Xem mẫu
- CÁC VẤN ĐỀ VỀ ĐỒ CHƠI VÀ PHÒNG CHƠI TRONG TRỊ LIỆU CHƠI LẤY TRẺ LÀM TRUNG TÂM Nguyễn Thị Vân Thanh Khoa Khoa học xã hội và nhân văn, trường Đại học Công nghệ TP. Hồ Chí Minh (HUTECH) TÓM TẮT Mặc dù Trị liệu chơi lấy trẻ làm trung tâm là một trị liệu tâm lý mới được phát triển trong những năm gần đây nhưng hiệu quả của trị liệu này mang lại rất đáng quan tâm. Vì là một trị liệu mới, hiệu quả của trị liệu ph thuộc vào cả các kỹ năng mà nhà trị liệu cần có cũng như các đồ chơi và bài trí phòng chơi trị liệu. Bài viết này chỉ nói về những vấn đề đồ chơi và phòng chơi của CCPT. Từ khóa: CCPT, Child-Centered Play Therapy, Play room for CCPT, Play Therapy, Toys for CCPT. 1. GIỚI THIỆU Chơi trị liệu lấy trẻ làm trung tâm (Child-Centered Play Therapy, viết tắt là CCPT), là từ khóa trong một tài liệu có tên là Trị liệu chơi (Play Therapy) của Virginia M.Axline (1947). Người ta sử d ng một kh ng gian chơi đặc biệt với những đồ chơi đặc biệt (đồ chơi và phòng chơi phải đáp ứng một số yêu cầu nhất định). Để vận hành được trị liệu này người chơi với trẻ cũng phải được trang bị bốn kỹ năng đặc biệt và các kỹ năng này chỉ được sử d ng trong phạm vi phòng chơi (các kỹ năng bao gồm: Kỹ năng cấu trúc, Kỹ năng lắng nghe thấu cảm, Kỹ năng chơi tưởng tượng lấy trẻ làm trung tâm và Kỹ năng thiết lập giới hạn) [2]. Hiệu quả của trị liệu ph thuộc vào cả các kỹ năng mà nhà trị liệu cần có cũng như các đồ chơi và bài trí phòng chơi trị liệu. Bài viết này chỉ nói về những vấn đề liên quan đến đồ chơi và phòng chơi của CCPT. Những vấn đề về tổ chức phòng chơi các đồ chơi trang bị cho các phòng chơi trị liệu rất khác so với các trị liệu chơi truyền thống xuất hiện trước đó. Thêm vào đó phòng chơi và đồ chơi trong trị liệu CCPT đóng một vai trò quan trọng trong thành công của CCPT. Vì vậy, những người chuẩn bị tiến hành CCPT cần phải hết sức lưu . 2. SẮP ĐẶT PHÒNG CHƠI TRONG CCPT Phòng chơi l tưởng cho CCPT rộng 3.7mx3.7m. Tuy nhiên, khi trị liệu CCPT ở nhà với cha mẹ, một khoảng không nhỏ 1.8mx1.2m cũng hiệu quả. Về trang trí phòng chơi có thể có nhiều phong cách khác nhau: – Trang trí tường phòng chơi bằng những bức tranh có màu sắc cơ bản. – T điểm bức tường bằng những bức tranh tường. – Để bức tường ở dạng trung tính để truyền đạt cảm giác rằng phòng chơi là một phiến đá trống, ở đó trẻ được tự do tạo ra các phiên bản phòng chơi theo cách riêng của chúng. 1208
- Không có phong cách đúng hay phong cách sai. Điều quan trọng là các bức tường đại diện cho tự do cho tất cả trẻ để thể hiện bản thân đầy đủ và để trẻ được là chính trẻ. Về nội thất cho phòng chơi: – Đồ nội thất có kích cỡ trẻ em. – Giá sách không quá bốn kệ cho phép đồ chơi dễ sắp xếp và dễ lấy. – Một bồn rửa chơi và kết hợp bếp cung cấp một "nhà bếp" cho trẻ em để tạo ra thức ăn hoặc uống pha chế hoặc đổ nước từ một bình kích thước lít. – Một ngôi nhà búp bê bằng gỗ chắc chắn với đồ nội thất và búp bê thu nhỏ cho phép trẻ tham gia vào các vở kịch gia đình đầy kịch tính. – Bảng đen hoặc bảng trắng gắn vào tường hoặc giá vẽ tự do sẽ giúp trẻ có cơ hội trở thành ―giáo viên‖ để lại th ng điệp về trải nghiệm của mình, tạo ra tác phẩm nghệ thuật – Bảng m c tiêu để bắn súng phi tiêu. Tất cả các đồ nội thất này được chọn vì trẻ trong tâm trí và với định cho trẻ biết rằng trẻ được đánh giá cao ở nơi này. 3. NHỮNG NGUYÊN TẮC LỰA CHỌN ĐỒ CHƠI Những đồ chơi cần tránh trong CCPT gồm: – Một số loại cờ (cờ vua, cờ tướng hoặc loại cờ tương tự) – Máy trò chơi điện tử – Thiết bị đa phương tiện, máy tính cầm tay không phù hợp với CCPT vì trẻ em có xu hướng "mất" bản thân trong các trò chơi này hầu như kh ng nghe lời bình luận của nhà trị liệu chơi Đồ chơi CCPT tốt nhất thuộc vào năm loại: đồ chơi gia đình/nu i dưỡng đồ chơi giao tiếp đồ chơi gây hấn đồ chơi giáo d c và đồ chơi kích thích sáng tạo. Sự phân chia này đ i lúc kh ng quá rạch ròi. Một số đồ chơi thuộc cả danh m c này đồng thời thuộc các danh m c khác. Đồ chơi gia đình/nuôi dưỡng Một số đồ chơi dễ dàng cho phép biểu hiện các chủ đề gia đình hoặc nu i dưỡng và chơi liên quan đến chơi gắn bó (attachment-related play). – Gia đình búp bê (mẹ, cha, chị, em trai, em bé) – Búp bê gia đình và/hoặc con rối gia đình động vật – Búp bê bé trai và bé gái – Hai chai nhựa trẻ em có kích thước thật – Chăn và n i búp bê hoặc giỏ – Tã và khăn giấy nhỏ – Nhà búp bê với nội thất – Bộ đồ dùng nhà bếp, bao gồm bồn rửa và bếp nấu ăn – Bàn ghế cho trẻ em 1209
- Đồ chơi giao tiếp Một số đồ chơi là biểu tượng của giao tiếp người-người, bao gồm các thiết bị mà mọi người thường sử d ng để giao tiếp hoặc kết nối với nhau. – Điện thoại, bao gồm điện thoại di động/điện thoại di động (dạng đồ chơi) – Cái loa – Ống nhòm – Bộ đàm. Tốt nhất các đồ chơi này là những thứ sử d ng được. Đồ chơi gây hấn (Aggression Toys) Sự hiện diện của các đồ chơi gây hấn truyền cho trẻ th ng điệp rằng: phòng chơi chấp nhận cho chơi hung hãn, và những đồ chơi này cho phép trẻ bộc lộ cảm xúc hung hãn và xung năng. – Túi bóng hơi có hình cao 91.44 cm-121.92 cm – Hai súng phi tiêu với một số phi tiêu – Hai súng có vài viên đạn – Dao cao su uốn cong – Những người lính nhựa nhỏ – Những con khủng long nhựa nhỏ – Một sợi dây thừng hoặc nhảy dây từ 1.83m đến 3.5m – Một con rối hung hăng như con sói, rồng, hoặc dạng "cắn" Hình 1. Minh họa đồ chơi con rối (Hình 1) dạng "cắn" – Gậy bọc xốp hoặc phao bơi dạng ―sợi mỳ‖ Đồ chơi giáo dục (Mastery Toys) Một số đồ chơi cho phép trẻ em đạt được sự thành thạo phát triển cũng như làm chủ các tình huống khó hoặc các vấn đề khác. – Thùng chứa có kích thước 32oz (0.94 hoặc 1.13 lít) bằng nhựa dẻo với 1-2 chén nước – Đồ chơi nước, bao gồm: + Ly đo lường + Đĩa nồi và chảo và bát đồ chơi + Thìa đo lường và d ng c nấu ăn đồ chơi + Các mặt hàng thực phẩm bằng nhựa – Đồ chơi ném bao đậu (Bean bag toss game) (Hình 2) – M c tiêu cho súng phi tiêu 1210
- – Đồ chơi ném vòng (Ring-toss game) – Dây thừng để nhảy – Vòng của trò lắc vòng – Bóng rổ, gậy bóng chày hoặc bóng chày Nerf – Con ki của trò bowling – Đồ chơi với bàn chia thành các ô vuông (Large checkers) (Hình 3) – Đồ chơi dạng các quân bài (Deck of cards) Hình 2. Đồ chơi ném bao đậu – Đồ chơi xây dựng như Legos khối bristle, hoặc khối gỗ – ―gạch‖ carton nặng – Khăn giấy – Đồ chơi tung sấp ngửa (Toss Across) Đồ chơi kích thích sáng tạo (Creative Expression Toys) Một số đồ chơi cho phép trẻ biểu hiện cảm xúc, hy vọng và mối các quan tâm. – Quần áo mũ khăn quàng cổ, mảnh vải – Mặt nạ Hình 3. Đồ chơi với bàn chia thành các ô – Tiền đồ chơi vuông – Màu nước, bút dạ, bút chì màu – Giấy vẽ, giá vẽ – Bảng đen hoặc bảng trắng, phấn hoặc bút lông, đồ xóa bảng – Khay cát nhỏ/hộp đựng các đồ chơi thu nhỏ – Vật liệu nặn bằng bột mỳ (Play-Doh) đất sét, hoặc vật liệu tạo hình khác – Gương soi – Bộ Xe tải, xe tải xe bu t trường học, tàu gỗ – Phương tiện khẩn cấp (xe chữa cháy, xe cảnh sát, xe cứu thương) – Bộ đồ chơi y tế – Động vật nhỏ bằng nhựa 4. VẤN ĐỀ ĐỒ CHƠI GÂY HẤN Các nhà trị liệu chơi truyền thống thường kh ng đồng ý về việc sử d ng đồ chơi gây hấn trong trị liệu chơi. 1211
- Tuy nhiên l do đồ chơi gây hấn được sử d ng trong CCPT là thông qua việc sử d ng đồ chơi loại này, cùng với các kỹ năng mà nhà trị liệu CCPT được trang bị, trẻ việc học cách quản lý sự xâm lăng là một phần quan trọng và của sự phát triển tự nhiên của trẻ em. Đồ chơi hung hăng giúp trẻ học cách thể hiện và nắm vững cảm giác tức giận. Hầu hết các nhà trị liệu đã gặp cha mẹ phản đối đồ chơi gây hấn. Nhưng cha mẹ thừa nhận, mặc dù họ kh ng mua vũ khí đồ chơi cho con thì con họ vẫn sử d ng "súng ngón tay" hoặc chế tạo vũ khí đồ chơi bằng gậy hoặc các vật liệu chơi khác nhau. Rõ ràng là, nếu kh ng có đồ chơi gây hấn thì khi trẻ thích, trẻ sẽ tự tạo đồ chơi cho mình. Vì đó là một nhu cầu tự thân ở trẻ. Do vậy, thay vì cho trẻ chơi đồ chơi gây hấn không kiểm soát hoặc cấm đoán thì việc cho chơi đồ chơi này trong một phạm vi có giới hạn-phòng chơi của CCPT, sẽ giúp trẻ kiềm chế xung động và hành vi hung tính là một điều có ích (Jones, 2002; Mechling, 2008; Pellegrini, 2008). 5. SẮP XẾP ĐỒ CHƠI TRONG PHÒNG CHƠI Để làm cho một phòng chơi để khi trẻ bước vào, trẻ cảm thấy được mời gọi, nhà trị liệu cần tuân thủ một số vấn đề sau: 5.1. Phòng chơi cần phải trông rất giống nhau mỗi khi trẻ đến. Trẻ sẽ cảm thấy an toàn và thoải mái khi có sự nhất quán. Vì vậy phòng chơi tr ng rất giống nhau mỗi khi trẻ em đến sẽ mang cảm giác an toàn và thoải mái cho trẻ. Các đồ chơi cần phải có chỗ riêng trong phòng, ngay cả khi chúng nằm rải rác trong phòng trên sàn nhà đặt trên một chiếc bàn hoặc giá sách, hoặc đặt trong một góc. Bảng đen hoặc bảng trắng phải được xóa và phòng phải được sắp đặt lại để đảm bảo kh ng để lại bằng chứng rằng có một đứa trẻ khác đã chơi trong phòng chơi trước đó. 5.2. Việc tổ chức c c đồ chơi heo c ch ƣơng ự qua mỗi phiên chơi. Việc tổ chức đồ chơi theo cách tương tự qua mỗi phiên chơi giúp trẻ biết rằng đây là ―phòng đặc biệt‖ riêng biệt và khác biệt với thế giới bên ngoài của chúng. Nhiều trẻ em tham gia trị liệu sống trong gia đình khá hỗn loạn. Một phòng chơi lộn xộn hoặc rất lộn xộn có thể làm trẻ càng thêm sự lo lắng, vì sự vô tổ chức giống với sự hỗn loạn trong cuộc sống của trẻ. Phòng chơi cần có những thùng chứa bằng nhựa hoặc giỏ để giữ những thứ như các khối xếp hình binh lính tàu đồ chơi hoặc đồ chơi xây dựng khác. 5.3. Phòng chơi không cần và không nên quá gọn gàng. Phòng chơi quá nhiều, với tất cả các đồ chơi được đặt trong thùng có nhãn hoặc ngăn kéo có thể cho trẻ em cảm giác rằng trò chơi tự do không được chấp nhận — đối lập với bầu không khí cởi mở, mời gọi mà nhà trị liệu CCPT muốn truyền đạt. Thay vào đó phòng chơi nên có một số đồ chơi ở dạng mở và trên sàn để trẻ có thể xà vào chơi ngay lập tức. Một phòng chơi kh ng lộn xộn kh ng ngăn nắp, cho biết một m i trường vui vẻ và chấp nhận. Cũng cần có một số không gian mở cho phép trẻ di chuyển tự do trong phòng. 5.4. Nhiều đồ chơi sẽ làm cho phòng chơi hấp dẫn hơn với trẻ. Phòng chơi cần có ít nhất một số đồ chơi từ mỗi trong năm loại được đề cập ở trên. Mỗi đứa trẻ sẽ bày tỏ cảm xúc, làm việc thông qua các vấn đề, và xây dựng lòng tự trọng theo những cách độc đáo khác nhau. Vì vậy nhiều đồ chơi cho phép trẻ em chơi theo những cách có nghĩa nhất đối với trẻ. Trong CCPT, các nhà trị liệu không bao giờ giả định chọn một số đồ chơi để gợi ra cảm giác hoặc hành vi mà họ nghĩ rằng một đứa trẻ cần phải làm việc. Đồ chơi và chơi được xem như là phương tiện biểu hiện chính cho trẻ em. Nhà trị liệu CCPT biết rằng trẻ sẽ tự tìm cách nếu chúng được cung cấp các phương tiện cần thiết để đến đó. 6. KẾT LUẬN 1212
- Phòng chơi và đồ chơi được sử d ng đóng vai trò quan trọng trong thành công của nhà trị liệu CCPT. Những nguyên tắc lựa chọn đồ chơi và tổ chức phòng chơi mặc dù có thể xa lạ với các nhà trị liệu chơi truyền thống nhưng chúng đều mang những nghĩa đặc biệt, chúng giúp trẻ: th ng qua chơi trong phòng chơi trẻ bộc lộ cảm xúc, hiểu cảm xúc bản thân và từ đó điều chỉnh cảm xúc của bản thân cho phù hợp thực tế. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Lin, Y.-W. (. (2011, May). Contemporary Reseach on Child-Centered Play Therapy (CCPT) Modalities: A Meta-Analyitc Review of Controlled Outcome Studies. Dissertation Prepared for the Degree of Doctor of Philosophy. Uiversity of North Texas. [2] Risë VanFleet, A. E. (2010). Child-Center Play Therapy. 72 Spring Street, New York, NY 10012: The Guilford Press. 1213
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học