Bước đầu tìm hiểu phương pháp xã hội học Hồ Chí Minh

Trao ®æi nghiÖp vô X· héi häc sè 1 (89), 2005 107 B−íc ®Çu t×m hiÓu ph−¬ng ph¸p x· héi häc Hå ChÝ Minh Ph¹m Xu©n H¶o, Vò Hång Qu©n TrÇn Phó Mõng, B¹ch Hoµng Kh¸nh ViÖn Khoa häc x· héi Nh©n v¨n Qu©n sù - Bé Quèc phßng ®· triÓn khai nghiªn cøu ®Ò tµi: “T×m hiÓu ph−¬ng ph¸p x· héi häc trong di s¶n t− t−ëng Hå ChÝ Minh”. Nhãm nghiªn cøu gåm: Ph¹m Xu©n H¶o Chñ nhiÖm; c¸c thµnh viªn: Vò Hång Qu©n, TrÇn Phó Mõng, B¹ch Hoµng Kh¸nh. T¹p chÝ X· héi häc xin giíi thiÖu mét phÇn kÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ víi b¹n ®äc. TC.XHH §Æt vÊn ®Ò Cã mét c©u hái ®Æt ra: cã hay kh«ng cã ph−¬ng ph¸p x· héi häc Hå ChÝ Minh? Xin kh¼ng ®Þnh: cã. NÕu chóng ta hiÓu kh¸i niÖm x· héi häc theo nghÜa réng, tõ nguyªn lý lý luËn, ph−¬ng ph¸p luËn ®Õn kÜ thuËt nghiªn cøu th× trong c¸c bµi viÕt cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh sö dông rÊt nhiÒu nghiªn cøu x· héi häc. C¸c bµi viÕt cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh thÓ hiÖn sù thèng nhÊt cao ë môc ®Ých sö dông ph©n tÝch x· héi häc phôc vô cho sù nghiÖp ®Êu tranh v× ®éc lËp d©n téc, v× chñ nghÜa x· héi cña nh©n d©n ta; sù thèng nhÊt chÆt chÏ gi÷a lý luËn, ph−¬ng ph¸p luËn vµ kÜ thuËt trong ph©n tÝch c¸c hiÖn t−îng x· héi, luËn gi¶i c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ - x· héi. Mét sè bµi viÕt cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh thùc sù lµ mét c«ng tr×nh mÉu mùc vÒ ph©n tÝch x· héi häc nh−: “MÊy ý nghÜ vÒ vÊn ®Ò thuéc ®Þa”, “B¶n ¸n chÕ ®é thùc d©n Ph¸p”, “§«ng D−¬ng”, “NhËt ký hµnh tr×nh cña Hå ChÝ Minh, bèn th¸ng sang Ph¸p”, “ViÖt B¾c anh dòng”, v.v... T− t−ëng Hå ChÝ Minh lµ tµi s¶n tinh thÇn to lín cña §¶ng vµ d©n téc ta, c¬ së lý luËn trong luËn gi¶i c¸c vÊn ®Ò x· héi ë ViÖt Nam. 1. T− t−ëng Hå ChÝ Minh vÒ c¬ cÊu x· héi vµ ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch c¬ cÊu x· héi Quan ®iÓm hÖ thèng lµ ®Æc ®iÓm næi bËt trong t− duy cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh1. Nã lµ c¬ së ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch hÖ thèng cña Hå ChÝ Minh, ®ång thêi lµ c¬ së ®Ó h×nh thµnh quan niÖm Hå ChÝ Minh vÒ c¬ cÊu x· héi vµ ph©n tÝch c¬ cÊu x· héi. Trong rÊt nhiÒu bµi viÕt, khi nãi vÒ con ng−êi, vÒ mét c¸ nh©n, Hå ChÝ Minh lu«n 1 Ph¹m V¨n §ång: Hå ChÝ Minh mét con ng−êi, mét d©n téc, mét thêi ®¹i, mét sù nghiÖp. Nxb Sù ThËt, Hµ Néi - 1990, tr. 23. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vnBản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn 108 B−íc ®Çu t×m hiÓu ph−¬ng ph¸p x· héi häc Hå ChÝ Minh g¾n kÕt con ng−êi ®ã víi mét tËp thÓ, mét c«ng ®ång x· héi; ®Æt con ng−êi - c¸ nh©n trong mèi quan hÖ víi tËp thÓ, víi céng ®ång x· héi, víi ®Êt n−íc, víi d©n téc. Xem xÐt con ng−êi, nhãm x· héi trong mèi quan hÖ víi x· héi, víi khung c¶nh x· héi mµ ë ®ã hä sinh ra, lín lªn, ho¹t ®éng. T− t−ëng Hå ChÝ Minh vÒ c¬ cÊu x· héi vµ ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch c¬ cÊu x· héi thÓ hiÖn trªn nh÷ng néi dung chÝnh sau: TÝnh ®a d¹ng, phøc t¹p trong cÊu tróc x· héi ViÖt Nam; C¬ cÊu x· héi víi c«ng t¸c x· héi vµ qu¶n lý x· héi. TÝnh ®a d¹ng, phøc t¹p trong cÊu tróc x· héi ViÖt Nam. Trong c¸c bµi viÕt, Hå ChÝ Minh ®· ®Ò cËp ®Õn c¸c nhãm x· héi c¬ b¶n: giai cÊp, nghÒ nghiÖp, téc ng−êi, t«n gi¸o, d©n sè. Trong nhãm x· héi giai cÊp, Ng−êi viÕt nhiÒu vÒ giai cÊp c«ng nh©n, giai cÊp n«ng d©n, tÇng líp trÝ thøc. Trong “B¸o c¸o cña ViÖt Nam göi Quèc tÕ Céng s¶n”, ngµy 17/12/1940 (3, 162 - 174)2, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· viÕt vÒ t×nh h×nh ViÖt Nam trªn chÝn néi dung; §Þa lý; D©n téc; ChÕ ®é chÝnh trÞ; Tµi nguyªn; N¹n bãc lét; Quèc phßng; Phong trµo gi¶i phãng d©n téc; C¸c tÇng líp x· héi vµ khuynh h−íng cña hä; C¸c ®¶ng ph¸i. VÒ c¸c tÇng líp x· héi vµ khuynh h−íng cña hä, Hå ChÝ Minh viÕt rÊt kü vÒ c¸c giai tÇng x· héi: c«ng nh©n, n«ng d©n, trÝ thøc, tiÓu th−¬ng, t− s¶n d©n téc, quan l¹i, v−¬ng c«ng, Hoa kiÒu. Ng−êi viÕt vÒ mét sè giai tÇng x· héi: VÒ c«ng nh©n, “ë B¾c Kú, c«ng nh©n má than chiÕm ®¹i ®a sè, thø ®Õn c«ng nh©n ®ån ®iÒn Nam Kú, råi ®Õn c«ng nh©n ®−êng s¾t, x−ëng c«ng binh, c«ng nh©n dÖt”; VÒ n«ng d©n “HiÖn t¹i n«ng d©n Nam Kú ®oµn kÕt h¬n so víi c¸c ®Þa ph−¬ng kh¸c. C«ng nh©n, n«ng d©n ®−¬ng nhiªn rÊt c¨m ghÐt ng−êi Ph¸p”; VÒ trÝ thøc “cã tr×nh ®é v¨n hãa t−¬ng ®èi cao... Song v× kh«ng cã tæ chøc, thiÕu ng−êi l·nh ®¹o, cho nªn hä “d¸m nghÜ mµ kh«ng d¸m nãi”; VÒ quan l¹i, ®Þa chñ “Hä tuy hai mµ mét, tuy mét mµ hai. Quan l¹i lín ®ång thêi lµ ®Þa chñ lín”. v.v... Ngoµi c¸c nhãm x· héi c¬ b¶n, Hå ChÝ Minh cßn ®Ò cËp ®Õn mét sè nhãm x· héi kh¸c tån t¹i trong x· héi nh−: nh÷ng kÎ lÇm ®−êng l¹c lèi, nh÷ng ng−êi tham dù vµo c¸c tÖ n¹n x· héi,... Ng−êi cßn ph©n ®Þnh nhãm x· héi theo c¸c tiªu chÝ: n¬i c− tró, tr×nh ®é häc vÊn, tr×nh ®é tay nghÒ, ®iÒu kiÖn kinh tÕ, løa tuæi, giíi tÝnh,... vµ ®i s©u ph©n tÝch ®Æc ®iÓm x· héi cña tõng nhãm x· héi. T×m hiÓu vÒ c¸c nhãm x· héi trong c¸c bµi viÕt cña Hå ChÝ Minh chóng ta thÊy ®−îc tÝnh ®a d¹ng, phøc t¹p, ®an xen c¸c giai tÇng x· héi vµ mèi liªn hÖ c¬ b¶n gi÷a c¸c nhãm x· héi ë n−íc ta. §ång thêi còng tiÕp nhËn bµi häc, c¨n cø tõ thùc tÕ cÊu tróc x· héi ViÖt Nam ®Ó ®Þnh danh c¸c giai tÇng trong x· héi vµ lµm râ ®Æc tr−ng x· héi chñ yÕu cña tõng giai tÇng x· héi. §ã lµ mét ®iÓm næi bËt cña Hå ChÝ Minh vÒ ph©n tÝch c¬ cÊu x· héi ViÖt Nam. Trong ph©n tÝch c¬ cÊu x· héi, Hå ChÝ Minh cã nãi ®Õn sù kh¸c biÖt x· héi, “Cè nhiªn d©n chóng kh«ng nhÊt luËt nh− nhau. Trong d©n chóng cã nh÷ng tÇng líp kh¸c nhau, tr×nh ®é kh¸c nhau, ý kiÕn kh¸c nhau. Cã líp tiªn tiÕn, cã líp lõng chõng, cã líp l¹c hËu” (5,296); “Trong mÊy triÖu ng−êi còng cã ng−êi thÕ nµy thÕ 2 C¸ch trÝch dÉn trong bµi viÕt: tËp 6, trang 15, viÕt t¾t lµ (6, 15). Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn Ph¹m Xu©n H¶o, Vò Hång Qu©n, TrÇn Phó Mõng, B¹ch Hoµng Kh¸nh 109 kh¸c...”, “N¨m ngãn tay còng cã ngãn v¾n, ngãn dµi”, “Trong mét lµng, nhµ th× cã nhµ giµu, nhµ võa, nhµ nghÌo. Ng−êi th× cã ng−êi tèt, ng−êi võa, ng−êi kÐm. Häc th× cã kÎ th«ng, kÎ võa, kÎ dèt” (5,100,101). “Nh−ng v¾n dµi ®Òu häp nhau l¹i n¬i bµn tay”; cã ng−êi thÕ nµy thÕ kh¸c, “nh−ng thÕ nµy thÕ kh¸c ®Òu dßng dâi cña tæ tiªn ta...”, nªn ta ph¶i biÕt gióp ®ì lÉn nhau, t¨ng c−êng ®oµn kÕt ®Ó thùc hiÖn môc tiªu chung cña d©n téc, cña c¸ch m¹ng. Nghiªn cøu t− t−ëng Hå ChÝ Minh vÒ sù kh¸c biÖt trong x· héi cµng thÊm thÝa s©u s¾c t− t−ëng cña Ng−êi vÒ ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n téc: “§oµn kÕt, ®oµn kÕt, ®¹i ®oµn kÕt. Thµnh c«ng, thµnh c«ng, ®¹i thµnh c«ng”. Víi tõng nhãm x· héi, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lu«n mong muèn, khuyÕn khÝch, thóc dôc hä phÊn ®Êu v−¬n lªn theo h−íng tù hoµn thiÖn, v−¬n tíi Êm no, h¹nh phóc. Hå ChÝ Minh lu«n xem xÐt c¸c nhãm x· héi trong tr¹ng th¸i vËn ®éng, lu«n t×m thÊy sù tr−ëng thµnh vµ tiÕn bé cña hä. Kh«ng ®Þnh kiÕn x· héi lµ c¸ch nh×n nhËn c¸c nhãm x· héi cña Hå ChÝ Minh. C¬ cÊu x· héi víi c«ng t¸c x· héi vµ qu¶n lý x· héi. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lµ mét nhµ l·nh ®¹o c¸ch m¹ng, do vËy Ng−êi lu«n lu«n h−íng vÒ thùc tiÔn c¸ch m¹ng ®Ó ph©n tÝch, gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò do thùc tiÔn ®Æt ra. Hå ChÝ Minh ph©n tÝch c¬ cÊu x· héi kh«ng chØ ®Ó t×m hiÓu cÊu tróc x· héi, tõ nh÷ng hiÓu biÕt vÒ c¬ cÊu x· héi ë n−íc ta mµ ®Ò ra nhiÖm vô cho c«ng t¸c x· héi, ®Æt ra nh÷ng néi dung cña qu¶n lý x· héi. Ph©n tÝch tÝnh ®a d¹ng trong c¬ cÊu téc ng−êi cña quèc gia d©n téc ViÖt Nam ®Ó ®Ò ra chñ tr−¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cho khu vùc cã ®«ng ®ång bµo thiÓu sè sinh sèng, “®Ó miÒn nói tiÕn kÞp miÒn xu«i”. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh yªu cÇu §¶ng ph¶i th−êng xuyªn gi¸o dôc b¶n chÊt giai cÊp c«ng nh©n, n©ng cao ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cho ®éi ngò ®¶ng viªn, bëi v× “§¶ng ta lµ mét ®¶ng cã tÝnh chÊt quÇn chóng, cã hµng chôc v¹n ®¶ng viªn. V× hoµn c¶nh n−íc ta mµ sè ®«ng ®¶ng viªn thuéc thµnh phÇn tiÓu t− s¶n. §iÒu ®ã kh«ng cã g× l¹” (9, 289); “Sinh tr−ëng trong x· héi cò, chóng ta ai còng mang trong m×nh hoÆc nhiÒu hoÆc Ýt vÕt tÝch xÊu xa cña x· héi ®ã vÒ t− t−ëng, vÒ thãi quen... VÕt tÝch xÊu xa vµ nguy hiÓm nhÊt cña x· héi cò lµ chñ nghÜa c¸ nh©n...” (9, 283). “§ång chÝ ta tuy kh¸c nhau vÒ chñng téc hay nguån gèc giai cÊp, nh−ng lµ nh÷ng ng−êi cïng chñ nghÜa, cïng môc ®Ých, cïng sèng, cïng chÕt, chung s−íng, chung khæ, cho nªn ph¶i thËt thµ ®oµn kÕt. Muèn ®i tíi môc ®Ých, kh«ng chØ tæ chøc lµ ®ñ, ph¶i ch©n thµnh trong t− t−ëng n÷a” (5, 552). Nh− vËy, tõ sù ph©n tÝch thµnh phÇn ®¶ng viªn, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ®Ò ra néi dung cña c«ng t¸c x©y dùng §¶ng, lµm cho §¶ng ngµy cµng v÷ng m¹nh ®Ó thùc hiÖn vai trß l·nh ®¹o c¸ch m¹ng. Theo c¸ch tiÕp cËn c¬ cÊu x· héi, c¬ cÊu x· héi ®¶ng viªn quy ®Þnh néi dung, ph−¬ng ph¸p gi¸o dôc, rÌn luyÖn ®¶ng viªn. C¬ cÊu x· héi, kh¸i niÖm trung t©m cña x· héi häc. Ph©n tÝch c¬ cÊu x· héi lµ ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn ®Æc thï cña x· héi häc trong nghiªn cøu c¸c nhãm x· héi, céng ®ång x· héi, nghiªn cøu x· héi víi tÝnh c¸ch lµ hÖ thèng. Nã lµ “ch×a khãa” ®Ó hiÓu x· héi. Song, nghiªn cøu c¬ cÊu x· héi kh«ng chØ ®Ó hiÓu x· héi, c¸i chÝnh lµ, tõ sù hiÓu biÕt ®ã mµ ®Ò xuÊt chÝnh s¸ch x· héi. Hå ChÝ Minh lu«n g¾n kÕt gi÷a Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn 110 B−íc ®Çu t×m hiÓu ph−¬ng ph¸p x· héi häc Hå ChÝ Minh ph©n tÝch c¬ cÊu x· héi víi chÝnh s¸ch x· héi. §Ò xuÊt c¸c chÝnh s¸ch x· héi nh− lµ môc ®Ých trong ph©n tÝch c¬ cÊu x· héi cña Hå ChÝ Minh. 2. Ph−¬ng ph¸p sö dông tµi liÖu, sè liÖu thèng kª cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh Trong Hå ChÝ Minh Toµn tËp3, rÊt nhiÒu bµi viÕt ®· sö dông ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch tµi liÖu, sè liÖu thèng kª. B−íc ®Çu ®Þnh l−îng bµi cã sö dông ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch tµi liÖu, sè liÖu thèng kª trong tæng sè c¸c bµi viÕt ®ã. B¶ng 1: Sè bµi viÕt Hå ChÝ Minh sö dông ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch tµi liÖu, sè liÖu thèng kª TËp Thêi gian 1 1919 - 1924 2 1924 - 1930 3 1930 - 1945 4 1945 - 1946 5 1947 - 1949 6 1950 - 1952 7 1953 - 1955 8 1956 - 1957 9 1958 - 1959 10 1960 - 1962 11 1963 - 1965 12 1966 - 1969 Sè bµi Sè bµi sö dông ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch tµi liÖu, sè liÖu thèng kª 109 34 52 16 99 13 200 4 334 25 236 43 231 14 223 19 215 30 244 46 220 52 241 33 Tû lÖ (%) 31,1 27,59 13,13 2,0 18,22 6.06 8,52 13,95 18,95 18,64 23,64 13,69 Nguån: Hå ChÝ Minh Toµn tËp, Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia. Hµ Néi - 1995, 1996. Cã thÓ ph©n chia c¸c bµi viÕt thµnh ba giai ®o¹n (dùa theo tiÕn tr×nh c¸ch m¹ng ViÖt Nam, kÓ tõ khi Chñ tÞch Hå ChÝ Minh viÕt bµi b¸o ®Çu tiªn ®Õn lóc Ng−êi qua ®êi): 1919 - 1945; 1946 - 1954; 1955 - 1969. Giai ®o¹n 1919 - 1945. C¸c bµi viÕt tiªu biÓu: “B¶n ¸n chÕ ®é thùc d©n Ph¸p” (2, 21- 133), “Phong trµo c¸ch m¹ng ë §«ng D−¬ng” (2, 228 - 233), “Phong trµo n«ng d©n tØnh Qu¶ng §«ng” (2, 188 - 202), “§−êng c¸ch mÖnh” (2, 257 - 318), “Chñ nghÜa ®Õ quèc, kÎ tiªu diÖt ng−êi b¶n xø” (2, 337 - 340), v.v... Trong c¸c bµi viÕt ®ã, Hå ChÝ Minh ®· biÕn nh÷ng tµi liÖu, sè liÖu thèng kª vèn kh« khan thµnh nh÷ng ý nghÜa biÓu ®¹t t− t−ëng, phôc vô môc ®Ých chÝnh trÞ x· héi mét c¸ch nhuÇn nhuyÔn. B»ng sè liÖu thèng kª, ph©n tÝch c¸c tµi liÖu cã s½n, Hå ChÝ Minh ®· v¹ch trÇn bé mÆt thËt cña chñ nghÜa thùc d©n, tè c¸o tr−íc toµn thÕ giíi sù bãc lét tµn nhÉn cña thùc d©n Ph¸p ë ViÖt Nam, th«ng qua ®ã kh¬i dËy, ®Þnh h−íng tinh thÇn yªu n−íc cña nh©n d©n ta vµ thøc tØnh l−¬ng t©m nh÷ng ng−êi yªu chuéng hoµ b×nh, c«ng lý trªn thÕ giíi, ®Ó hä ñng hé phong trµo ®Êu tranh giµnh ®éc lËp tù do cña nh©n d©n ViÖt Nam. 3 Hå ChÝ Minh Toµn tËp. Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia. Hµ Néi - 1995, 1996. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn Ph¹m Xu©n H¶o, Vò Hång Qu©n, TrÇn Phó Mõng, B¹ch Hoµng Kh¸nh 111 Giai ®o¹n 1946 - 1954. C¸c bµi viÕt tiªu biÓu: “NhËt ký hµnh tr×nh cña Hå ChÝ Minh, bèn th¸ng sang Ph¸p” (4, 323 - 411), “ViÖt B¾c anh dòng” (5, 339 - 368), v.v... Trong “NhËt ký hµnh tr×nh cña Hå ChÝ Minh, bèn th¸ng sang Ph¸p”, ®o¹n viÕt vÒ “Ng−êi Ph¸p” lµ mÉu mùc trong sö dông sè liÖu thèng kª ®Ó c¾t nghÜa ®Êt n−íc, con ng−êi Ph¸p vÒ ph−¬ng diÖn kinh tÕ, chÝnh trÞ, t«n gi¸o, lßng ¸i quèc, tÝnh hay quªn vµ nh÷ng ®øc tÝnh tèt; c¸c sè liÖu ph¶n ¸nh c¬ cÊu x· héi Ph¸p (sè d©n, sè qu©n, c¬ cÊu tuæi); c¸c sè liÖu ph¶n ¸nh ®êi sèng sinh ho¹t... C¸ch thøc chuyÓn t¶i sè liÖu trong c¸c bµi viÕt ë giai ®o¹n nµy: sö dông ph−¬ng ph¸p so s¸nh (tr−íc vµ sau chiÕn tranh), m« t¶, chøng minh, ph©n tÝch theo c¸c chØ b¸o. §iÓm næi bËt trong sö dông sè liÖu lµ tÝnh chÝnh x¸c, trung thùc, luËn gi¶i ®óng c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ, x· héi. Giai ®o¹n 1955 - 1969. C¸c vÊn ®Ò x· héi ph¶n ¸nh trong c¸c t¸c phÈm ë giai ®o¹n nµy ®a d¹ng, phong phó: ph¶n ¸nh søc m¹nh vµ vai trß cña phe x· héi chñ nghÜa, cña Liªn X« trong ®Êu tranh b¶o vÖ nÒn hoµ b×nh thÕ giíi; ph¶n ¸nh kÕt qu¶ x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë miÒn B¾c; ca ngîi cuéc ®Êu tranh anh dòng cña ®ång bµo miÒn Nam vµ nh©n d©n c¶ n−íc trong cuéc ®Êu tranh b¶o vÖ miÒn B¾c, gi¶i phãng miÒn Nam, thèng nhÊt ®Êt n−íc. §Æc tr−ng cña viÖc sö dông tµi liÖu, sè liÖu ë giai ®o¹n nµy: ph©n tÝch c¸c tµi liÖu, sè liÖu g¾n chÆt víi diÔn biÕn t×nh h×nh chÝnh trÞ, x· héi ë trong n−íc vµ trªn thÕ giíi; h×nh thµnh d÷ liÖu cho nh÷ng dù b¸o x· héi; ph¶n ¸nh c¶ mÆt ®−îc vµ ch−a ®−îc trong c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë miÒn B¾c. Tõ c¸c bµi viÕt cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cã sö dông ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch tµi liÖu, sè liÖu thèng kª, cã thÓ rót ra mét sè ®Æc tr−ng sau: Mét lµ, Hå ChÝ Minh ®· sö dông tµi liÖu, sè liÖu thèng kª chÝnh x¸c, s¾p xÕp khoa häc, luËn gi¶i chÆt chÏ ®Ó ph©n tÝch c¸c hiÖn t−îng x· héi. Tµi liÖu, sè liÖu thèng kª lµ “linh hån”, t¹o sù sèng ®éng, t¨ng søc thuyÕt phôc cho c¸c bµi viÕt cña Hå ChÝ Minh. Trong sö dông sè liÖu thèng kª, c¸c tiªu chÝ, sù kiÖn, con sè dïng ®Ó so s¸nh ®−îc lùa chän kü, cã nguån gèc, s¾p xÕp hÖ thèng, lËp luËn l«gÝc chÆt chÏ, kh«ng tuú tiÖn, nh−ng còng rÊt mÒm dÎo. Trong bµi “Xin chØ thÞ, göi b¸o c¸o”, Ng−êi viÕt: “B¸o c¸o ph¶i thËt thµ, gän gµng, râ rµng, thiÕt thùc. Nh÷ng tµi liÖu vµ con sè ph¶i ph©n tÝch vµ chøng thùc. Kh«ng nªn hµm hå, bÌo nheo. §iÒu g× biÕt th× nãi biÕt, kh«ng biÕt th× nãi kh«ng biÕt, kh«ng nªn nãi Èu” (6, 77,78). Hai lµ, h×nh thøc chuyÓn t¶i tµi liÖu, sè liÖu kh¸ phong phó, s¸ng t¹o, dÔ ®äc, dÔ hiÓu. Sè liÖu ®−îc dïng ®Ó miªu t¶, minh häa b»ng h×nh vÏ, b»ng s¬ ®å, b»ng biÓu b¶ng thèng kª; cã lóc nguyªn b¶n tµi liÖu, mÉu chøng tõ, th− tõ, nhËt ký; ®«i khi b»ng h×nh thøc kÓ chuyÖn vµ sö dông t− liÖu lÞch sö, truyÒn thuyÕt; cã lóc sö dông con sè thµnh mét ®Ò môc cña bµi viÕt nh−: “15 v¹n lÝt m¸u” (6, 314), “4 thµnh 0, 6 thµnh 4” (6, 356), “10 tr−êng häc - 1500 ®¹i lý r−îu” (1, 25), v.v... Dung l−îng sè liÖu ®−îc sö dông linh ho¹t, cã bµi viÕt sö dông nhiÒu, cã bµi viÕt sö dông Ýt, tuú thuéc vÊn ®Ò cña bµi viÕt. §iÒu quan träng kh«ng ph¶i lµ sö dông sè liÖu nhiÒu hay Ýt mµ lµ hiÖu qu¶ cña viÖc sö dông sè liÖu. Ng−êi ®· sö dông nhuÇn nhuyÔn ph−¬ng ph¸p so s¸nh lÞch ®¹i vµ ®ång ®¹i, so s¸nh t−¬ng quan trong ph©n tÝch tµi liÖu vµ sè liÖu thèng kª. Kh«ng chØ cã sö dông sè liÖu mµ Ng−êi cßn chØ ra c¸ch thøc lÊy tµi liÖu, sè liÖu: Muèn cã tµi liÖu th× ph¶i t×m b»ng nghe, hái, thÊy, xem, ghi... Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn ... - tailieumienphi.vn