Xem mẫu
- 30 BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ
Ch−¬ng 3
Thuèc vµ biÖn ph¸p dïng thuèc cho t«m nu«i
1. T¸c dông cña thuèc
1.1. T¸c dông côc bé vµ t¸c dông hÊp thu:
Thuèc dïng ë tæ chøc nµo, c¬ quan nµo th× dõng vµ ph¸t huy t¸c dông ë ®ã. Ca(OCl)2 t¸c dông
khö trïng bªn ngoµi c¬ thÓ t«m. T¸c dông côc bé cña thuèc kh«ng chØ x¶y ra ë bªn ngoµi c¬
thÓ mµ c¶ bªn trong nh− mét sè thuèc vµo ruét ë ®o¹n nµo ph¸t huy t¸c dông ë ®o¹n Êy. T¸c
dông hÊp thu lµ thuèc sau khi vµo c¬ thÓ hÊp thu ®Õn hÖ thèng tuÇn hoµn ph¸t huy hiÖu qu¶.
1.2. T¸c dông trùc tiÕp vµ t¸c dông gi¸n tiÕp:
C¨n cø vµo c¬ chÕ t¸c dông cña thuèc chia ra t¸c dông trùc tiÕp vµ t¸c dông gi¸n tiÕp. Tæ chøc
tÕ bµo c¬ quan nµo ®ã cña ng−êi còng nh− sinh vËt tiÕp xóc víi thuèc ph¸t sinh ra ph¶n øng th×
gäi lµ t¸c dông trùc tiÕp cña thuèc, cßn t¸c dông gi¸n tiÕp lµ do t¸c dông trùc tiÕp mµ dÉn ®Õn
mét sè c¬ quan kh¸c ph¸t sinh ra ph¶n øng.
1.3. T¸c dông lùa chän cña thuèc:
TÝnh mÉn c¶m cña c¸c c¬ quan trong c¬ thÓ sinh vËt víi thuèc kh«ng gièng nhau nªn t¸c dông
trùc tiÕp cña thuèc víi c¸c tæ chøc c¬ quan cña c¬ thÓ sinh vËt còng cã kh¶ n¨ng lùa chän. Do
qu¸ tr×nh sinh ho¸ cña tÕ bµo tæ chøc cña c¸c c¬ quan kh«ng gièng nhau, tÕ bµo tæ chøc cña c¬
quan nµo ph©n ho¸ cµng cao, qu¸ tr×nh sinh ho¸ cµng phøc t¹p th× kh¶ n¨ng can thiÖp cña
thuèc cµng lín nªn tÝnh mÉn c¶m víi thuèc cµng cao nh− hÖ thèng thÇn kinh.
Tuy mçi tæ chøc c¬ quan cã ®Æc tr−ng riªng nh−ng trªn mét sè kh©u cã sù gièng nhau nªn
nhiÒu lo¹i thuèc ngoµi kh¶ n¨ng lùa chän cao ®èi víi c¸c tÕ bµo cña c¬ quan ra cßn cã thÓ t¸c
dông trùc tiÕp víi mét sè tæ chøc c¬ quan kh¸c. NhÊt lµ lóc l−îng thuèc t¨ng. V× vËy tÝnh lùa
chän cña thuèc còng mang tÝnh t−¬ng ®èi.
HiÖn nay dïng mét sè ho¸ chÊt ®Ó tiªu diÖt sinh vËt g©y bÖnh cã tÝnh lùa chän t−¬ng ®èi cao
nªn víi nång ®é kh«ng ®éc h¹i víi c¬ thÓ t«m nh−ng can thiÖp ®−îc qu¸ tr×nh sinh ho¸ riªng
cña sinh vËt g©y bÖnh nªn ph¸t huy hiÖu qu¶ trÞ liÖu cao.
Nh÷ng sinh vËt g©y bÖnh ký sinh trong c¬ thÓ t«m cã kh¶ n¨ng thÝch øng cµng cao chøng tá
qu¸ tr×nh sinh ho¸ cµng gÇn víi tæ chøc t«m nªn tiªu diÖt nã rÊt khã nh− virus ký sinh trong tÕ
bµo tæ chøc cña ng−êi còng nh− sinh vËt.
Ngoµi mét sè thuèc cã tÝnh chÊt lùa chän cao víi c¸c tæ chøc c¬ quan ra cã mét sè thuèc l¹i cã
t¸c dông ®éc h¹i ®èi víi tÕ bµo chÊt nãi chung. Thuèc vµo c¬ thÓ can thiÖp qu¸ tr×nh sinh ho¸
c¬ b¶n nhÊt cña bÊt kú tÕ bµo chÊt nµo v× vËy mµ t¸c dông ®Õn sù sèng cña tÊt c¶ c¸c tæ chøc
c¬ quan nh− c¸c Ion kim lo¹i m¹nh kÕt hîp víi gèc SH cña men lµm rèi lo¹n chøc n¨ng ho¹t
®éng cña hÖ thèng men nªn tÕ bµo tæ chøc kh«ng tæng hîp ®−îc Protein.
1.4. T¸c dông ch÷a bÖnh vµ t¸c dông phô cña thuèc:
Dïng thuèc ®Ó ch÷a bÖnh nh»m môc ®Ých tiªu diÖt nguyªn nh©n g©y bÖnh vµ c¸c triÖu chøng
bÖnh nªn th−êng ng−êi ta dïng thuèc ch÷a bÖnh l¹i cã thªm thuèc båi d−ìng kh«i phôc l¹i
chøc n¨ng ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc c¬ quan.
Download» http://Agriviet.Com
- Bïi Quang TÒ 31
Trong qu¸ tr×nh sö dông thuèc tuy ®¹t ®−îc môc ®Ých ch÷a lµnh bÖnh nh−ng cã mét sè thuèc
g©y ra mét sè ph¶n øng phô cã thÓ t¸c h¹i ®Õn c¬ thÓ nh−:
- Do tÝnh to¸n kh«ng chÝnh x¸c nªn nång ®é thuèc qu¸ cao, mét sè thuèc duy tr× hiÖu lùc
t−¬ng ®èi dµi ë trong n−íc.
- Cã khi dïng nång ®é thuèc trong ph¹m vi an toµn nh−ng ®iÒu kiÖn m«i tr−êng biÕn ®æi xÊu
hoÆc c¬ thÓ t«m yÕu còng dÔ bÞ ngé ®éc, víi c¸c bÖnh ë bªn trong c¬ thÓ t«m ph¶i dïng thuèc
trén víi thøc ¨n nh−ng cã mét sè t«m kh«ng ¨n nªn tÝnh l−îng thuèc khã chÝnh x¸c, nh÷ng
con tham ¨n cã thÓ ¨n liÒu l−îng nhiÒu còng dÔ bÞ ngé ®éc.
- Do ®ã mçi khi dïng thuèc trÞ bÖnh cho t«m cÇn t¨ng c−êng c«ng t¸c qu¶n lý ch¨m sãc.
1.5. T¸c dông hîp ®ång vµ t¸c dông ®èi kh¸ng cña c¬ thÓ:
Cïng mét lóc dïng hai hay nhiÒu lo¹i thuèc lµm cho t¸c dông m¹nh h¬n lóc dïng riªng rÏ.
Tr¸i l¹i mét sè thuèc khi dïng riªng lÎ t¸c dông l¹i m¹nh h¬n pha trén nhiÒu lo¹i thuèc bëi
gi÷a chóng cã thÓ triÖt tiªu t¸c dông lµm cho hiÖu nghiÖm gi¶m, tuy nhiªn vÊn ®Ò nµy ë t«m
nghiªn cøu cßn Ýt.
2. C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn t¸c dông cña thuèc
T¸c dông cña thuèc m¹nh hay yÕu do nhiÒu nguyªn nh©n ¶nh h−ëng nh−ng yÕu tè chÝnh lµ
mèi quan hÖ t−¬ng hç gi÷a thuèc vµ c¬ thÓ sinh vËt.
2.1. TÝnh chÊt lý ho¸ vµ cÊu t¹o ho¸ häc cña thuèc:
TÝnh chÊt d−îc lý cña thuèc cã quan hÖ mËt thiÕt víi tÝnh chÊt lý häc, ho¸ häc cña thuèc, hay
nãi c¸ch kh¸c t¸c dông cña thuèc trªn c¬ thÓ sinh vËt phô thuéc vµo TÝnh chÊt lý ho¸ vµ cÊu
t¹o ho¸ häc cña thuèc ch¼ng h¹n thuèc cã ®é hoµ tan lín, thuèc d¹ng láng c¬ thÓ dÔ hÊp thô
nªn t¸c dông sÏ nhanh h¬n.
TÝnh chÊt ho¸ häc cña thuèc can thiÖp vµo qu¸ tr×nh sinh ho¸ cña sinh vËt ®Ó ph¸t huy t¸c
dông d−äc lý nh− muèi CuSO4 t¸c dông lªn Protein lµm kÕt vãn tÕ bµo tæ chøc dÉn ®Õn tiªu
diÖt nhiÒu nguyªn sinh ®éng vËt ký sinh trªn t«m.
TÝnh chÊt lý ho¸ cña thuèc nã quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng hÊp thu, ph©n bè, biÕn ®æi vµ bµi tiÕt cña
thuèc trªn c¬ thÓ sinh vËt tõ ®ã mµ xem xÐt t¸c dông d−îc lý m¹nh hay yÕu.
T¸c dông d−îc lý quyÕt ®Þnh bëi cÊu t¹o ho¸ häc cña thuèc. Mçi khi cÊu t¹o ho¸ häc cña
thuèc thay ®æi th× tÝnh chÊt d−îc lý còng thay ®æi theo. C¸c lo¹i thuèc Sulphamid së dÜ nã cã
kh¶ n¨ng diÖt vi khuÈn v× cã cÊu t¹o gièng para amino benzoic acid (PABA) lµ "chÊt sinh
tr−ëng" cña vi khuÈn nªn ®· tranh giµnh thay thÕ PABA dÉn ®Õn øc chÕ vi khuÈn sinh s¶n sinh
tr−ëng.
2.2. LiÒu l−îng dïng thuèc:
LiÒu l−îng thuèc nhiÒu hay Ýt ®Òu cã ¶nh h−ëng ®Õn t¸c dông cña thuèc. Dïng liÒu qu¸ Ýt
kh«ng ph¸t sinh t¸c dông; dïng liÒu l−îng thuèc nhá nhÊt ph¸t sinh ®−îc t¸c dông th× gäi lµ
liÒu l−îng thuèc thÊp nhÊt cã hiÖu nghiÖm. LiÒu l−îng thuèc lín nhÊt mµ c¬ thÓ sinh vËt chÞu
®ùng ®−îc kh«ng cã biÓu hiÖn ngé ®éc lµ liÒu l−îng thuèc chÞu ®ùng cao nhÊt, lµ liÒu l−îng
cùc ®¹i. NÕu v−ît qu¸ ng−ìng nµy t«m sÏ bÞ ngé ®éc. LiÒu l−îng dÉn ®Õn t«m ngé ®éc gäi lµ
l−îng ngé ®éc, v−ît h¬n t«m sÏ chÕt gäi lµ liÒu l−îng tö vong.
Download» http://Agriviet.Com
- 32 BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ
Thuèc dïng ®Ó trÞ c¸c bÖnh bªn ngoµi cña t«m th−êng dùa vµo thÓ tÝch n−íc ®Ó tÝnh liÒu l−îng
thuèc. §èi víi c¸c bÖnh bªn trong c¬ thÓ th× c¨n cø vµo träng l−îng c¬ thÓ ®Ó tÝnh l−îng
thuèc. Th−êng ng−êi ta chän ë gi÷a hai møc: liÒu thuèc nhá nhÊt cã hiÖu nghiÖm vµ liÒu cao
nhÊt cã thÓ chÞu ®ùng ®−îc, trong ph¹m vi nµy sÏ an toµn víi t«m. Thuèc tèt th−êng cã ph¹m
vi an toµn lín.
Muèn chän liÒu l−îng nµo ®Ó ch÷a bÖnh cho t«m cã hiÖu qu¶ cao vµ an toµn cÇn ph¶i n¾m
v÷ng t×nh tr¹ng c¬ thÓ, giai ®o¹n ph¸t triÓn vµ ®Æc ®iÓm sinh vËt häc cña gièng loµi t«m cÇn trÞ
bÖnh còng nh− ®iÒu kiÖn m«i tr−êng t«m sèng míi cã quyÕt ®Þnh chÝnh x¸c. Cã lóc trong
ph¹m vi an toµn thuèc vÉn cã thÓ g©y ngé ®éc ®èi víi t«m v× ®iÒu kiÖn m«i tr−êng kh«ng phï
víi t«m hoÆc søc kháe t«m yÕu.
3. Ph−¬ng ph¸p dïng thuèc:
Ph−¬ng ph¸p dïng thuèc kh«ng gièng nhau tèc ®é hÊp thu sÏ kh¸c nhau nªn nång ®é thuèc
trong c¬ thÓ còng sÏ kh¸c nhau dÉn ®Õn ¶nh h−ëng t¸c dông cña thuèc. Phßng trÞ c¸c bÖnh bªn
ngoµi c¬ thÓ t«m th−êng ph¸t huy t¸c dông côc bé cña thuèc, cßn ®èi víi phßng trÞ c¸c bÖnh
bªn trong c¬ thÓ t«m l¹i dïng ph−¬ng ph¸p t¸c dông hÊp thu cña thuèc.
LiÒu l−îng thuèc nhiÒu hay Ýt ®Òu cã ¶nh h−ëng ®Õn t¸c dông cña thuèc. Dïng liÒu qu¸ Ýt
kh«ng ph¸t sinh t¸c dông; dïng liÒu l−îng thuèc nhá nhÊt ph¸t sinh ®−îc t¸c dông th× gäi lµ
liÒu l−îng thuèc thÊp nhÊt cã hiÖu nghiÖm. LiÒu l−îng thuèc lín nhÊt mµ c¬ thÓ sinh vËt chÞu
®ùng ®−îc kh«ng cã biÓu hiÖn ngé ®éc lµ liÒu l−îng thuèc chÞu ®ùng cao nhÊt, lµ liÒu l−îng
cùc ®¹i. NÕu v−ît qu¸ ng−ìng nµy t«m sÏ bÞ ngé ®éc. LiÒu l−îng dÉn ®Õn t«m ngé ®éc gäi lµ
l−îng ngé ®éc, v−ît h¬n t«m sÏ chÕt gäi lµ liÒu l−îng tö vong.
Thuèc dïng ®Ó trÞ c¸c bÖnh bªn ngoµi cña t«m th−êng dùa vµo thÓ tÝch n−íc ®Ó tÝnh liÒu l−îng
thuèc. §èi víi c¸c bÖnh bªn trong c¬ thÓ th× c¨n cø vµo träng l−îng c¬ thÓ ®Ó tÝnh l−îng
thuèc. Th−êng ng−êi ta chän ë gi÷a hai møc: liÒu thuèc nhá nhÊt cã hiÖu nghiÖm vµ liÒu cao
nhÊt cã thÓ chÞu ®ùng ®−îc, trong ph¹m vi nµy sÏ an toµn víi ®éng vËt thuû s¶n.Thuèc tèt
th−êng cã ph¹m vi an toµn lín.
§Ó phßng trÞ bÖnh cho t«m th−êng dïng c¸c ph−¬ng ph¸p sau ®©y:
3.1. T¾m cho t«m:
TËp trung t«m trong mét bÓ nhá, pha thuèc nång ®é t−¬ng ®èi cao t¾m cho t«m trong thêi gian
ng¾n ®Ó trÞ c¸c sinh vËt g©y bÖnh bªn ngoµi c¬ thÓ t«m. Ph−¬ng ph¸p nµy cã −u ®iÓm lµ tèn Ýt
thuèc kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn sinh vËt phï du lµ thøc ¨n cña t«m trong thuû vùc nh−ng muèn trÞ
bÖnh ph¶i kÐo l−íi ®¸nh b¾t t«m, t«m dÔ bÞ x©y x¸t vµ l¹i kh«ng dÔ dµng ®¸nh b¾t chóng trong
thuû vùc nªn tiªu diÖt sinh vËt g©y bÖnh cho t«m khã triÖt ®Ó. Ph−¬ng ph¸p nµy th−êng thÝch
hîp lóc chuyÓn t«m tõ ao nµy qua nu«i ao kh¸c, lóc cÇn vËn chuyÓn ®i xa hoÆc con gièng
tr−íc khi th¶ nu«i th−¬ng phÈm ë c¸c thuû vùc cÇn s¸t trïng tiªu ®éc.
3.2. Phun thuèc xuèng ao, bÓ:
Dïng thuèc phun xuèng ao, bÓ t¹o m«i tr−êng t«m sèng cã nång ®é thuèc thÊp song thêi gian
t¸c dông cña thuèc dµi. Ph−¬ng ph¸p nµy tuy tèn thuèc nh−ng tiÖn lîi, dÔ tiÕn hµnh, trÞ bÖnh
kÞp thêi kh«ng tèn nh©n c«ng vµ ng− l−íi cô. Ph−¬ng ph¸p phun thuèc xuèng ao cã thÓ tiªu
diÖt sinh vËt g©y bÖnh ë c¸c c¬ quan bªn ngoµi cña t«m vµ sinh vËt g©y bÖnh tån t¹i trong thuû
vùc t−¬ng ®èi triÖt ®Ó. Tuy nhiªn mét sè thuû vùc kh«ng cã h×nh d¹ng nhÊt ®Þnh th−êng tÝnh
thÓ tÝch kh«ng chÝnh x¸c - g©y phiÒn phøc cho viÖc ®Þnh l−îng thuèc dïng. Ngoµi ra cã mét sè
thuèc ph¹m vi an toµn nhá, sö dông kh«ng quen cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn t«m. Dïng mét sè
Download» http://Agriviet.Com
- Bïi Quang TÒ 33
thuèc phun xuèng ao cã thÓ tiªu diÖt sinh vËt lµm nghÌo nguån dinh d−ìng lµ thøc ¨n cña t«m.
Thuèc dïng t−¬ng tù nh− t¾m nh−ng nång ®é gi¶m ®i 10 lÇn.
3.3. ChÕ biÕn thuèc vµo thøc ¨n:
Dïng thuèc trén vµo lo¹i thøc ¨n ngon nhÊt, sau ®ã cho chÊt dÝnh vµo chÕ thµnh hçn hîp ®ãng
thµnh viªn ®Ó cho t«m ¨n theo c¸c liÒu l−îng. Ph−¬ng ph¸p nµy dïng trÞ c¸c bÖnh do c¸c sinh
vËt ký sinh bªn trong c¬ thÓ t«m. Lóc t«m bÞ bÖnh nÆng, kh¶ n¨ng b¾t måi yÕu thËm chÝ ngõng
¨n nªn hiÖu qu¶ trÞ liÖu sÏ thÊp chñ yÕu lµ phßng bÖnh.
4. Qu¸ tr×nh thuèc ë trong c¬ thÓ:
Thuèc sau khi vµo c¬ thÓ ph¸t sinh ra c¸c lo¹i t¸c dông nh−ng ®ång thêi c¬ thÓ còng lµm cho
thuèc cã nh÷ng biÕn ®æi. Qu¸ tr×nh thuèc ë trong c¬ thÓ qua sù biÕn ®æi t−¬ng ®èi phøc t¹p
nh− sau:
4.1 Thuèc ®−îc hÊp thô:
Tèc ®é hÊp thu thuèc cña c¬ thÓ lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù hiÖu nghiÖm cña thuèc nhanh hay
chËm. Tèc dé hÊp thu cña thuèc phô thuéc vµo c¸c yÕu tè:
- Ph−¬ng ph¸p dïng thuèc ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng hÊp thô cña thuèc. NÕu dïng thuèc ®Ó
tiªm t¸c dông nhanh, hiÖu qu¶ trÞ liÖu cao h¬n uèng, nh−ng ®èi víi t«m kh«ng thÓ dïng
ph−¬ng ph¸p tiªm ®−îc. Cïng mét ph−¬ng ph¸p dïng thuèc nÕu diÖn tÝch hÊp thu cµng lín th×
kh¶ n¨ng hÊp thô nhanh, hiÖu nghiÖm cña thuèc sÏ nhanh h¬n.
- TÝnh chÊt lý ho¸ cña thuèc: thuèc dÞch thÓ dÔ hÊp thu h¬n thuèc tinh thÓ nh−ng tinh thÓ l¹i
hÊp thu nhanh h¬n chÊt keo.
- §iÒu kiÖn m«i tr−êng: §iÒu kiÖn m«i tr−êng nh− ®é muèi, ®é pH, nång ®é thuèc ®Òu ¶nh
h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng hÊp thu thuèc cña c¬ thÓ. Ngoµi ra b¶n th©n c¬ thÓ cã c¸c yÕu tè bªn
trong còng ¶nh h−ëng ®Õn hÊp thu cña thuèc nh− lóc ®ãi, ruét rçng hÊp thu thuèc dÔ h¬n lóc
no ruét cã nhiÒu thøc ¨n hay chÊt cÆn b·, hÖ thèng tuÇn hoµn khoÎ m¹nh hÊp thu thuèc tèt
h¬n.
4.2. Ph©n bè cña thuèc trong c¬ thÓ:
Thuèc sau khi hÊp thu vµo trong m¸u mét thêi gian ng¾n, sau ®ã qua v¸ch m¹ch m¸u nhá ®Õn
c¸c tæ chøc. Thuèc ph©n bè trong c¸c tæ chøc kh«ng ®Òu lµ do sù kÕt hîp cña c¸c chÊt trong tÕ
bµo tæ chøc cña c¸c c¬ quan cã sù kh¸c nhau vÝ dô nh− c¸c lo¹i Sulphamid th−êng tËp trung ë
thËn.
4.3. Sù biÕn ®æi cña thuèc trong c¬ thÓ:
Thuèc sau khi vµo c¬ thÓ ph¸t sinh c¸c biÕn ®æi ho¸ häc lµm thay ®æi t¸c dông d−îc lý, trong
®ã cã rÊt Ýt sau biÕn ®æi kh¶ n¨ng ho¹t ®éng cña thuèc m¹nh lªn nh−ng tuyÖt ®¹i ®a sè sau
biÕn ®æi ho¸ häc hiÖu nghiÖm vµ ®éc lùc cña thuèc gi¶m thËm chÝ hoµn toµn mÊt t¸c dông.
Qu¸ tr×nh biÕn ®æi cña thuèc trong c¬ thÓ gäi lµ t¸c dông gi¶i ®éc. Trong gan cã hÖ thèng men
rÊt phong phó tham gia xóc t¸c qu¸ tr×nh biÕn ®æi ho¸ häc cña thuèc nªn t¸c dông gi¶i ®éc
thùc hiÖn chñ yÕu ë gan. V× vËy nÕu gan bÞ bÖnh c¬ n¨ng ho¹t ®éng yÕu c¬ thÓ dÔ bÞ ngé ®éc
thuèc.
4.4. Bµi tiÕt cña thuèc trong c¬ thÓ:
T¸c dông cña thuèc m¹nh hay yÕu, thêi gian dµi hay ng¾n quyÕt ®Þnh ë liÒu l−îng vµ tèc ®é
thuèc hÊp thu vµo c¬ thÓ sinh vËt ®ång thêi cßn quyÕt ®Þnh bëi tèc ®é bµi tiÕt cña thuèc trong
Download» http://Agriviet.Com
- 34 BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ
c¬ thÓ. Thuèc vµo c¬ thÓ sau khi ph©n gi¶i mét sè dù tr÷ l¹i cßn mét sè bÞ bµi tiÕt th¶i ra ngoµi.
Thuèc võa hÊp thu vµo c¬ thÓ mµ bµi tiÕt ngay lµ kh«ng tèt v× ch−a kÞp ph¸t huy t¸c dông. ë
c¸ c¬ quan bµi tiÕt chñ yÕu lµ thËn, ®Õn ruét vµ mang. NÕu thËn, ruét, mang t«m bÞ tæn th−¬ng
hay bÞ bÖnh th× ph¶i thËn träng lóc sö dông thuèc lóc phßng trÞ bÖnh t«m bëi lóc nµy t«m rÊt
dÔ bÞ ngé ®éc.
4.5. TÝch tr÷ cña thuèc trong c¬ thÓ
Cïng mét lo¹i thuèc nh−ng dïng nhiÒu lÇn lÆp ®i lÆp l¹i do kh¶ n¨ng gi¶i ®éc hoÆc kh¶ n¨ng
bµi tiÕt cña c¬ thÓ bÞ trë ng¹i thuèc tÝch tr÷ trong c¬ thÓ qu¸ nhiÒu mµ ph¸t sinh ra tróng ®éc
th× gäi lµ ngé ®éc do tÝch thuèc,Thuèc tån ®äng l¹i trong c¬ thÓ gäi lµ sù tÝch tr÷ cña thuèc.
Chøc n¨ng ho¹t ®éng gi¶i ®éc vµ bµi tiÕt thuèc cña c¬ thÓ vÉn b×nh th−êng nh−ng do cung cÊp
thuèc nhiÒu lÇn c¬ thÓ ch−a kÞp ph©n gi¶i vµ bµi tiÕt nªn còng cã thÓ lµm cho thuèc tÝch tr÷. V×
vËy nªn th−êng ph¶i khèng chÕ sao cho l−îng thuèc vµo kh«ng lín h¬n l−îng thuèc bµi tiÕt ra
khái c¬ thÓ. Trong thùc tÕ ng−êi ta dïng mét l−îng thuèc t−¬ng ®èi lín h¬n ®Ó cã t¸c dông
sau ®ã cho bæ sung theo ®Þnh kú sè l−îng thuèc Ýt h¬n cèt ®Ó duy tr× mét nång ®é nhÊt ®Þnh
trong c¬ thÓ cã kh¶ n¨ng tiªu diÖt nguyªn nh©n g©y bÖnh nh− dïng c¸c lo¹i Sulphamid ®Ó ch÷a
bÖnh cho t«m th−êng dïng biÖn ph¸p nµy.
Trong ph−¬ng ph¸p trÞ bÖnh cho t«m ng−êi ta th−êng øng dông sù tÝch tr÷ cña thuèc, cho
thuèc vµo c¬ thÓ dÇn dÇn ®Ó ®¹t hiÖu nghiÖm trÞ liÖu vµ duy tr× thuèc trong c¬ thÓ mét thêi
gian t−¬ng ®èi dµi. Tuy vËy cÇn chó ý ®õng ®Ó sù tÝch tr÷ ch÷a bÖnh ph¸t triÓn thµnh tÝch tr÷
tróng ®éc nh− thuèc trõ s©u nhãm clo h÷u c¬ tuy ®éc lùc thÊp nh−ng ®ã lµ chÊt æn ®Þnh khã bÞ
ph©n gi¶i nªn khi vµo c¬ thÓ nã l−u l¹i thêi gian dµi vµ l−îng tÝch tr÷ sÏ lín dÔ ngé ®éc.
4.6. Tr¹ng th¸i ho¹t ®éng cña vËt nu«i (t«m)
T«m cã ®Æc tÝnh sinh vËt häc riªng ®ång thêi m«i tr−êng sèng cã kh¸c nhau nªn ph¶n øng víi
thuèc cã kh¸c nhau. Loµi t«m nµo cã tÝnh mÉn c¶m cao, søc chÞu ®ùng yÕu th× kh«ng thÓ dïng
thuèc víi liÒu l−îng cao nªn t¸c dông cña thuèc gi¶m vµ ng−îc l¹i.
Cïng loµi, cïng tuæi, cïng m«i tr−êng sèng nh−ng søc chÞu ®ùng cña tõng c¸ thÓ còng kh¸c
nhau. Th−êng con khoÎ m¹nh cã thÓ dïng thuèc nång ®é cao, thêi gian dïng cã thÓ kÐo dµi
h¬n con bÞ yÕu. Trong sè ®µn bÞ bÖnh, con bÞ bÖnh nÆng dÔ bÞ ngé ®éc h¬n con bÞ bÖnh cßn
nhÑ. Do vËy khi ch÷a bÖnh cho ®µn bÞ bÖnh ph¹m vi an toµn sÏ gi¶m nªn cÇn chó ý liÒu dïng
vµ biÖn ph¸p cung cÊp n−íc khi cÇn thiÕt.
4.7. §iÒu kiÖn m«i tr−êng t«m sèng
T«m lµ ®éng vËt m¸u l¹nh nªn chÞu sù chi phèi rÊt lín c¸c biÕn ®éng cña m«i tr−êng. §iÒu
kiÖn m«i tr−êng t¸c dông ®Õn c¬ thÓ vËt nu«i tõ ®ã ¶nh h−ëng ®Õn t¸c dông cña thuèc nhÊt lµ
c¸c lo¹i thuèc dïng ®Ó trÞ c¸c bÖnh bªn ngoµi c¬ thÓ
Trong ph¹m vi nhÊt ®Þnh khi nhiÖt ®é cao t¸c dông cña thuèc sÏ m¹nh h¬n do ®ã cïng mét
lo¹i thuèc nh−ng mïa hÌ dïng nång ®é thÊp h¬n mïa ®«ng. Nh− dïng KMnO4 t¾m cho t«m
trÞ bÖnh do ký sinh trïng ®¬n bµo (Zoothamnium, Epistylis) ký sinh ë nhiÖt ®é 15 - 200C dïng
liÒu l−îng 20 ppm. Nh−ng nÕu nhiÖt ®é 21 - 300C chØ dïng liÒu 10ppm. pH cña thuû vùc cã
¶nh h−ëng ®Õn t¸c dông cña thuèc, pH cao t¸c dông cña thuèc sÏ yÕu nªn ®é an toµn cña thuèc
sÏ cao.
ChÊt h÷u c¬ trong m«i tr−êng n−íc nhiÒu sÏ lµm cho t¸c dông cña thuèc gi¶m nªn ph¹m vi an
toµn cña thuèc t¨ng. Hµm l−îng oxy trong n−íc cao, søc chÞu ®ùng cña ®éng vËt thuû s¶n víi
thuèc cµng cao nªn ph¹m vi an toµn cµng lín.Trong m«i tr−êng n−íc cã nhiÒu chÊt ®éc søc
Download» http://Agriviet.Com
- Bïi Quang TÒ 35
chÞu ®ùnh cña c¬ thÓ t«m víi thuèc gi¶m nªn chØ dïng thuèc ë nång ®é thÊp, thêi gian dïng
còng ph¶i ng¾n - v× thÕ t¸c dông cña thuèc sÏ gi¶m. Ngoµi ra ®é trong, ®é cøng, ®é muèi, diÖn
tÝch, ®é s©u cña thuû vùc... ®Òu cã liªn quan ¶nh h−ëng ®Õn t¸c dông cña thuèc.
5. Ho¸ chÊt vµ thuèc dïng cho nu«i t«m
5.1. Hãa chÊt
5.1.1. §¸ v«i- CaCO3
§¸ v«i hay vá sß (hµu) ®−îc nghiÒn nhá thµnh bét mÞn kÝch th−íc h¹t 250-500 mesh, hµm
l−îng CaCO3 lín h¬n 75%. §¸ v«i nghiÒn cµng mÞn dïng cho ao nu«i t«m cã t¸c dông tèt
h¬n. §¸ v«i dïng lµm hÖ ®Öm cña n−íc cã thÓ dïng sè l−îng n−íc Ýt ¶nh h−ëng ®Õn pH, cung
cÊp Ca+2 cho ao nu«i t«m. Dung dÞch ®¸ v«i 10% ®¹t ®é pH kho¶ng 9. LiÒu l−îng dïng cho ao
nu«i t«m b¸n th©m canh vµ th©m canh 100-300kg/ha/lÇn bãn, bãn ®Þnh kú 2-4 lÇn/ th¸ng tuú
thuéc vµo pH cña n−íc ao.
5.1.2. V«i ®en- Dolomite- CaMg(CO3)2
§¸ v«i ®en cã hµm l−îng CaCO3 60-70% vµ MgCO3 30-40%. §¸ v«i ®−îc nghiÒn mÞn dïng
lµm c¶i thiÖn hÖ ®Öm cña m«i tr−êng n−íc ao vµ cung cÊp Ca+2, Mg+2. Dung dÞch 10% cã pH
tõ 9-10. LiÒu l−îng dïng cho ao nu«i t«m b¸n th©m canh vµ th©m canh 100-300kg/ha/lÇn bãn,
bãn ®Þnh kú 2-4 lÇn/ th¸ng tuú thuéc vµo pH cña n−íc ao. HiÖn nay cã nhiÒu h·ng s¶n xuÊt
dolomite, nguyªn t¾c chung lµ dïng ®¸ v«i ®en – CaMg(CO3)2 nghiÒn thµnh bét mÞn, kÝch
th−íc h¹t 250-500 mesh.
5.1.3. V«i nung: CaO
V«i nung th−êng d¹ng côc mµu tr¾ng tro, ®Ó trong kh«ng khÝ hót Èm dÇn dÇn chuyÓn thµnh
Ca(OH)2 lµm yÕu t¸c dông nªn b¶o qu¶n cÇn ®Ëy kÝn. Bãn CaO xuèng ao ë trong n−íc oxy
ho¸ thµnh Ca(OH)2 to¶ nhiÖt sau cïng chuyÓn thµnh CaCO3. Cã kh¶ n¨ng s¸t th−¬ng lµm chÕt
®éng vËt thùc vËt thuû sinh trong m«i tr−êng n−íc, bao gåm c¶ ®Þch h¹i vµ sinh vËt g©y bÖnh
cho t«m. Lµm trong n−íc vµ l¾ng ®äng chÊt l¬ löng. C¸c muèi dinh d−ìng trong bïn tho¸t ra
n−íc lµm thøc ¨n trùc tiÕp cho thùc vËt thuû sinh. CaCO3 lµm xèp chÊt ®¸y, kh«ng khÝ ®−îc
th«ng xuèng ®¸y ao lµm t¨ng kh¶ n¨ng ph©n huû chÊt h÷u c¬ cña vi khuÈn. CaCO3 cïng víi
CO2, H2CO3 hoµ tan trong n−íc gi÷ cho pH cña ao æn ®Þnh vµ gi÷ m«i tr−êng h¬i kiÒm thÝch
hîp ®êi sèng cña t«m.
Th−êng dïng v«i nung ®Ó tÈy ao, c¶i t¹o chÊt ®¸y, chÊt n−íc vµ tiªu diÖt ®Þch h¹i, phßng bÖnh
do vi sinh vËt g©y ra ë t«m. Ph−¬ng ph¸t sö dông v«i khö trïng ®¸y ao: 1000Kg/ha, khö trïng
n−íc15-20g/m3 (mét th¸ng khö trïng 1-2 lÇn).
5.1.4. Zeolite
V«i (CaO) vµ ®Êt sÐt (cao lanh- SiO2, Al2O3, Fe2O3…) ®−îc nghiÒn thµnh bét hoÆc d¹ng h¹t ®Ó
hÊp phô ®−îc c¸c chÊt th¶i ë trong m«i tr−êng n−íc vµ ®¸y ao (NH3, H2S, NO2), liÒu l−îng sö
dông tïy theo c¸c nhµ s¶n xuÊt. Khi ao nu«i t«m bÞ « nhiÔm, l−îng c¸c chÊt th¶i trªn qu¸ chØ
tiªu cho phÐp th× cã thÓ dïng Zeolite. LiÒu dïng tïy theo c¸c h·ng s¶n xuÊt, th−êng 150-
250kg/ha/lÇn.
HiÖn nay cã nhiÒu tªn th−¬ng m¹i: Zeolite AAA; Granular AAA cña Cty TNHH & TM
V¨n Minh AB.
5.1.5. Xanh Malachite- Malachite Green , Zine free oxalate
Tªn hîp chÊt: P,P-Benzynlidenebis - N,N - Dimethyl aniline.
Download» http://Agriviet.Com
- 36 BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ
Tªn kh¸c vµ biÖt d−îc: Aniline green; Bright green N; Malachite green G.Sulfate; Malachite
oxolate; NoxIch; Victoria green B.
CÊu t¹o ho¸ häc:
N(CH3)2
C6H5 - C
= N(CH3)2Cl
Malachite Green lµ mét lo¹i thuèc nhuém h÷u c¬, mµu xanh kÕt tinh lÊp l¸nh. Lµ mét chÊt
kiÒm yÕu. Cã kh¶ n¨ng hoµ tan s¾t, ch× g©y ngé ®éc cho t«m nªn kh«ng dïng c¸c dông cô
b»ng s¾t, ch× ®Ó b¶o qu¶n vµ pha chÕ lóc sö dông. Malachite Green cã t¸c dông kh¸ng khuÈn
m¹nh nªn th−êng dïng phßng trÞ nÊm vµ mét sè ký sinh trïng ngo¹i ký sinh g©y bÖnh cho
t«m. Malachite Green cã thÓ can thiÖp vµo qu¸ tr×nh sinh tæng hîp ®Ó lµm cho acid amin
kh«ng chuyÓn ho¸ thµnh protein vµ cung cÊp n¨ng l−îng cho c¬ thÓ sinh vËt nªn cã hiÖu
nghiÖm trÞ liÖu.
Ph−¬ng ph¸p sö dông thuèc:t¾m nång ®é 1-4 ppm thêi gian 30-60 phót, phun vµo n−íc nu«i
Êu trïng nång ®é 0,01-0,05 ppm, phun vµo ao nu«i t«m lín nång ®é 0,05-0,10 ppm,
5.1.6. Formalin (36-38%)
Thµnh phÇn: Gåm cã 36-38% träng l−îng cña Formadehyde (HCHO) trong n−íc.
Tªn kh¸c: Formadehyde, Formol.
- Formalin ®−îc sö dông ®Ó tÈy trïng ao, bÓ −¬ng Êu trïng, c¸ t«m gièng, phßng vµ trÞ bÖnh ký
sinh ®¬n bµo, vi sinh vËt g©y bÖnh kh¸c.
- LiÒu dïng: Phun vµo n−íc ao bÓ nång ®é 15-25ppm, t¾m 200-250ppm thêi gian 30-60 phót.
5.1.7. Thuèc tÝm: Potassium permanganate KMnO4
Thuèc tÝm d¹ng tinh thÓ nhá dµi 3 c¹nh mµu tÝm kh«ng cã mïi vÞ, dÔ tan trong n−íc
2KMnO4 + H2O = 2KOH + 2MnO2 +3O
Dung dÞch oxy ho¸ m¹nh, gÆp chÊt h÷u c¬ oxy nguyªn tö võa gi¶i phãng lËp tøc kÕt hîp chÊt
h÷u c¬ nªn kh«ng xuÊt hiÖn bät khÝ vµ lµm gi¶m t¸c dông diÖt khuÈn. MnO2 kÕt hîp víi
abbumin c¬ thÓ t¹o thµnh hîp chÊt muèi albuminat. Lóc nång ®é thÊp t¸c dông k×m h·m, ë
nång ®é cao t¸c dông kÝch thÝch vµ ¨n mßn tæ chøc. KMnO4 cã thÓ oxy ho¸ c¸c chÊt ®éc h÷u
c¬ nªn cã t¸c dông khö ®éc. Thuèc tÝm dÔ bÞ ¸nh s¸ng t¸c dông lµm mÊt ho¹t tÝnh nªn cÇn b¶o
qu¶n trong lä cã mµu ®Ëy kÝn. Th−êng tr−íc khi th¶ t«m gièng dïng thuèc tÝm nång ®é 10 -
15 ppm t¾m cho t«m 1 -2 h ë nhiÖt ®é 20 -300C, nÕu nhiÖt ®é thÊp th× t¨ng nång ®é lªn, khi
t¾m chó ý søc chÞu ®ùng cña tõng loµi t«m.
5.1.8. Calcium Hypochlorite - Chlorua v«i - Ca(OCl)2
§iÒu chÕ Ca(OCl)2 b»ng c¸ch cho khÝ Chlorua t¸c dông víi v«i ®· hót Èm t¹o thµnh chÊt bét
mµu tr¾ng, cã mïi Chlorua cã vÞ mÆn tan trong n−íc vµ trong r−îu. Calcium hypochlorite lµ
mét hçn hîp cña c¸c chÊt -Ca(OCl)2 , -CaCl2, - Ca(OH)2 . Trong ®ã hµm l−îng Chlorua cã hiÖu
nghiÖm chiÕm 25 -30 %. Ca(OCl)2 vµo n−íc t¸c dông víi n−íc t¹o thµnh chÊt cã kh¶ n¨ng diÖt
khuÈn vµ mét sè sinh vËt g©y bÖnh t−¬ng ®èi m¹nh.
2 Ca(OCl)2+ 2 H20 = Ca(OH)2 + 2HOCl + CaCl2
HOCl = H+ + OCl-
HOCl cã kh¶ n¨ng diÖt khuÈn m¹nh h¬n OCl- , nã cã thÓ oxy ho¸ vµ øc chÕ men trong tÕ bµo
vi khuÈn lµm cho trao ®æi chÊt bÞ rèi lo¹n øc chÕ sinh tr−ëng vµ sinh s¶n cña vi khuÈn,
Ca(OCl)2 lµm øc chÕ nhiÒu loµi vi khuÈn ë thÓ dinh d−ìng vµ nha bµo. Trong ®iÒu kiÖn m«i
tr−êng n−íc nhiÒu mïn b· h÷u c¬ t¸c dông cña Ca(OCl)2 cã t¸c dông khö NH3 vµ H2S.
Ca(OCl)2 rÊt dÔ bÞ ph©n gi¶i nªn ®Ó n¬i kh« r¸o, ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é thÊp, tr¸nh ¸nh s¸ng, bÞt
Download» http://Agriviet.Com
- Bïi Quang TÒ 37
kÝn ®Ó ë nhiÖt ®é thÊp. Tèt nhÊt tr−íc khi dïng tÝnh ®é hiÖu nghiÖm cña chÊt Chlo sau ®ã míi
tÝnh liÒu l−îng thuèc Ca(OCl)2 cÇn dïng. Ca(OCl)2 lµ mét lo¹i thuèc dïng ®Ó phßng trÞ bÖnh
t«m chñ yÕu trÞ c¸c bÖnh do vi khuÈn ký sinh ë bªn ngoµi c¬ thÓ t«m vµ trong m«i tr−êng
n−íc. Phun Ca(OCl)2 xuèng ao nu«i nång ®é 1 ppm, t¾m cho t«m nång ®é 8-10 ppm thêi gian
30 phót, mïa ph¸t bÖnh mét th¸ng phun hai lÇn.
5.1.9. Chlorine
- Thµnh phÇn lµ mét hîp chÊt mµu tr¾ng, giµu Clo (50-60% tuú thuéc vµo c¸c h·ng s¶n xuÊt),
dÔ tan trong n−íc. Khi tan trong n−íc gi¶i phãng Clo lµm n−íc cã mïi h¾c ®Æc tr−ng
- Chlorine dïng ®Ó tÈy dän ao (1-2kg /100m2 n−íc), xö lý n−íc trong bÓ −¬ng nång ®é 15-
20ppm; khö trïng dông cô ®¸nh b¾t vµ nu«i t«m nång ®é 200-220ppm ®Ó qua ®ªm sau röa
s¹ch.
5.1.10. Benzalkonium Chloride- BKC
- Tªn hîp chÊt: Benzalkonium Chloride; alkyl dimethyl benzyl ammonium chloride
- Tªn kh¸c: Cleaner 80, Cuast- 80, Pentum- 80, Aqueous Neobenz-All, Benasept, Germicidal
Zalkonium chloride, Phemerol chloride, Phemerol crystals, Roccal, Zephiran chloride,
Zephirol, Zonium chloride.
- BKC lµ mét hîp chÊt giµu Chlo (80%) dïng vÖ sinh m«i tr−êng, trÞ bÖnh ký sinh ®¬n bµo,
phun xuèng ao, bÓ nång ®é 10-20ppm thêi gian 24 giê
5.1.11. Trichloisocyanuric axit- TCCA
Tªn hîp chÊt: Trichloisocyanuric axit- TCCA
Tªn kh¸c: VH-A
Ho¹t chÊt: cã chøa 92% clo
Thuèc d¹ng bét, ViÖn hãa c«ng nghiÖp s¶n xuÊt. Thuèc cã t¸c dông khö trïng m¹nh diÖt c¸c
vi sinh vËt g©y bÖnh vµ c¸c sinh vËt kh¸c trong m«i tr−êng n−íc. LiÒu l−îng dïng 0,2-0,4 ppm
(0,2-0,4 gam/m3) cho c¸c ao ®ang nu«i vµ khö trïng n−íc tr−íc khi nu«i t«m lµ 1-2ppm (1-
2g/m3).
5.1.12. Aquasept A
Tªn hîp chÊt: Sodium dichloroicyanurate (NaDCC)
Ho¹t chÊt: cã chøa >80% Chlo
Thuèc ®−îc ®ãng d¹ng viªn sñi bät, tan nhanh trong n−íc cña C«ng ty Bayer Agritech Saigon
s¶n xuÊt. Thuèc cã t¸c dông khö trïng diÖt c¸c vi sinh vËt g©y bÖnh trong m«i tr−êng n−íc
tr−íc khi nu«i t«m. LiÒu l−îng dïng 1-2ppm (1-2 gam/m3).
5.1.13. Povidone Iodine
- Tªn hîp chÊt: Polyvinylpyrrolidone iodine complex
- Tªn kh¸c: Iodophor, Iodosept, Neutidine, Betadine, Isodine, PVP-1
- Povidone Iodine lµ hçn chÊt cña Polyvinylpyrrolidone vµ iodine, thuèc cã thÓ ë d¹ng dung
dÞch hoÆc d¹ng bét cã nång ®é ho¹t chÊt tõ 11-12%. Thuèc cã t¸c dông s¸t trïng m¹nh, diÖt
khuÈn vµ ký sinh trïng.
- LiÒu l−îng dïng xö lý n−íc ao; nÕu lµ dung dÞch dïng 1-2ml/m3, d¹ng bét dïng 1-
1,3gam/m3 (hoµ tan trong n−íc hoÆc trong cån tr−íc khi dïng).
5.2. Kh¸ng sinh
5.2.1. Erythrocin (Erythromycin).
Tªn hãa häc
Download» http://Agriviet.Com
- 38 BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ
-4-((2,6-Dideoxy-3-C-methyl-3-O-methyl-a-L- ribo- hexopyranosyl) -oxy) -14- ethyl-7,12,13-
trihydroxy - 3,5,7,9,11,13-hexa methyl-6- ((3,4,6-trideoxy-3-(dimethylamino)-b-D-xylo-
hexopyran osyl)oxy) oxacyclotetradecane-2,10-dione.
C«ng thøc cÊu t¹o:
H OH OH H O CH3 H CH3 H CH H CH3 O
CH3 – CH2C – C – C – C – C – C – C – C – C – C – C – C – C
O CH3 H CH3 H H OH O H O H
OH
CH3
N– O
CH3
CH3
CH3
O
OCH3
CH3 OH
Thuèc Erythrocin cã kÕt tinh mµu tr¾ng tro, kiÒm tÝnh, khã tan trong n−íc. Trong dung dÞch
toan tÝnh dÔ biÕn chÊt nÕu pH
- Bïi Quang TÒ 39
DÉn xuÊt víi natri metaphosphat
DÉn xuÊt:
n- dodecylsulfamat
DÉn xuÊt guaiacolglycolat
DÉn xuÊt guaiacolsulfonat
DÉn xuÊt hydrochlorid
DÉn xuÊt laurilsulfat
DÉn xuÊt thymolsulfonat
DÉn xuÊt trimethoxybenzoat
T¸c dông:
Cã phæ kh¸ng khuÈn réng gièng Aureomycin. ë nång ®é thÊp øc chÕ vi khuÈn, nh−ng dïng
nång ®é cao cã thÓ diÖt khuÈn. Vi khuÈn cã thÓ nhên thuèc Oxytetracycline nÕu dïng thêi
gian dµi vµ dïng lÆp l¹i vµ lÇn. thuèc Oxytetracycline hÊp thu vµo c¬ thÓ nhanh mh−ng ®éc lùc
víi vËt nu«i thÊp, ë trong m«i tr−êng kiÒm dÔ lµm cho tÝnh hiÖu nghiÖm gi¶m. Dïng
Oxytetracycline ®Ó phßng trÞ c¸c bÖnh nhiÔm vi khuÈn Vibrio nh− bÖnh ph¸t s¸ng, bÖnh ®á
däc th©n cña Êu trïng, bÖnh ®á th©n, bÖnh ¨n mßn vá kitin, bÖnh ®èm n©u ë t«m cµng xanh.
Trén vµo thøc ¨n cho t«m ¨n liªn tôc trong mét tuÇn liÒn, tõ ngµy thø 2 gi¶m bít thuèc, liÒu
dïng 10 - 12 gram thuèc víi 100 kg träng l−îng t«m/ngµy.
K×m h·m vi khuÈn, víi nhiÒu cÇu khuÈn vµ trùc khuÈn Gram (-) vµ Gram (+), xo¾n khuÈn,
Rickettsia vµ mét sè virus lín.
Chia lµm 7 líp:
1. Chlortetracycline 2. Demeclocycline 3. Doxycycline 4. Meclocycline
5. Minocycline 6. Oxytetracycline 7. Tetracycline
• Kh¸ng sinh vi sinh vËt -Demeclocycline; doxycycline; minocycline ; Meclocycline;
oxytetracycline; tetracycline
• Kh¸ng sinh ký sinh ®¬n bµo -Demeclocycline; doxycycline ; minocycline;
oxytetracycline; tetracycline
• Kh¸ng sinh thÊp khíp -Minocycline
• Kh¸ng sinh ch÷a m¾t: - Chlortetracycline
Chlortetracycline:
DÉn xuÊt muèi canxi: Chlortetracycline hydrochlorid vµ canxi chloride; Aureomycin calcium
(biÖt d−îc).
DÉn xuÊt hydrosulfate: Chlortetracyclin bisulfat
T¸c dông: cã ho¹t phæ t−¬ng tù nh− Tetracyclin
KÕt qu¶ thö kh¸ng sinh ®å: kh¸ng sinh Chlortetracycline mÉn c¶m cao víi Vibrio
alginolyticus, Vibrio cholerea, Vibrio parahaemolyticus, Vibrio harveyi, Vibrio damsela.
(theo Bïi Quang TÒ vµ CTV, 2002)
Doxycycline
Tªn hãa häc: α-6- Deoxy-5-hydroxy-tetracyllin
DÉn xuÊt acetylcysteinat: Eficanina
DÉn xuÊt calci: Doxycyclin hydrochlorid vµ calcium chloride, complex
DÉn xuÊt n-dodecylsulfamat: Fenoseptil
DÉn xuÊt hyclat: Doxycyclin hydrochlorid; Doxycyclinhyclat; Doxycyclini hyclas;
Doxycylinium chloratum; Doxycyclin monohydrochlorid hemiethanolat hemihydrat.
Download» http://Agriviet.Com
- 40 BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ
BiÖt d−îc: Apo-Doxy; Azudoxat; Cyclidox; Dadracyline; Deoxymkoin; Doryx; Doxin;
Doxitard; Doxy; Dumoxin; Hiramicin; Liviatin; Medomycin; Novelcicline; Oramycin;
Tenutan.
T¸c dông: kh¸ng sinh b¸n tæng hîp tguéc hä c¸c tetracycline, t¸c dông m¹nh víi tô cÇu khuÈn
(Staphyllococcus) vµ liªn cÇu khuÈn (Streptococcus)
KÕt qu¶ thö kh¸ng sinh ®å: kh¸ng sinh Doxycycline mÉn c¶m cao víi Vibrio alginolyticus,
Vibrio parahaemolyticus, Vibrio anguillarum, Vibrio salmonicida, Vibrio sp,
Pseudomonas sp. (theo Bïi Quang TÒ vµ CTV, 2002)
LiÒu dïng:
Chlortetracyclin: dïng cho t«m víi liÒu 100-200mg/kg/ngµy ®Çu, tõ ngµy thø 2 dïng b»ng
nöa ngµy ®Çu, thêi gian dïng 7-10 ngµy.
Doxycycline: LiÒu cho t«m cã thÓ dïng liÒu cao: 50-100 mg/kg thÓ träng t«m/ngµy ®Çu, ngµy
thø 2 dïng b»ng nöa ngµy ®Çu.
Thay thÕ c¸c kh¸ng sinh cÊm:
- Chlortetracyclin cã thÓ thay thÕ cho kh¸ng sinh Chloramphenicol, Furazolidone.
- Doxycycline cã thÓ thay thÕ cho kh¸ng sinh Chloramphenicol, Nitrofuran, Furazon,
Metrodidazole
5.2.3. Rifampin.
Tªn ho¸ häc.
Rifammycin, 3-[[4-methyl-1-piperazinyl imino] methyl]-
BiÖt d−îc.
Rifampin cã 40 biÖt d−îc, vi dô nh−: Archidyn (Merrell Dow/Lepetit), Arficin (Belupo),
Barcin (Sannofi), Benemicin (Polfa, Balan), Canarif (Philippin), Coxcide (An Do), Doloresum
(Schiffweiler), Feronia (E-Arganda de Ray), Kalrifam (Kalbe-Indonesia), Rifampin
(Pharmadic), Rimpin (Cadila, An Do), Rimycin (Alphapharm-Australia), Rifact (ICN, Canada),
Seamicin (E-San Adrian de Besos) vµ Tugaldin (E-Esplugas de Llobregat)
T¸c dông.
Cã t¸c dông diÖt cÇu khuÈn Gram (+) nh− tô cÇu, nhÊt lµ S. aureus, S. epidermidis,
cÇu khuÈn Gram (-) nh− Neissseria menigitidis vµ N. gonorrhoae. Trùc khuÈn
Gram (+) nh− trùc khuÈn b¹ch cÇu, Listeria monocytogenes, Clostridium
perfringens. Trùc khuÈn Gram (-) nh− E. coli, Salmonella typhimurium, …
KÕt qu¶ thö kh¸ng sinh ®å: kh¸ng sinh Rifampin mÉn c¶m cao víi Vibrio
alginolyticus, V. salmonicida, Vibrio sp, Pseudomonas sp. (theo Bïi Quang TÒ
vµ CTV, 2002)
LiÒu dïng.
Dïng cho t«m víi liÒu 50-100mg/kg/ngµy, thêi gian sö dông 7-10 ngµy.
Thay thÕ kh¸ng sinh cÊm: Chloramphenicol, Nitrofuran, Furazon.
5.3. Sulphamid (Sulfonamides)
5.3.1. Mèi quan hÖ gi÷a cÊu t¹o ho¸ häc vµ t¸c dông d−îc lý cña thuèc Sulphamid:
Download» http://Agriviet.Com
- Bïi Quang TÒ 41
C¸c lo¹i Sulphamid gièng nhau c¬ b¶n ®Òu lµ hîp chÊt cã cÊu t¹o chung mét nhãm
sulphanilamid :
H2N O2NH
T¸c dông cña thuèc sulphamid m¹nh yÕu cã kh¸c nhau do sù thay thÕ hydrogen nguyªn tö ë
phÝa tr−íc hay phÝa sau b»ng mét nhãm kh¸c.
Th−êng sulphamid cã t¸c dông øc chÕ vi khuÈn m¹nh ®Òu do thay thÕ Hydrogen cña gèc axin
(SO2 NH2) bªn ph¶i cña nhãm sulphanilamid b»ng mét nhãm kh¸c nh−:.
NH
H2N SO2NH-C
NH2
NÕu thay ®æi Hydrogen ë phÝa bªn tr¸i (phÝa tr−íc) cña gèc amin (H2N) trong nhãm
Sulphanilamid b»ng mét nhãm kh¸c th× t¸c dông sÏ yÕu ®i, vÝ dô:
N CH
COHN SO2NH-C CH
S
COOH
Cã mét sè sulphamid ®· bÞ thay ®æi tÝnh chÊt d−îc lý nh−ng khi vµo c¬ thÓ do t¸c dông nµo ®ã
nªn nã tù t¸ch ra trë vÒ d¹ng cò gèc amin (H2N) ®−îc phôc håi, t¸c dông vÉn m¹nh.
VÝ dô: N CH
COHN SO2NH-C CH
S
COOH
Vµo c¬ thÓ trë vÒ d¹ng N CH
COHN SO2NH-C CH
S
V× vËy viÖc tiÕn hµnh thay ®æi ®Ó cho gèc amin phôc håi ph¸t huy t¸c dông øc chÕ vi khuÈn
cña c¸c lo¹i sulphamid lµ viÖc lµm cÇn thiÕt. C¸c nhµ khoa häc ®· dùa vµo mèi quan hÖ gi÷a
cÊu t¹o ho¸ häc vµ t¸c dông d−îc lý cña sulphamid ®Ó t¹o ra nhiÒu lo¹i thuèc sulphamid cã t¸c
dông m¹nh øc chÕ nhiÒu lo¹i vi khuÈn.
5.3.2. C¬ chÕ t¸c dông cña thuèc sulphamid
Trong ph¶n øng cña men, chÊt cã cÊu t¹o ho¸ häc gÇn gièng cã thÓ s¶n sinh ra t¸c dông tranh
®o¹t ®Ó thay thÕ t¸c dông lªn hÖ thèng men.
CÊu t¹o ho¸ häc cña c¸c lo¹i sulphamid cã nhãm gèc sulphanilamid gièng víi cÊu t¹o ho¸ häc
cña Para amino benzoic acid (viÕt t¾t lµ PABA) cã c«ng thøc ho¸ häc: H2N COOH mµ
Para amino benzoic lµ "chÊt sinh tr−ëng" cña vi khuÈn, lóc hÖ thèng men ho¹t ®éng cã
sulphamid ®i vµo tÕ bµo vi khuÈn ph¸t sinh t¸c dông tranh ®o¹t víi PABA nh÷ng lùc t¸c dông
cña sulphamia víi vi khuÈn yÕu h¬n PABA rÊt nhiÒu. ChØ cÇn l−îng Para amino benzoic b»ng
1/5000 - 1/25 000 nång ®é sulphamid ®· cã thÓ triÖt tiªu t¸c dông øc chÕ vi khuÈn cña
sulphamid. V× thÕ lóc dïng nång ®é sulphamid nhÊt thiÕt ph¶i cao h¬n h¼n PABA míi cã hiÖu
nghiÖm. Lóc tæ chøc cã mñ hoÆc cã c¸c chÊt trong tæ chøc bÞ ph©n gi¶i ra tån t¹i, sulphamid
Download» http://Agriviet.Com
- 42 BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ
còng mÊt t¸c dông kh¸ng khuÈn. Trong qu¸ tr×nh dïng sulphathiazolum trÞ bÖnh nhiÔm khuÈn
cho t«m nÕu t«m bÞ bÖnh nÆng nång ®é duy tr× trong m¸u 6 -7 mg/100ml t«m bÞ nhiÔm bÖnh ë
møc b×nh th−êng nång ®é chØ cÇn 3 - 5 mg/ 100ml. Cßn ®Ó phßng bÖnh dïng 1 -2 mg/100ml.
§Ó ®¹t ®−îc nång ®é hiÖu nghiÖm th−êng dïng mét liÒu ®ét ph¸ t−¬ng ®èi cao sau ®ã ®Þnh
thêi gian dïng bæ sung liÒu l−îng nhá h¬n ®Ó duy tr× t¸c dông sau khi triÖu chøng bÖnh trªn c¬
thÓ t«m ®· gi¶m vÉn dïng thªm 2 - 3 ngµy n÷a ®Ó tr¸nh t¸i ph¸t. NÕu nång ®é thuèc trong m¸u
kh«ng duy tr× ë møc hiÖu nghiÖm hoÆc ngõng cÊp thuèc qu¸ sím kh«ng nh÷ng kh«ng ®¹t hiÖu
qu¶ trÞ liÖu mµ cßn lµm cho vi khuÈn bÞ nhên thuèc.
Para amino benzoic acid lµ mét bé phËn tè thµnh cña acid Folic, acid Folic tham gia vµo qu¸
tr×nh t¹o ra hÖ thèng men cña vi khuÈn, nÕu sè l−îng acid Folic kh«ng ®ñ lµm trë ng¹i ®Õn
viÖc tæng hîp acid nucleic cña tÕ bµo vi khuÈn dÉn ®Õn øc chÕ vi khuÈn sinh tr−ëng, sinh s¶n.
Sulphamid t¸c dông øc chÕ vi khuÈn sinh tr−ëng, sinh s¶n t¹o ®iÒu kiÖn cho c¬ thÓ ký chñ thùc
bµo.
Sulphamid cã thÓ t¸c dông ®¹i bé phËn vi khuÈn G+ vµ mét sè vi khuÈn G-, mét sè Ýt nÊm vµ vi
rót.
Cã mét sè vi khuÈn trong qu¸ tr×nh trÞ bÖnh cã thÓ s¶n sinh ra kh¸ng thuèc, sau khi ®· cã kh¶
n¨ng kh¸ng thuèc nÕu dïng liÒu l−îng lín h¬n b×nh th−êng nhiÒu lÇn còng kh«ng cã hiÖu
nghiÖm.
5.3.3. BiÕn ®æi cña sulphamid trong c¬ thÓ
Sulphamid ®−îc hÊp thô vµo ruét tèc ®é nhanh hay chËm phô thuéc tõng lo¹i sulphamid.
Ch¼ng h¹n nh− sulphathiazolum, sulphadiazine dÔ hÊp thu vµ tèc ®é hÊp thu nhanh nªn sau 3 -
6 h hÊp thu hÕt. Nång ®é vµo trong maó 3 -4 h cao nhÊt. Sulphaquanidine khã bÞ hÊp thu chØ
cã kho¶ng 1/2 l−îng thuèc ®−îc hÊp thu nh−ng tèc ®é còng nhanh vµ nång ®é thuèc ®−îc duy
tr× ë trong ruét t−¬ng ®èi cao. Thuèc vµo c¬ thÓ ph©n bè trong c¸c tæ chøc c¬ quan t−¬ng ®èi
®Òu nh−ng ë thËn cao nhÊt cßn tæ choc thÇn kinh, x−¬ng, mì t−¬ng ®èi thÊp. Sulphamid ë
trong m¸u duy tr× ë d¹ng di chuyÓn ®−îc nh−ng ë trong gan cã mét bé phËn thuèc bÞ axetyl
ho¸ biÕn thµnh sulphamid axetyl kh«ng cã hiÖu nghiÖm. Tû lÖ axetyl ho¸ cña c¸c lo¹i
sulphamid cã kh¸c nhau nh− sulphadiazine kho¶ng 20%. §é tan cña sulphathiazolum rÊt
thÊp ë trong èng thËn nhá dÔ t¸ch ra kÕt tinh t¹o thµnh sái thËn, lµm t¾c ®−êng tiÕt niÖu, ®é
hoµ tan cña sulphadiazine axetyl cao h¬n nh−ng b¶n th©n sulphadiazine ®é hoµ tan l¹i rÊt thÊp
nªn còng nguy hiÓm víi c¬ thÓ, cã thÓ kÕt tinh s¶n sinh ra sái thËn tuy nhiªn so víi
sulphathiazolum ®é an toµn cao h¬n
Dïng Sulphamid ë nh÷ng ng−êi bÞ yÕu thËn dÔ x¶y ra hiÖn t−îng bÖnh lý. ë t«m ®· sö dông
mét sè sulphamid ®Ó ch÷a bÖnh cã hiÖu qu¶ trÞ liÖu nh−ng vÒ ph¶n øng ®éc víi t«m ch−a cã tµi
liÖu ®Ò cËp ®Õn.
5.3.4. C¸c lo¹i sulphamid
Sulphamid gåm cã mét sè dÉn xuÊt: Sulfadiazine; Sulfamethoxazole; Sulfamethizole;
Sulfisoxazole.
Thuèc sulphamid dïng ®Ó ch÷a bÖnh cho ®éng vËt thuû s¶n cã t¸c dông øc chÕ vi khuÈn sinh
tr−ëng, sinh s¶n, t¸c dông cña mçi lo¹i thuèc cã kh¸c nhau, tuú theo lo¹i bÖnh mµ chän lo¹i
thuèc sulphamid thÝch hîp v÷a ®¶m b¶o trÞ liÖu cao l¹i an toµn cho ®éng vËt thuû s¶n vµ gi¸
thµnh h¹.
Sulphadiazine (SD
Download» http://Agriviet.Com
- Bïi Quang TÒ 43
Tªn hãa häc: Benzensulfonamid, 4-amino-N-2-pyridazinyl
Tªn kh¸c: Solfadiazina; Sulfadiazilum; Sulphadiazin
C«ng thøc ho¸ häc
NH
H2N SO2NH-C
NH2
Sulphadiazine d¹ng bét mµu tr¾ng hoÆc h¬i vµng, khã tan trong n−íc. H¬i tan trong axeton vµ
cån. Trong kh«ng khÝ kh«ng thay ®æi nh−ng dÔ bÞ ¸nh s¸ng lµm ®æi mµu nªn b¶o qu¶n trong
c¸c chai mµu cã n¾p kÝn. SD hÊp thu vµo trong c¬ thÓ, t«m bµi tiÕt chËm nªn dÔ duy tr× nång
®é hiÖu nghiÖm trong m¸u víi thêi gian dµi 2 - 15 mg/100ml. Do ®ã hiÖu nghiÖm trÞ bÖnh cao,
t¸c dông phô vµ ®éc lùc t−¬ng ®èi nhá.
T¸c dông: K×m h·m vi khuÈn, cã ho¹t tÝnh víi liªn cÇu khuÈn A. Dïng Sulphadiazine ®Ó trÞ
c¸c bÖnh cña t«m bÞ bÖnh ®á th©n, ¨n mßn vá kitin víi liÒu dïng 150-200 mg SD cho 1 kg
träng l−îng t«m ¨n trong ngµy, dïng liªn tôc trong 6 ngµy, qua ngµy thø 2 gi¶m ®i 1/2.
Sulfamethizole (ST)
Tªn hãa häc: Benzensulfonamid, 4-amino-N-(5-methyl-1,3,4-thiadiazol-2-yl);
Tªn kh¸c: Sulfamethizolum; Sulfamethythiadiazol
C«ng thøc ho¸ häc:
S
H2N SO2NH-C
N
Sulphathiazolum lµ thuèc d¹ng bét hay kÕt tinh mµu tr¾ng, mµu vµng nh¹t kh«ng mïi vÞ , khã
tan trong n−íc, h¬i tan trong cån ®Ó ngoµi ¸nh s¸ng dÔ bÞ biÕn chÊt nªn cÇn b¶o qu¶n trong
dông cô cã mµu sÉm, ®ãng kÝn. Sulphathiazolum vµo ruét hÊp thu dÔ, nång ®é hiÖu nghiÖm
trong m¸u 1 -7 mg/100ml. So víi SD th× bµi tiÕt chËm h¬n nh−ng ®éc lùc lín h¬n tuy vËy dÔ
s¶n xuÊt sè l−îng lín, gi¸ thµnh hai nªn th−êng dïng réng r·i.
T¸c dông: ë t«m dïng ST ®Ó trÞ bÖnh do trïng hai tÕ bµo Gregarine ký sinh trong ruét mét sè
t«m nu«i vµ bÖnh ®á th©n vµ ¨n mßn vá kitin do vi khuÈn Vibrio spp, Pseudomonas sp, liÒu
dïng nh− SD
Sulfamethoxazole
Tªn hãa häc: Benzensulfonamid, 4-amino-N-(5-methyl-3-isoxazolyl);
Tªn kh¸c: Sulfamethoxazol; Sulfamethoxazolum
T¸c dông: ng¨n c¶n tæng hîp ARN, AND ë vi khuÈn
Co-Trimoxazol (Bactrim)
Trimoxazol lµ chÊt phèi hîp Sulfonamethoxazol vµ Trimethoprim theo tû lÖ 5/1 cã hiÖu lùc
ng¨n ngõa bÖnh truyÒn nhiÔm.
Bactrim d¹ng bét mµu tr¾ng hoÆc h¬i vµng, khã tan trong n−íc. H¬i tan trong axeton vµ cån.
Trong kh«ng khÝ kh«ng thay ®æi nh−ng dÔ bÞ ¸nh s¸ng lµm ®æi mµu nªn b¶o qu¶n trong c¸c
chai mµu cã n¾p kÝn. SD hÊp thu vµo trong c¬ thÓ, c¸ bµi tiÕt chËm nªn dÔ duy tr× nång ®ä
hiÖu nghiÖm trong m¸u víi thêi gian dµi 2 - 15 mg/100ml. Do ®ã hiÖu nghiÖm trÞ bÖnh cao,
t¸c dông phô vµ ®éc lùc t−¬ng ®èi nhá. Kh¸ng sinh tæng hîp Sulfonamide vµ Trimethoprim
dïng ®Ó trÞ bÖnh vïng tiÕt liÖu
Kh¸ng sinh vi khuÈn: Sulfadiazine vµ Trimethoprim; Sulfamethoxazole vµ Trimethoprim
Kh¸ng sinh ký sinh ®¬n bµo: Sulfamethoxazole vµ Trimethoprim
Download» http://Agriviet.Com
- 44 BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ
KÕt qu¶ thö kh¸ng sinh ®å: kh¸ng sinh Bactrim mÉn c¶m cao víi Vibrio alginolyticus,
Vibrio parahaemolyticus, Vibrio anguillarum, Vibrio salmonicida, Vibrio sp,
Pseudomonas sp. (theo Bïi Quang TÒ vµ CTV, 2002)
T¸c dông:
Dïng Bactrim ®Ó trÞ c¸c bÖnh cña t«m bÞ bÖnh ®á th©n, bÖnh ¨n mßn vá kitin.
LiÒu dïng:
LiÒu dïng cho t«m ¨n tõ 2-5g/100kg t«m/ngµy (20-50mg/kg t«m/ngµy), dïng liªn tôc trong 6
ngµy, qua ngµy thø 2 gi¶m ®i 1/2.
Thay thÕ kh¸ng sinh cÊm: Chloramphenicol, Nitrofuran, Furazon, Metrodidazole
5.4. Vitamin vµ kho¸ng vi l−îng
Vitamin C.
Tªn kh¸c vµ biÖt d−îc: Acid ascorbic; ascorvit; Cebione; Celaskon; Laroscorbine; Redoxon;
Vitascorbol.
Vitamin C tæng hîp lµ tinh thÓ mµu tr¾ng, dÔ tan trong n−íc, dÔ hÊp thô qua niªm m¹c ruét,
kh«ng tÝch luü trong c¬ thÓ, th¶i trõ qua n−íc tiÓu. Vitamin C rÊt cÇn cho ho¹t ®éng c¬ thÓ,
tham gia vµo qu¸ tr×nh oxy ho¸ khö, cÇn thiÕt ®Ó chuyÓn acid Folic thµnh acid Folinic. Tham
gia vµo qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ Glucid, ¶nh h−ëng ®Õn sù thÈm thÊu mao m¹ch vµ ®«ng m¸u.
Vitamin C phßng trÞ bÞ héi chøng ®en mang cña t«m he. LiÒu dïng cho t«m 2 -3 g Vitamin
C/1kg thøc ¨n c¬ b¶n cã thÓ phßng ®−îc bÖnh chÕt ®en cña t«m he.
Kho¸ng vi l−îng
Gåm c¸c chÊt s¾t (Fe), ®ång (Cu), m¨ng gan (Mn), kÏm (Zn), cobal (Co), natri (Na), kali (K),
Canxi (Ca), manhª (Mg), clo (Cl )… lµ c¸c chÊt kho¸ng vi l−îng cÇn bæ xung th−êng xuyªn
vµ theo tõng giai ®o¹n cho t«m nu«i. Gióp cho t«m lét x¸c nhanh vµ t¹o vá cøng míi, kÝch
sinh tr−ëng.
HiÖn nay cã nhiÒu c«ng ty cung c¸c chÊt kho¸ng vi l−îng, cÇn theo liÒu chØ dÉn. VÝ dô:
Mineral sea lµ kho¸ng tæng hîp ®−îc phèi chÕ theo c«ng nghÖ cao, cã t¸c dông lµm c©n
b»ng c¸c kho¸ng chÊt trong qu¸ tr×nh nu«i vµ gióp s¨n ch¾c, nhanh lín, s¾c ®Çy ®ñ vµ vá cøng.
S¶n phÈm cña C«ng ty TNHH&TM V¨n Minh AB.
5.5. C¸c chÕ phÈm sinh häc- probiotic.
Fuller (1989) vµ G. W. Tannock (2002) ®Þnh nghÜa probiotic lµ: “cung cÊp c¸c chñng vi khuÈn
sèng mµ chóng t¸c ®éng cã lîi cho sù c©n b»ng vi sinh vËt ®−êng ruét cña ®éng vËt”. ChÕ
phÈm sinh häc lµ c¸c nhãm vi sinh vËt trong m«i tr−êng ao nu«i vµ trong c¬ quan tiªu hãa cña
t«m. Cã nhãm vi khuÈn ho¹t ®éng kh¾p n¬i trong ao vµ cã thÓ c− tró trong ruét, d¹ dµy cña
t«m nu«i. Mét sè dßng vi khuÈn ®Ò kh¸ng ®−îc mét sè bÖnh cho t«m nu«i. Vi khuÈn cã t¸c
dông sinh häc lµ ph©n hñy c¸c chÊt th¶i g©y « nhiÔm trong ao. Mét sè enzyme gióp cho sù tiªu
hãa cña t«m, gi¶m hÖ sè thøc ¨n. KÝch thÝch hÖ miÔn dÞch hoÆc cung cÊp kh¸ng thÓ thô ®éng
cho t«m lµm t¨ng søc ®Ò kh¸ng.
Download» http://Agriviet.Com
- Bïi Quang TÒ 45
B¶ng 6: Thµnh phÇn vµ t¸c dông cña chÕ phÈn sinh häc
C¸c loµi vi khuÈn Chøc n¨ng
- Nitrosomonas spp Vi khuÈn tù d−ìng, ph©n hñy ammonia thµnh nitrite
- Nitrobacter spp Vi khuÈn tù d−ìng, ph©n hñy nitrite thµnh nitrate
- Bacillus criculans Vi khuÈn kÞ khÝ kh«ng b¾t buéc, chóng c¹nh tranh
- B. cereus sinh häc, lµm gi¶m sù ph¸t triÓn cña vi khuÈn g©y
- B. laterosporus bÖnh nh− Vibrio, Aeromonas; ký sinh trïng ®¬n bµo
- B. licheniformis
- B. polymyxa
- B. subtilus
- B. mesentericus
- B. megaterium
- Lactobacillus lacts Vi khuÈn kþ khÝ kh«ng b¾t buéc, chóng tiÕt enzyme
- L. helveticus cã thÓ phÈn hñy c¸c chÊt h÷u c¬ (®¹m, mì, ®−êng),
- Pseudomonas putida khèng chÕ thùc vËt phï du ph¸t triÓn, æn ®Þnh pH, c¶
- Saccharomyces crevisiae thiÖn chÊt l−îng m«i tr−êng.
- Bacterides sp
- Streptocoocus sp
- Cellulomonas sp
- Entrobacter sp
- Rhodopseudomonas
- Marinobacter spp
- Thiobacillus spp
- Bifdobacterium spp
- Enzyme: lipase, protease, amylase KÝch thÝch hÖ tiªu hãa
- Hemi- cellulase, Pecnase
- ChiÕt xuÊt thùc vËt øc chÕ hoÆc tiªu diÖt c¸c mÇm bªnh, diÖt c¸ t¹p
- Bªta Glucan KÝch thÝch hÖ miÔn dÞch, t¨ng søc ®Ò kh¸ng cho t«m
- Kh¸ng thÓ T¹o miÔn dÞch thô ®éng, t¨ng søc ®Ò kh¸ng cho t«m
T¸c dông cña Probiotic:
- C¶i thiÖn chÊt n−íc, æn ®Þnh pH, c©n b»ng hÖ sinh th¸i trong ao.
- Lo¹i c¸c chÊt th¶i chøa nitrogen trong ao nu«i, nh÷ng chÊt th¶i nµy g©y ®éc cho ®éng vËt
thñy s¶n. Sau ®ã chóng ®−îc chuyÓn hãa thµnh sinh khèi lµm thøc ¨n cho c¸c ®éng vËt thñy
s¶n.
- Gi¶m bít bïn ë ®¸y ao.
- Gi¶m c¸c vi khuÈn g©y bÖnh nh−: Vibrio spp, Aeromonas spp vµ c¸c lo¹i virus kh¸c nh− g©y
bÖnh MBV, ®èm tr¾ng, ®Çu vµng…
- H¹n chÕ sö dông hãa chÊt vµ kh¸ng sinh cho t«m nu«i.
Thùc chÊt nhiÒu mïn b· trong ao nu«i sÏ tÝch tô nhiÒu nitrogen, mét sè vi khuÈn gram ©m tiÕt
ra chÊt nhÇy ®Ó lÊy thøc ¨n. Líp chÊt nhÇy ë ®¸y ao ng¨n sù khuyÕch t¸n oxy vµo líp bïn ®¸y.
Dã ®ã líp chÊt th¶i ë ®¸y ao kh«ng bÞ ph©n hñy, Probiotic gióp ph©n hñy lµm s¹ch chÊt th¶i ë
®¸y ao, nhãm vi khuÈn nµy ®· lÊn ¸t nhãm vi khuÈn g©y bÖnh nh− Vibrio spp, Aeromonas
spp…Nhãm vi khuÈn cã lîi trong probiotic cã kh¶ n¨ng lo¹i bá chÊt th¶i chøa nitrogen nhê
enzyme ngo¹i bµo do chóng chuyÓn hãa. Cho nªn nhãm vi khuÈn nµy gi¶i phãng enzyme
trong ao cã t¸c dông ®Ò kh¸ng (lµm gi¶m) vi khuÈn, virus g©y bÖnh trong ao. Ngoµi ra nhãm vi
khuÈn cßn lµm gi¶m c¸c d¹ng ammonia, nitrite vµ nitr¸t.
Download» http://Agriviet.Com
- 46 BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ
HiÖn nay trªn thÞ tr−êng cã nhiÒu lo¹i chÕ phÈm sinh häc ®Ó c¶i thiÖn m«i tr−êng nu«i t«m b¸n
th©m canh vµ th©m canh. Nh÷ng s¶n phÈm nµy t−¬ng ®èi ®¾t kh«ng nªn dïng trong c¸c h×nh
thøc nu«i qu¶ng canh vµ qu¶ng canh c¶i tiÕn.
5.5.1. C¸c lo¹i chÕ phÈm vi sinh vËt:
Sanabee Plus, Protexin, Pond-Clear, BRF-2, Bacta-Pur N3000+, Pro-1 (PP-Probiotic), Envi
Bacillus…
Men vi sinh FASC: t¨ng c−êng nguån thøc ¨n tù nhiªn, bæ sung hÖ men vµ vitamin, c¶i thiÖn
m«i tr−êng n−íc t¨ng søc ®Ò kh¸ng cho t«m.
BRF-2-PP99: phßng chèng vi khuÈn, gi¶m ®é ®ôc cña m«i tr−êng n−íc, gi¶m tæng l−îng cÆn
hoµ tan vµ tæng l−îng cÆn kh«ng hoµ tan.
Power Pack: æn ®Þnh mµu n−íc, gi¶m l−îng vi khuÈn gram ©m, chuyÓn ®æi c¸c chÊt th¶i h÷u
c¬.
Bio Waste: ph©n huû c¸c chÊt th¶i h÷u c¬, thøc ¨n thõa, x¸c vi sinh vËt thèi r÷a ë ®¸y ao,
ng¨n chÆn qu¸ tr×nh sinh khÝ ®éc.
Envi Bacillus: Lµ mét chÕ phÈm vi sinh ®Æc biÖt cã t¸c dông ng¨n ngõa vi khuÈn g©y bÖnh
nh− bÖnh ph¸t s¸ng. Thµnh chñ yÕu lµ nhãm vi khuÈn Bacillus subtilis, B. licheniformis, B.
cereus, B. mesentericus, B. megaterium cã sè l−îng trªn 5.1012 khuÈn l¹c/kg. S¶n phÈm cña
C«ng ty TNHH&TM V¨n Minh AB.
BZT Aquaculture: lµ hçn hîp c¸c vi khuÈn hiÕu khÝ, yÕm khÝ vµ enzyme ®−îc lùa chän vµ
kh¶ n¨ng ph©n hñy vµ tiªu hãa khèi l−îng lín hîp chÊt h÷u c¬ cã trong nu«i trång thñy s¶n,
cã h¹i cho søc kháe cña t«m. BZT Aquaculture ph©n hñy hÇu hÕt l−îng ph©n t«m thøc ¨n d−
thõa vµ c¸c chÊt h÷u c¬ kh¸c ë bïn ®¸y ao, lµm gi¶m sù h×nh thµnh NH3, H2S, CH4, æn ®Þnh
m«i tr−êng;
BZT Waste Digester: lµ hçn hîp c¸c vi khuÈn vµ enzyme tù nhiªn, ph©n hñy hoµn toµn c¸c
chÊt th¶i cßn l¹i sau mét chu kú nu«i t«m. BZT Waste Digester lµm cho ®¸y ao mau kh« h¬n
vµ lo¹i bá c¸c chÊt h÷u c¬ sau khi thu ho¹ch, kh«ng g©y « nhiÔm c¸c vïng n−íc xung quanh.
5.5.2. Men vi sinh
Tæng hîp tõ c¸c men vi sinh vµ vi khuÈn h÷u Ých, ®Æc biÖt chuyªn bµi tiÕt c¸c lo¹i kh¸ng sinh
tù nhiªn dïng ®Ó øc chÕ vµ tiªu diÖt c¸c lo¹i vi khuÈn xÊu g©y bÖnh, khö mïi h«i, lµm s¹ch
n−íc, t¨ng søc ®Ò kh¸ng cho t«m c¸.
C¸c lo¹i chÕ phÈm: Compozyme, Bio Nutrin, Aro-Zyme, Enzymax
ARO-ZYME: lµ mét d¹ng vi sinh vËt cã lîi (Bacillus subtilis- 1010 khuÈn l¹c/kg) trong m«i
tr−êng n−íc, ®Æc biÖt cã enzyme tæng hîp t¸c dông cao trong viÖc ph©n hñy nhanh c¸c hîp
chÊt h÷u c¬ d− thõa tÝch tô ë ®¸y ao, æn ®Þnh m«i tr−êng, ng¨n chÆn sù ph¸t triÓn cña mÇm
bÖnh. ChÕ phÈm sinh häc xö lý ®¸y ao. S¶n phÈm cña C«ng ty TNHH&TM V¨n Minh AB.
5.5.3. ChiÕt xuÊt thùc vËt
C¸c th¶o d−îc cã kh¸ng sinh tù nhiªn: tái, sµi ®Êt, nhä nåi… dïng ®Ó øc chÕ vµ tiªu diÖt c¸c
lo¹i vi khuÈn g©y bÖnh.
C¸c th¶o d−îc cã chÊt ho¹t tÝnh g©y chÕt c¸: c©y thuèc c¸, h¹t thµn m¸t, h¹t chÌ d¹i, kh« dÇu
së… ®Ó diÖt c¸ t¹p trong ao nu«i t«m.
C¸c chÕ phÈm: Saponin, Rotenon, DE-Best 100, Mal-Zal
Retanon, Saponin
Download» http://Agriviet.Com
- Bïi Quang TÒ 47
Lµ hîp chÊt chÕ biÕn tõ rÔ d©y thuèc c¸, h¹t chÌ d¹i dïng ®Ó trÞ c¸ t¹p. HiÖn nay trªn thÞ
tr−êng cã nhiÒu c¬ s¶n xuÊt Retanon, nªn khi dïng xem h−íng dÉn cña nhµ s¶n xuÊt. VÝ dô:
Saponin cña C«ng ty TNHH&TM V¨n Minh AB, liÒu ding 80-100kg/ha
5.5.4. Beta 1,3 Glucan
β 1,3-glucan ®−îc t×m thÊy trong ch©n khíp. N¨m 1988, Söderhäll et al ®· x¸c ®Þnh β 1,3-
glucan (βGBP) cã träng l−îng ph©n tö lµ 90 kDa tõ tÕ bµo chÊt cña con gi¸n (Blaberus
craniffer), β 1,3-glucan (βGBP) cña t«m n−íc ngät (Pacifastacus leniusculus) cã träng l−îng
ph©n tö lµ 100 kDa, β 1,3-glucan kÕt tña thµnh líp.
β 1,3-glucan lµ mét chÊt dinh d−ìng ë d¹ng tinh khiÕt cao. CÊu t¹o ph©n tö hãa häc lµ mét
polysaccharide cña nhiÒu ®−êng glucose. Glucose lµ mét ®−êng ®¬n cã n¨ng l−îng nh− ATP
®−îc ®−îc chøa trong c¬, gan vµ c¸c m« kh¸c ë d¹ng glycogen (®−êng ®éng vËt). β 1,3-glucan
kh¸c víi c¸c ®−êng kÐp (polysaccharide) chøa n¨ng l−îng b×nh th−êng v× chóng cã mèi kiªn
lÕt gi÷a c¸c ®−êng ®¬n glucose ë vÞ trÝ ®Æc biÖt lµ β 1,3. Chóng ®−îc thõa nhËn lµ chÊt an toµn
kh«ng g©y ®éc hoÆc g©y t¸c ®éng.
β 1,3-glucan cã t¸c ®éng nh− tÊt c¶ ë c¸, chim vµ ®éng vËt cã vó. Khi trén vµ thøc ¨n chóng cã
thÓ ng¨n c¶n ®−îc bÖnh Vibriosis, bÖnh Yersinosis vµ bÖnh viªm ë gi¸p x¸c. Trong thêi gian
qua mét sè bÖnh virus ë t«m nh− bÖnh ®èm tr¾ng, bÖnh Taura g©y cho cho t«m nu«i chÕt trªn
80%. Khi cho t«m nu«i ¨n thøc ¨n trén thªm β 1,3-glucan th× tû lÖ sèng ®¹t trªn 90%.
Tãm l¹i, β 1,3-glucan lµ mét chÊt an toµn vµ lµ chÊt dinh d−ìng bæ sung hiÖu lùc cao, t¸c ®éng
cña nhóng nh− lµ mét chÊt kÝch thÝch miÔn dÞch kh«ng ®Æc hiÖu. Kh¶ n¨ng kÝch thÝch sinh häc
thÓ hiÖn nh− sau:
• Ho¹t ®éng cña nh÷ng ®¹i thùc bµo ®−îc nhanh chãng kÝch thÝch kh¶ n¨ng thùc bµo
kh«ng ®Æc hiÖu, cho phÐp ®¹i thùc bµo tiªu diÖt t¸c nh©n g©y bÖnh hiÖu cao h¬n, th−êng xuyªn
ng¨n c¶n ®−îc bÖnh.
• Liªn quan ®Õn sù ph©n bµo, nh− tÕ bµo IL-1, IL-2 vµ tÕ bµo kh¸c, khëi ®Çu miÔn dÞch
®−îc thÓ hiÖn ë tÕ bµo T. Sù xuÊt hiÖn c¸c yÕu tè kÝch thÝch lµm gia t¨ng c¸c s¶n phÈm cã ®ùc
hiÖu.
• Gi¶m bít cholesterol th«ng qua ho¹t ®éng cña tÕ bµo vµ chèng l¹i sù oxy hãa.
Macrogard (T§K-100)- S¶n phÈm cña C«ng ty TNHH&TM V¨n Minh AB.
Thµnh phÇn: bªta 1,3/1,6 Glucan > 98%
C«ng dông: T§K-100 lµ chÊt kÝch thÝch hÖ miÔn dÞch, t¨ng søc ®Ò kh¸ng cho t«m, gióp t«m
chèng l¹i c¸c bÖnh truyÒn nhiÔm, phôc håi nhanh chãng c¸c m« bÞ ho¹i tö, nh− bÖnh ®á th©n,
®èm tr¾ng. Lµm t¨ng søc kháe cho t«m bè me vµ t«m gièng, t¨ng tû lÖ sèng.
LiÒu dïng: t¾m nång ®é 200 ppm (200 ml/m3) thêi gian 30 phót cho t«m bè mÑ; t¾m nång ®é
50-80ppm (50-80ml/m3) thêi gian 1-2giê cho t«m gièng tr−íc khi th¶. VËn chuyÓn t«m gièng
cho thªm T§K-100, nång ®é 500ppm (500ml/m3). Phun (ng©m) vµo bÓ 30-50ppm (30-
50ml/m3) −¬ng Êu trïng t«m. Trén vµo thøc ¨n cho t«m gièng, liÒu l−îng 1ml/kg thøc ¨n viªn.
5.5.5. Kh¸ng thÓ
C¬ thÓ ®éng vËt bËc thÊp nh− t«m Ýt cã kh¶ n¨ng tù c¬ thÓ sinh ®¸p øng miÔn dÞch, cho nªn t¹o
ra miÔn dÞch thô ®éng do nhËn ®−îc kh¸ng thÓ hoÆc lympho bµo tõ mét c¬ thÓ kh¸c ®· cã
miÔn dÞch chuyÓn qua. MiÔn dÞch thô ®éng ®−îc h×nh thµnh dùa vµo sù cã mÆt cña kh¸ng thÓ
®Æc hiÖu (®¬n dßng hoÆc ®a dßng) ®−îc hÊp thô vµo m¸u hoÆc qua ®−êng tiªu hãa vµ lµm bÊt
ho¹t t¸c nh©n g©y bÖnh. Chñ ®éng t¹o miÔn dÞch thô ®éng ë t«m só lµ cung cÊp cho t«m lo¹i
kh¸ng thÓ ®a dßng ®Æc hiÖu chèng l¹i c¸c t¸c nh©n virus g©y bÖnh. Trªn c¬ së sö dông kü
thuËt nu«i cÊy tÕ bµo in vitro. Thu nhËn nguån virus tù nhiªn, t¸ch chiÕt vµ ph©n lËp virus,
Download» http://Agriviet.Com
- 48 BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ
nh©n qua tÕ bµo nuèi cÊy in vitro. Sö dông virus nh©n qua tÕ bµo lµm kh¸ng nguyªn g©y t¹o
kh¸ng thÓ ë ®éng vËt. Thu nhËn kh¸ng thÓ ®Æc hiÖu, t¹o chÕ phÈm øc chÕ virus.
Kh¸ng thÓ ®¬n dßng: dïng kh¸ng nguyªn lµ mét dßng virus
Kh¸ng thÓ ®a dßng: dïng nguån kh¸ng nguyªn nhiÒu dßng virus kh¸c nhau.
C¸c lo¹i kh¸ng thÓ:
ASV-02 phßng ngõa virus g©y bÖnh ë t«m só (s¶n phÈm s¶n xuÊt cña ViÖn Sinh häc nghiÖt
®íi, TT KHTN & CNQG)
5.6. C©y thuèc th¶o méc
5.6.1. C©y së (h×nh 28)
Tªn kh¸c: trµ mai, trµ mai hoa, c©y dÇu chÌ
Tªn khoa häc: Camellia sasanqua Thumb. [Thea sasanqua (Thumb.) Nois], thuéc hä chÌ
(Theaceae)
C©y së lµ mét c©y nhá, cao chõng 5-7m. L¸
kh«ng rông, hÇu nh− kh«ng cuèng, h×nh m¸c
thu«n hay h×nh trøng thu«n dµi, ®Çu nhän,
phÝa cuèng h¬i hÑp l¹i, phiÕn l¸ dai, nh½n mÐp
cã r¨ng c−a, dµi 3-6cm, réng 1,5-3cm. Hoa
mäc ë n¸ch hay ë ngän, tô tõ 1-4 c¸i, mµu
tr¾ng, ®−êng kÝnh 3,5cm. Qu¶ nang, ®−êng
kÝnh 2,5-3cm, h¬i cã l«ng ®Ønh, trßn hay h¬i
nhän, thµnh dµy, cã 3 ng¨n, më däc theo ng¨n
cã 1-3 h¹t cã vá ngoµi cøng, l¸ mÇm dµy, chøa
nhiÒu dÇu. H×nh 28: c©y së- Camellia sasanqua
Së ®−îc trång nhiÒu ë Phó Thä, Hoµ B×nh, c¸c tØnh Ninh B×nh, B¾c Giang, Tuyªn Quang,
L¹ng S¬n, Cao B»ng, Thanh Ho¸, Qu¶ng B×nh, Qu¶ng TrÞ së ®Òu mäc tù nhiªn. Së ph©n bè ë
Trung quèc, NhËt B¶n, Ên §é, MiÕn §iÖn.
H¹t së Ðp lÊy dÇu së (dÇu chÌ) lµm thùc phÈm hoÆc lµm xµ phßng. Kh« së trong cã chøa nhiÒu
saponozit lµm thuèc trõ s©u, duèc c¸. F Guichard vµ Bïi §×nh Sang ®· chiÕt ®−îc 28%
saponozit tõ kh« së.
Trung Quèc cã c©y cïng gièng víi së vµ loµi kh¸c gäi lµ c©y du trµ (hay trµ d¹i ?) tªn khoa
häc Camellia oleosa (Lour Rehd.) hay Thea oleosa Lour, Camellia drupifera Lour. Trong kh«
h¹t du trµ Ðp dÇu cã chøa Saponin. Hîp chÊt Saponozit chiÕt tõ kh« së, kh« h¹t chÌ d¹i, dïng
®Ó diÖt khuÈn, diÖt c¸ t¹p.
HiÖn nay trªn thÞ tr−êng cã nhiÒu c¬ s¶n xuÊt Saponin, nªn khi dïng xem h−íng dÉn cña nhµ
s¶n xuÊt, th−êng liÒu dïng 15g/m3 n−íc.
5.6.2. D©y thuèc c¸ (Derris spp) (h×nh 29)
Tªn kh¸c: D©y duèc c¸, dµy mËt, dµy cã, dµy c¸t, lÇu tÝn,
Tubaroot (Anh), Derris (Ph¸p).
Tªn khoa häc: Derris elliptica Benth, Derris tonkinensis Gagnep
D©y thuèc c¸ lµ mét lo¹i d©y leo khoÎ, th©n dµi 7-10m, l¸ kÐp
gÇn 9-13 l¸ chÐt, mäc so le, dµi 25-35cm, l¸ chÐt lóc ®Çu máng
sau da dµy, h×nh m¸c nhän , phÝa d−íi trßn. Hoa nhá tr¾ng hoÆc
hång. Qu¶ lo¹i c¶ ®Ëu, dÑt dµi 4-8cm. C©y mäc hoang d¹i ë
Download» http://Agriviet.Com
- Bïi Quang TÒ 49
Indonexia, Malayxia, Ên §é, ViÖt Nam. Cã thÓ trång b»ng d©m cµnh
H×nh 29: c©y thuèc c¸
D©y thuèc c¸ cã chÊt ho¹t kÝch chÝnh lµ Rotenon (hay Tubotoxin; Derris). Rotenon lµ nh÷ng
tinh thÓ h×nh l¨ng trô, kh«ng mµu. D©y thuèc c¸ lµ nh÷ng c©y cho rÔ dïng ®¸nh b¶ c¸. C¸c
chÊt ho¹t tÝnh chØ ®éc víi ®éng vËt m¸u l¹nh, kh«ng ®éc víi ng−êi, rÊt ®éc víi c¸. NghiÒn rÔ
d©y thuèc c¸ víi n−íc víi liÒu luîng 1ppm lµm c¸ bÞ say, nÕu liÒu cao h¬n lµm c¸ chÕt. RÔ d©y
thuèc c¸ kh«ng ®éc víi gi¸p x¸c.
ë n−íc ta dïng rÔ d©y thuèc c¸ ®Ó diÖt c¸ t¹p trong khi tÈy dän ao −¬ng nu«i t«m gièng, t«m
th−¬ng phÈm. §Ëp dËp rÔ d©y thuèc c¸ ng©m cho ra chÊt nhùa tr¾ng, ®Ó n−íc trong ao s©u 15-
20cm, tÐ n−íc ng©m rÔ d©y thuèc c¸, sau 5-10 phót c¸ t¹p næi lªn chÕt.
LiÒu l−îng dïng th−êng 3-5kg rÔ/ 1000m2 n−íc
5.6.3. Bå hßn (Sapindus mukorossii Gaertn) (h×nh 30)
Tªn kh¸c: Bßn hßn, Vß ho¹n thô, Lai patt, Savonnier (Ph¸p)
Tªn khoa häc: Sapindus mukorossii Gaertn. Hä bå hßn:
Sapindaceae
Bå hßn c©y cao to cã thÓ ®¹t tíi 20-30m, l¸ kÐp l«ng chim gåm 4-
5 ®«i, l¸ chÐt gÇn ®èi nhau. PhiÕn l¸ chÐt nguyªn nh½n. Hoa mäc
thµnh chuú ë ®Çu cµnh. §µi 5, hµng 5, nhÞ 8. Qu¶ gåm 3 qu¶ h¹ch
nh−ng 2 tiªu gi¶m ®i chØ cßn 1, h×nh trßn. Vá qu¶ mµu vµng n©u,
h¹t da nh¨n nheo, trong chøa mét h¹t mµu ®en, h×nh cÇu. C©y
®−îc trång kh¾p miÒn B¾c ViÖt Nam H×nh 30: c©y bå hßn
- Thµnh phÇn ho¸ häc ch−a nghiªn cøu.
- C«ng dông t−¬ng tù nh− d©y thuèc c¸, liÒu dïng 0,5-1kg h¹t/ 1000m2 n−íc.
5.6.4. Thµn m¸t (Milletia ichthyochtona Drake) (h×nh 31)
Tªn kh¸c: M¸c b¸t, hét m¸t, duèc c¸, th¨n mót.
Tªn khoa häc: Milletia ichthyochtona Drake. Hä c¸nh b−ím Fabaceae
Thµn m¸t lµ c©y to, cao chõng 5-10m cã l¸ kÐp 1 lÇn chim l«ng lÎ, sím rông l¸ non dµi 12cm,
cuèng chung dµi 7-8cm gÇy, cuèng l¸ chÐt dµi 3-4cm,
l¸ chÐt 5-6cm, réng 15-25cm. Hoa tr¾ng mäc thµnh
chïm, th−êng mäc tr−íc l¸ lµm cm), réng 2-3cm, tõ
1/3 phÝa tr−íc hÑp l¹i tr«ng gièng con dao m· tÊu l−ìi
réng, trong chøa mét h¹t h×nh ®Üa mµu vµng nh¹t n©u,
®−êng kÝnh 20mm.
C©y mäc hoang d· ë c¸c tØnh T©y B¾c, Hoµ B×nh,
Thanh Ho¸, NghÖ An, B¾c Th¸i.
Trong h¹t thµn m¸t cã chøa 38-40% dÇu, cã chøa c¸c
chÊt ®éc ®èi víi c¸ nh− Rotenon, Sapotoxin, chÊt g«m
vµ albumin.
C«ng dông t−¬ng tù d©y thuèc c¸, liÒu dïng 0,5-1,0kg
h¹t/1000m2 H×nh 31: C©y thµn m¸t
Download» http://Agriviet.Com
nguon tai.lieu . vn
