Xem mẫu
- Supper Hệ thống lưu ký chứng khoán
Administrator
384 bài Thị trường chứng khoán là một sân chơi cho tất cả những ai ưa mạo hiểm và kiếm tiền từ chính những
mạo hiểm ấy với một niềm tin bất biến “nơi nào rủi ro cao nơi ấy lợi nhuận cao”. Nói như vậy không có
nghĩa là tham gia thị trường chứng khoán giống như tự do bước chân vào “chợ”, mà phải tuân theo
những thủ tục nhất định. Một chu trình giao dịch chứng khoán trải qua nhiều thủ tục: lưu ký chứng
khoán, đặt lệnh, khớp lệnh, bù trừ chứng khoán và cuối cùng là thanh toán chứng khoán. Trong đó lưu ký
chứng khoán là điều kiện tiên quyết để có một chiếc vé vào cửa thị trường chứng khoán.
Vậy trước hết, lưu ký chứng khoán là gì?
Lưu ký (Deposit) là việc gửi chứng chỉ chứng khoán như tờ cổ phiếu, trái phiếu, hoặc các loại giấy tờ
hợp pháp chứng minh quyền sở hữu chứng khoán vào hệ thống lưu ký. Chứng khoán đã được lưu ký sẽ
được ghi nhận vào tài khoản lưu ký chứng khoán đứng tên nhà đầu tư. Khi chứng khoán được giao dịch,
tài khoản của nhà đầu tư sẽ được ghi tăng hoặc giảm mà không cần phải trao tay tờ chứng chỉ chứng
khoán. Lưu ký chứng khoán là bắt buộc trước khi muốn chứng khoán được giao dịch qua sàn giao dịch
của Trung tâm giao dịch chứng khoán, nó như một bước khởi đầu nhằm tiện lợi và đơn giản hóa các thủ
tục về sau.
Thị trường chứng khoán Việt Nam tính đến năm 2007 mới được 7 tuổi đời nhưng đã có những bước tiến
nhanh chóng trong việc kiện toàn chu trình giao dịch để “dọn đường quang lối” cho thị trường “lớn nhanh
như thổi” này phát triển. Việc cải tiến hệ thống lưu ký chứng khoán ở Việt Nam ngay sau khi Luật chứng
khoán ra đời (2007) là một bằng chứng mạnh mẽ nhất cho nỗ lực này.
Hệ thống lưu ký chứng khoán
Hệ thống lưu ký chứng khoán trước đây ở Việt Nam được quy định rõ trong Chương V- Đăng ký, lưu ký,
bù trừ và thanh toán chứng khoán – Nghị định 144CP, gồm hai bước cụ thể. Thứ nhất, việc lưu ký chứng
khoán của các nhà đầu tư chỉ được thực hiện tại các thành viên lưu ký của Trung tâm giao dịch chứng
khoán nên chứng khoán của các nhà đầu tư sẽ được tập trung tại Trung tâm giao dịch chứng khoán và
Trung tâm lưu ký chứng khoán qua các thành viên lưu ký. Sau đó các thành viên lưu ký sẽ lưu ký chứng
khoán khách hàng của mình tại Trung tâm giao dịch và Trung tâm giao dịch, nơi mà họ đã mở tài khoản
lưu ký của chính mình. Lúc đó, Trung tâm giao dịch chứng khoán Việt Nam đóng vai trò là Trung tâm lưu
ký. Các thành viên lưu ký bao gồm các công ty chứng khoán và các ngân hàng thương mại đã được Uỷ
Ban Chứng Khoán Nhà Nước cấp phép hoạt động lưu ký và đã đăng ký làm thành viên lưu ký của Trung
tâm giao dịch chứng khoán.
Tính đến đầu năm 2007, Trung tâm giao dịch chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh có 14 thành viên lưu
ký, trong đó 11 thành viên lưu ký là các công ty chứng khoán và 3 thành viên lưu ký là các ngân hàng
nước ngoài tại Việt Nam. Trước đây nhà đầu tư trong nước chỉ được lưu ký chứng khoán tại thành viên
lưu ký trong nước - là các công ty chứng khoán hoặc các ngân hàng thương mại trong nước, nhà đầu tư
nước ngoài chỉ được lưu ký tại thành viên lưu ký nước ngoài - là các công ty chứng khoán liên doanh với
nước ngoài hoặc các ngân hàng thương mại liên doanh với nước ngoài hoặc các chi nhánh ngân hàng
nước ngoài đang hoạt động hợp pháp tại Việt Nam.
Quy định này đã được thay đổi, theo Quyết định số 51/2003/QĐ-BTC ngày 15/04/2003 của Bộ Tài Chính
về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Quy chế lưu ký, thanh toán bù trừ và đăng ký chứng khoán,
nhà đầu tư trong và ngoài có thể mở tài khoản lưu ký chứng khoán ở bất kỳ thành viên lưu ký nào. Sau
khi thành viên hoàn tất việc tái lưu ký tại Trung tâm giao dịch chứng khoán thì chứng khoán đó mới được
phép giao dịch.
- đầu tư cần tìm hiểu trước để lựa chọn một thành viên lưu ký thích hợp cho mình. Trong trường hợp
muốn đổi sang một thành viên lưu ký khác, nhà đầu tư sẽ mở tài khoản lưu ký mới tại thành viên lưu ký
mới, đồng thời phải làm các thủ tục đóng tài khoản lưu ký tại thành viên lưu ký cũ và yêu cầu thành viên
lưu ký này chuyển số dư chứng khoán sang tài khoản lưu ký tại thành viên lưu ký mới. Ngoài ra, có
những trường hợp ngoại lệ, các đối tượng như Ngân hàng Nhà nước hay tổ chức tín dụng được phép
tham gia đấu thầu, phát hành hoặc bảo lành phát hành trái phiếu Chính phủ cũng có thể mở tài khoản
lưu ký tại Trung tâm giao dịch như các thành viên khác.
Hệ thống lưu ký này là một cơ cấu “hai cửa”, hoặc có thể gọi “đa cấp”, nhà đầu tư không thể trực tiếp
lưu ký chứng khoán tại Trung tâm mà phải qua các thành viên lưu ký và tất nhiên chịu một mức phí nhất
định, và đối với các ngân hàng thương mại dịch vụ nhận lưu ký là một hình thức kinh doanh ngày càng
hấp dẫn.
Hệ thống lưu ký hỗn hợp
Theo Luật chứng khoán 2007, Trung tâm lưu ký chứng khoán sẽ tách ra hoạt động độc lập so với Trung
tâm giao dịch chứng khoán, và tiến hành cung cấp dịch vụ như một tổ chức phi lợi nhuận. Hệ thống lưu
ký vẫn mang bản chất một cơ cấu “đa cấp”.
Một phương án kết hợp có thể tính tới. Nhà đầu tư mở tài khoản lưu ký tại các thành viên lưu ký và sau
đó các thành viên lưu ký sẽ tiến hành lưu ký từng tài khoản riêng biệt của từng nhà đầu tư tại Trung tâm
lưu ký. Như vậy các nhà đầu tư dễ dàng kiểm tra tài khoản của mình ngay tại Trung tâm giao dịch, và
mức phí lưu ký cũng giảm thiểu đáng kể. Hệ thống này được gọi là cơ cấu lưu ký hỗn hợp, vì đó là sự
kết hợp giữa mô hình “đa cấp” và “đơn cấp”.
Theo các chuyên gia về công nghệ thông tin, việc xây dựng một Trung tâm lưu ký độc lập ở Việt Nam sẽ
đắt đỏ, tối thiểu chi phí phải cao gấp hơn 3 lần chi phí cần thiết để thành lập một công ty chứng khoán
trung bình. Chính vì vậy điều kiện tiên quyết để Việt Nam hay bất kì một quốc gia nào sỏ hữu một Trung
tâm lưu ký “hoàn hảo” là qui mô thị trường rộng lớn, số lượng các nhà đầu tư cao, khối lượng giao dịch
tương đối nhiều; tóm lại đó phải là một thị trường sôi động. Và điều quan trọng hơn cả là việc tạo lập
một Trung tâm lưu ký là bước đi khởi đầu hướng tới hiện đại và đơn giản hóa tuyệt đối chu trình giao
dịch chứng khoán bằng mô hình “đơn cấp” với mục tiêu trên hết an toàn, hiệu quả cho các nhà đầu tư.
Mô hình hỗn hợp này có những ưu điểm gì? Một điều dễ nhận thấy là với cơ cấu đa cấp thì số lượng
các tài khoản mà Trung tâm phải quản lý ít hơn rất rất nhiều, nhưng theo các chuyên gia công nghệ
thông tin, đó không phải là mối lo ngại khi chuyển sang mô hình hỗn hợp. Tài khoản lưu ký chứng khoán
gần giống như tài khoản tiền gửi ở ngân hàng. Hệ thống ngân hàng tại Việt Nam đang đảm nhận hơn 25
triệu tài khoản, không có gì là khó khăn khi toàn bộ được quản lý bằng hệ thống máy tính và mạng.
Thậm chí một công ty chứng khoán hoàn toàn tự tin khi họ đóng góp vào sự phát triển của thị truờng
chứng khoán Việt Nam bằng việc giám sát minh bạch từng tài khoản của các nhà đầu tư.
Thứ hai, áp dụng mô hình hỗn hợp giúp các công ty thành viên giảm được một lượng đáng kể phí hoạt
động chức năng, bởi lẽ khi mỗi nhà đầu tư đều sở hữu một tài khoản riêng biệt, hệ thống máy tính đa
dạng hóa dễ dàng tùy biến để quản lý, điều chỉnh cho phù hợp với đặc điểm tình hình của từng tài
khoản hơn. Mọi hoạt động đều diễn ra suôn sẻ, “chỉ cần cập nhật vào hệ thống, hệ thống sẽ tự động
xử lý và các phòng ban hỗ trợ hoàn toàn thảnh thơi”.
Thứ ba, các công ty chứng khoán không sẽ quan tâm đến phí dịch vụ nhiều, vì Trung tâm lưu ký hoạt
động vì mục tiêu phi lợi nhuận, và nhà đầu tư là người lợi trước tiên. Phí dịch vụ cố định khoảng 0,2%
nhưng đa số các công ty thành viên đều không thu phí hoặc giảm phí như một phương thức để chiêu
khách.
Và điều cuối cùng cũng là quan trọng nhất, Chính phủ có thể ưu thích áp dụng mô hình này như một
cách thức để giám sát nhà đầu tư thông qua việc nắm biết chính xác và đầy đủ tình hình tài khoản
chứng khoán của họ. Bởi lẽ, thật khó để mà đoán xét được thành viên Hội đồng quản trị các công ty có
đang giao dịch chính cổ phiểu của họ không, và những thông tin nội bộ kiểu như vậy sẽ được giấu
nhẹm đi nếu không có sự quản lý chặt chẽ.
Hệ thống lưu ký chứng khoán ở một số nước trên thế giới
Mô hình lưu ký đơn cấp- tức là các nhà đầu tư sẽ trực tiếp lưu ký và mở tài khoản tại Trung tâm lưu ký
nguon tai.lieu . vn
