Các phương pháp trích dẫn và hệ thống chỉ dẫn tham khảo

Các phương pháp trích dẫn và hệ thống chỉ dẫn
tham khảo(*)
NguyÔn Huy Ch−¬ng(**),
TrÇn M¹nh TuÊn(***)
Tãm t¾t: Bµi viÕt tr×nh bµy kh¸i l−îc c¸c kh¸i niÖm vÒ “trÝch dÉn”, “liªn kÕt” cïng
trÝch dÉn, liªn kÕt th− môc; chØ sè t¸c ®éng (Impact Factor - IF) cña t¹p chÝ, chØ dÉn
trÝch dÉn khoa häc (Science Citation Index). Nªu sù cÇn thiÕt vÒ viÖc ph¶n ¸nh ®Çy
®ñ, trung thùc viÖc trÝch dÉn trong c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vµ giíi thiÖu 2 hÖ
thèng chØ dÉn tham kh¶o: HÖ thèng chØ dÉn tham kh¶o Oxford (Oxford Referencing
System) vµ H−íng dÉn cña Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o ViÖt Nam ®èi víi viÖc tr×nh bµy
trÝch dÉn trong c¸c luËn ¸n khoa häc.
Tõ khãa: TrÝch dÉn, Liªn kÕt cïng trÝch dÉn, Liªn kÕt th− môc, ChØ sè t¸c ®éng
(IF), HÖ thèng chØ dÉn tham kh¶o Oxford, H−íng dÉn tr×nh bµy trÝch dÉn, Tr×nh
bµy luËn ¸n
I. C¸c ph−¬ng ph¸p trÝch dÉn

ViÖc trÝch dÉn, tham kh¶o ®Õn c¸c
c«ng tr×nh nghiªn cøu, hay ý t−ëng
khoa häc cña nh÷ng nhµ khoa häc kh¸c,
c¸c(*)c«ng tr×nh khoa häc kh¸c lµ rÊt phæ
biÕn trong nghiªn cøu khoa häc.(**) LuËt
ph¸p c¸c n−íc, th«ng lÖ trong quan hÖ
quèc tÕ vµ ®¹o lý khoa häc ®ßi hái trong
mäi c«ng tr×nh nghiªn cøu cÇn ph¶i thÓ
hiÖn ®−îc mét c¸ch t−êng minh, (***)®Çy ®ñ
vµ chi tiÕt ë møc cao nhÊt viÖc trÝch
Bµi viÕt ®−îc thùc hiÖn khi tiÕn hµnh ®Ò tµi
nghiªn cøu ®−îc tµi trî bëi §¹i häc Quèc gia Hµ Néi.
(**)
TS., Chñ nhiÖm Bé m«n Th− viÖn-Th− môc,
Khoa Th«ng tin-Th− viÖn, Tr−êng §¹i häc Khoa
häc x· héi vµ nh©n v¨n, §¹i häc Quèc gia Hµ Néi;
Email: chuongnh@vnu.edu.vn.
(***)
ThS., Nguyªn c¸n bé Phßng Qu¶n lý khoa
häc vµ Hîp t¸c quèc tÕ, ViÖn Th«ng tin KHXH;
Email: tmtuanissi@gmail.com.

(*)

dÉn, tham kh¶o ®ã. Còng v× thÕ, chØ dÉn
trÝch dÉn khoa häc xuÊt hiÖn. Môc ®Ých
chñ yÕu cña chØ dÉn trÝch dÉn khoa häc
víi tÝnh c¸ch mét s¶n phÈm th«ng tin lµ
x¸c nhËn c«ng søc vµ sù ®ãng gãp cña
mçi nhµ khoa häc, mçi c«ng tr×nh khoa
häc trong mèi quan hÖ víi c¸c kÕt qu¶
nghiªn cøu ®· cã - nh÷ng kÕt qu¶ ë
nh÷ng møc ®é vµ gãc ®é kh¸c nhau ®·
gãp phÇn t¹o nªn c«ng tr×nh khoa häc
®ang ®−îc kh¶o s¸t(*).
(*)

ë ®©y cÇn ph©n biÖt hai kh¸i niÖm: tµi liÖu
trÝch dÉn (citing document) lµ tµi liÖu ®ang ®−îc
kh¶o s¸t, trong ®ã cã sö dông th«ng tin, ý t−ëng
cña tµi liÖu/t¸c gi¶ kh¸c; vµ tµi liÖu ®−îc trÝch
dÉn (cited document) lµ tµi liÖu ®−îc t¸c gi¶ cña
tµi liÖu kh¸c trÝch dÉn tíi. NÕu kh«ng cã chØ dÉn
thªm, c¸c th«ng tin ë ®©y ®−îc tæng hîp tõ c¸c tµi
liÖu: University of Queensland Library (2008),
References/Bibliography Vancouver Style, 25 p.,

Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 11.2015

24
Khi nghiªn cøu vÒ c¸c ph−¬ng ph¸p
trÝch dÉn, tr−íc hÕt cÇn quan t©m tíi
viÖc ph©n tÝch trÝch dÉn. Khi mét t¸c gi¶
trÝch dÉn mét t¸c gi¶ kh¸c, tøc lµ mèi
quan hÖ ®· ®−îc thiÕt lËp. Ph©n tÝch
trÝch dÉn sö dông c¸c trÝch dÉn trong
c¸c c«ng tr×nh khoa häc ®Ó thiÕt lËp c¸c
mèi liªn kÕt. Cã rÊt nhiÒu mèi liªn kÕt
kh¸c nhau cã thÓ ®−îc x¸c ®Þnh nh−:
mèi liªn kÕt gi÷a c¸c t¸c gi¶, mèi liªn
kÕt gi÷a c¸c c«ng tr×nh khoa häc, gi÷a
c¸c t¹p chÝ, gi÷a c¸c lÜnh vùc khoa häc,...
C¶ hai lo¹i liªn kÕt trÝch dÉn bao gåm
trÝch dÉn tíi (tµi liÖu trÝch dÉn ®Õn tµi
liÖu kh¸c) hoÆc ®−îc trÝch dÉn (tµi liÖu
®−îc tµi liÖu kh¸c trÝch dÉn) ®Òu ®−îc
nghiªn cøu, kh¶o s¸t. Ph©n tÝch trÝch
dÉn ®−îc sö dông ®Ó x¸c ®Þnh vai trß, vÞ
trÝ cña mét t¸c gi¶/t¸c phÈm/c«ng tr×nh
khoa häc trong mét lÜnh vùc cô thÓ.
§iÒu nµy ®−îc thÓ hiÖn th«ng qua sè lÇn
mµ c¸c t¸c gi¶ kh¸c trong lÜnh vùc ®ã ®·
trÝch dÉn ®Õn c¸c c«ng tr×nh cña t¸c gi¶
nµy. Ph©n tÝch trÝch dÉn ®Ò cËp tíi
nhiÒu khÝa c¹nh vµ néi dung kh¸c nhau.
XÐt vÒ mèi quan hÖ gi÷a mçi mét phÇn
tö víi c¸c phÇn tö kh¸c trong tËp hîp
x¸c ®Þnh c¸c tµi liÖu, ®ã lµ ph©n tÝch ë
c¸c khÝa c¹nh:
Liªn kÕt ®ång trÝch dÉn (Co-citation
Coupling). §©y lµ kiÓu liªn kÕt ®−îc x¸c
®Þnh th«ng qua viÖc c¸c tµi liÖu kh¸c
nhau cïng ®−îc tµi liÖu/c¸c tµi liÖu kh¸c
trÝch dÉn tíi - qua ®ã gi÷a c¸c tµi liÖu
nµy ®· tån t¹i sù t−¬ng tù vÒ chñ ®Ò néi
dung. NÕu tµi liÖu A vµ tµi liÖu B cïng
®−îc mét tµi liÖu C trÝch dÉn tíi th× cã
thÓ nãi r»ng, c¸c tµi liÖu A vµ B cïng
liªn quan ®Õn mét chñ ®Ò nµo ®ã, cho dï
https://www.library.uq.edu.au/training/citation/v
ancouv.pdf; TrÇn M¹nh TuÊn (2015), “Tr¾c l−îng
th− môc: C¸c chØ sè phæ biÕn, viÖc øng dông vµ
vÊn ®Ò ®µo t¹o ngµnh th«ng tin-th− viÖn”, Th«ng
tin vµ T− liÖu, Sè 1, tr.13-22.

chóng cã thÓ kh«ng trùc tiÕp trÝch dÉn
víi nhau. NÕu c¸c tµi liÖu A vµ B kÓ
trªn cµng ®−îc nhiÒu tµi liÖu kh¸c trÝch
dÉn ®Õn th× mèi quan hÖ gi÷a chóng l¹i
cµng chÆt chÏ h¬n. NÕu sè l−îng c¸c tµi
liÖu cïng trÝch dÉn ®Õn chóng cµng lín
th× mèi quan hÖ gi÷a néi dung cña
chóng l¹i cµng chÆt chÏ.
Liªn kÕt th− môc (Bibliographic
Coupling). §©y lµ kiÓu liªn kÕt ®−îc x¸c
®Þnh th«ng qua viÖc c¸c tµi liÖu kh¸c
nhau cïng trÝch dÉn ®Õn tµi liÖu/c¸c tµi
liÖu kh¸c - qua ®ã gi÷a c¸c tµi liÖu nµy
còng tån t¹i sù t−¬ng tù vÒ chñ ®Ò néi
dung. VÝ dô cã 2 tµi liÖu A vµ B cïng
trÝch dÉn ®Õn tµi liÖu C, khi ®ã cã thÓ
nãi chóng ®−îc liªn kÕt víi nhau (hiÓu
theo ý lµ gi÷a chóng cã ®iÓm chung nhÊt
®Þnh vÒ chñ ®Ò néi dung), thËm chÝ ngay
c¶ khi chóng kh«ng trùc tiÕp trÝch dÉn
®Õn nhau. NÕu sè l−îng tµi liÖu mµ
chóng cïng trÝch dÉn ®Õn cµng nhiÒu th×
sù chung nhau vÒ néi dung gi÷a chóng mèi quan hÖ cña chóng cµng chÆt chÏ.
Ngoµi ra, ph©n tÝch trÝch dÉn cßn
quan t©m tíi c¸c gi¸ trÞ ®Þnh l−îng: sè
l−ît trÝch dÉn ®Õn/®−îc trÝch dÉn ®Õn
mét/mét sè tµi liÖu trong mét kho¶ng
thêi gian x¸c ®Þnh; vµ c¸c gi¸ trÞ ®Þnh
l−îng cã sù tham gia cña c¸c tham biÕn
mang tÝnh ®Þnh tÝnh(*). Tiªu biÓu theo
h−íng tiÕp cËn nµy lµ c¸c tham sè do E.
Gardfield x©y dùng vµ sau ®ã ®−îc
nhiÒu tæ chøc kh¸c sö dông - IF (**) vµ
c¸c chØ sè ®−îc x©y dùng trªn c¬ së IF.
ë ®©y ng−êi ta chó träng ®Õn gi¸ trÞ vÒ chÊt
l−îng cña c¸c tµi liÖu ®−îc trÝch dÉn hay trÝch
dÉn th«ng qua xuÊt xø cña chóng. VÝ dô: Mét tµi
liÖu ®−îc c¸c bµi b¸o trªn c¸c t¹p chÝ khoa häc cã
uy tÝn trÝch dÉn ®Õn sÏ cã gi¸ trÞ cao h¬n so víi
viÖc nã ®−îc c¸c bµi b¸o trªn c¸c t¹p chÝ th«ng
th−êng trÝch dÉn ®Õn… vµ ng−îc l¹i.
(**)
Sè lÇn trÝch dÉn trung b×nh cña mét bµi b¸o
khoa häc ®· ®−îc c«ng bè trong thêi gian nhÊt
®Þnh tr−íc ®ã.

(*)

C¸c ph−¬ng ph¸p trÝch dÉn…

C¸c phÐp ®o ®¸ng chó ý tõ c¸c ph©n
tÝch trÝch dÉn lµ c¸c tÝnh to¸n trÝch dÉn
mµ ®èi t−îng lµ: mét bµi b¸o (nã ®· ®−îc
trÝch dÉn bao nhiªu lÇn); mét t¸c gi¶
(tæng sè c¸c trÝch dÉn hay sè trung b×nh
trÝch dÉn trªn 1 bµi b¸o); mét t¹p chÝ (sè
trÝch dÉn trung b×nh ®èi víi c¸c bµi b¸o
trªn t¹p chÝ). LÏ tù nhiªn, mét tµi liÖu
cµng ®−îc nhiÒu tµi liÖu kh¸c, nhiÒu t¸c
gi¶ kh¸c trÝch dÉn (sè l−ît trÝch dÉn cao)
th× tµi liÖu ®ã cµng cã tÇm ¶nh h−ëng
cao tíi c¸c tµi liÖu khoa häc kh¸c, vµ nãi
chung lµ tíi sù ph¸t triÓn khoa häc.
Ngµy nay, t¹i hÇu hÕt c¸c hÖ thèng
cung cÊp th«ng tin khoa häc, ng−êi ta
th−êng xuyªn c«ng bè th«ng tin vÒ bµi
b¸o/c¸c bµi b¸o ®−îc truy cËp, trÝch dÉn
nhiÒu nhÊt.
IF cña mét t¹p chÝ ph¶n ¸nh tÇn
suÊt mµ mét “bµi b¸o trung b×nh” trªn
t¹p chÝ ®· ®−îc trÝch dÉn trong mét
kho¶ng thêi gian x¸c ®Þnh (trong mét
n¨m vµ trong mét sè kho¶ng thêi gian
cô thÓ kh¸c, vÝ dô 2 n¨m, 5 n¨m…).
L−ît trÝch dÉn ®Õn c¸c bµi b¸o trong
mét t¹p chÝ lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh IF cña
t¹p chÝ ®ã. Ngoµi IF, cßn cã c¸c chØ sè
kh¸c ®−îc sö dông ®Ó ®¸nh gi¸, xÕp
h¹ng t¹p chÝ khoa häc nh−: ChØ sè t¸c
®éng lo¹i bá sè l−ît tù trÝch dÉn (IF*);
ChØ sè t¸c ®éng tøc thêi cña t¹p chÝ
(Journal Immediacy Index - JImI); ChØ
sè Journal Cited Half Life (x¸c ®Þnh lµ
sè n¨m trë vÒ tÝnh tõ n¨m hiÖn t¹i, mµ
tæng sè cã kho¶ng 50% trÝch dÉn mµ t¹p
chÝ ®−îc trÝch dÉn nhËn ®−îc); ChØ sè
Journal Citing Half Life (®−îc x¸c ®Þnh
lµ sè n¨m (tÝnh ®Õn 1 phÇn 10) kÓ tõ
n¨m hiÖn t¹i ®Õn thêi ®iÓm mµ −íc ®¹t
®−îc kho¶ng 50% sè c¸c trÝch dÉn ®−îc
mét t¹p chÝ c«ng bè trong c¸c tham
kh¶o cña c¸c bµi b¸o trong ®ã); ChØ sè
¶nh h−ëng cña t¹p chÝ (Journal
Influence Index - JII); ChØ sè ¶nh h−ëng

25
cña bµi b¸o (Paper Influence Index PII)(*).
C«ng thøc ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ IF cña
mçi t¹p chÝ khoa häc ®−îc x¸c ®Þnh bëi
tû lÖ gi÷a sè l−ît c¸c c«ng tr×nh nghiªn
cøu trÝch dÉn tíi c¸c c«ng tr×nh ®· ®−îc
c«ng bè trªn t¹p chÝ khoa häc ®ã (trong
mét kho¶ng thêi gian x¸c ®Þnh) víi tæng
sè c¸c c«ng tr×nh khoa häc ®· ®−îc c«ng
bè trªn chÝnh t¹p chÝ khoa häc ®ã (cïng
trong kho¶ng thêi gian x¸c ®Þnh nh−
trªn). Trong sè c¸c tµi liÖu ®· trÝch dÉn
tíi t¹p chÝ cô thÓ, cã c¶ c¸c bµi b¸o ®−îc
xuÊt b¶n trªn chÝnh t¹p chÝ ®ã, tháa
m·n c¸c ®iÒu kiÖn vÒ thêi gian nh− ®·
nªu. Ng−êi ta gäi tr−êng hîp nµy lµ sè
l−ît tù trÝch dÉn cña t¹p chÝ. §Ó phÊn
®Êu cho chØ sè IF cña t¹p chÝ cµng cao
cµng tèt (tøc lµ cµng cã uy tÝn, cµng
®−îc nhiÒu ng−êi tham kh¶o, sö
dông…), c¸c t¹p chÝ lu«n t×m nhiÒu c¸ch
®Ó chØ sè IF cña m×nh kh«ng ngõng ®−îc
c¶i thiÖn. Tõ ®ã dÉn tíi, cã thÓ x¶y ra
tr−êng hîp, mét t¹p chÝ nµo ®ã cã sè
l−ît tù trÝch dÉn cao mét c¸ch bÊt
th−êng. Khi ®ã, c¸c biªn tËp viªn cña
Thomson Reuters xem ®ã chÝnh lµ viÖc
t¹p chÝ ®· sö dông c¸c thñ thuËt kh«ng
minh b¹ch ®Ó ®Èy chØ sè IF cao h¬n møc
thùc tÕ cña nã. Vµ Thomson Reuters nç
lùc ®Ó h¹n chÕ tr−êng hîp nµy x¶y ra
b»ng nhiÒu c¸ch kh¸c nhau, trong ®ã cã
c¶ viÖc xem xÐt kü l−ìng vµ thÈm ®Þnh
chi tiÕt c¸c sè liÖu thèng kª cña t¹p chÝ.
Th«ng th−êng, c¸c biªn tËp viªn cña
Thomson Reuters cho biÕt sè l−ît tù
trÝch dÉn cña mét t¹p chÝ kh«ng nªn
v−ît qu¸ 20% tæng sè l−ît trÝch dÉn.

ChØ sè Cited Half-Life vµ ChØ sè Citing HalfLife ®−îc Thomson Reuters sö dông trong
Journal Citation Report; C¸c chØ sè JII vµ PII
®−îc CJR Journal-Ranking.com sö dông ®Ó xÕp
h¹ng t¹p chÝ.

(*)

Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 11.2015

26
Nh− ®· biÕt, ChØ dÉn trÝch dÉn khoa
häc (Scientific Citation Index - SCI) lµ
mét lo¹i s¶n phÈm th«ng tin d¹ng th−
môc ®Æc biÖt. §©y lµ hÖ thèng tra cøu
chØ dÉn ®¸p øng nhu cÇu th«ng tin th−
môc vÒ tµi liÖu. Kh¸c víi c¸c lo¹i th−
môc kh¸c, SCI bao gåm mét hÖ thèng
c¸c lo¹i chØ dÉn kh¸c nhau ®Ó t¹o nªn
mét hÖ thèng b¶ng tra cøu chØ dÉn
thèng nhÊt. ë møc tèi gi¶n, SCI gåm 3
lo¹i chØ dÉn: ChØ dÉn trÝch dÉn (Citation
Index), ChØ dÉn nguån (Source Index)
vµ B¶ng tra chñ ®Ò ho¸n vÞ (Permuterm
Subject Index).
§èi t−îng ®−îc miªu t¶ trong ChØ
dÉn nguån lµ c¸c tµi liÖu trÝch dÉn, vµ
biÓu ghi øng víi mçi tµi liÖu nµy cã liÖt
kª c¸c tµi liÖu ®· ®−îc trÝch dÉn ®Õn.
§èi t−îng miªu t¶ trong B¶ng tra
chñ ®Ò ho¸n vÞ lµ danh môc c¸c chñ ®Ò
mµ toµn bé c¸c tµi liÖu ph¶n ¸nh, vµ t¹i
mçi chñ ®Ò cã liÖt kª c¸c tµi liÖu trÝch
dÉn (nhÊn m¹nh l¹i: chóng thuéc lo¹i
tµi liÖu trÝch dÉn ®· nªu trªn).
TÝnh chÊt c¬ b¶n vµ sù quý gi¸ cña
SCI chÝnh lµ ë chç, viÖc hÖ thèng hãa
c¸c tµi liÖu theo dÊu hiÖu néi dung ®−îc
ph¶n ¸nh vµ xuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm
cña nhµ khoa häc víi t− c¸ch lµ ng−êi
dïng tin - ng−êi t¹o ra c¸c th«ng tin
khoa häc. §ã lµ ®iÒu kh¸c biÖt c¨n b¶n
víi c¸c s¶n phÈm th«ng tin kh¸c, khi
mµ sù ph©n nhãm tµi liÖu xuÊt ph¸t tõ
quan ®iÓm vµ sù hiÓu biÕt cña c¸n bé
th«ng tin th− viÖn chuyªn nghiÖp. NÕu
nh− hiÖn nay, mét trong nh÷ng nguyªn
t¾c c¬ b¶n trong qu¸ tr×nh t¹o lËp s¶n
phÈm vµ dÞch vô cña c¸c c¬ quan th«ng
tin th− viÖn lµ ®Þnh h−íng ng−êi dïng,
th× râ rµng c¸ch SCI t¹o nªn lµ rÊt ®¸ng
®−îc quan t©m. SCI cã chøc n¨ng kiÓm
so¸t tµi liÖu lµ bµi trÝch trªn mét danh
s¸ch t¹p chÝ nguån vµ c¸c tµi liÖu ®·
®−îc c¸c tµi liÖu nµy trÝch dÉn/tham

kh¶o. §©y lµ mét lo¹i s¶n phÈm kh¸ ®Æc
biÖt, ®−îc biªn so¹n vµ xuÊt b¶n t¹i mét
sè n−íc cã tr×nh ®é khoa häc ph¸t triÓn
vµ nguån tµi liÖu phong phó nh− Mü,
Anh, §øc, Ph¸p, Nga, Trung Quèc, Ên
§é,... HiÖn t¹i, khi truy cËp ®Õn ®a phÇn
c¸c nguån th«ng tin toµn v¨n vµ trùc
tuyÕn cña c¸c c¬ quan xuÊt b¶n vµ kinh
doanh tµi liÖu khoa häc trªn thÕ giíi,
ng−êi dïng cã thÓ dÔ dµng khai th¸c, sö
dông c¸c hÖ thèng chØ dÉn trÝch dÉn gióp
hä t×m kiÕm ®−îc c¸c c«ng tr×nh nghiªn
cøu cã gi¸ trÞ th«ng qua sè l−îng c¸c
c«ng tr×nh ®· trÝch dÉn ®Õn tµi liÖu ®ã.
GÇn ®©y, t¹i Héi nghÞ th−êng niªn
Héi sinh häc tÕ bµo Mü tæ chøc t¹i San
Francisco, n¨m 2013, ®· cã 150 nhµ
nghiªn cøu vµ 75 tæ chøc khoa häc ra
tuyªn bè DORA víi khuyÕn c¸o kh«ng
tiÕp tôc sö dông IF trong viÖc ®¸nh gi¸
khoa häc(*). Tuy vËy, theo chóng t«i,
trªn thùc tÕ, rÊt khã b¸c bá ®−îc c¸c
thµnh tùu mµ ViÖn Th«ng tin Khoa häc
(ISI) cña Mü ®· x©y dùng trªn nöa thÕ
kû nay. Nh÷ng thµnh tùu nµy ®· nhËn
®−îc sù h−ëng øng cña ®¹i ®a sè c¸c
céng ®ång khoa häc trªn thÕ giíi, ®Æc
biÖt lµ c¸c tæ chøc thùc hiÖn chøc n¨ng
®¸nh gi¸ khoa häc cã uy tÝn trªn thÕ giíi
nh− Thomson Reuters, SCimago,
Journal-Ranking… ë ®©y, trong nhiÒu
tr−êng hîp, nÕu nh− c¸c IF kh«ng ®−îc
trùc tiÕp sö dông, th× ng−êi ta l¹i sö
dông c¸c chØ sè ®−îc h×nh thµnh trªn c¬
së lµ hµm sè cña IF. V× vËy, vÒ b¶n chÊt,
c¸c tæ chøc nµy còng sö dông IF. Vµ v×
thÕ, viÖc xuÊt b¶n c¸c c«ng tr×nh khoa
häc trªn c¸c t¹p chÝ khoa häc cã trong
Master Journal List vÉn lu«n ®−îc ®¸nh
gi¸ cao, vµ thËm chÝ trong kh«ng Ýt
tr−êng hîp ®−îc xem lµ ®iÒu kiÖn cÇn
Tham kh¶o: http://am.ascb.org/dora/ vµ T¹p
chÝ Khoa häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam, sè 12 n¨m
2013 vµ sè 16 n¨m 2014.
(*)

C¸c ph−¬ng ph¸p trÝch dÉn…

vµ ®ñ cña mét nghiªn cøu cã chÊt l−îng;
vµ v× thÕ, ®−îc Thomson Reuters lùa
chän hµng n¨m vÉn lµ môc ®Ých lín vµ
quan träng cña mäi t¹p chÝ khoa häc
trªn thÕ giíi.
II. C¸c hÖ thèng chØ dÉn tham kh¶o

§Ó thùc hiÖn ®−îc mét c¸ch ®Çy ®ñ,
chÝnh x¸c c¸c sè liÖu trÝch dÉn mµ c¸c
c«ng tr×nh nghiªn cøu ®· thùc hiÖn, c¸c
t¹p chÝ vµ nhµ xuÊt b¶n cã uy tÝn trªn
thÕ giíi ®· x©y dùng c¸c quy t¾c nghiªm
ngÆt ®Ó ph¶n ¸nh viÖc tham kh¶o, trÝch
dÉn trong c¸c c«ng tr×nh ®−îc c«ng bè.
ChÝnh c¸c quy t¾c, quy ®Þnh cô thÓ nµy
®· h×nh thµnh nªn c¸c hÖ thèng chØ dÉn
tham kh¶o (Referencing Systems). Trªn
thùc tÕ, kh«ng cã mét hÖ thèng chØ dÉn
tham kh¶o chung buéc mäi c«ng tr×nh
nghiªn cøu ph¶i tu©n thñ, tuy vËy, hÇu
hÕt c¸c nhµ khoa häc vµ sinh viªn ë
kh¾p thÕ giíi ®Òu ®· sö dông mét trong
c¸c hÖ thèng phæ biÕn nhÊt ë Anh vµ
Mü. Trong sè ®ã, næi bËt lµ: HÖ thèng
chØ dÉn tham kh¶o cña HiÖp héi Nghiªn
cøu c¸c khoa häc nh©n v¨n hiÖn ®¹i
(MHRA), HÖ thèng chØ dÉn tham kh¶o
Harvard (th−êng ®−îc gäi lµ HÖ thèng
T¸c gi¶-Thêi gian), HÖ thèng chØ dÉn
tham kh¶o Chicago, HÖ thèng chØ dÉn
tham kh¶o Oxford (Anh) (University of
Western
Sydney
Library,
2014;
http://www.oxbridgewriters.com/studyaids/...; University of Queensland
Library, 2008)…
Lùa chän hÖ thèng chØ dÉn tham
kh¶o nµo lµ tïy thuéc vµo mçi c¸ nh©n.
Song cÇn l−u ý lµ hÇu nh− mçi nhµ xuÊt
b¶n hay c¸c ban biªn tËp t¹p chÝ khoa
häc ®Òu ®−a ra c¸c quy ®Þnh kh¸ chi tiÕt
vµ cô thÓ (dùa trªn nÒn t¶ng mét hÖ
thèng chØ dÉn tham kh¶o mµ hä lùa
chän) vµ yªu cÇu c¸c t¸c gi¶ cña c¸c
c«ng tr×nh c«ng bè qua hä ph¶i tu©n thñ
mét c¸ch nghiªm ngÆt, trong khi mét sè

27
Ýt nhµ xuÊt b¶n vµ t¹p chÝ kh¸c cã thÓ
kh«ng ®−a ra c¸c quy ®Þnh nµy, miÔn lµ
t¸c gi¶ tu©n thñ mét c¸ch ®Çy ®ñ c¸c
quy ®Þnh tr×nh bµy trÝch dÉn mµ m×nh
lùa chän. T−¬ng tù, mét sè tr−êng ®¹i
häc còng ®−a ra c¸c quy ®Þnh ®èi víi viÖc
tr×nh bµy trÝch dÉn trong c¸c nghiªn cøu
(®Ò tµi khoa häc, luËn ¸n, c¸c häc liÖu,
c¸c b¸o c¸o khoa häc...) ®−îc thùc hiÖn
t¹i tr−êng. Tu©n thñ nghiªm ngÆt vµ
thùc hiÖn thèng nhÊt viÖc tr×nh bµy c¸c
trÝch dÉn trong mäi c«ng tr×nh nghiªn
cøu lµ ®iÒu kiÖn tèi cÇn thiÕt, bëi qua ®ã
thÓ hiÖn tr¸ch nhiÖm, ®¹o ®øc vµ c«ng
søc cña ng−êi nghiªn cøu víi b¶n th©n
m×nh vµ víi toµn thÓ céng ®ång khoa
häc, víi x· héi. Mét c«ng tr×nh nghiªn
cøu thÓ hiÖn chi tiÕt vµ ®Çy ®ñ nh÷ng g×
®· ®−îc trÝch dÉn sÏ cung cÊp cho ng−êi
®äc mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ cô thÓ c©u tr¶ lêi
cho c¸c c©u hái nh÷ng néi dung nµo vµ
cña ai ®· ®−îc nghiªn cøu ®ã dùa trªn vµ
nh÷ng néi dung nµo lµ c«ng søc nghiªn
cøu cña t¸c gi¶. Trong khu«n khæ cã h¹n
cña bµi b¸o khoa häc, bµi viÕt xin tr×nh
bµy gi¶n l−îc mét sè hÖ thèng chØ dÉn
tham kh¶o hiÖn phæ biÕn trªn thÕ giíi vµ
ë trong n−íc.
1. HÖ thèng chØ dÉn tham kh¶o
Oxford (Oxford Referencing System)
HÖ thèng chØ dÉn tham kh¶o
Oxford, hay cßn ®−îc biÕt ®Õn lµ hÖ
thèng trÝch dÉn chó thÝch tµi liÖu ®−îc
sö dông ®Çu tiªn trong mét sè c«ng
tr×nh nghiªn cøu vÒ triÕt häc vµ sö häc.
HÖ thèng nµy bao gåm c¸c h×nh thøc:
trÝch dÉn trong phÇn néi dung cña c«ng
tr×nh nghiªn cøu, sö dông ch÷ sè ë vÞ trÝ
cao h¬n vµ mét danh s¸ch footnote ë
cuèi mçi trang v¨n b¶n ®èi víi c¸c trÝch
dÉn trong trang ®ã. Mét th− môc ®Ýnh
kÌm ®−îc g¸n ë phÇn cuèi nh»m cung
cÊp c¸c th«ng tin chi tiÕt vÒ mçi tµi liÖu
tham kh¶o vµ ®«i khi lµ c¸c t− liÖu bæ