Xem mẫu
- CHÙ QUYÈN CÙA VIÈT NAM Ò TRlTÒNG SA TRONG CÀC THÈ KY XVII, XVIII, XIX Nguyin Quang Ngpc' 1. Cùng vói Hoàng Sa, Trudng Sa là ngu truòng truyèn thóng cùa cu dàn Sa Huynh, Chàmpa /./. Ljch su Viét Nam dugc md diu bang sy ra ddi cùa ba vuomg qudc ed dai diu tién là là nude Vàn Lang - Àu Lac d mièn BIC, nude Làm Àp - Chàmpa d mièn Trung va nude Phù Nam d mièn Nam. Càc vuong qudc này cùng ed chung mdl dai Bién Ddng, dèu ty nhàn nguèn gèc bién va trong thyc té, bién dà giù vai trd hél sue quan trgng trong ddi séng kinh té, chinh tri, xà hgi, thàm chi quyét djnh sy hung thinh bay suy tàn cùa moi vuomg qudc. Trèn nèn tàng cùa vàn hda Sa Huynh thugc vào Sa ky thdi dai de Sll, vàn hda Chàm va vuomg quéc Chàmpa hình thành va phàt trién. Chù nhàn cùa vuomg quéc Chàmpa là ngudi Chàm, vón ed nguèn gèc tu ngudi Sa Huynh, ndi tiéng Malayo- Polynesien. Ngudi Sa Huynh - Chàmpa là cu dàn bàn dja cùa dai dal ven bièn mién Trung Vigt Nam dà chgn con dudng tién ra bién, khai thàc ngu trudng Hoàng Sa, Trudng Sa làm con dudng song cùa cgng ddng. Tu nàm 1993 dén nàm 1999, Vi?n Khào ce hgc thugc Vign Hàn làm Kboa hgc xa hgi Vi?t Nam dà hai lln khai quàt trèn càc dào Trudng Sa Ldn, Nam Yét, Sinh Tón, San Ca va nhièu lln dièu tra, thàm sài sàu dào khàc thugc quin dào Trudng Sa, da phàt hi?n dugc nhièu di tich, di vài thugc thdi dai Sit sdm (lucmg duomg vói vàn hda Sa Huynh mudn - Chàmpa sdm d ven bién mièn Trung Vigt Nam). Trèn càc dào này, Khào ce hgc cdn tim dugc càc mành gém su ed nièn dai lù thè ky XIII-XIV dén thè ky XVII-XVIII, là nhùng mành boa vàn chim dudi men, nhùng mành trdn bài bdi màu sd-cd-la cho dén nhùng mành ve boa lam mudn. Day là chùng tich bién nhién ve càc boat ddng qua lai, làm àn va cu trù cùa cà cu dàn tién su Viét Nam QÙng nhu cùa ngudi Vi?l Nam trong nhièu thè ky lièn lyc cho dén ngày nay d Trudng Sa. 1.2. Thu tjch ce Trung Quéc ggi khu vyc vjnh BIC Bd gin vdi nhà nude Vàn Lang - Àu Lac là bién Giao Chi (Giao Chi duomg x FA >f ); tiép nei bién Giao Chi • GS.TS, Vién Vi?! Nam hgc va Kboa hpc phàt trién, Dai hpc Quòc già Ha Nói. 424
- CHIJ QUYÈN CÙA VIÉT NAM Ò TRUÒNG SA... ve phia Nam là bièn Chàmpa (^ià. ;^Chièm Thành duang). Vùng bién Chàmpa truyèn thóng tuong duang vdi khu vyc bién dào lù bd bién Trung Bd va Nam Trung Bd Viét Nam kèo ra giùa Bièn Dòng là vùng ngudi Chàm va vucmg qudc Chàmpa da thyc su làm chù lù nhièu ddi. 1.3. Nhièu bàn dò hàng hai phuomg Tày dành dàu d khu vyc phia nam quIn dào Pracel (Paracels) tuong duang vdi quàn dào Trudng Sa là Baxos de Chapar (bài dà ngàm Chàmpa) va Puh Capaa (dào cùa Chàmpa), trong dd tièu biéu nhàl là càc bàn dò cùa nhà Dia ly hgc Uà Lan G. Mercator ( 1569) ve quIn dào Hoàng Sa giòng nhu hình mot con dao dai dugc ghi chù bang hai nhóm lù "Baixos de Chapar" (Bài ngàm Chàmpa) d phia trèn va "Pulo Capaa" (dào cùa Chàmpa) d phia dudi... Dàc biél bàn dd Chàu À cùa Johann Matthias Hase (ve nàm 1730, xull bàn lai Nuremberg, Due nàm 1744) ve quàn dào Hoàng Sa phàn biél rll rd vdi càc dào ven bd nhu I.Campelo (Cu Lao Chàm), I.Ubi (Hdn Khoai), I.Condor (Cdn Dào), I.Gabie (Cu Lao Xanh)... nhung khdng ghi là Pracel bay Paracels ma lai ghi là I.Ciampa (dugc biéu là dào cùa Chàmpa bay dào thugc Chàmpa). Loai bàn de này Ihùa nhàn mdi quan he hùu co cùa vùng giùa Bièn Ddng vdi vùng duyèn bài dèi di^n vón thugc vuomg qudc Chàmpa (nèn ed nhièu bàn dò dà dành diu toàn bd khu vyc duyèn bài mién Trung Viét Nam là Costa da Pracel bay Costa de Pracel (Bd bién Hoàng Sa) trong mòi luomg quan vdi quàn dào Pracel (Paracels) d ngoài khai'. Nhu thè, luy khdng lìm Ihày vàn bàn tuyén bd chù quyèn, nhung trong thyc té, ngudi Chàm va vuomg qudc Chàmpa vdi nhùng boat ddng muu sinh va cugc sdng gin bd màu thjl trèn càc vùng bièn dào lù càc dào ven bd cho dén càc quIn dào giùa Bièn Ddng va nam Bièn Ddng dà dugc thùa nhàn nhu là chù nhàn chàn chinh va duy nhàl cùa càc vùng bièn dào này. 2. Dgi Hoàng Sa va nhihig boat dgng chù quyèn d Truòng Sa 2.1. Nàm 1471, vua Le Thành Tdng (1460-1497) td chùc mdt cugc tàn cdng quy md ldn dành bai vucmg Iriéu Vijaya cùa Chàmpa va md rdng dudng bd bién dèn nùi Dà Bia (Khành Hda). Nàm 1490, dng cho boàn thành bàn dd toàn qudc Den thè ky XVIII va dàu thè ky XIX, tuy dà co su phàn tàch chinh xàc pham vi va vj tri uung tàm cùa quàn dào Hoàng Sa à khoàng 15° dén 17° vT Bàc; 111° dèn 113° kinh Dòng (GutzIafT, 1848) hay tu 15°46' dén i7°6- vT Bàc va 11 r i 2 ' dén 112''42' kinh Dòng (J.White, 1823), nhung nguòi ducmg thdi van mò tà ve tòng thè nò bao gòm mot phàn phia Bàc cùa quàn dào Trudng Sa: "Quàn dào Paracels dà tu xua va chàc chàn là cho dén tàn rat gàn day dà tùng làm cho càc nhà hàng hai kinh hai, dugc miéu tà nhu là mot dai lièn tue nhùng hòn dào thàp, bài dà ngam san ho, bài càt, trai dai lù 12° dén 17° vT Bàc theo huóng Bàc-Dòng Bàc va Nam-Tày Nam, hgp thành mot hình dang tuòng tugng giòng nhu mot bàn chàn nguòi..." (A voyage to Coehinchina, p 95-96). 425
- VIÉT NAM HQC - KY YÉU HQl THÀO QUÓC TÉ LÀN THÙ TU ggi là bd Hèng Due bàn de (;it ;f.t ^ S ) tich hgp ili cà càc vùng dal lièn va bién dào vào lành thè Dai Viét, khdng chi kbàng djnh sy tiép ndi truyèn thdng, ma cdn thè bién y chi vuom ra khai chiém toàn bd vùng bièn dào cùa vuong qudc Chàmpa trudc day. 2.2. Vào diu thè ky XVII, chùa Nguyèn Phùc Nguyén (1613-1635) phàt trién thuang càng Hgi An, dly manh giao thuang qudc tè, md rdng lành ihd xuòng dén mièn Dòng Nam Bò, dal ra dòi Hoàng Sa # YY F^ khai thàc va quàn ly khu vyc giùa Bién Dòng. Dòi Hoàng Sa ben canh chùc nàng tran giù quàn dào Hoàng Sa là chù yéu, van co nhiém vy mó ròng boat dòng xuòng khu vyc quàn dào Trudng Sa, tién theo xu hudng md rdng lành thd, lành bài xudng phia Nam cùa quòc già Dai Viét. Càc sàch Toàn tàp An Nam lo cùa De Bà Gòng Dao (1686), Phù Bién top lue cùa Le Quy Dòn (1776); Dgi Viét su k}> tue bièn (1676-1789) cùa Quéc su vién thdi Le Trjnb, Dgi Nam thue lue tién bién cùa Qudc su quàn Iriéu Nguyèn... dèu chép dén ddi Hoàng Sa va boat ddng cùa ddi Hoàng Sa trèn mdl ngu trudng rdng ldn d giùa Bién Ddng dugc ggi chung là Bài Cài Vàng gdm "nhièu cu lao, càc nùi linh tinh hom 130 nggn, càch nbau bing bién, lù hdn này sang hdn kia boàc di mdl ngày, boàc vài canh Ibi dén. Trèn nùi ed che ed sudi nude nggl. Trong dào ed bài cài vàng dai ude hom 30 dàm, bIng phàng, rdng ldn, nude trong sudi day". Hoà ihugng Trung Quéc Thich Dai San trong sàch Hai ngagi ky su dugc boàn thành vào nhùng nàm cuéi thè ky XVII cùng cho biél Van Ly Trudng Sa là "bài càt rdng dén tram d$m, chiéu dai thàm thim ching biél bao nhièu ma ké" va md là boat dgng cùa dgi Hoàng Sa trèn vùng bién rll rdng ldn này'. Nàm 1701, càc giào sT ngudi Phàp trèn tlu Amphilrile cùng trèn ca sd xàc nhàn boat ddng cùa ddi Hoàng Sa ma khing djnh Paracel (vùng bién dào rdng ldn hom quàn dào Hoàng Sa bièn nay) "là mot quIn dào thugc ve vuomg quéc An Nam. Dd là mdl bài dà ngàm khùng khièp ed dèn hàng tram dàm, rll nhièu lln dà xày ra càc nan dàm tàu d dd. Nd trai dgc theo bd bién xù Dàng Trong"". Nhu vày, càc tu liéu thè ky XVII, XVIII cùa cà Viét Nam, Trung Qudc va phuomg Tày dèu chép thóng nhll ve sy bièn dién cùa ddi Hoàng Sa vào thdi ky dàu cùa càc chùa Nguyèn trèn vùng Bài Càt Vàng (hay Hoàng Sa, Dai Trudng Sa, Van Ly Trudng Sa), lly quàn dào Hoàng Sa làm trung làm, nhung pham vi boat ddng trong thyc té md rdng xuóng phia Nam tuang duang vdi càc cum dào d phia bac va trung làm cùa quàn dào Trucmg Sa bièn nay. 1. Thich Dai San, Hai ngogi ky .su, Vién Dai hoc Hué, Ir. 125. 2. Jean.Yves Clayes, .Journal de Voyage aux Paracels (Indochine No 45, 1941, tr.7). 426
- ^ CHÙ QUYÈN CÙA VIÉT NAM Ó TRUÒNG SA... 2..\ Sàch /'//;/ Bién igp lue ci o bièt khu vyc phia nam cùa Dai Trudng Sa (tue phii nam quàn dào Hoàng Sa) la xù Bàc Hai, Ihuòc pham vi boat dòng cùa dòi Iloaig Sa trudc day: "Phu (,)uang Ngài a ngoài cùa bièn xà An VTnh huyèn Binh Sai ed nùi ggi là Cu Lao Ré : phia ngoài nùa lai ed dào Dai Lrudng Sa, trudc kia ed ihièi. hai vài va nhùng hoà vài cùa tàu, làp dòi Hoàng Sa de lly, di 3 ngày 3 dèm Ibi ndi dèn. là chò gàn xù Bàc Mài"'. 2.4. 1 ù dàu thè ky XVI11 trong thu tjch va bàn dò co Viét Nam dà bude diu ed sy )hàn bièt hai quàn dào Trucmg Sa vdi Hoàng Sa. Sàch Dgi Nam thirc lue tién biél cho bièt sau khi Mac Cùu dàng dlt Uà Tién cho chùa Nguyèn Phùc Chu va duo: chùa Nguyén Phùc Chu cho làm Tdng binh Irln Ha Tién, "mùa ha thàng 4 |nàn 1711], Tdng binh tran Uà Tién là Mac Cùu dén cùa khuyél la an. Chùa bau ihumg. Sai do bài càt Trutmg Sa (-^ vy -i^ ^^ Trudng Sa hai chù) ngin dai rdng hepbao nhièu"'. Tu khi Ha Tién trd thành lành thè cyc Nam cùa Dàng Trong, lù Ha Tién Ihuyèn ve tinh dd Dàng Trong pbài qua cùa vjnh Thài Lan rèi ngugc lèn phia Bàc. Vùng biél dào mdi dugc già nhàp vào lành bài Dàng Trong dugc ngudi vùng dlt cyc Nan ggi chung là Bién BIC (Jb ^è BIC Hai). "Trudng Sa bài chù" hay "BIC Hai" dèulà cac lèn ggi khàc nbau cùa quàn dào Trudng Sa. 3. Bòi Bàc Hai va nhiém vu tran giù càc vùng bién dào phia nam Bien Dòng du-d su-kiém quàn cùa dgi Hoàng Sa S.l. Thè ky XVII va nùa diu thè ky XVIII là thdi ky ngudi Viét nhanh chdng hoài thành cdng cugc Nam tién. DÓng thdi vdi qua Irình khai chiém toàn bd vùng Nan Bd là sy md rdng lành bài xuéng khu vyc phia nam Bién Ddng va vjnh Thài Lan. Quàtrinh khIng djnh chù quyèn cùa Dàng Trong d trèn dlt Nam Bd cùng dèng thdi là qià irinh xàc làp va bào ve chù quyèn cùa chùa Nguyén d càc vùng bién dào này. Nàm 1698 dinh Tran Bièn dugc thành làp ed nhiém vy khdng chi cai quàn toàn bò Ihu vyc huyén Phirdc Long d phia ddng sdng Sài dòn, bao gèm càc linh Dèng Nai Binh Duomg, Binh Phudc, Bà Ria - Vùng Tàu hién nay ma ili cà càc dào, quIn dàod ven bd va ngoài khai linh lù bd bién de ra. Nàm 1702, theo sàch Dgi Nam thm lue tién bièn ed 8 chièc Ihuyèn cùa ngudi Anh do Nhll ban Td Thich Già Thi 1. Lt Qu> Dòn, Toàn tàp (Phù Bién tgp lue). T.l, Bàn dich Nxb KHXH, Ha Nói, 1977, tr. 116. 2. Qiòc s-r quàn trièu Nguyèn: Dgi Nam lime lue, T.l, Nxb Giào due. Ha Nói, 2002, tr. 126. Ciào su Tran Kinh Hòa cùa Dai Loan trong còng trình nghién cùu Khào eiru lai lich .su quàn da) Tà Sa vd quàn dào Nam Su (tiéng Nhàt) cùng giài thich rò va khàng djnh day là lan dàu liei djiì danh Truòng Sa xuàt hién gàn \ai lich su thuc thi chù quyèn cùa chùa Nguyèn. Tuy nhèn tJ lièu khóng cho bièt kèt qua do ve. khào sàt cu the. 427
- VIÉT NAM HQC - KY YÉU HÒI THÀO QUÓC TÉ LÀN THÙ TU chi huy cùng khoàng hom 200 linh dành chiém Cdn Dào, àm muu chiém ddng làu dai. Chùa Nguyèn Phùc Chu (1692-1725) giao cho Trucmg Phùc Phan tò chùc dành duéi quàn Anh va thàng 10 nàm 1703, Truang Phùc Phan da boàn thành xuàt sàc nhiém vy'. Day là Irang su ve vang md diu cho truyèn thdng bào vg chù quyèn bién dào cùa Nam Bd. 3.2. Sy phàt trién nhanh ve phia nam cùa cà lành thè lan lành bài va yéu càu mdi cùa cdng cugc bào ve chù quyèn bién dào khién cho ddi Hoàng Sa khdng thè bao quàt toàn bd càc vùng bién dào d giùa va nam Bién Ddng. Chùa Nguyèn Phùc Chu vi thè dà quyét djnh làp Ihém ddi BIC Hai dàc Iràch quàn ly, khai thàc va bào ve càc vùng bién dào vùa mdi dugc lich hgp vào lành bài cùa Dai Viét. Hoat ddng cùa ddi BIC Hai dugc duy tri suol thdi càc chùa Nguyèn tiép theo va vuomg Iriéu Tày Som. Le Quy Ddn cho biél: "Hg Nguyèn lai dal ddi BIC Hai, khdng djnh bao nhièu sull, hoac ngudi Ihdn Tu Chinh d Binh Thuàn, boàc ngudi xà Cành Duang, ai linh nguyén di Ibi cip gily sai di, mién cho lièn suu cùng càc tién tuàn dd, cho di ihuyèn càu nhd ra càc xù BIC Hai, cu lao Cdn Ldn va càc dào d Ha Tién, lìm lugm vài cùa làu va càc thù dèi mèi, hai ba, bào ngu, bài sàm, cùng sai Cai ddi Hoàng Sa kiém quàn"l Dia bàn hoat ddng cùa ddi BIC Hai tuong duomg vdi khu vyc quIn dào Trudng Sa va khu vyc bién dào phia nam, cyc nam, tuy boat ddng dgc làp, nhung ve nguyén tic ddi BIC Hai van chju su quàn ly cùa ddi Hoàng Sa. 3.3. Ben canh ddi BIC Hai, vln theo ghi chép cùa Le Quy Ddn, d càc dja phuang, chùa Nguyén cdn làp ra nhièu dgi khàc de phèi hgp khai thàc, quàn ly bien dào: "Phù Quy Nhan Ibi càc cùa bién Tàn Quan, Thdi Phù, Nude Nggl, Nude Man dèu ed dào nhièu yèn sào, làp ddi Thanh Chàu de lly. Ngoài bién phù Binh Thuàn Ibi ed nùi ggi là Cdn Ldn, rgng mly dàm, cùng nhièu yèn sào. Ò ngoài nùa ed nùi ggi là Cu Lao Khoai, trudc ed nhièu bài vài va hda vàt cùa tàu, làp ddi Hai Mdn de lly"-'. Dàc bièt, d khu vyc dào Cdn Ldn sau chién Ihing quàn Anh nàm 1703, chùa Nguyén Phùc Chu cho tè chùc lai lyc lugng bào ve dào chat che ban, nhung ve càn bàn vln theo phuang Ihùc tè chùc nùa quàn sy, nùa dàn sy. Theo Trjnb Hoài Due trong sàch Già Dinh thành thóng chi ibi "Dàn d dào ly kél lai làm binh sì, ggi là Tiép Nhll, Tiép Nhj, Tiép Ba ddi, tryc thugc dao Cln Gid, ed dù khi gidi de giù gin dlt ly phdng quàn cudp hung dù Dò Bà, khdng cln kèu ggi che khàc dèn giùp. Dàn linh d day Ihuòmg lly yèn sào, dèi mòi, vich, qué buomg, màm, èc lai lugng, rdi theo mùa ma dàng ndp; cdn lai ibi dành bài bài san nhu cà Idm de sinh song ,4 1. Quéc su quàn trièu Nguyèn: Dgi Nam thuc lue (Tién bién), T.l, sdd, tr. 1 1 5. 2. Le Quy Dòn: Toàn tàp (Phù Bién tgp lue). T.l, sdd, tr. 120. 3. Le Quy Dòn: Toàn tgp (Phù Bién tgp lue), T.l, sdd, tr. 1 16. 4. Trjnh Hoài Due: Già Dinh thành thóng chi, Nxb Tong hgp Dong Nai, 2006, tr. 50. 428
- CHÙ QUYÈN CÙA VIÉT NAM Ò TRUÒNG SA... 3.4. l'heo sàch Dgi Nam thuc lue (Chinh bièn) ibi ngay sau khi thành làp Vmmg Irièi Nguyèn, vua Già Long cho lai làp càc dòi Hoàng Sa, Bàc Hai. Hoat dòng cùa dòi Bàc Mài vàn chù yéu là khu vyc quàn dào Lrudng Sa. Nam 1805, dng cho càc dòi Hoàng Sa, Bàc Hai thugc vào quàn Trudng Dà va linh chll quàn su cùa càc ddi llomg Sa, Bàc Hai dugc de cao ban'. 4. Thay thè chùc nàng cùa càc dgi Hoàng Sa, Bàc Hai, dgi Thùy quàn thuc thi chi quyén trén toàn tuyén bién dào, trong dò ed T r u d n g Sa 4.1. Dudi thdi vua Già Long (1802-1819), chùc nàng quàn sy cùa càc ddi Homg Sa, Bàc Hai tiép lyc dugc nàng cao, mài khàc tùng bude dà ed sy thàm nhàp cùa ddi Thùy quàn vào trong nói bò cùa dòi Hoàng Sa. B I C Hai. Vào thàng 3 nàm 1815, theo sàch Dgi Nam thuc lue, vua Già Long "sai Thùy quàn va dòi LIoàng Sa cud Ihuyèn ra Hoàng Sa de thàm dò dudng bién"". Day là sy phèi hgp giùa ddi Homg Sa, Bàc Hai va ddi Thùy quàn trong mdl nhiém vy chung d Hoàng Sa, Trùmg Sa. Vàn khé hàn dogn mgt phàn dat àphuang An VTnh de ngày 12 thàng 3 nàn Già Long thù 15 (1816) dà cung cip thdng lin cy thè de biéu rò hom ve sy kién này "Nay bàn xà thùa lénh quy làp dòi Hoàng Sa idi Kinh dd nhàn td sai de thi hàm cdng vy, càn dùng dèn le va xin cho Thùy quàn quy vào ddi Hoàng Sa cùng candén sy quyèn gdp cho binh linh trong xà...". Trong ljch su chù quyèn cùa Viét Nam d Hoàng Sa va Trudng Sa, nàm 1816 là ram ed y nghTa hél sue dàc bigt^ Day là thdi diém ma vua Già Long dà thi hành 1. Qiòc su quàn trièu Nguyèn: Dgi Nam thuc lue, T.l, sdd, tr. 634. GS Tran Kinh Hòa trong Kiào cùru Igi lich .su quàn dào Tày Sa va quàn dào Nam Sa (tiéng Nhàt) ciing cho ràng trong v;n bàn sàch Dgi Nam thuc lue dà chép nhàm "Hoàng Sa" thành "Sa Hoàng". Dòi Truòng a theo Tran Kinh Hòa "cùng giòng nhu càc dgi thuyén làm nhiém vu dgc biét trén hién". 2. Qióc su quàn trièu Nguyèn: Dai Nam thuc lue, T.l, sdd, tr. 922. 3. Niièu tàc già phuang Tày dà dành già rat cao boat dòng chù quyén cùa vua Già Long ò H)àng Sa, Trudng Sa trong nàm 1816. Giàm muc Jean Louis Taberd cho ràng: "Vào nàm 1 ; 16, nhà vua [vua Già Long] dà tói long trong càm là cà cùa mình va dà chinh thuc giù chù qiyèn ò càc bài dà này, ma chàc là sé khòng co mgt ai sé tìm càch tranh giành vói òng ta". N. A Dubois de Jancigny nàm 1850, viét sàch nói rò: "Chùng tói chi muòn nhàn xét ràng dà ti 34 nàm nay [tue là tu 1816 dén 1850], quàn dào Paracels (ma nhirng nguòi An Nam goi kCàl Vàng), thàt là mot chòn me cung chàng cbjt nhùng hòn dào nhò, dà ngàm va bài càt iHt su dà làm nhùng nguòi di bién kinh bài va chi co thè ké dèn trong so nhùng dja diém hiang vu càn coi nhàt cùa dja càu, quàn dào dò dà bj càc nguòi xù Dàng Trong chiém giù. Ciùng tòi khóng rò ho co dàt mot ca so nào khóng (co thè vói muc dich là bào ve còng vièc d;nh cà), nhung chàc chàn ràng nhà vua Già Long dà chù tàm dinh thèm doà hoa dóc nhàt VI nhì dò vào chièc vucmg mién cùa òng, bòi vi òng dà xét thày càn thiét phài di lai vièc d^h thàn chiém giù lày quàn dào dò, va chinh vi thè ma nàm 1816 òng dà long trong kéo là cf xù Dàng Trong lèn mành dàt dò". 429
- VIÉT NAM HOC - KY YÉU HQI THÀO QUÓC TÉ LÀN THÙ TU càc bién phàp rll quyét lièi de khIng djnh va bào ve chù quyén cùa Vuong trièu Nguyèn d Hoàng Sa va Trudng Sa, cho nèn dng khdng thè khdng dua lue lugng Thùy quàn hùng manh cùa mình tryc tiép quàn ly va bào ve chù quyèn d càc quàn dào giùa Bién Ddng. Dén day chùc nàng bào ve bién dào bài dàu dugc chuyén lù ddi Hoàng Sa, Bàc Hai sang ddi Thùy quàn. 4.2. Tiép nei va phàt huy truyèn Ihéng va kinh nghiém khai thàc va bào ve bién dào lù thdi càc chùa Nguyén va lù thdi vua Già Long, Mình Ménh ( 1820- 1840) dà dly boat dòng chù quyèn cùa Viét Nam ò Hoàng Sa va Trudng Sa lèn dinh cao nhll so vdi ili cà càc ùièu dai quàn chù Viét Nam. Òng cho trién khai hàng loal càc hình thuc va bién phàp nhu vàng thàm, kiém tra, kiém soàl, khai thàc hda vài va bài san, tè chùc thu thué va cùu hg làu bj nan, khào sài do ve bàn dd, dung miéu thd, làp bia chù quyèn, dyng bài gè de luu diu ghi nhd, Irèng cày de cho ngudi qua lai de nhàn biél... Lyc lugng chù yéu dng dua ra LIoàng Sa, Trudng Sa là ddi Thùy quàn. Tu liéu Chàu bàn ndi ve viéc tè chùc khào sàt do ve bàn dò d Hoàng Sa va Trudng Sa là mdl minh chùng: "Ngày 21 thàng 6 nàm Minh Ménh thù 19 (1838) Bd Cdng tlu: Nay tiép nhàn càc vién Do Màu Thudng, Thj ve Le Irgng Bà thugc ly cùa Bd thin [di thyc hién cdng vu d Hoàng Sa] dà trd ve. Bd thàn dà bdi qua, càc vién dd trình bay lln này [doàn khào sài] dà di dugc 25 dào thugc 3 vùng, (trong dd ed 12 hdn dào [doàn] dén kiém tra lai cdn 13 hdn dào chua tùng dèn). Theo vién din dudng Vù Vàn Hùng Ibi toàn bg xù Hoàng Sa ed 4 vùng, lln này khào dugc 3 vùng, cdn 1 vùng d phia Nam, nqi này càch noi kia khà xa, gid nam Ihèi manh, vige khdi hành dén dd khdng tién, phài dgi gid thuàn Ibi mudn, xin dgi dén sang nàm [cu Ihuyèn] dén dd. Lai xem xét 4 bàn dò mang ve (ed ba bue ve rièng tùng vùng, mdl bue ve chung), cùng mot bàn nhàt ky cùng chua dugc tu sua boàn chinh, xin cho Bd thIn kiém tra ky va sue cho hg chinh sua boàn thién de dàng trình. Lai theo nhùng ngudi này tudng trình thi trong chuyén di này hg dà thu dugc mgt sùng dai bàc bgc dèng, càc loai dà san bd dd, càc loai chim, rùa bién. Nay dà mang ve. [Chùng Ihin] dàm xin làm td làu trình dai thè. ThIn Thang Huy Thàn vàng ménh soan Ihào. ThIn Ha Duy Phièn, ihin Ly Vàn Phùc vàng ménh dgc duyèt"'. 1. Ùy ban Bièn gioì quòc già, Bò Ngoai giao, Tuyin tgp càc chàu bàn trièu Nguyén ve thuc thi chù quven cùa Viét Nam trèn hai quan dào Hoàng Sa va Trudng Sa. Nxb Tri thuc. Ha Nói, 2013, tr. 175. 430
- CHÙ QUYÈN CÙA VIÉT NAM Ò TRUÒNG SA... Vàn ban cho bièt doàn di khào sàt xù Hoàng Sa, nhung thyc tè khào sàt Ibi xù Homg Sa bao gòm 4 vùng ròng ldn. trong dò vùng càch xa ve phia nam, rat khó di, kbòig nàm trong quàn dào Hoàng Sa (theo quan nièm hién nay). ma chic chin thu)C vùng phia bàc quàn dào Truòng Sa. Kèt qua cùa boat dòng do ve bàn de bel sue còng phu này dà dugc phàn ành troig Dgi Nam nhàt thóng toàn do dugc boàn chinh vào khoàng nàm 1838 dudi thd vua Minh Ménh. Bàn dd bude diu dugc ve theo phong càch ve bàn dò hién dai. Nglièn ciru bàn sao Dgi Nam nhàt thèng toàn de' co thè nhàn thiy hình thè Dai Nan gàn giòng nhu nude Viét Nam hién nay. Khu vyc ngoài khai Bién Ddng. hai quài dào Hoàng Sa va Trudng Sa dugc ve chung thành mot cym binh ludi dao kéo dai gdm khoàng ba chyc dào ldn. trong dd Hoàng Sa gém gin hai chye dào d phia bàcdugc ndi lièn vdi Van Ly Trudng Sa (lue Trucmg Sa) khoàng trén mdl chyc dào d pila nam. 4.3. Dù su dyng lyc lugng Thùy quàn là chinh, nhà Nguyèn van huy ddng càc lue lugng dàn binh, binh dinh, bièn binh, ve giàm thành... (chù yéu d khu vyc qué huOTg càc ddi Hoàng Sa, BIC Hai) làm nhiém vy phyc vy va he trg cho thùy quàn Irorg càc cdng vige dan ducmg, khào sàt do ve bàn de, d m mèc, trèng cày, xày dyrg dén miéu... Vi thè, màc dù càc dgi Hoàng Sa, BIC Hai khdng cdn nùa, nhung ngùri dàn dia phuang van lin ring hg dang boat ddng dudi danh nghTa cùa càc ddi Homg Sa, Bàc Hai xua va trong thyc té hg dà de lai rit nhièu dàu In d Trudng Sa. - Td bang do quan Bd chinh, Àn sài tinh Quàng Ngài cip cho Dàng Vàn Xièm va Puomg Vàn Djnh ghi rò: "Theo td tu cùa bg Binh nhàn dugc thàng trudc ed doan trini bay: Vàng theo sic lénh [cùa nhà vua], bd dà tu [cho tinh] chuin bj dièu dòng truci: 3 chièc thuyén ldn, cho tu sua chàc chàn dgi lai kinh, Phài vién va Bièn binh thù} quàn dén trudc de biép ddng nhanh chdng di khào sàt càc xù Hoàng Sa. Hày luài ménh. [Kinh vàng theo, linh thàn] làm le càu khan, [sau dd] dièu ddng, thué 3 chièc thuyén nhanh, nhe d linh cùng càc vài kién theo thuyén, mdi loai dèu cho tu bd [càn lhài|. Lai phài Vù Vàn Hùng. ngudi dugc cu di nàm trudc va chgn thèm dàn phu miei bièn am biéu dudng bién sung làm thùy thù phyc vy trèn thuyén trudc sau, mdi thuyén 8 ngudi, còng 24 nguòi, [dén] mùa tu ha tuàn thàng 3 thuàn giò. Ibi nhaih chóng cho thuyén ra khai... Nay càc viéc lo liéu xong xuòi, Phài vién dà di thuyén dèn. Nay càn cu vào càc y le tuyén lya cùa Vù Vàn Hùng [là] phù hgp, [tinh thàn] thuc hién càp bang choiihùng thùy dàn thao dudng bièn là bgn Dàng Vàn Xièm dàm duomg cdng viéc 1. B.n .sao vào nàm Thành Thài thir nhàt (1907). 431
- VlET NAM HQC - KY YÉU HQI THÀO QUÓC TÉ LÀN THU TU lai Ihuyèn, [bgn Dàng Vàn Xièm] hày di trèn mot chièc Ihuyèn, dàn theo càc thùy thù trong doàn theo Phài vién, Bièn binh va Vù Vàn Hùng dèn Hoàng Sa thuc hién cdng vy. Chuyén di này ed tlm quan trgng dàc biél, càc ngudi phài ddc long thuc hién còng vi^c cho thyc sy Ihòa dàng. Néu sao nhàng, so xuàt tal bj trgng tói. T I I cà sé ngudi bao nhièu dèu lièi ké dudi day. Càc ngudi lai thuyén là bgn Dàng Vàn Xièm, ngudi phudng An Hai huyén Binh Som, Duomg Vàn Djnh, ngucri Ihdn Hoa Diém dugc cip bang trèn day chiéu theo thi hành. Ngày 15 thàng 4 nàm Minh Ménh thù 15 ( 1834)" '. Cuéi vàn bàn ed lièi ké danh sàch 11 thùy thù, gèm 2 ngudi phudng An Hai, I ngudi phudng An VTnh, 2 ngudi Le Thùy Ddng, 1 ngudi Ip Bàn An, 1 ngudi ihdn Thach Oc, xà An Thach, huyén Mg Càch... Nhu vày, cùng vdi Vù Vàn Hùng, Dàng Vàn Xièm chuyén di này ed 5 ngudi thugc càc phudng cùa dào Ly San va hg boat ddng trén càc xù Hoàng Sa lue dd (lue là bao gèm cà quàn dào Trudng Sa hi?n nay). - Tu liéu Hoàng già Chàm thè ky XVIII, XIX cho biél: "... Pici Kob [làng Kok, huyén dào Phù Quy, tinh Binh Thuàn] trình tlu vdi quan phù ve viéc cu 3 chièc thuyén dén Trudng Sa va Hoàng Sa ho trg viéc d m càc mdc gidi theo chi du. Vige này làng Kob dà làp hgp dàn dinh va ngu phù, nhung bay gid bién dòng khòng thè ra dugc, nén làng xin quan phù cho dàn dugc dén thàng 10 sé khdi hành"l Làng Kok là mot làng nim trong vùng qué buomg cùa dgi BIC Hai xua nén co thè hình dung day nhu là hình bòng con lai cùa dòi BIC Hai va nhu vày, dòi Bàc Hai dà làp hgp dugc nhùng ngudi dàn Chàm thao nghè di bién, khai thàc bièn va bào ve chù quyèn cùa Dai Viét d Trudng Sa lù rll sdm. Tuy nhién, bàn làu trình này ed ndi dung phù hgp vdi td tlu cùa bd Cdng ngày 28 thàng 12 nàm Ihièu Tri thù 7 (1847) ve viéc chinh nhà vua cho dinh càc chuyén ra LIoàng Sa, Trudng Sa vi cdng viéc bgn bè hay vi bào gid va viéc nhà vua hàng nàm thudng cu ngudi ra dièu tra tinh hình, d m mèc chù quyèn d Hoàng Sa, Trudng Sa nén boàn toàn ed thè lin boat ddng chù quyèn này cùa cu dàn làng Kok dién ra dudi thdi Thiéu Tri (1841-1847)'. 1. Tuyén tàp càc chàu ban triiu Nguyin ve thuc thi chu quyen cua Viét Nam trén hai quàn dào Hoàng Sa va Truàng .Sa. sdd, tr. 99. 2. TS Thòng Thanh Khành (Trung tàm UNESCO nghién cùu va bào lòn vàn hóa Cham) khai thàc trong kho tu liéu Hoàng già Chàmpa cung càp. 3. Tham khào Tuvén tàp càc chàu ban triiu Nguyén ve thuc thi chù quyén cùa Viét Nam trén hai quan dao Hoàng Sa va Truàng .Sa, sdd, tr. 191 va 199. 432
- CHÙ QUYÈN CÙA VIÉT NAM Ò TRUÒNG SA.. - Ty Due lèn ngòi trong bòi cành vò cùng khòn khó cùa dal nude va vucmg trièi. Cugc chién tranh xàm lugc cùa thuc dàn Phàp va càc thè lyc tu bàn phucmg Tày dà lèn rat gàn. Nàm 1858 lièn quàn Phàp - Tày Ban Nha né sùng lln còng Dà Nàng módàu cugc chién tranh xàm lugc. Dàu nàm 1862 quàn Phàp chiém 3 linh mièn Dóig va dèn giùa nàm 1867 chiém nc^t 3 tinh mièn Tày Nam Ky. Nói bò trièu dinh Ty Due trudc cugc chién tranh xàm lugc cùa thyc dàn Phàp lai yc dyc, chia rè, phàn ra thành càc phài chù chién, chù hda. Nhà vua va trièu dinh dù là ed gang bèi sue nhung vàn khdng thè bào toàn dugc kinh dd va càc vùng trgng yéi trong nói dja, vi thè ma bau nhu trièu dinh Ty Due khdng cdn khà nàng cu càc ddi Thiy quàn, Bièn binh, Ve giàm thành hay dàn binh, binh dinh di gin giù chù quyèn dlt nucc d vùng bièn dào xa xdi. Trong kho chàu bàn nhà Nguyén dugc luu Irù lai Trung tàn Luu trù Qudc già 1, ed mdl bàn de nàm Tu Due thù 22 ( 1869) cho biét: Bd Hg tlu Cd 40 thucmg nhàn trèn Ihuyèn lù Phùc Kién (1 rung Quéc) di Ha Chàu (Singapore) bj ma: can d Van Ly Trudng Sa (lue quàn dào Trudng Sa) va dà dugc cùu giùp. Vua Ty Dù: chàu phè viéc này bd Binh dà tàu trudc rèi. Trong bèi cành lyc linh Nam Ky dà roi/ào lay thyc dàn Phàp, ma lù nhà vua cho dén bd Binh, bd Ho dèu thè hién sy quan tàn day dù, càc lyc lugng cùu bò cùu nan cùa nhà nude van boàn thành su ménh chù nhàl d vùng bièn dào xa xdi này Ihì khcing cdn ed ly do gì de hoài nghi hay phù nhàn ehi quyèn day dù, làu ddi va dich thyc cùa Viét Nam d day. Tai qué huomg ddi LIoàng Sa, dàn gian blu nhu khdng phàn biét mgt càch cu thépham vi hoal dòng cùa hg è Hoàng Sa hay d Trudng Sa. Dù là ngudi phyc vy troig ddi Hcìàng Sa hay dgi Thùy quàn. Ibi hg van ly cho mình là "linh Trudng Sa" va loal ddng tàp trung d Trudng Sa'. Ngudi dàn dào Ly Som cho dén nay vln cdn luugiù dugc le bdi rat ndi tiéng là hgi thè linh Truàng Sa va bài vàn khao thè linh Trùrng Sa (^^ ^^ ^ -h i'}" X. Khao thè linh Trudng Sa vàn) ed nién d^i thdi Ty Due cué thè ky XIXl 1. O dao dja phucmg: "Chiéu chiéu ra ngóng hién khai/ Ngóng ai nhu ngóng dai ngudi luàng Sa/ Chiéu chiéu ra ngóng bién xa/ Ngóng ai di linh Truàng Sa chua ve"; "Truàng Si trai bién ménh móng/Nguòi di thi co, nguòi khóng thày ve"... 2. Eli vàn khao thè linh Truàng Sa (bao gòm cà Hoàng Sa) soan nùa Hàn, nùa Nòm, thuòc loai ciièu hòn, giài oan, nhung co phàn ành càch chèo, càch dành giàc bién, càch dành thùy quài eia binh sT. Gàn day theo TS Nguyèn Dàng Vù (Quàng Ngài) thi trèn dào Ly San va trén dja bn tinh Quàng Ngài con co 4 bài vàn té tuong tu. Trong qua trinh tò chùc hòi le, nguòi dàn da phuang luòn nhàc dén nhùng "hlmg binh Tnràng Sa di tuàn trèn bién", "hùng binh luàng Sa dành ed", "hùng hình Truàng Sa dm luài". "hùng binh Truàng Sa giù kho", "tùng binh Truàng Sa giù trai", "hùng binh Truàng Sa nàu àn". Nhu vày, viéc khao le thè liih Truàng Sa khóng chi dugc to chùc ò dào Ly San, ma con dugc tò chùc trong nói dja va d Irò thành mot le bòi truyèn thóng, làu dai, co quy mò ròng lón bao gòm nhièu làng xà d e. dào Ly San va vùng duyèn hai Quàng Ngài vói càc hinh thùe tò chùc va nói dung phong phù. 433
- VIÉT NAM HOC - KY YÉU HQI THAO QUOC TE LAN THU TU Trèn day là nhùng co sd quan trgng nhàt de ngày 7 thàng 9 nàm 1951 lai dién dàn Hgi nghj San Francisco, Thù tudng Chinh phù Qudc già Viét Nam Tran Vàn Hùu long trgng tuyén bè: "Va cùng vi càn phài thành thàt Igi dyng tal cà mgi co bòi de dap ili nhùng mlm móng càc tranh chip sau này, chùng Idi xàc nhàn chù quyèn dà co lù làu ddi cùa Viét Nam trèn quIn dào Trudng Sa va Hoàng Sa" . Dièu quan trgng là khdng ed doàn dai biéu nào trong Hgi nghj td y hoài nghi hay phàn ddi mot càch tryc dién tuyén bd chinh thùe va danh thép này cùa Trudng Phài doàn Quòc già Viét Nam. Trong dièu kién vò cùng khó khan nguy bièm, trén mot khòng gian qua ròng ldn ma nhièu khi chua djnh vj dugc mgt càch cy thè, chinh xàc, vdi trinh dd chuyén mdn ky thuàl cdn don sa d thè ky XIX trd ve trudc, chic chàn chùa Nguyén va càc vua nhà Nguyèn khdng thè quàn ly dugc hét tlt cà càc dào ndi, dào chim, bài ngàm, bài can cùa toàn bd quIn dào Trudng Sa (theo nhu quan niém hién nay). Vi thè, chùng Idi cho ring khi xem xét chù quyén cùa Viét Nam d quIn dào Trudng Sa thè ky XVII, XVIII, XIX, khdng thè khdng dàt trong mèi quan he mài thiét vdi Hoàng Sa va vdi càc dào Ly Som, Phù Quy, Cdn Ldn... trong dd Hoàng Sa, Ly Som, Phù Quy, Cdn Ldn... là ca sd ban diu va bàn dap cho càc ddi Hoàng Sa, BIC Hai vuom ra khai chiém va thyc thi chù quyèn d nhùng dào nei quan ùgng nhll thugc quIn dào Trudng Sa. Nhu vày, chù quyèn cùa Viét Nam d Trudng Sa trong hai thè ky lién tyc (tinh tu cuéi thè ky XVII cho dén cuòi thè ky XIX) là thàt sy, hién nhién, trong dièu kién khai chiém hda binh, Irgn ven va khdng gap phài sy tranh chip hay tranh bién cùa bit cu mgt qudc già nào. 1. Tap chi France - Asia, sé 66-67, thàng 11-12 nàm 1951, tr. 505. 434
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học