Xem mẫu
- Chuẩn bị cho việc đi và viết báo Những ý tưởng cho các bài báo môi trường về bản chất bao gồm cả những ý tưởng tích cực và tiêu cực luôn xoay quanh chúng ta. Bạn có thể tìm thấy chúng bằng cách đi quanh một thành phố hay về nông thôn. Nếu quan sát một cách cẩn thận, bạn có thể phát hiện những vấn đề môi trường làm mọi người quan tâm. Thông thường, ý tưởng của bài báo nảy sinh từ nhiều nguồn khác nhau. Có lẽ phổ biến nhất là các thông cáo báo chí, các báo cáo, các bản tuyên bố của các cơ quan chính phủ và địa phương. Thông cáo báo chí thường cung cấp những đầu mối hấp dẫn để bám sát sự kiện nhằm giúp cho bài báo có chất lượng hơn. Nhiều khi chúng có thể là những điểm khởi đầu cho nhiều bài báo nhưng chưađủ để là bài báo. Việc sử dụng chúng gợi mở các ý tưởng cho bạn. Sau đó phát triển những ý kiến này một cách đầy đủ hơn dựa trên những cuộc phỏng vấn và nghiên cứu trước khi viết về vấn đề này.
- Cũng có thể tìm ra ý tưởng cho các bài báo từ báo cáo của chính phủ. Mặc dù báo cáo thường dài và tẻ nhạt nhưng chúng vẫn là chỉ dẫn tuyệt vời cho một bài báo. Có lẽ bạn phải thật sự nỗ lực để có thể tiếp cận những báo cáo của chính phủ. Nếu như chính phủ yêu cầu các công ty phải có giấy phép về nước, không khí và chất thải nguy hại, bằng mọi cách, bạn phải được xem chúng. Thẩm tra những giấy phép này và so sánh với báo cáo của thanh tra sẽ làm nảy sinh những vấn đề quan trọng. Trao đổi với các quan chức chính phủ cũng mang lại rất nhiều lợi ích. Những gì họ nói góp phần và làm cho bài báo có thêm nhiều thông tin tốt. Trong tình huống khác, họ có thể kín đáo cho lời khuyên về một vấn đề để bạn có thể viết tốt hơn. Thậm chí họ tiết lộ những thông tin vì mục đích riêng của họ và có thể giúp bạn viết được một bài báo quan trọng. Không nên cố gắng trao đổi chỉ với các quan chức cấp cao nhất. Một phóng viên môi trường cho biết một số bài báo thành công của anh ta thường xuất phát từ những thanh tra có cấp bậc thấp hoặc nhân viên trong các công ty môi trường. Họ có thể mách bảo về những gì công ty đang làm và các áp lực chính trị họ phải chịu đựng như thế nào. Những người làm việc ở các ban, phòng y tế địa phương và của nhà nước cũng có thể cung cấp ý tưởng có giá trị như nguyên nhân cơ bản gây ung thư cũng như ảnh hưởng của những chất gây ô nhiễm hay thuốc trừ sâu. Đôi khi quan chức các nghiệp đoàn cũng có thể cho biết những vấn đề sức khỏe, nghề nghiệp và môi trường ở một số nhà máy. Do đó, nên chú ý lắng nghe họ một cách cẩn thận. Những tin tức đầu mối từ họ có thể rất có ích cho việc chuẩn bị bài báo. Các tổ chức quốc tế cũng là những nguồn tin tốt cho bài báo khi họ thường xuyên phát hành thông cáo báo chí và báo cáo. Một nơi lí tưởng khác để tìm kiếm thông tin cho các bài báo là những ấn phẩm về môi trường được xuất bản bởi nhiều tổ chức của Liên Hợp Quốc như ESCAP,
- UNEP, FAO, và WHO. Những ấn phẩm như vậy không chỉ tập trung nhiều vấn đề mà còn cung cấp toàn cảnh từ đó có thể đánh giá hành động của chính phủ. Những ấn phẩm này thường chứa đựng tên của các nguồn tin cho bài báo. Một số tổ chức nhỏ khác hoạt động trong các lĩnh vực công nghiệp, lao động, các trường đại học, v.v..., cũng có thể cung cấp thông tin và ý tưởng cho bài báo. Không nên bỏ qua những nguồn tin về lĩnh vực công nghiệp nếu muốn viết một cách chính xác về các hoạt động ở lĩnh vực này. Kinh nghiệm cho thấy các cơ sở công nghiệp nhà nước thường ngại tiếp xúc với báo chí trong khi khu vực công nghiệp có vốn đầu tư của nước ngoài, một số công ty đa quốc gia, chỉ cung cấp thông tin khi được hỏi. Những công ty này có nhiều chuyên gia môi trường giỏi và họ có thể cung cấp những nguồn thông tin có cơ sở hoặc giải thích khi cần. Một nguồn ý tưởng tốt khác cho các bài báo môi trường là giáo sư ở các trường đại học. Các nhà khoa học nghiên cứu về sinh học biển, sinh thái, ô nhiễm không khí, địa chất học, lâm nghiệp, thủy học, sinh học và trong nhiều lĩnh vực khác. Ngoài việc cung cấp những gợi ý cho các bài báo, các nhà khoa học còn có thể giải thích những định nghĩa kỹ thuật cho bạn và cung cấp những thông tin quan trọng cho nhiều bài báo khác. Những dự án nghiên cứu của họ có thể là nguồn tin duy nhất của một bài báo hoặc có thể đáp ứng một phần của bài báo lớn hơn về một vấn đề môi trường. Ngoài ra, khi họ nắm vững những thông tin cập nhật trong lĩnh vực mà họ đang làm, họ có thể giúp đánh giá những gì người khác đã thực hiện được hoặc phát ngôn về tình trạng môi trường hiện nay. Một danh sách liệt kê các dự án nghiên cứu tại một trường đại học sẽ có thể làm nảy sinh ý tưởng tốt cho khởi đầu một bài báo. Một số khoa hay trường đại học cũng xuất bản những tạp chí nghiên cứu hay bản tin.
- Những tạp chí khoa học cũng được các trường đại học xuất bản độc lập. Trên thế giới có rất nhiều tạp chí khoa học nổi tiếng được các nhà khoa học và môi trường quan tâm. Những ấn phẩm này có thể cung cấp thông tin có giá trị trong việc phát triển các ý tưởng. Tuy nhiên độc giả chủ yếu của những ấn phẩm này là nhà khoa học và chuyên gia kỹ thuật. Vì vậy nhà báo sẽ thấy những ấn phẩm này rất khó "nhằn". Nên nhớ những bài báo xuất hiện trong phần lớn tạp chí khoa học đã được xem xét bởi những nhà khoa học khác trước khi chúng được đăng tải. Do đó có thể tin thông tin từ những bài báo đó có tính chính thống. Tuy nhiên, không nên sử dụng chúng như những thông tin chính trong bài báo của bạn. Để chắc chắn, nên tiếp cận với các nhà nghiên cứu có liên quan cũng như nói chuyện với tác giả. Những bài giảng và những sinh hoạt khoa học là nguồn hấp dẫn khác để khai thác thông tin. Các cơ hội này không chỉ giúp bạn nghe những gì mọi người nói mà còn cho phép bạn xây dựng quan hệ. Một nguồn ý tưởng khác là từ chính những bài báo được đăng trên báo quốc tế và địa phương. Thông thường một bài báo chỉ tập trung vào một khía cạnh của vấn đề trong khi nhiều khía cạnh khác bị bỏ qua do không phải là trung tâm của sự kiện theoquan điểm của tờ báo đó. Đọc cẩn thận có thể phát hiện một hoặc vài thông tin quan trọng khác ẩn dưới thông tin chính trong bài báo đã đăng. Hơn nữa, bài báo về vấn đề môi trường ở một nước khác có thể khích lệ bạn kiểm tra những vấn đề tương tự có tồn tại ở nơi bạn sống không. Ví dụ, báo “Sức Khoẻ và Đời Sống” số cuối tháng 10- 2004 có bài viết về nạn rác thải y tế. Bài báo nêu lên thực trạng về sự gây ô nhiễm môi trường sống của dân đô thị. Sau đó báo “Người Lao Động” số đầu tháng 11-2004 cũng có bài viết về vấn đề này nhưng dưới góc độ bảo vệ sức khoẻ cho người lao động trước nạn xả rác thải y tế bừa bãi của các cơ sở y tế. Có thể tác giả của báo “Người Lao Động”
- tham khảo và khai thác đề tài rác thải y tế của báo “Sức khoẻ & Đời sống”. Nhưng họ có cách thể hiện khác, phù hợp với đặc trưng của báo mình. Bài báo cũng gây được sự chú ý của dư luận. Cũng với ý nghĩa trên, có thể khai thác đề tài, tìm tư liệu để thực hiện các bài viết về môi trường qua các loại sách về đề tài môi trường, hoặc các đề tài gần gũi với vấn đề môi trường. Thậm chí ngay cả các loại sách vở, tạp chí về các lĩnh vực khác như văn học, lịch sử, kinh tế, chính trị, v.v. vẫn có thể khai thác những ý tưởng, đề tài để thực hiện những bài viết báo về môi trường. Ví dụ, qua cuốn truyện viết cho thiếu nhi “Mùa Hè Cuối Cùng” của nhà văn Đào Hữu Phương, ta có thể thấy bối cảnh dòng sông Mã chảy qua vùng quê Thanh Hoá, đoạn sông qua huyện Thọ Xuân xưa kia là một dòng sông rất trong xanh thơ mộng, là nơi bọn trẻ chăn trâu có thể đằm mình tắm táp và bơi lội suốt ngày. Nhưng hiện nay đoạn sông trên bị ô nhiễm khá nặng nề bởi nước thải của nhiều nhà máy, trong đó có nhà máy đường, nhà máy giấy, v.v . đóng trên địa bàn địa phương. Bọn trẻ từ lâu không dám bơi lội trên dòng sông không còn trong xanh như xưa. Những đàn cá chết nổi lập lờ trắng bụng trên con sông là một lời cảnh báo nặng nề đối với sự tàn phá của con người. Đọc qua cuốn truyện viết cho thiếu nhi, người cầm bút có thể rút ra nhiều ý tưởng, đề tài cho các bài báo viết về môi trường của mình. Cuối cùng, nhưng không phải là ít nhất, trong danh sách những địa điểm dễ thu thập các thông tin cần thiết để viết báo chính là cặp cất giữ tài liệu của chính bạn. Bạn có thể đưa ra những chủ đề cho bài báo của mình bằng cách đọc và lựa chọn tài liệu về những đề tài môi trường mà bạn có thể sử dụng như tài liệu tham khảo. Bạn cũng có thế sử dụng phương pháp này để chuẩn bị cho những tin tức và những bài báo đặc tả môi trường tiềm tàng rất lâu trước khi bài viết được thực hiện. Lựa chọn rất nhiều trong số những đề tài tin môi trường chung nhất để viết và hãy nỗ lực tìm kiến tư liệu để đọc. Sau đó hãy lưu giữ tư liệu cho đến khi bạn cần đến
- nó hoặc cho đến khi bạn có cơ hội ngồi xuống và bắt tay vào xây dựng ý tưởng cho một bài viết mới. Hãy đảm bảo bổ sung thường xuyên kho tư liệu của bạn. Ở Việt Nam, lâu nay tồn tại tình trạng phụ thuộc quá mức vào việc sử dụng nguồn tin từ các quan chức chính phủ bởi có thể tìm kiếm được họ khá dễ dàng và họ được coi là những nguồn tin đáng tin cậy. Do các quan chức chính phủ bận rộn với việc điều chỉnh và thực thi các luật môi trường cũng như chỉ đạo các chương trình môi trường nên họ sẽ luôn luôn là những nguồn tin chính cho các bài báo của bạn. Tuy nhiên, sẽ là sai lầm nếu chỉ bị hút về một nhóm nguồn tin mà bỏ qua những nguồn tin tức tốt khác nếu không muốn nói hơn. Nên nhớ các vấn đề môi trường được bộc lộ ở rất nhiều phương diện. Vì vậy quan chức chính phủ không phải là nguồn tin duy nhất mà bạn cần liên hệ. Các tổ chức quốc tế có thể cung cấp những thông tin giúp cho việc đưa vấn đề của quốc gia vào bức tranh toàn cầu. Các thành viên, các nhà tư vấn, tình nguyện viên của các tổ chức phi chính phủ có thể rất hiểu biểu về các vấn đề môi trường địa phương và quốc gia. Các nhà khoa học làm việc trong lĩnh vực công nghiệp có thể cung cấp phân tích khoa học chính xác về các sự kiện. Khi một ngành công nghiệp công ty được nhắc tới trong một bài báo về môi trường, hãy cân nhắc phỏng vấn các nhà khoa học và những người đại diện của các công ty khác cùng một lĩnh vực sản xuất để tìm hiểu một quan điểm khác. Các giáo sư của các trường đại học thường có thể giải thích các phương diện khoa học, xã hội, sức khỏe và chính trị của các sự kiện môi trường những tác động của nó sâu hơn là đại diện các cơ quan chính phủ bởi vì những nghiên cứu của họ đã khiến họ trở thành những chuyên gia trong những lĩnh vực đặc biệt này. Khai thác thông tin từ các nhà khoa học ở các trường đại học như những nguồn thông tin đòi hỏi phải nỗ lực, nhưng nó lại rất đáng giá. Tìm ra một nguồn tin mong muốn nói
- chuyện với bạn và sau đó họ có thể giới thiệu bạn tới một nguồn thứ hai, giúp bạn phá bỏ đi những rào chắn mà tự bạn không thể vượt qua được. Cũng nên nhớ một giáo sư đại học có thể là một nguồn tin vô tư nhất mà bạn có thể tìm được. Ngoài nguồn tin tiêu chuẩn nói trên, nên tiến hành phỏng vấn những người có liên quan vào sự việc mà bạn đang đề cập. Ví dụ, hãy nghĩ đến nạn nhân tiềm tàng của một sự cố môi trường nào đó và liên hệ với họ. Đôi khi những người biết rõ những gì đang diễn ra lại không xuất hiện ngay lập tức. Chẳng hạn, đối với những bài báo viết về ô nhiễm không khí, hãy kiểm tra với các phi công, những người làm công tác lâm nghiệp (là những người biết việc cây cối đang bị chết dần đi do ô nhiễm bởi khí thải động cơ), những người làm vệ sinh cửa sổ. Đối với những bài biết về ô nhiễm nước, cần phải kiểm tra với những người đánh cá, các thuyền trưởng, v.v... Đưa người dân bình thường hay những “nạn nhân” vào trong bài báo của bạn có mối nguy hiểm của nó. Họ có thể cung cấp cho bạn những lời trích dẫn hoa mỹ, không chính xác. Họ có thể không có ý định làm bạn sai nhưng chẳng qua họ không biết toàn bộ tình hình. Tuy nhiên, nếu bạn biết rõ những thiếu sót của họ, việc đưa những người bình thường vào bài báo chỉ làm cho bài báo tốt lên mà thôi. Tóm lại, việc sử dụng các nguồn tin khác nhau bao gồm sách vở, tạp chí định kỳ và con người là rất quan trọng. Tuy nhiên, phóng viên, đặc biệt là phóng viên tổng hợp, chỉ sử dụng một hoặc hai nguồn tin cho các bài về môi trường. Nguyên nhân của điều này thường do thời hạn ngắn. Nhưng nguyên nhân quan trọng khác là bản thân phóng viên không biết tìm ra các nguồn tin có ích. Một nhà nghiên cứu truyền thông nói, một phóng viên khi xử lý vấn đề phức tạp dưới áp lực thời hạn thường phải chấp nhận những gì nguồn tin đã cung cấp. Nếu những nguồn tin này là không chính xác và có khuynh hướng lệch lạc, thành kiến, chúng sẽ làm lạc hướng cả phóng viên lẫn độc giả.
- Khi biên tập viên phân cho phóng viên chịu trách nhiệm rất nhiều việc ngoài mảng môi trường, phóng viên không có thời gian để gây dựng nguồn tin để giúp họ làm sáng tỏ thông tin. Hầu hết những người viết về môi trường nhiều kinh nghiệm thường nuôi dưỡng những nguồn để có thể giúp họ đánh giá tin tức và cung cấp những trích dẫn hay cho các bài báo. Tuy nhiên, chính điều này cũng gây phiền phức. Phóng viên môi trường nhiều kinh nghiệm cần phải thận trọng khi quá gần gũi với những nguồn tin yêu thích của họ. Ví dụ, khi một giáo sư đại học hiểu biết nhiều trở thành một nguồn tin có giá trị rất lớn đối với phóng viên. Nhưng một khi nguồn tin đó có quan điểm riêng, phóng viên phải thận trọng, không nên truyển tải quá nhiều quan điểm đó. Thêm vào đó, nếu phóng viên chỉ phụ thuộc vào một vài nguồn tin, họ có nguy cơ bảo vệ những nguồn tin đó quá mức mà không kiểm tra đầy đủ thông tin được nguồn tin cung cấp. Một vấn đề nữa đối với những nguồn tin nay là phóng viên có xu hướng sợ hãi họ. Một phóng viên nói: Xu hướng đáng lo ngại là tin vào bất kỳ ai có học vị tiến sĩ hay bác sĩ. Nhiều người tự cho rằng các "học hàm học vị" biết hết những gì họ đang nói. Rất hiếm khi chúng tôi nghĩ rằng nhà khoa học hoặc là sai hoặc là tự thỏa mãn với mình. Chính vì lòng tin "đơn phương" này, phóng viên có thể bị lạc hướng.
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học