Xem mẫu
- Các cách mở đề cho bài viết
Có hai loại mở đề: mở đề trực tiếp và mở đề
gián tiếp. Mở đề trực tiếp cho độc giả thấy
ngay ý chính của câu chuyện-ngay trong
câu đầu tiên. Mở đề gián tiếp thường bắt đầu với một đoạn kể lại
một giai thoại nào đó, hay thí dụ về một người trong một tình
huống đặc thù, hay mô tả về quang cảnh. Tất cả đều làm đậm nét
thêm chủ đề chính của câu chuyện hoặc xác định xem câu
chuyện sẽ diễn biến trong một bầu không khí như thế nào. Sau
đó, người viết cho độc giả biết ý chính là gì.
Phóng viên dùng loại mở đề nào tùy theo việc họ định viết tin thời
sự hay phóng sự.
- Mở đề trực tiếp
Mở đề trực tiếp dùng cho tin thời sự là hay nhất. Thông thường,
loại mở đề này chứa đựng dữ kiện quan trọng nhất về những gì
xẩy ra, chẳng hạn như điểm quan trọng nhất trong 5 chữ W và
chữ H. Mở đề hay nhất là lối dùng Chủ ngữ-động từ-tân ngữ.
Trong tiếng Anh, một đoạn mở đề cho tin thời sự không nên dài
quá 25 chữ. Câu này cần phải trong sáng và gọn gàng.
Hãy xem đoạn mở đề này trên tờ Vientiane Times (Thời báo Vien
Chăn) tại Lào: "Chính phủ Nhật Bản đã đồng ý tài trợ cho dự án
xây dựng đường nông thôn thuộc tỉnh Houaphan nằm trong
chương trình thanh toán cây thuốc phiện."
- Đoạn mở đề cho thấy Who (ai) (chính phủ Nhật Bản), What (việc
gì) (đồng ý tài trợ cho việc xây dựng đường nông thôn), Where (ở
đâu) (tỉnh Houaphan), Why (tại sao) (để thanh toán cây thuốc
phiện)
Đoạn mở đề sau đây trên tờ Bangkok Post (Bưu điện Bangkok):
"Sở Bưu chính và Viễn thông hôm qua đã từ chối cấp giấy phép
cho công ty World Star TV phát hình trên 36 kênh sử dụng kỹ
thuật số."
Đoạn mở đề cho thấy Who (Sở Bưu chính và Viễn thông và công
ty World Star TV), What (Từ chối cấp giấy phép cho phát hình) và
When (hôm qua).
- Mở đề gián tiếp
Mở đề gián tiếp dùng cho phóng sự rất hay. Người viết thường
bắt đầu với một thí dụ hấp dẫn hay một giai thoại về một người
hay diễn biến để minh họa cho phần chính câu chuyện. Làm như
vậy sẽ lôi cuốn người đọc vào câu chuyện.
Nhưng nếu dùng mở đề gián tiếp, phóng viên cần phải đi tới ý
chính của câu chuyện trong vài đoạn đầu, nếu không, độc giả sẽ
cảm thấy hoang mang không hiểu phóng viên muốn nói gì và tại
sao họ lại phải đọc bài viết đó.
Tất nhiên, có thể mở đầu bài phóng sự một cách trực tiếp với ý
chính thay vì đưa ra thí dụ, giai thoại hay tả cảnh. Nhưng thường
- cách này không hữu hiệu vì không rõ ràng và không giúp cho
người đọc dễ dàng tự đặt mình vào câu chuyện.
Về chuyện một phụ nữ nói vừa tìm được đứa con thất lạc, nhật
báo The Nation (Dân tộc) của Thái Lan chọn lối mở đề gián tiếp:
"Huad Suaeng, 31 tuổi, đã không nhận ra bé gái gầy gò bẩn thỉu
mà bà thấy đang ăn xin trên phố Phuket hồi tuần trước. Nhưng có
một cái gì đó thôi thúc bà cho em đồng xu 10 baht.
Đứa trẻ nhìn bà chăm chăm mà không để ý gì đến tiền. ‘Mẹ?’ em
bé gái hỏi khẽ, nước mắt lăn dài trên khuôn mặt lấm lem.
Chỉ một từ đó thôi - và chỉ một trong cả triệu lần gặp gỡ tình cờ -
- đã chấm dứt ba năm li biệt bi thảm từng làm tan nát hai cuộc đời.
‘Khi chúng tôi tới nơi, hai mẹ con vẫn còn ôm nhau khóc nức nở’
viên cảnh sát được bà Huad gọi tới đã kể lại.
Bé Kesorn Manpook, năm nay lên bảy, đã bị một băng đảng
Campuchia bắt cóc tại nhà một người thân ở Khon Kaen. Bà
Huad đau khổ đi tìm con khắp nơi nhưng rồi đã phải bỏ cuộc và
không còn hy vọng gặp lại con gái nữa."
Người viết đã bắt đầu bằng một cuộc gặp bất ngờ ngoài đường,
tiếp đấy đi vào đề - cuộc tìm kiếm đằng đẵng của người mẹ.
Nếu bạn viết câu chuyện bằng cách mở đề trực tiếp thì có thể
- câu chuyện sẽ bắt đầu như thế này: "Một phụ nữ suốt ba năm
ròng đi tìm đứa con gái thất lạc đã tìm thấy con bà hồi tuần trước
khi em đang ăn xin bên lề đường Phuket." Nhưng phần hấp dẫn
của câu chuyện sẽ giảm hẳn đi.
Một cách thông thường để bắt đầu một bài về một khuynh hướng
xã hội, tai họa hay điều gì đó gây ảnh hưởng đến nhiều người là
mô tả một đoạn ngắn về một trong những
người đó.
Điều quan trọng là
cần phải biết
những gì thuộc về
đoạn mở đầu. Điều
cũng quan trọng
- Tờ Phnom Penh Post đăng tải một bài báo không kém là phải
về các gia dình nghèo lưu lạc đến tỉnh biết những gì
Ratakiri của Campuchia để làm việc trong không thuộc về
những mỏ đá quý đầy nguy hiểm. Bài viết đoạn mở đầu.
bắt đầu bằng cách mô tả về một người đi
tìm đá quý: "Ở độ sâu 15 mét dưới lòng đất trong khe hầm nhỏ
hẹp, điều Puy sợ nhất là ánh lửa leo lắt của cây nến anh cầm
trong tay sẽ bị tắt đi, và anh sẽ bị nhấn chìm trong bóng tối dầy
đặc."
Một cách thông thường khác để bắt đầu một bài phóng sự là tả
cảnh.
"CHIANGMAI, Thái Lan -- Tại năm cửa ô của khu thành cổ ở
- Chiang Mai, người dân tụ tập để dự một buổi lễ cổ truyền gọi là
Inthakhin. Các vị sư Phật Giáo trong những chiếc áo cà sa vàng
nghệ cất cao lời cầu nguyện trong khi dân chúng dâng hương hoa
và đèn nến để cầu mưa và xin một mùa bội thu.
Tuy nhiên, tiếng còi xe inh ỏi và tiếng máy xe đang bị tắc đường
quanh các cửa ô này đã át hẳn tiếng cầu kinh và khói xe từ các
ống xả xe hơi, xe gắn máy làm chẳng còn ai ngửi thấy mùi hương
hoa thơm ngát nữa."
Có các loại mở đề theo kiểu nói chuyện làm cho độc giả phải suy
nghĩ và thu hút được sự chú ý của họ. Thí dụ, đoạn mở đầu của
một bài báo nữa trên tờ The Nation:
- "Hãy tưởng tượng đến một Bangkok mà không có cột điện và các
đường dây điện thoại chằng chịt. Nếu không có ai đệ đơn chống
đối, sự tưởng tượng trên có thể biến thành sự thật nhờ sáng kiến
của Cơ quan hành chính thành phố Bangkok (BMA).
BMA có thể đã cấp giấy phép cho công ty xây dựng Mỹ Pro-Dive
để xây các đường ngầm chôn những đường dây điện và dây điện
thoại xấu xí xuống dưới đất. Kế hoạch này là một phần của BMA
nhằm giữ cho chân trời thành phố được thoáng, sạch, tăng thêm
vẻ đẹp cho thành phố."
Đừng ‘chôn vùi’ đoạn mở đề
Khi viết tin thời sự, nhiều phóng viên quên đặt điểm chính hay
- khía cạnh chính của câu chuyện lên phần đầu. Chẳng hạn, họ có
thể bắt đầu tin về một cuộc họp với tên tuổi những người tham
dự thay vì về những gì diễn ra trong cuộc họp. Nói một cách
khác. Họ ‘chôn’ điểm chính vào sâu trong bài.
Hãy xem tin này của một tờ báo tiếng Anh tại Lào:
"Người đứng đầu văn phòng nông nghiệp và trồng rừng tỉnh
Borikhamsay, Buonkham Phommachuk, cho biết nông dân trong
tỉnh đã bắt đầu gặt lúa vụ mùa mưa vào tháng Mười.
Tính đến nay, việc gặt hái đã hoàn tất trên 19.530 ha (80 phần
trăm) của tổng diện tích 24.792 ha."
- Có thể viết lại như thế này:
"Một viên chức chính phủ cho biết nông dân trong tỉnh
Borikhamsay đã gặt xong gần 80% vụ lúa mùa mưa.
Theo ông Buonkham Phommachuk, Giám đốc Sở nông nghiệp và
trồng rừng tỉnh Borikhamsay, khoảng 19.530 ha trong tổng số
24.792 ha đã được gặt xong."
Đoạn sau khiến cho phần mở đề câu chuyện dễ đọc hơn vì
không dùng tên và chức vụ dài dòng của viên chức chính phủ.
Đoạn này chú trọng hơn đến tin chính - mùa gặt - thay vào viên
chức, nguồn tin của câu chuyện. Đoạn này cũng chú trọng đến
những điễm cụ thể (80% đã được gặt xong) thay vào vấn đề
- chung chung (việc gặt hái đã bắt đầu).
Hãy xem cách mở đầu tin sau đây đăng trên một tờ báo tiếng
Campuchia. Từ ‘dây thắt ngang lưng’ chỉ một sợi dây nhiều người
Campuchia thường quấn ngang lưng để phòng thân.
"'Ôi, Battambang người yêu tôi hỡi!' Đây là bài hát đã nổi tiếng lẫy
lừng trong các thập niên 1960-70 nhờ tiếng hát của ông Sin
Sisamuth. Từ thời đại Sangkum Reastr Niyum đến hiện tại, ai mà
không muốn trở thành tỉnh trưởng tỉnh Battambang? Có cảnh sát
viên, nhân viên quân cảnh hay hải quan nào mà lại không muốn
kiếm một chỗ làm ở Battambang? Bởi vì Battambang là tỉnh có
cửa gõ kinh tế lớn nhất sau Phnompenh và thành phố Kompong
Cham, cũng như tỉnh Kompong Som.
- Trong số những người có ước muốn đó, đa số không được toại
nguyện, và những ai toại nguyện cần phải có dây thắt ngang
lưng, nói chung, họ cần phải có đôla để đút lót cho các ‘đàn anh’
mới có được cơ hội đó. Nhưng giờ đây, cuộc sống ở Battambang
không phải dễ như trước đây bởi Battambang cũng đang đầy rẫy
những sự bất ổn như Phnompenh, nơi hàng ngày xảy ra những
vụ mất cắp, cướp bóc và bắn nhau, nhất là những loại tội phạm
khó trấn áp, đó là các băng đảng ‘anh chị’ con ông cháu cha
thuộc các viên chức bộ và tỉnh.
Tin của phóng viên báo tại Battambang ghi nhận, trong đêm 31/7,
khoảng 10 giờ đêm, vũ trường Bopha Tip đã bị ném một qủa lựu
đạn. Lựu đạn lăn từ trên nóc nhà xuống và phát nổ làm một cảnh
- sát viên bị thiệt mạng, năm cảnh sát viên khác bị thương và năm
người gần đó cũng bị thương."
Tin ở đây là vụ nổ và người bị thương vong. Nhưng bài viết đã đi
lòng vòng mãi mới tới chi tiết này sau một đoạn dài mô tả về
thành phố. Viết như sau đây hay hơn: "Một cảnh sát viên đã bị
thiệt mạng và 10 người khác bị thương trong một vụ ném lựu đạn
vào một hộp đêm ở tỉnh Battambang đêm 31/7."
Sau đây là một thí dụ nữa về tin chính bị chôn vùi trong bài, đăng
trên một tờ báo tiếng Anh tại Myanmar:
"YANGON- Lễ quyên góp lần thứ tư để gây quỹ xây chùa
Thabyinnyu đã được tổ chức tại Dhammaythaka Sarthintaik thuộc
- phường 5 trong khu Mayangon sáng nay, có Bí thư thứ nhất của
Hội đồng Quốc gia Hòa bình và Phát triển, Trung tướng Khin
Nuynt tham dự.
Phu nhân của Bí thư thứ nhất-Trung tướng Khin Nuynt, nữ tiến sĩ
Khin Win Shwe cũng tham dự buổi lễ, ngoài ra còn có Bộ trưởng
công nghiệp 1 U Aung Thaung, Bộ trưởng hầm mỏ Chuẩn Tướng
Ohn Myint, Bộ Trưởng Thông Tin Thiếu Tướng Kyi Aung, Bộ
Trưởng Tiến bộ tại Vùng Biên giới và Các vấn dề Phát Triển dân
tộc Đại Tá Thein Nuynt, Bộ Trưởng Vận tải, Thiếu Tướng Hla
Myint Swe, Bộ Trưởng Xã hội, Cứu trợ và Định cư, Chuẩn Tướng
Pyi Sone, Bộ Trưởng Điện lực Thiếu Tướng Tin Htut, Bộ Trưởng
Thể thao Chuẩn Tướng Sein Win, Bộ Trưởng Y tế Thiếu Tướng
Ket Sein, Bộ Trưởng Tôn giáo Thiếu Tướng Sein Htwa, Chủ tịch
- ủy Ban Phát Triển thành phố Yangon, Thị Trưởng U Ko Lay, Các
viên chức thuộc Văn phòng Hội đồng Quốc gia Hòa bình và Phát
triển, Các Hội đồng Hoà bình và Phát triển quận huyện và những
người đến chúc mừng.
Bí Thư ủy Ban hành động Thứ trưởng Nông nghiệp và Thủy lợi
Chuẩn Tướng Khin Maung báo cáo cho Bí thư thứ nhất Trung
Tướng Khin Nuynt về tiến độ của công trình xây dựng chùa; và
Chủ tịch Tiểu ban Tài chính, Thứ Trưởng Bộ Vận tải đường sắt
Thura U Thaung Lwin báo cáo về các khoản tiền quyên góp và
chi phí xây dựng chùa."
Sau trên 200 từ và danh sách 17 tên và chức vụ dài dòng chúng
ta đến được tin chính:
- "Bí thư thứ nhất Trung Tướng Khin Nuynt và các bộ trưởng đã
nhận được các khoản quyên góp lên đến 17.5 triệu Kyat"
Một câu mở đầu hay hơn sẽ viết như sau: "Vị tướng hàng đầu
Khin Nuynt và các viên chức đã nhận được 17.5 triệu Kyat tiền
quyên góp để xây một ngôi chùa mới tại khu Mayagon vào hôm
qua."
Có thể bạn cảm thấy phải liệt kê đủ tên các viên chức cao cấp
tham dự. Nếu đúng như vậy, bạn nên liệt kê sau khi đã tường
thuật tin.
Đừng nhồi nhét quá nhiều vào đoạn mở đầu
- Điều quan trọng là cần phải biết những gì thuộc về đoạn mở đầu.
Điều cũng quan trọng không kém là phải biết những gì không
thuộc về đoạn mở đầu. Đừng nhồi nhét quá nhiều ý hoặc các chi
tiết không quan trọng lắm vào đoạn mở đầu, có thể nói đến sau
đó trong bài.
Vài cách mở đề
Muốn biết xem mở
đề như thế nào, hãy
tự hỏi:
- Ai làm gì cho ai?
- Câu chuyện này
- thực sự là về gì?
- Tại sao lại viết về
câu chuyện này?
- Điểm đáng lưu ý
nhất của diễn biến
đó là gì?
- Độc giả muốn biết
những vấn đề gì
nhất về câu chuyện
- Điều gì trong sự
kiện này ảnh hửơng
nhất đến độc giả?
- Nếu bạn viết về
nguon tai.lieu . vn