuhónh. ÔÛ ñaâyvieäcchaápnhaängaùnhchòuruûi
ro laø moät quyeátñònh ñöôïc caân nhaéc, suy tính sau khi phaùnñoaùn töông ñoái chính xaùc
moätruûi ro naøo ñoù. Vaø möùc ñoä ruûi ro laø cô sôû ñaùnhgiaù moätnhaøkinh doanhnaøo
ñoùbieátmaïohieåmhaychælaø lieàulónh khoânghôn, khoângkeùm.
Trong saûn xuaátkinh doanh, vieäc gaùnhchòu ruûi ro nhö treânñaõ daãnñeánvieäc ngöôøi ta
coá taïo ra moätquyõ ñeåtöï buø ñaépcaùc toånthaát.Hình thöùc naàycoøn goïi laø “ töï baûo
hieåm ”. Maëc duø quy moâcoù theånhoû(coù theå toån thaát lôùn xaûy ra trong khi quyõ naøy
chöa tích luõy ñöôïc bao nhieâu) nhöng noù cuõng raát quan troïng, chí ít, noù theåhieän ñöôïc
khaûnaêngcuûamoätnhaøquaûntrò, moätnhaødoanhnghieäp.
1.8.3. Giaûm thieåu nguy cô - Giaûm thieåu toån thaát
Nguy cô laø moätñieàukieänlaømgia taêngkhaûnaêngtoånthaát.Khoângcoù nguycô
ruûi ro vaãn toàn taïi, coù nguy cô, khaû naêngruûi ro phaùtñoängcao hôn. Do ñoù, giaûm
thieåu nguy cô chæcoù theå laøm giaûm khaû naêng xaåy ra bieán coá chöù khoâng laøm
giaûmmöùcñoäruûi ro haytrieättieâuruûi ro.
Ngaøy nay, khoahoïc kyõ thuaätphaùttrieångiuùpích cho con ngöôøi raátnhieàutrong
vieäc giaûmthieåunguy cô. Ví duï: Maùy doø ñieäntöû coù khaû naêngphaùthieännhöõng
veátnöùtchìmsaâutrongtruïc maùytraùnhñöôïc nhöõngruûi ro ñoåvôõ xaûyra cho caûheä
thoángmaùy moùc trong luùc vaän haønh, thieát bò ngaétñieän töï ñoängkhi coù söï chaïm
maïchñieän...
Moät caùchkhaùi quaùt,giaûmthieåunguy cô laø trieättieâuyeáutoá toàntaïi coù theå
laømgia taêngkhaûnaêngtoånthaát,laømcho ruûi ro oånñònhvaø gaànvôùi xaùcsuaátñaõ
ñöôïc phaùnñoaùntröôùchôn.
Khi ruûi ro ñaõ phaùt ñoäng, ñoái töôïng ñaõ bò thieät haïi, bieän phaùpluùc naøy laø
phaûi giaûmthieåutoånthaátôû möùcthaápnhaát.Bình cöùu hoûa,xeûng,caùt ñöôïc boá trí
ñaàyñuû hôïp lyù trongnhaømaùykhoângngaênñöôïc hoûahoaïn khôûi phaùt,nhönggiuùp
ích cho vieäc daäptaét nhanhngoïn löûa, traùnhlaây lan. Ñöôøng cöùu naïn treânñeøo Cuø
moângkhoânglaøm cho xe traùnhñöôïc ruûi ro ñöùt thaéng, nhöng khi coù söï coá xaûy ra,
noùlaømgiaûmñaùngkeåsoángöôøi bò thöôngvong.
Giaûmthieåutoånthaátvaø giaûmthieåunguycô laø 2 bieänphaùpcoù lieânquanchaëtcheõ
vôùi nhau. Caùc cuoäckhaùmsöùc khoûeñònh kyø khoângtieâudieätñöôïc beänhmaø chæ
phaùthieänvaø chöõa trò kòp thôøi cho ngöôøi maécphaûi. Nhöng vieäc khaùmsöùc khoûe
- Ruûi ro vaø caùc phöông thöùc xöû lyù ruûi ro
Trang
ñònh kyø ñoù laïi coù taùc duïng nhaéc nhôû moïi ngöôøi tuaân thuû ñuùng nguyeân taéc
phoøngbeänhdaãnñeánsoángöôøi maécbeänhvì vaäyseõít ñi.
1.8.4. Hoaùn chuyeån ruûi ro
Ruûi ro khoângtheåtraùnhneù, nhöngneáuchaápnhaängaùnhchòu toaøn boä ruûi ro
thì seõ laø quaù... lieàu lónh. Trong tröôøng hôïp naøy, ngöôøi ta tìm caùch chuyeån moät
phaàn,coù luùc toaønboäsangngöôøi khaùc.Moät soáhình thöùchoaùnchuyeånruûi ro coù
theåkeånhösau:
a. Nghòch haønh:
laø thamgia vaøohai chieàutraùi ngöôïc nhaucuûacuøngmoätsöï vieäcvaønhövaäyruûi ro
bò voâ hieäuhoùa.Phöôngphaùpnaàyñöôïc caùcnhaøkinh doanhsöû duïngbaèngcaùcmua
- baùn non saûn phaåm (mua – baùn short) vôùi ñieàu kieän giao haøng trong töông lai
(phöông phaùp Hedging). Trong tröôøng hôïp naày röûi ro taêng vaø giaûm giaù ñöôïc
chuyeåntöø ngöôøi saûnxuaát(ngöôøi baùnnon) sangngöôøi muanon haønghoùa.
b. Cho thaàu laïi (toaøn boä hay moät phaàn).
Nhaø thaàu chính truùng thaàu xaây döïng moät cao oác coù theå cho thaàu laïi toaøn boä
hoaëcmoätsoá coângtrình phuï (ñieän, nöôùc...). Luùc naày, moätphaànruûi ro seõ chuyeån
töø nhaøthaàuchínhsangnhaøthaàuphuï.
c. Baûo hieåm:
Kyõ thuaätbaûo hieåmseõ giuùp cho ngöôøi ta quy tuï ñöôïc moät soá ñoâng ngöôøi. trong
ñoù, seõchæcoù moätsoáít ngöôøi gaëpruûi ro vaø bò toånthaát.Hoï seõñöôïc ngöôøi baûo
hieåmboài thöôøngvaø soá tieànboài thöôøngñoù ñöôïc laáy töø quyõ baûo hieåmdo ñaùm
ñoângcuøng thamgia ñoùnggoùp döôùi hình thöùc Phí baûo hieåm.Baèngcaùch naøy, ruûi
ro coù theå seõ ñöôïc caû coäng ñoàng gaùnh chòu hay noùi caùch khaùc noù ñöôïc hoaùn
chuyeåntöøngphaànnhoûquatöøngngöôøi khaùc.
Nhö vaäy, baûo hieåmcuõng laø moät hình thöùc hoaùn chuyeånruûi ro, nhöng caàn
phaûi thaáyraèng:caùchthöùchoaùnchuyeåncuûanoù caùchxöû lyù cuûanoù laø trieätñeå
hôn heát.Vì raèng:hoaùnchuyeånruûi ro cuûabaûohieåmlaø hoaùnchuyeåncho soá ñoâng
ngöôøi vöøa ñuû ñeå moãi ngöôøi khoâng bò ruûi ro taùc ñoäng laøm aûnh höôûng traàm
troïng, trong khi ôû caùc hình thöùc hoaùnchuyeånruûi ro khaùc, vieäc hoaùnchuyeånchæ
giaûi quyeátlôïi ích cuïc boä cuûa moät ngöôøi, ruûi ro vaãn coøn tieáp tuïc ñe doïa lôïi ích
cuûangöôøi khaùcvaø lôïi ích cuûacaûneànkinh teáxaõhoäi.
1.8.5. Giaûm thieåu ruûi ro:
Taátcaûcaùcphöôngthöùcnoùi treân,ngoaøi baûohieåm,ñeàukhoânglaømñöôïc ñieàunaøy.
Baûo hieåmvì vaäykhoângchælaø moätphöôngthöùchoaùnchuyeånruûi ro maøcoøn laø moät
phöông thöùc giaûmthieåu ruûi ro. Thaät vaäy, do taäp trung ñöôïc soá ñoâng, kyõ thuaätbaûo
hieåmcoù theåthoángkeâtính toaùntöôngñoái chính xaùckhaûnaêngtoånthaáttrongtöônglai.
Möùc ñoä chính xaùc caøngcao, möùc ñoä baáttraéccaønggiaûmlaømcho ruûi ro cuõngñöôïc
haï giaûmtheo.
Tuy nhieân,cuõngcaànnhaánmaïnhlaø khoângphaûi taátcaûcaùcruûi ro cuõngñeàucoù theå
baûo hieåm. Vaø trong soá nhöõng ruûi ro coù theå baûo hieåm, nhaø baûo hieåmchoïn ñaûm
baûocho ruûi ro naøo laø coøn phuï thuoäcvaøo khaûnaêngnghieäpvuï vaø taàmvoùc coângty
cuûamình.
Nhö vaäy, ruûi ro luoân luoân toàn taïi vaø toàn taïi döôùi nhieàuhình thöùc khaùcnhau. Tuøy
thuoäcvaøo ñaëcñieåmcuûatöøngloaïi ruûi ro maøngöôøi ta coù theåcoù caùchthöùc xöû lyù
rieângbieät. Phaùn ñoaùnñuùng, sai, ñaày ñuû hay khoâng, xöû lyù ñuùngñaénhay khoânglaø
tuøy thuoäcvaøo khaûnaêngcuûamoåi ngöôøi, moãi chuû theåkinh teá- xaõ hoäi. Moät khi con
- Ruûi ro vaø caùc phöông thöùc xöû lyù ruûi ro
Trang
ngöôøi tieánhaønhnhaändaïngvaø xöû lyù ruûi ro moätcaùchtöï giaùc, coù yù thöùc, luùc ñoù,
moätchöùcnaêngmôùi - chöùcnaêngquaûntrò ruûi ro – baétñaàura ñôøi.
1.9. KHAÙI LÖÔÏC VEÀ QUAÛN TRÒ RUÛI RO TRONG DOANH NGHIEÄP
1.9.1. Söï ra ñôøi cuûa Quaûn trò ruûi ro
Thuaät ngöõ “Quaûn trò ruûi ro ” baét ñaàu ra ñôøi töø sau chieán tranh theá giôùi thöù 2.
Thaät vaäy, töø sau chieán tranh theá giôùi thöù hai ñeán giöõa thaäp nieân 60, thôøi kyø cuûa
nhöõngñoåi môùi vaø phaùttrieånkhoahoïc kyõ thuaät,nhöõngruûi ro môùi xuaáthieän,nhöõng
ruûi ro cuõ laïi taêngleânvaø chöùcnaêngquaûntrò ruûi ro trongdoanhnghieäpdaàndaànñöôïc
hình thaønh. Tröôùc ñoù, Baûo hieåmluoân laø phöông caùch duy nhaátñöôïc duøng ñeå ñaûm
baûocho caùcruûi ro coå ñieånnhöchaùy,noå, baûotoá, vaänchuyeånhaønghoùa,...Trongmoãi
doanhnghieäp,ngöôøi ta phaûi muavaøquaûnlyù voâ soáhôïp ñoàngbaûohieåmtöø moäthoaëc
nhieàu nhaø baûo hieåm. Vôùi söï xuaát hieän cuûa caùc ruûi ro môùi, baûo hieåmcoù nhöõng
giôùi haïn cuûanoù. Nhöõngnhaødoanhnghieäpbuoäcphaûi tieápcaänruûi ro moätcaùccoù yù
chí hôn : coù nhöõngruûi ro naøo ? coù theåñaùnhgiaù haäuquaûtaøi chính cuûanoù khoâng?
khaû naêngxaûy ra coù theåcoù ? Xöû lyù noù nhö theánaøo ? Hoï töï giaùc môû roängtraùch
nhieämcuûamình trong vieäc nhaändaïng caùc ruûi ro môùi, ñöa ra kyõ thuaätñeàphoøng, taïo
ra söï ñaûmbaûo khaùcnoaøi baûo hieåmnhaèman toaønhôn trong sinh hoaït, saûnxuaát, toàn
kho vaø tieâu thuï saûn phaåm.Hoï quyeáñònh ruûi ro naøo hoï muoánvaø coù theåmua baûo
hieåmvaø ruûi ro naøodoanhnghieäptöï caùngñaùnglaáy.
Vaøo naêm1955, WayneSnider, giaùo sö cuûaTempleUniversity, cho raèng:Khi maønhöõng
ngöôøi coù traùch nhieämmua baûo hieåm trong doanh nghieäp töï giaùc quan taâm ñeán vaø
laøm chuû ruûi ro hôn laø haøi loøng baèng vieäc mua baûo hieåm cho chuùng, hoï seõ trôû
thaønh nhöõng “nhaø quaûn trò ruûi ro” (Risk Manager). Naêm 1956, Russel Gallagher, trong
moät baøi vieát ñöôïc coâng boá bôûi taïp chí noåi tieángHavard BusinessReview (soá 34) ñaõ
giôùi thieäuthuaätngöõ“Quaûntrò ruûi ro” (Risk Management)vôùi caùcnhaødoanhnghieäp.
Naêm1961, trongquyeån“Baûo hieåm,Lyù thuyeátvaø Thöïc haønhôû Hoa kyø” (Insurance,
Its theùory and practice in the United States), Ralf Blanchard,cöïu giaùosö baûohieåmcuûañaïi
hoïc Columbia ñaõ chæra raèng: lónh vöïc aùp duïng cuûa quaûntrò ruûi ro laø lónh vöïc caùc
“ruûi ro thuaàn”(pure). OÂng ñöa ra ranhgiôùi phaânbieätgiöõa ruûi ro thuaànvaø caùcruûi ro
ñaàucô (speùculatif) . Söï phaânbieättuy giaûnñôn nhöngroõ raøngnoù raáthöõu ích cho vieäc
phaùttrieånchöùcnaêngquaûntrò ruûi ro duølaø beântrongphaïmvi hayngoaøi phaïmvi doanh
nghieäp.
Moät naêmsau, moät baøi vieát trong tôø National Insurance Buyer (thaùng 9/1962) ñaõ giôùi
thieäumoätkhaùi nieämcô baûnmôùi cuûaquaûntrò ruûi ro : Giaù phí toaønboä cuûaruûi ro .
Taùc giaû baøi baùo, Douglas Barlow, nhaønghieâncöùu quaûntrò ruûi ro cuûanhoùmMassey
Fergussonñaõgiaûi thích raèng:Ñoái vôùi moãi ruûi ro coù theåbaûohieåm, vieäctoåchöùcxöû
lyù töôngöùng vaø phuï thuoäcvaøo boánloaïi gía phí sau: Chi phí ñeàphoøng,Phí baûohieåm,
Toån thaáttöï gaùnhchòu khoângñöôïc boài thöôøng töø baûo hieåm,Chi phí quaûnlyù. Muïc
tieâucuûaquaûntrò ruûi ro, nhö vaäy,trôû thaønhvieäctoái öu hoùagiaùphí toaønboäcuûaruûi
ro , phaûi ñaàutö vaøo vieäcñeàphoøng,döï phoøng- töï baûohieåmñeågiaûmphí baûohieåm,
noùi caùch khaùc, phaûi phaânboå toát nhaátngaânsaùch cuûa doanh nghieäpgiuõa boán loaïi
caáuthaønhgiaùphí cuûaruûi ro noùi treân.
1.9.2. Caùc hieäp hoäi ngheà nghieäp vaø caùc toå chöùc nghieân cöùu quaûn trò ruûi ro:
- Ruûi ro vaø caùc phöông thöùc xöû lyù ruûi ro
Trang
Thôøi kyø thònh vöôïng cuûa quaûntrò ruûi ro cuõng ñöôïc thaáy ôû vieäc caùc Hieäp
hoäi cuûa nhöõng nhaø quaûn trò ruûi ro ñöôïc saùng laäp goùp phaàncho söï phaùt trieån
cuûachöùcnaêngnaày .
Naêm1950, taïi Hoa kyø, Hieäp hoäi quoác gia nhöõng ngöôøi mua baûo hieåm baûo
hieåm (The National Insurance Buyers Association) ra ñôøi vaø sau ñoù trôû thaønh Hoäi
quaûntrò ruûi ro vaø baûohieåm (The Risk and Insurance Management Society - Rims) . Toå
chöùc naày, ngay naêm1954 ñaõ coâng boá taïp chí ñaàu tieân, naêm1963, toå chöùc hoäi
nghò haøngnieân ñaàutieân, vaø naêm1965, ñöa ra chöông trình ñaøo taïo trong lónh vöïc
quaûntrò ruûi ro .
ÔÛ Chaâu AÂu , moät traøo löu töông töï cuõng phaùt trieån. Tröôùc tieân laø Anh
quoác, nôi maø naêm1963, ñaõ thaønh laäp Hieâp hoäi nhöõng nhaø quaûn trò baûo hieåm
trong caùc lónh vöïc coângnghieäpvaø thöông maïi (Association of Insurance Managers in
Industry and Commerce - Aimic) . Vaøo naêm1967, trong Hoäi nghò ñaàutieân, Hieäp hoäi
naày ñaõ baøn baïc veà vaán ñeà “töï baûo hieåm ”, chæroõ xu höôùng phaùt trieån môùi
cuûaquaûntrò ruûi ro cho taátcaû caùc nhaøbaûohieåmôû Anh quoác. Naêm1974, Aimic
ñoåi teân thaønh Airmic, baèng caùch theâmtöø “ruûi ro ” vaøo teân cuõ ñeå trôû thaønh
“Hieâphoäi caùcnhaøquaûntrò baûohieåm– ruûi ro trongCoângnghieäpvaø Thöôngmaïi ”
(The Association of Risk-Insurance Managers in Industry and Commerce).
ÔÛ Phaùp, nhoùmnhöõngngöôøi ñöôïc baûo hieåmtrong thöông maõi vaø Coâng kyõ
ngheä (Groupement des Assureùs du Commerce et de l’Industrie - Gaci) vaø Heäp hoäi
nhöõng ngöôøi phuï traùch baûo hieåm cuûa caùc doanh nghieäp Phaùp (Associationdes
chargeùs d’assurance des entreprises francaises - Acadef) ñaõ ñöôïc thaønhlaäp naêm1993.
Hai nhoùm naày töï coi vieäc phaùt trieån chöùc naêng quaûn trò ruûi ro trong caùc doanh
nghieäplaø muïc tieâucuûamình. Vaø cuõngvôùi muïc ñích ñoù, hai toåchöùcnaàyñaõhôïp
nhaátvaøo thaùng5-1993cho ra ñôøi toå chöùc Hieäp hoäi quaûntrò ruûi ro vaø baûohieåm
caùc doanh nghieäp (Association pour le management des risques et de l’assurance de l’
entreprise).
1.9.3. Khaùi nieäm Quaûn trò ruûi ro
Töø nhieàu cuoäc khaûo cöùu ñaõ thöïc hieän, ngöôøi ta ñaõ laàn löôït ñöa ra nhieàu
ñònhnghóaveàQuaûntrò ruûi ro . Coù ngöôøi cho raèng:“Quaûn trò ruûi ro laø moät moân
hoïc veà vieäc chaáp nhaän cuoäc soáng vôùi khaû naêng caùc bieán coá trong töông lai coù
theå nguy hieåm” hay “Quaûn trò ruûi ro nhaèm baûo veä taøi saûn cuûa doanh nghieäp ,
trong ñieàu kieän giaù phí hôïp lyù nhaát, choáng laò nhöõng toån thaát coù theå taùc haò
ñeán quaù trình hoaït ñoäng cuûa moät doanh nghieäp”, “Quaûn trò ruûi ro laø vieäc quaûn
lyù giaù phí toaøn boä cuûa caùc ruûi ro coù theå baûo hieåm hay khoâng trong moät doanh
nghieäp”.
Coângbaèngmaønoùi, caùc ñònh nghóamaøcaùc nhaønghieâncöùu quaûntrò ruûi ro
ñöa ra chöa ñaït ñöôïc möùc ñoä thoángnhaátcao. Hôn nöõanhieàuvaánñeàmôùi laïi ñöôïc
ñaëtra: Lieäu coù coøn yù nghóakhoângvieäcphaânloaïi ruûi ro thuaànvaø ruûi ro ñaàucô?
Quaûn trò ruûi ro phaûi chaêng laø moät phöông phaùp, moät khoa hoïc, hay moät ngheä
thuaät?Phaïm vi aùp duïng cuûa noù phaûi chaêngchægiôùi haïn trong nhöõng ruûi ro coù
theåbaûo hieåm, chætrong phaïm vi doanhnghieäphay coù theåmôû roäng ñoái vôùi caùc
hình thöùc toå chöùc khaùc ? Ngöôøi quaûn trò ruûi ro lieäu coù theå thaät söï thöïc hieän
chöùngnaêngquaûntrò ruûi ro moätcaùchñoäclaäpkhoâng?
1.9.4 Caùc böôùc trong quaûn trò ruûi ro
Quaûntrò ruûi ro khoângphaûi laø moätcoângvieäcnhaátñònhnaøoñoùmaøñoùlaø moät
quaù trình goàmnhöõngböôùcquantroïngsau:
- Ruûi ro vaø caùc phöông thöùc xöû lyù ruûi ro
Trang
- Nhaändieäntaátcaûnhöõngruûi ro coù theålaømgiaûmgiaùtrò cuûadoanhnghieäp.
Nhöõngruûi ro naøycoù theålaø ruûi ro giaùcaû,ruûi ro tín duïngvaøruûi ro thuaàntuùy.
- Ñaùnhgiaùtaànsuaátvaø möùcñoänghieâmtroïngcuûaruûi ro coù theåxaûyra;
- Hình thaønhvaølöïa choïn nhöõnggiaûi phaùpquaûntrò ruûi ro ñeålaømtaênggiaùtrò cuûa
doanhnghieäp;
- Thöïc thi caùcgiaûi phaùpñaõñöôïc löïa choïn;
- Giaùmsaùtthöôøngxuyeânhieäuquaûcuûaphöôngphaùpquaûntrò ruûi ro ñaõthöïc hieän.
1.9.5 Löïa choïn phöông thöùc xöû lyù ruûi ro vaø toå chöùc quaûn trò ruûi ro trong doanh
nghieäp
Muïc tieâucuûaquaûntrò ruûi ro laø toái ña hoùagiaùtrò cuûadoanhnghieäpcho neânvieäclöïa
chon phöông thöùc quaûn trò ruûi ro phuï thuoäc vaøo chi phí vaø hieäu quaû taùc ñoäng cuûa
töøng phöôngthöùc xöû lyù ruûi ro ñöôïc löïa choïn.Chính vì vaäy vieäc löïa choïn ôû ñaây laø
moät söï ñaùnhñoåi. Chaúnghaïn khi gia taêngcaùc chi phí caûnh baùo vaø an toaøn thì thieät
haïi tröïc tieápvaø giaùntieápcoù theågiaûm.Chi phí baûohieåmtaêngvaø giöõ laïi ít ruûi ro thì
chi phí thieäthaïi giaùntieápseõ giaûmcuõngnhö giaûmbieánñoängveà thu nhaäpcuûadoanh
nghieäp
Vieäc toå chöùc quaûntrò ruûi ro phuï thuoäcvaøo ñaëcñieåmcuûatöøng doanhnghieäp.Haàu
heát caùc doanh nghieäp coù quy moâ lôùn ñeàu coù moät boä phaän chuyeân bieät ñeå thöïc
hieänvieäc quaûntrò nhöõngruûi ro thuaàntuùy. Ngöôøi ñöùngñaàuboä phaännaøy ñöôïc goïi
laø Nhaøquaûnlyù ruûi ro hoaëcGiaùmñoácquaûntrò ruûi ro. Tuy nhieânchuùngta cuõngbieát
raèngruûi ro xuaátphaùttöø nhieàunguoànkhaùcnhauneâncoângvieäc quaûntrò ruûi ro haàu
nhö coù moái lieân heä vôùi taát caû caùc boä phaän trong doanh nghieäp, töø saûn xuaát,
marketing,taøi chính vaø nhaânsöï. Boä phaänquaûntrò ruûi ro thöôøngcoù söï gaénkeátchaët
cheõvôùi boäphaäntaøi chính vì lieânquangiöõavieäcbaûoveätaøi saûnkhoângbò thieäthaïi,
thieäthaïi taøi chínhvaøchöùcnaêngtaøi chính
Moät boä phaänquaûntrò ruûi ro thoângthöôøngôû doanhnghieäpthöôøngcoù ñoái töôïng laø
baûohieåmtaøi saûn– traùchnhieäm,quyõboài thöôøngcho ngöôøi lao ñoäng,moái nguyhieåm
veàan toaønvaø moâi tröôøng,giaûi quyeátcaùckhieáunaïi doanhnghieäpvaø ngaycaûnhöõng
quyeànlôïi cuûanhaânvieân. Ngoaøi ra, ñoái vôùi nhöõngdoanhnghieäpñöông ñaàuvôùi caùc
ruûi ro veà giaù caû, laõi suaát, tyû giaù nhieàuthì seõ coù boä phaänrieângñaûmñöông coâng
vieäcnaøy.
CAÂU HOÛI OÂN TAÄP CHÖÔNG 1
1.1 Ruûi ro laø gì? Ruûi ro khi naøo coù theå baûo hieåm? Haõy cho ví duï minh hoïa.
1.2 Haõy phaân loaïi ruûi ro vaø cho ví duï minh hoïa.
1.3a Haõy trình baøy Nguoàn goác vaø Nguyeân nhaân cuûa ruûi ro.Lieân heä nhaän daïng caùc
ruûi ro toàn taïi trong ñôøi soáng laøm vieäc vaø sinh hoaït haèng ngaøy cuûa baûn thaân.
1.3b Nhaän daïng caùc ruûi ro coù theå coù trong quaù trình hoaït ñoäng cuûa moät doanh nghieäp.
1.4 Möùc ñoä ruûi ro laø gì ? Trình baøy moái quan heä töông quan giöõa soá löôïng ruûi ro xem
xeùt vaø möùc ñoä ruûi ro .
1.5 Khaû naêng toån thaát: khaùi nieäm, yù nghóa ?
- Ruûi ro vaø caùc phöông thöùc xöû lyù ruûi ro
Trang
1.6 Khaùi nieäm toån thaát trong baûo hieåm ? Phaân loaïi toån thaát vaø lieân heä khaû naêng
coù theå ñöôïc ñaûm baûo bôûi baûo hieåm. Cho ví duï minh hoïa.
1.7 Nguy cô laø gì? Phaân loaïi nguy cô. Cho ví duï ñeå phaân bieät giöõa nguy cô vôùi ruûi ro .
Theá naøo laø giaûm thieåu nguy cô ?
1.8 Haõy trình baøy caùc phöông thöùc xöû lyù ñoái ruûi ro, nguy cô vaø toån thaát.(*)
1.9 Theá naøo laø Giaûm thieåu nguy cô ? Theá naøo laø giaûm thieåu toån thaát ? Moái quan
heä giöõa giaûm thieåu nguy cô vaø giaûm thieåu toån thaát ? Haõy cho ví duï minh hoïa.
1.10: Trong nhöõng tröôøng hôïp naøo ngöôøi ta chaáp nhaän gaùnh chòu ruûi ro? Haõy cho ví duï
minh hoïa cho töøng tröôøng hôïp
nguon tai.lieu . vn
