Xem mẫu
- C u trúc cơ b n c a bài vi t Trong cu n "C m nang vi t tin" do Qu Tư ng ni m Báo chí ông Dương phát hành, Peter Eng và Jeff Hodson, ã phân tích k cách th c vi t bài - dù là tin hay phóng s - t tiêu chu n là truy n t y m i thông tin n c gi . ương nhiên là còn ph i làm cho bài vi t hay và h p d n ngư i c t u n cu i, nh t là v i các bài phóng s . Tin th i s và phóng s Có hai lo i tin cơ b n: tin th i s , ôi khi còn g i là tin s t d o, tin ang di n bi n, và phóng s , ôi khi còn g i là tin nh . Tin th i s là v các s ki n v a x y ra và c n thông báo ngay cho các c gi . Có th ây là m t ám cháy l n, m t l i loan báo c a chính ph , m t quy t nh c a tòa án, m t ngư i n i ti ng v a qua i vì b nh AIDS. Phóng s không nh t thi t là nói v các di n bi n v a x y ra. Phóng s không nh ng nh m m c ích thông tin cho c gi bi t, mà còn g i cho c gi ph i suy nghĩ nhi u v m t tình hu ng hay m t v n nào ó. Ho c phóng s ch gi i trí mà thôi.
- Tin th i s tư ng thu t các bi n chuy n, s ki n, còn phóng s gi i thích rõ thêm. H u h t các phóng s là v nh ng i u g i s chú ý t nhiên c a con ngư i. Có th ó là v m t trào lưu xã h i, ch ng h n như s lây lan c a b nh AIDS t i Hà N i, ho c thân th m t ngư i nào ó, ch ng h n m t bác sĩ d n u công cu c phòng ch ng b nh AIDS t i Hà N i. Cũng có th nh ng i u này là v tâm tính c a m t ngư i nào ó, hay c m nghĩ v m t nơi ch n. Phóng s i sâu vào chi ti t hơn là các tin th i s . vi t m t bài phóng s , phóng viên có th c n ph i ph ng v n và nghiên c u trong nhi u ngày. M và thân bài T t c m i bài vi t u có hai ph n chính. Ph n u là gi i thi u, ôi khi g i là m . Ph n còn l i g i là thân bài. H u h t các bài vi t là v m t ch chính. C ph n m l n thân bài u nên theo sát ch ó. Trong m t b n tin th i s , o n m thông thư ng ch có m t câu. Câu này cho chúng ta bi t tin ó là v nh ng gì, và ch a ng nh ng i m quan tr ng nh t. M hay c n h p d n ngay ư c s chú ý c a c gi và kích thích h c ti p ph n còn l i.
- Thân bài ch a ng các y u t gi i thích cho ph n m . G m có các chi ti t, trích d n và b i c nh ưa n di n bi n ư c tư ng thu t. Tin t c quan tr ng nh t i u, ti p n là các tin kém quan tr ng hơn. Sau ây là thí d v m t b n tin th i s hay. Hãy ghi nh n ngôn ng trong sáng, gi n d và cách s p x p h p lý c a các d ki n. Công nhân may m c Campuchia ang kh n kh PHNOM PENH, Cambodia (AP)- Tình tr ng suy thoái kinh t t i Hoa Kỳ làm cho ít nh t 12 xư ng may t i Campuchia ph i t m óng c a trong năm nay, B trư ng Thương M i Cham Prasidh thông báo như v y vào ngày hôm qua. Có t i 3000 công nhân b t m ngh vi c và có th s có thêm, nhi u ngư i b m t vi c n u tình hình không ư c c i thi n, ông nói. Thêm vào ó, hàng ngàn ngư i khác ph i gi m gi làm, vì nhi u trong t ng s 200 xư ng may ph i c t b t gi làm thêm và chuy n gi làm t hai ca xu ng còn m t ca, ó là l i ông b trư ng này.
- ‘Các v n kinh t t i Hoa Kỳ khi n cho chúng tôi r t lo ng i v ho t ng c a các xư ng may và vi c làm c a công nhân,' ông nói. Công nghi p may m c t i Campuchia s d ng 200.000 công nhân, v i lương trung bình là 40 USD/tháng. Trên 80% s n ph m ư c xu t sang Hoa Kỳ bán l . Ông B trư ng nói: Nay ã quá n a năm mà Campuchia m i giao ư c không y 40% quota hàng may xu t kh u c a năm nay sang Hoa Kỳ, trong khi ó năm ngoái, toàn b quota hàng may xu t kh u sang Hoa Kỳ ã ư c giao xong xuôi vào cu i tháng Sáu. Phóng s có tính cách uy n chuy n hơn. Có nhi u cách vi t. Phóng s thư ng là nh ng bài không c n g p, vì v y c gi không c n ph i bi t ngay tin quan tr ng nh t c a bài vi t. M có th mô t v m t ngư i hay m t a i m nào ó, ho c v các tin t c khác nh m g i s tò mò c a c gi . Nhưng n kho ng o n th 6 c a bài thì b n ph i cho c gi bi t i m chính c a câu chuy n là gì. Sau ây là m t thí d v m t bài phóng s hay. Hãy ý r ng u bài, o n gi a và k t c c c a câu chuy n ã ư c nh trư c và k t h p l i v i nhau. ng th i, b n hãy ý v cách dùng l i trích d n và cách mô t . T t n c u bé ánh gi y Vi t Nam ch ng h vui
- HANOI, Vietnam (AP)- inh Văn Tu n, năm nay 16 tu i, chưa h nghe nói n ngày T t bao gi . Nh ng ti ng pháo n râm ran kh p Hà N i ch làm cho em s hãi mà thôi vì thêm m t ngày bu n t i n a s p t i v i m i b n tâm chính là làm sao ki m ti n mua cơm. M i sáng s m em ã ng trư c văn phòng c a Associated Press, hai tay n m ch t nh ng song s t c a, chi c u nh bé c a em c lách vào gi a hai song s t, l khưôn m t in h n nh ng nét van lơn au kh mà áng l không m t a tr nào trên th gi i ph i gánh ch u. Em m c m t b qu n áo b n th u - b duy nh t c a em mua t i s p bán cũ - em ch mu n xin ư c ánh gi y. Th p bé, g y gò, Tu n trông ch b ng a tr lên 9 hay 10, ch khác ch mi ng em phì phèo i u thu c lá. Có ai h i gì, em tr l i b ng cách nhăn m t nhìn xu ng t r i h i l i xem ngư i ó có mu n ánh gi y không. Hai chân em nh c nh i vì ngày ngày em ph i lang thang kh p ph phư ng Hà N i su t 11 ti ng ng h trong ti t tr i mùa ông giá l nh tìm khách hàng. Trong ngày T t này, em v a ư c ăn có m t chi c bánh chưng c a m t phóng viên và chút nư c mà nh ng ngư i bán hàng rong ã thương tình rót cho. ‘Hôm nay em có cái ăn, nhưng ngày mai có th ch ng có gì,’ em nói. ‘Em hy v ng m t ngày nào ó s ki m ư c nhi u ti n cho ba m , mua m t chi c xe hơi, m t căn nhà và vui hư ng cu c i cho n ngày em ch t.’
- Tu n là m t trong ám các em tu i v thành niên tay xách chi c h p g thô ng ngh ánh gi y lu n qu n quanh các nhà hàng, quán rư u, văn phòng công ty và các i s quán nư c ngoài. Các em tìm nh ng ngư i thu c t ng l p thương gia m i xu t hi n trong công cu c c i cách kinh t c a Vi t Nam, nh ng ngư i nay ã trút b nh ng ôi dép nh a c h u x chân vào nh ng ôi giày da m i. ‘Shoeshine, shoeshine,’ ó là t t c v n li ng Anh ng c a các em. Tu n là m t trong nhi u em nh ã r i b gia ình nh ng vùng thôn quê lên Hà N i ki m s ng. Các em s ng su t ngày ngoài ư ng, không có ngư i l n chăm sóc, ch b o hay ngay c m ng tu i các em trong ngày T t. Tu n cùng v i m t c u b n, năm nay 15 tu i, lên Hà N i cách ây hai năm. Hai a cùng nhau lang thang trên ư ng ph . Trư c tiên em bán mía, sau ó mua ư c chi c h p ánh gi y v i giá kho ng 30 xu M . Tu n nói em r t g n gũi v i cha m và cha m em mu n em tr v nhà nhưng em không th tr v vì gia ình em quá nghèo. Em không th ánh gi y H i Hưng ư c vì y ‘ch ng ai i gi y.’
- Em ư c i h c có hai năm, em không bi t c bi t vi t. Em không c bi t vui chơi là gì, ngo i tr th nh tho ng á m t qu bóng ơn sơ làm b ng rơm cu n, vài mi ng n cao su và giây thun. M i ngày Tu n tr kho ng 5 xu M cho m t ch ng cùng v i 20 ngư i khác m t căn nhà tr hai phòng, ph n ông nh ng ngư i này cũng bán hàng rong. Nhà tr không có nhà xí. M i ngày Tu n i b m t m t ti ng ng h n ư ng Tr n Hưng o và m t ti ng tr v m i t i. Ngày ngày c 6 gi sáng em ã có m t ngoài ư ng. M i ngư i khách tr cho em kho ng 11 xu M . Ngày nào may m n em có ư c hai, ba ngư i khách. i s ng ngày m t khó khăn hơn cho Tu n vì có thêm nhi u tr ánh gi y trên ư ng ph . êm giao th a, Tu n ch có m i m t khách là anh chàng phóng viên mu n ph ng v n em. G i cho Tu n nói chuy n là i u khó, em c m th y ch ng có gì áng nói. Em ng i v t v o trên quai chi c hòm ngh , hai má l m v t b n, chân i ôi dép nh a r ti n, hai bàn chân cáu b n b i ư ng. Th nh tho ng, em ng ng u nhìn quanh qu t v i v hoang mang, m i khi có tràng pháo âu ó n vang ph . Năm ch W và m t ch H
- T t c m i bài vi t u ph i trình bày y v các i m then ch t. Nh ng i m này thư ng ư c g i trong ti ng Anh là năm ch W và m t ch H: Who (ai) - Trong tin này có nh ng ai? What (chuy n gì): - S ki n quan tr ng hay áng lưu ý gì ã x y ra? Where ( âu) - Tin này x y ra âu? When (khi nào) - Chuy n x y ra vào lúc nào? Why (t i sao) - T i sao l i x y ra s ki n ó? How (như th nào) - Chuy n x y ra như th nào? ây là các câu h i t t c m i ngư i u mu n h i khi h mu n bi t rõ thêm v m t s ki n nào ó v a x y ra. M t bài không th ư c coi là y n u không ít nh t tr l i ư c năm ch W và m t ch H. Ngay c các phóng viên giàu kinh nghi m cũng ki m l i xem h ã dùng nh ng ch này hay chưa trư c khi n p bài. Trong các tin th i s , các câu tr l i cho năm ch W và m t ch H thư ng ư c t lên u. Hãy xem bài vi t sau ây trên t báo ti ng Anh Bangkok Post:
- i h i th thao ngư i khuy t t t: Hàng trăm ngư i tham gia th v n h i t i Khu th thao Hua Mark i h i th thao ngư i khuy t t t toàn qu c l n th 22 khai m c hôm qua t i khu th thao Hua Mark v i hàng trăm v n ng viên tham gia trong 17 b môn. Công chúa Siriwanvaree Mahidol, thay m t cho cha là Hoàng Thái t Maha Vajiralongkorn, ã chính th c khai m c cu c tranh tài. Trung tư ng Pisal Wattanawongkiri, Ch t ch Hi p h i Th thao Nh ng Ngư i Khuy t t t t i Thái Lan, tuyên b : tài năng mà các v n ng viên th hi n t i ây s có tính quy t nh trong vi c ch n v n ng viên cho các i tuy n qu c gia tham d Th v n h i nh ng ngư i khuy t t t trong hi p h i ASEAN t i Malaysia và cu c tranh tài FESPIC t i Hàn Qu c năm nay. o n tin này cho th y ai (các v n ng viên khuy t t t, Công chúa Siriwanvaree Mahidol, Trung tư ng Pisal Wattanawongkiri), s ki n gì (khai m c i h i th thao toàn qu c l n th 22 c a các v n ng viên khuy t t t), âu (Khu th thao Hua Mark t i Bangkok), khi nào (hôm qua). T i sao và như th nào không có ý nghĩa trong câu truy n. Sau ây là m t tin n a trên t Bangkok Post:
- Trat b m t i n TRAT - Các tr n mưa l n ã làm m t i n trên kh p t nh vào êm Ch Nh t. V m t i n x y ra t 10 gi t i Ch nh t n 5 gi sáng hôm qua, do m t vài b i tre b nư c mưa ch y x i x làm tr c g c trúng các ư ng dây i n cao th t i Ban Thung Roi Roo, Qu n Khao Saming. V m t i n không gây nh hư ng m y cho các doanh nghi p trong t nh, ngo i tr các tr i nuôi tôm và nh ng nơi dùng các h th ng ông l nh, ông Sunthorn Chansong, Qu n lý c a Cơ quan i n l c t nh Trat, cho bi t. Tin này ã gi i áp ch s ki n gì (m t i n), âu (trên kh p t nh và Ban Thung Roi Roo), khi nào ( êm ch nh t), t i sao (vì mưa l n), như th nào (các b i tre trúng ư ng dây i n cao áp), ai (g m có nh ng ngư i sinh s ng và ch các doanh nghi p trong t nh và viên qu n lý cơ quan i n l c). Bây gi hãy xem xét n o n u c a m t b n tin trên t báo ti ng Campuchia Phnom Penh: B Công v và V n t i n m trên i l Norodom Sangkat Srah Chak, Khan Daun Penh, g n Wat Phnom, ã b s p, làm cho 7 ngư i b thương trong ó có ba ngư i b thương n ng.
- Theo l i ông Uk Chan, Qu c V Khanh c a B Công v và V n t i, tòa nhà này là nơi h p c a B Trư ng Khy Taing Lim và ã b s p vào lúc 8:30 sáng hôm th sáu, 23 tháng 3, 2001. Tin này ti p t c kho ng m y trăm ch n a, nhưng không h cho th y ai ã b thương. Công nhân viên? Ngư i qua ư ng? àn ông? àn bà? Tr em? T t c nh ng gì chúng ta bi t n m trong câu m . Ngư i vi t tin ã dành nhi u thì gi mô t tòa nhà dùng vào vi c gì, xây ã bao lâu, và t h i là n u tòa nhà b s p trong khi ang có m t cu c h p di n ra bên trong thì s ra sao. Anh ã quên m t 7 n n nhân và có v chú ý hơn n n vi c là ã không có viên ch c quan tr ng nào b thương tích. Bây gi hãy xem n tin sau trên m t t báo ti ng Anh c a Vi t Nam: Hai tay ua xe p o t áo vàng trong vòng ua Thái Lan Hai tay ua xe p, Hoàng Th Thanh Tâm và Nguy n Nam C c, ã o t áo vàng trong vòng ua xe p Thái Lan. Hoàng Th Thanh Tâm o t chi c áo vàng u tiên trong gi i thi u niên. Trong khi ó, Nguy n Nam C c o t áo vàng trong gi i qu c t nam.
- Cùng tham gia trong vòng ua Thái Lan có 145 tay ua t Thái Lan, Uzbekistan, Philíppin, Hong Kông, Malaysia, Vi t Nam và Hàn Qu c. Các tay ua tham d các gi i thi u niên nam, n và các cu c ua qu c t nam. Tên c a vòng ua là gì? ây có ph i là m t cu c ua l n hay không? Áo vàng là gì? cu c ua kéo dài bao nhiêu cây s ? T ch c khi nào, t i âu Thái Lan, có gi i thư ng không? N u b n vi t cho m t t báo Vi t Nam, li u b n có nên cho c gi bi t chút ít v hai tay ua ngư i Vi t không? Thân th và tu i tác c a h ? H xu t thân t vùng nào Vi t Nam? Sau ó thì sao? Cũng quan tr ng không kém năm ch W và m t ch H là ‘Vì sao?’ B n cho c gi bi t tin t c, nhưng h cũng mu n bi t: t i sao h l i ph i ý n tin này? T i sao h l i ph i c tin ó? Công vi c c a b n không nh ng là cho c gi bi t tin, mà còn là gi i thích cho h t m quan tr ng c a tin ó n a. Nhi u khi các phóng viên tư ng thu t v di n bi n m i nh t c a m t v n chính tr ph c t p nhưng không gi i thích v t m quan tr ng c a s ki n ó. Ho c h vi t các thông tin ch a y nh ng l i bu c t i l n nhau c a các phe phái nhưng không gi i thích t i sao cu c tranh cãi ó quan tr ng. Trong m i tin, hãy t h i: - Cái gì quan tr ng ây, ngoài nh ng l i l và hành ng? - Di n bi n này nh hư ng ra sao n i s ng c a ngư i c?
- N u b n không tìm ra câu tr l i v i m t i sao các c gi l i nên lưu ý n tin này thì có l tin ó không áng tư ng thu t. Trong b n tin chúng ta c trư c ây v vi c các xư ng may Campuchia óng c a, o n th nhì ã tr l i câu h i ‘Vì sao?’: Có t i 3000 công nhân ã b t m ngh vi c và có th m t s n a cũng b m t vi c n u tình hình không ư c c i thi n, ông nói. Toàn c nh và b i c nh ng quên r ng c gi c a b n thư ng quan tâm n các d ki n khác n a hi u v bi n chuy n s ki n m i mà b n tư ng thu t. Trong bài vi t, b n nên tóm lư c toàn c nh và b i c nh c a câu truy n. Toàn c nh có nghĩa là tình hình chung hi n t i có liên quan n di n bi n s ki n m i này. B i c nh có nghĩa là nh ng gì x y ra trong quá kh có liên quan n di n bi n s ki n này. L y thí d , n u b n vi t v chính sách kinh t m i c a chính ph , b n nên bao g m c m t o n gi i thích r ng chính ph ang tìm cách ưa m c tăng trư ng kinh t trong nư c ngang hàng v i các nư c khác t i ông Nam Á ( ó là toàn c nh) và m t o n n a gi i thích v chính sách kinh t cũ c a chính ph (b i c nh). M t b n tin trên t báo ti ng Anh Vietnam Investment Review c a
- Vi t Nam bàn v vi c nh ng ngư i Vi t t ng sinh s ng t i ông Âu h i hương có th làm cho giá nhà t tăng lên t i Hà N i. Ngư i vi t bao g m b i c nh sau ây: Vào u th p niên 1990, m t làn sóng công nhân ngư i Vi t t ông c cũ tràn v ã mua nhà t t i Hà N i và làm cho giá nhà tăng g p ôi. Tuy nhiên, n cu i th p niên 1990, do mu n nhanh chóng ki m l i t nhu c u nhà c a m i tăng c a Hà n i, m t lo t nhà m i ư c xây tràn lan cho ngư i Vi t h i hương, ngư i nư c ngoài và ngư i Hà N i m i giàu lên làm cho cung vư t quá c u. Hãy xem xét n cách vi t các o n u c a bài vi t sau ây, thu c hãng tin AP, k t h p m t cách thi n ngh i m ‘thì sao?’ ( o n 1-2), b i c nh ( o n 1), toàn c nh ( o n 3-4). Trao i ti n t có nghĩa là m t th a thu n vay ngo i t ch ng cho ng ti n trong nư c. HONOLULU (AP) - Nh t B n ã ký tho thu n v i Thái Lan, Hàn Qu c và Malaysia cho các nư c này nhanh chóng vay hàng t USD nh m ch ng cho ng ti n c a nư c h trong trư ng h p các nư c này g p nh ng s c như trong cu c kh ng ho ng tài chính t i châu Á năm 1997-1998.
- Các tho thu n này s cho Thái Lan vay t ng c ng 3 t USD, Hàn Qu c hai t , và Malaysia 1 t v i lãi xu t th p, ch ng cho ng ti n c a h n u các ng ti n này b t ng b s t gíá trên các th trư ng qu c t . Các th a thu n trao i ti n t này là d u hi u u tiên cho th y m t m ng lư i b o v an toàn ti n t trên kh p Châu Á b t u ư c thành l p. M ng lư i này ư c xu t l n u tiên cách ây hơn m t năm. Các th a hu n ư c thông báo hôm th tư gi a lúc nhi u th trư ng ch ng khoán và ti n t trên kh p vùng ang b s t gíá nghiêm tr ng, m t ph n vì tình tr ng kinh t trì tr chung trên toàn c u, nh t là t i Nh t B n và Hoa Kỳ
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học