Xem mẫu
- Các cách m cho bài vi t Có hai lo i m :m tr c ti p và m gián ti p. M tr c ti p cho c gi th y ngay ý chính c a câu chuy n-ngay trong câu u tiên. M gián ti p thư ng b t u v i m t o n k l i m t giai tho i nào ó, hay thí d v m t ngư i trong m t tình hu ng c thù, hay mô t v quang c nh. T t c u làm m nét thêm ch chính c a câu chuy n ho c xác nh xem câu chuy n s di n bi n trong m t b u không khí như th nào. Sau ó, ngư i vi t cho c gi bi t ý chính là gì. Phóng viên dùng lo i m nào tùy theo vi c h nh vi t tin th i s hay phóng s .
- M tr c ti p M tr c ti p dùng cho tin th i s là hay nh t. Thông thư ng, lo i m này ch a ng d ki n quan tr ng nh t v nh ng gì x y ra, ch ng h n như i m quan tr ng nh t trong 5 ch W và ch H. M hay nh t là l i dùng Ch ng - ng t -tân ng . Trong ti ng Anh, m t o n m cho tin th i s không nên dài quá 25 ch . Câu này c n ph i trong sáng và g n gàng. Hãy xem o n m này trên t Vientiane Times (Th i báo Vien Chăn) t i Lào: "Chính ph Nh t B n ã ng ý tài tr cho d án xây d ng ư ng nông thôn thu c t nh Houaphan n m trong chương trình thanh toán cây thu c phi n." o nm cho th y Who (ai) (chính ph Nh t B n), What (vi c gì) ( ng ý tài tr cho vi c xây d ng ư ng nông thôn), Where ( âu) (t nh Houaphan), Why (t i sao) ( thanh toán cây thu c phi n) o nm sau ây trên t Bangkok Post (Bưu i n Bangkok): "S Bưu chính và Vi n thông hôm qua ã t ch i c p gi y phép cho công ty World Star TV phát hình trên 36 kênh s d ng k thu t s ." o nm cho th y Who (S Bưu chính và Vi n thông và công ty World Star TV), What (T ch i c p gi y phép cho phát hình) và When (hôm qua).
- M gián ti p M gián ti p dùng cho phóng s r t hay. Ngư i vi t thư ng b t uv i m t thí d h p d n hay m t giai tho i v m t ngư i hay di n bi n minh h a cho ph n chính câu chuy n. Làm như v y s lôi cu n ngư i c vào câu chuy n. Nhưng n u dùng m gián ti p, phóng viên c n ph i i t i ý chính c a câu chuy n trong vài o n u, n u không, c gi s c m th y hoang mang không hi u phóng viên mu n nói gì và t i sao h l i ph i c bài vi t ó. T t nhiên, có th m u bài phóng s m t cách tr c ti p v i ý chính thay vì ưa ra thí d , giai tho i hay t c nh. Nhưng thư ng cách này không h u hi u vì không rõ ràng và không giúp cho ngư i c d dàng t t mình vào câu chuy n. V chuy n m t ph n nói v a tìm ư c a con th t l c, nh t báo The Nation (Dân t c) c a Thái Lan ch n l i m gián ti p: "Huad Suaeng, 31 tu i, ã không nh n ra bé gái g y gò b n th u mà bà th y ang ăn xin trên ph Phuket h i tu n trư c. Nhưng có m t cái gì ó thôi thúc bà cho em ng xu 10 baht.
- a tr nhìn bà chăm chăm mà không ý gì n ti n. ‘M ?’ em bé gái h i kh , nư c m t lăn dài trên khuôn m t l m lem. Ch m t t ó thôi - và ch m t trong c tri u l n g p g tình c - ã ch m d t ba năm li bi t bi th m t ng làm tan nát hai cu c i. ‘Khi chúng tôi t i nơi, hai m con v n còn ôm nhau khóc n c n ’ viên c nh sát ư c bà Huad g i t i ã k l i. Bé Kesorn Manpook, năm nay lên b y, ã b m t băng ng Campuchia b t cóc t i nhà m t ngư i thân Khon Kaen. Bà Huad au kh i tìm con kh p nơi nhưng r i ã ph i b cu c và không còn hy v ng g p l i con gái n a." Ngư i vi t ã b t u b ng m t cu c g p b t ng ngoài ư ng, ti p y i vào - cu c tìm ki m ng ng c a ngư i m . N u b n vi t câu chuy n b ng cách m tr c ti p thì có th câu chuy n s b t u như th này: "M t ph n su t ba năm ròng i tìm a con gái th t l c ã tìm th y con bà h i tu n trư c khi em ang ăn xin bên l ư ng Phuket." Nhưng ph n h p d n c a câu chuy n s gi m h n i.
- M t cách thông thư ng b t u m t bài v m t khuynh hư ng xã h i, tai h a hay i u gì ó gây nh hư ng n nhi u ngư i là mô t m t o n ng n v m t trong nh ng ngư i ó. T Phnom Penh Post ăng t i m t bài báo v i u quan tr ng là các gia dình nghèo lưu l c n t nh Ratakiri c a c n ph i bi t nh ng gì Campuchia làm vi c trong nh ng m á quý y thu c v o n m u. nguy hi m. Bài vi t b t u b ng cách mô t v m t i u cũng quan tr ng ngư i i tìm á quý: " sâu 15 mét dư i lòng t không kém là ph i bi t trong khe h m nh h p, i u Puy s nh t là ánh l a nh ng gì không thu c v leo l t c a cây n n anh c m trong tay s b t t i, và o n m u. anh s b nh n chìm trong bóng t i d y c." M t cách thông thư ng khác b t u m t bài phóng s là t c nh. "CHIANGMAI, Thái Lan -- T i năm c a ô c a khu thành c Chiang Mai, ngư i dân t t p d m t bu i l c truy n g i là Inthakhin. Các v sư Ph t Giáo trong nh ng chi c áo cà sa vàng ngh c t cao l i c u nguy n trong khi dân chúng dâng hương hoa và èn n n c u mưa và xin m t mùa b i thu. Tuy nhiên, ti ng còi xe inh i và ti ng máy xe ang b t c ư ng quanh các c a ô này ã át h n ti ng c u kinh và khói xe t các ng x xe hơi, xe g n máy làm ch ng còn ai ng i th y mùi hương hoa thơm ngát n a."
- Có các lo i m theo ki u nói chuy n làm cho c gi ph i suy nghĩ và thu hút ư c s chú ý c a h . Thí d , o n m u c a m t bài báo n a trên t The Nation: "Hãy tư ng tư ng n m t Bangkok mà không có c t i n và các ư ng dây i n tho i ch ng ch t. N u không có ai ơn ch ng i, s tư ng tư ng trên có th bi n thành s th t nh sáng ki n c a Cơ quan hành chính thành ph Bangkok (BMA). BMA có th ã c p gi y phép cho công ty xây d ng M Pro-Dive xây các ư ng ng m chôn nh ng ư ng dây i n và dây i n tho i x u xí xu ng dư i t. K ho ch này là m t ph n c a BMA nh m gi cho chân tr i thành ph ư c thoáng, s ch, tăng thêm v p cho thành ph ." ng ‘chôn vùi’ o n m Khi vi t tin th i s , nhi u phóng viên quên t i m chính hay khía c nh chính c a câu chuy n lên ph n u. Ch ng h n, h có th b t u tin v m t cu c h p v i tên tu i nh ng ngư i tham d thay vì v nh ng gì di n ra trong cu c h p. Nói m t cách khác. H ‘chôn’ i m chính vào sâu trong bài. Hãy xem tin này c a m t t báo ti ng Anh t i Lào:
- "Ngư i ng u văn phòng nông nghi p và tr ng r ng t nh Borikhamsay, Buonkham Phommachuk, cho bi t nông dân trong t nh ã b t u g t lúa v mùa mưa vào tháng Mư i. Tính n nay, vi c g t hái ã hoàn t t trên 19.530 ha (80 ph n trăm) c a t ng di n tích 24.792 ha." Có th vi t l i như th này: "M t viên ch c chính ph cho bi t nông dân trong t nh Borikhamsay ã g t xong g n 80% v lúa mùa mưa. Theo ông Buonkham Phommachuk, Giám c S nông nghi p và tr ng r ng t nh Borikhamsay, kho ng 19.530 ha trong t ng s 24.792 ha ã ư c g t xong." o n sau khi n cho ph n m câu chuy n d c hơn vì không dùng tên và ch c v dài dòng c a viên ch c chính ph . o n này chú tr ng hơn n tin chính - mùa g t - thay vào viên ch c, ngu n tin c a câu chuy n. o n này cũng chú tr ng n nh ng i m c th (80% ã ư c g t xong) thay vào v n chung chung (vi c g t hái ã b t u).
- Hãy xem cách m u tin sau ây ăng trên m t t báo ti ng Campuchia. T ‘dây th t ngang lưng’ ch m t s i dây nhi u ngư i Campuchia thư ng qu n ngang lưng phòng thân. "'Ôi, Battambang ngư i yêu tôi h i!' ây là bài hát ã n i ti ng l y l ng trong các th p niên 1960-70 nh ti ng hát c a ông Sin Sisamuth. T th i i Sangkum Reastr Niyum n hi n t i, ai mà không mu n tr thành t nh trư ng t nh Battambang? Có c nh sát viên, nhân viên quân c nh hay h i quan nào mà l i không mu n ki m m t ch làm Battambang? B i vì Battambang là t nh có c a gõ kinh t l n nh t sau Phnompenh và thành ph Kompong Cham, cũng như t nh Kompong Som. Trong s nh ng ngư i có ư c mu n ó, a s không ư c to i nguy n, và nh ng ai to i nguy n c n ph i có dây th t ngang lưng, nói chung, h c n ph i có ôla út lót cho các ‘ àn anh’ m i có ư c cơ h i ó. Nhưng gi ây, cu c s ng Battambang không ph i d như trư c ây b i Battambang cũng ang y r y nh ng s b t n như Phnompenh, nơi hàng ngày x y ra nh ng v m t c p, cư p bóc và b n nhau, nh t là nh ng lo i t i ph m khó tr n áp, ó là các băng ng ‘anh ch ’ con ông cháu cha thu c các viên ch c b và t nh. Tin c a phóng viên báo t i Battambang ghi nh n, trong êm 31/7, kho ng 10 gi êm, vũ trư ng Bopha Tip ã b ném m t q a l u n. L u n lăn t trên
- nóc nhà xu ng và phát n làm m t c nh sát viên b thi t m ng, năm c nh sát viên khác b thương và năm ngư i g n ó cũng b thương." Tin ây là v n và ngư i b thương vong. Nhưng bài vi t ã i lòng vòng mãi m i t i chi ti t này sau m t o n dài mô t v thành ph . Vi t như sau ây hay hơn: "M t c nh sát viên ã b thi t m ng và 10 ngư i khác b thương trong m t v ném l u n vào m t h p êm t nh Battambang êm 31/7." Sau ây là m t thí d n a v tin chính b chôn vùi trong bài, ăng trên m t t báo ti ng Anh t i Myanmar: "YANGON- L quyên góp l n th tư gây qu xây chùa Thabyinnyu ã ư c t ch c t i Dhammaythaka Sarthintaik thu c phư ng 5 trong khu Mayangon sáng nay, có Bí thư th nh t c a H i ng Qu c gia Hòa bình và Phát tri n, Trung tư ng Khin Nuynt tham d . Phu nhân c a Bí thư th nh t-Trung tư ng Khin Nuynt, n ti n sĩ Khin Win Shwe cũng tham d bu i l , ngoài ra còn có B trư ng công nghi p 1 U Aung Thaung, B trư ng h m m Chu n Tư ng Ohn Myint, B Trư ng Thông Tin Thi u Tư ng Kyi Aung, B Trư ng Ti n b t i Vùng Biên gi i và Các v n d Phát Tri n dân t c i Tá Thein Nuynt, B Trư ng V n t i, Thi u Tư ng Hla Myint Swe, B Trư ng Xã h i, C u tr và nh cư, Chu n Tư ng Pyi Sone, B Trư ng i n l c Thi u Tư ng Tin Htut, B Trư ng Th thao Chu n Tư ng Sein Win, B Trư ng Y t Thi u Tư ng Ket Sein, B Trư ng Tôn giáo Thi u Tư ng Sein Htwa,
- Ch t ch y Ban Phát Tri n thành ph Yangon, Th Trư ng U Ko Lay, Các viên ch c thu c Văn phòng H i ng Qu c gia Hòa bình và Phát tri n, Các H i ng Hoà bình và Phát tri n qu n huy n và nh ng ngư i n chúc m ng. Bí Thư y Ban hành ng Th trư ng Nông nghi p và Th y l i Chu n Tư ng Khin Maung báo cáo cho Bí thư th nh t Trung Tư ng Khin Nuynt v ti n c a công trình xây d ng chùa; và Ch t ch Ti u ban Tài chính, Th Trư ng B V n t i ư ng s t Thura U Thaung Lwin báo cáo v các kho n ti n quyên góp và chi phí xây d ng chùa." Sau trên 200 t và danh sách 17 tên và ch c v dài dòng chúng ta n ư c tin chính: "Bí thư th nh t Trung Tư ng Khin Nuynt và các b trư ng ã nh n ư c các kho n quyên góp lên n 17.5 tri u Kyat" M t câu m u hay hơn s vi t như sau: "V tư ng hàng u Khin Nuynt và các viên ch c ã nh n ư c 17.5 tri u Kyat ti n quyên góp xây m t ngôi chùa m i t i khu Mayagon vào hôm qua." Có th b n c m th y ph i li t kê tên các viên ch c cao c p tham d . N u úng như v y, b n nên li t kê sau khi ã tư ng thu t tin.
- ng nh i nhét quá nhi u vào o n m u i u quan tr ng là c n ph i bi t nh ng gì thu c v o nm u. i u cũng quan tr ng không kém là ph i bi t nh ng gì không thu c v o nm u. ng nh i nhét quá nhi u ý ho c các chi ti t không quan tr ng l m vào o n m u, có th nói n sau ó trong bài. Vài cách m Mu n bi t xem m như th nào, hãy t h i: - Ai làm gì cho ai? - Câu chuy n này th c s là v gì? - T i sao l i vi t v câu chuy n này? - i m áng lưu ý nh t c a di n bi n ó là gì? - c gi mu n bi t nh ng v n gì nh t v câu chuy n - i u gì trong s ki n này nh h ơng nh t n c gi ? - N u b n vi t v m t bài di n văn, hãy t h i: ai nói gì v i ai? - N u b n vi t v m t cu c h p, hãy t h i: ã có hành ng gì? Phóng viên không c n ph i ưa t t c 5 ch W và ch H vào o n m u; m t vài trong s nh ng ch này có th xu ng o n th nhì hay th ba.
- Hãy xem o n m u sau trên m t t báo ti ng Anh c a Thái Lan v v n ngo i h i. ây là m t th a thu n mư n ngo i t c a nư c ngoài n nh ng ti n trong nư c. "Thái Lan và Nh t B n s ký k t m t th a thu n sơ b v m t tài kho n tr giá 3 t USD (135 tri u Baht) trong khuôn kh hi p nh trao i ti n t khi hai b trư ng tài chính g p g t i Honolulu bên l cu c h p c a Ngân hàng Phát tri n châu Á vào tu n t i." Vi c th a thu n s ư c các b trư ng ký k t t i Honolulu trong cu c h p c a Ngân hàng có quan tr ng l m không? Tin chính có ph i là riêng v tho thu n hay không? M c ích c a tho thu n là gì? Thông t n xã AP ưa tin này m t cách rõ ràng và v n t t: "Thái Lan và Nh t B n ã t ư c tho thu n t ng quát v m t tài kho n trao i ti n t tr giá 3 t USD n nh ng Baht." Có gì khác ây?
- M t o nm hay không nh ng có thông tin mà còn h p d n n a. M không nh ng ch ch a ng tin quan tr ng nh t, mà còn, n u ư c, cho c gi th y t i sao di n bi n này không gi ng v i các di n bi n khác. Có ph i t t c m i tai n n âm xe u gi ng nhau? Không. Hãy suy nghĩ n i m: tai n n b n s p vi t khác v i các tai n n khác như th nào? ưa i m ó vào o n m u. Thay vì vi t: "M t chi c xe buýt ch hành khách ã b l t ngay bên ngoài Rangoon trong m t tr n mưa l n hôm qua, khi n cho ba ngư i b thi t m ng." Hãy nghĩ xem có nên vi t: "M t chi c xe buýt ch hành khách ã b l t ngay bên ngoài Rangoon trong m t tr n mưa l n hôm qua, khi n cho ba ph n có tu i b thi t m ng. Ba ngư i này lúc ó ang trên ư ng v nhà sau khi d ám tang m t ngư i thân." Vi t o n m không d như th theo sát t ng bư c m t công th c. Ai (Who) không nh t thi t ph i luôn luôn i theo sát “v n gì” (What). i u này tùy thu c vào di n bi n x y ra. N u ó là m t tai n n xe hơi và b n ngư i ã b thương, o n m có th là: "B n ngư i ã b thi t m ng hôm qua khi m t chi c xe hơi b trôi tu t kh i m t o n ư ng ng p nư c trong thành ph H Chí Minh."
- N u tai n n x y ra vì l t l i, o n m có th là: "Mưa l n và lũ ã cu n trôi m t chi c xe hơi kh i m t con ư ng trong thành ph H Chí Minh hôm qua, khi n cho b n ngư i b thi t m ng." N u có m t viên ch c hàng u trong xe, o n m s chú tr ng n ch Who (ai): "Th trư ng tài chính, ông XXX, ã b thi t m ng trong m t tai n n xe hơi t i thành ph H Chí Minh hôm qua." N u a i m x y ra tai n n khác thư ng, b n nên chú tr ng n Where ( âu): "M t chi c xe hơi âm vào m t ngôi chùa n i ti ng t i thành ph H Chí Minh hôm qua sau khi ngư i lái xe b l c tay lái." B n ph i t nghĩ xem khía c nh nào c a di n bi n là quan tr ng nh t. Ch n ‘góc c nh’ ôi khi không có cách duy nh t nào ư c coi là úng b t u m t câu chuy n. Có th có nhi u i m cùng áng lưu ý, hay nhi u ‘góc c nh’ có th ch n cho câu chuy n.
- Thí d , b n tham d m t cu c h p báo c a b trư ng tài chính. N u ông c m t bài di n văn loan báo m t chính sách quan tr ng nào ó, t t nhiên b n b t u câu chuy n i m ó. Nhưng l n này, ông không nói i u gì c bi t n i b t hay m i m . B n có th ch n vi t v nhi u khiá c nh khác nhau mà ông ã nói t i. B n có th b t u v i s l c quan c a ông v à tăng trư ng GDP cho năm t i, ho c các nh n xét c a ông v ki m soát l m phát, ho c v giao thương v i Trung Qu c. B t c góc c nh nào v a k cũng có th làm cho câu chuy n hay. Ho c n u vi t v d ch s t rét bùng phát t i biên gi i Thái Lan-Myanmar, b n có th vi t t quan i m c a n n nhân b nh s t rét, hay c a các bác sĩ và nhân viên c u tr ang tìm cách ch n ng à lây lan c a d ch b nh, ho c c a các nhà khoa h c ang nghiên c u v căn b nh tìm m t phương thu c ch a tr s t rét h u hi u hơn. Khi b n ang tìm cách quy t nh nên m u v i góc c nh nào, m t trong các câu h i b n ph i t h i là: Ai th c s là c gi c a báo mình? H có ph i là các c gi thu c lo i i chúng? Các c gi h c th c? Chuyên gia? Ngư i nư c ngoài? Hãy ch n góc c nh áng lưu ý nh t và áng nói nh t cho nh ng c gi c bi t c a b n.
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học