Xem mẫu
- TRƯỜNG ĐẠI HỌC SÀI GÒN SAIGON UNIVERSITY TẠP CHÍ KHOA HỌC SCIENTIFIC JOURNAL ĐẠI HỌC SÀI GÒN OF SAIGON UNIVERSITY Số 79 (01/2022) No. 79 (01/2022) Email: tcdhsg@sgu.edu.vn ; Website: http://sj.sgu.edu.vn/ BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ DI TÍCH LỊCH SỬ - VĂN HÓA CĂN CỨ DƯƠNG MINH CHÂU – TÂY NINH Preserving and promoting the Values of Dương Minh Châu Base, a Cultural Historical Relic, in Tây Ninh province TS. Lê Tùng Lâm Trường Đại học Sài Gòn TÓM TẮT Với vị trí địa chính trị, quân sự quan trọng, Căn cứ Dương Minh Châu (huyện Dương Minh Châu, tỉnh Tây Ninh) đã phát huy được vai trò to lớn trong việc lãnh đạo nhân dân Tây Ninh nói riêng và miền Nam nói chung tiến hành thắng lợi cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước vĩ đại. Ngày 13/9/1999, Bộ Văn hóa Thông tin ban hành Quyết định số 61/1999/QĐ-BVHTT, công nhận Căn cứ Dương Minh Châu là “Di tích Lịch sử - Văn hóa cấp Quốc gia”. Thế nhưng, công tác bảo tồn và phát huy giá trị của di tích lịch sử này vẫn chưa mang lại hiệu quả. Vì vậy, việc hiểu đúng vai trò của Căn cứ trong kháng chiến và hiện nay, thực hiện tốt công tác bảo tồn và khai thác các giá trị lịch sử của di tích vào giáo dục truyền thống yêu nước cho giới trẻ và góp phần phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của địa phương là điều rất cần thiết. Từ khóa: Căn cứ Dương Minh Châu, di tích lịch sử, kháng chiến chống Mỹ ABSTRACT Dương Minh Châu Base (Dương Minh Châu district, Tây Ninh province), with its important geopolitical and military position, has played a great role in leading the people of Tây Ninh in particular and the South Vietnam in general to successfully conduct the great resistance war against the US for national salvation. On September 13th, 1999, the Minister of Culture and Information issued Decision No. 61/1999/ QĐ-BVHTT, recognizing Dương Minh Châu Base as a “National Cultural Historical Relic”. However, the preservation and promotion of the values of this historical relic has not been effective. Therefore, it is very necessary that we must properly understand the role of the base in the resistance war and at present, effectively preserve and exploit the historical values of the relic into traditional patriotic education for young people, thereby contributing to the local socio-economic development. Keywords: Dương Minh Châu Base, historic relic, the resistance war against the US Đặt vấn đề việc lãnh đạo quân dân Việt Nam đánh Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ thắng kẻ thù xâm lược. Trong đó, căn cứ cứu nước vĩ đại, căn cứ địa cách mạng địa cách mạng huyện Dương Minh Châu được Đảng và Nhà nước quan tâm xây cũng đã phát huy được vai trò to lớn, góp dựng và trở thành nhân tố quan trọng trong phần vào thắng lợi chung của cả dân tộc. Email: tdhung@dthu.edu.vn 51
- SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 79 (01/2022) Căn cứ Dương Minh Châu là nơi đóng của tỉnh. Tháng 6/1948, căn cứ Dương quân quan trọng của Quân giải phóng miền Minh Châu cơ bản đã được xây dựng hoàn Nam và Bộ chỉ huy miền. Qua quá trình chỉnh gồm 04 khu vực: Khu Tỉnh ủy và cơ điều tra thực tế, điền dã tại khu Di tích quan hành chính kháng chiến tỉnh, khu văn Lịch sử Căn cứ Dương Minh Châu, bài viết phòng Chi đội 11 (C11), khu Công binh góp phần làm rõ hơn về vị trí vai trò của xưởng và khu dân cư khoảng 1.000 dân căn cứ trong kháng chiến chống Mỹ cứu (BCH Đảng bộ huyện Dương Minh Châu, nước và thực trạng việc bảo tồn, khai thác, 2015, p. 83). Trong năm 1949-1950, các phát huy giá trị của Di tích Lịch sử - Văn hội nghị, Đại hội đại biểu Đảng bộ Tây hóa này vào công tác giáo dục, phát triển Ninh đều tổ chức tại đây. Từ năm 1951 - kinh tế - xã hội của địa phương hiện nay. 1954, căn cứ Dương Minh Châu là nơi 1. Vai trò Căn cứ Dương Minh Châu “đứng chân” của các lực lượng như: chủ trong kháng chiến chống Mỹ lực của Bộ Tư lệnh Nam Bộ - Tiểu đoàn Căn cứ địa là nơi đóng quân, phát triển 304; chủ lực của Phân liên khu miền Đông lực lượng về mọi mặt để chuẩn bị tiến lên - Tiểu đoàn 302, có lúc có Trung đoàn đánh bại kẻ thù xâm lược. Đặc điểm chung Đồng Nai, lực lượng địa phương tỉnh Gia của căn cứ địa là phải ở những vùng hiểm Định Ninh - Tiểu đoàn 306, bộ đội địa trở, tránh được sự càn quét thường xuyên phương huyện Dương Minh Châu - Đại đội của kẻ thù. Ông cha ta đã chọn những vùng 31 (BCH Đảng bộ huyện Dương Minh đất “đứng chân” để tiến hành kháng chiến Châu, 2015, p. 23). Đây là những lực thường là “khi tìm nơi rừng núi, khi chọn lượng nòng cốt phối hợp cùng cả nước vùng đầm lầy, khi dựa vào miền đồng bằng đứng lên đánh bại thực dân Pháp. để khai thác sức người, sức của trong nhân Trong kháng chiến chống Mỹ cứu dân để xây dựng và phát triển lực lượng” nước, vai trò của Căn cứ Dương Minh (Võ Nguyên Giáp, 1983, p. 203). Vì vậy, Châu được thể hiện rõ nét và ngày càng căn cứ địa giữ vai trò rất quan trọng trong quan trọng hơn. lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc Việt Thứ nhất, căn cứ là nơi tụ hội, đóng Nam nói chung và kháng chiến chống Mỹ quân của các đơn vị lực lượng quan trọng nói riêng. Ở Nam Bộ, Căn cứ Dương Minh trên chiến trường miền Nam. Châu từng được xem là “Thủ đô” của cuộc Với vị trí thuận lợi: kháng chiến ở Nam Bộ. + Phía Tây - Bắc có Núi Bà Đen với Di tích Căn cứ Dương Minh Châu tọa điểm cao 986 mét (so với mực nước biển), lạc tại ấp Phước Tân, xã Phước Ninh, rất nhiều hang động tự nhiên có khả năng huyện Dương Minh Châu, tỉnh Tây Ninh che chắn an toàn cho lực lượng kháng chiến. (cách Bình Dương khoảng 40km, cách + Phía Đông căn cứ nối liền với sông Thành phố Hồ Chí Minh khoảng 100km). Sài Gòn chảy suốt theo chiều dài của Trong kháng chiến chống Pháp (1945- huyện. Đây là một điều kiện rất thuận lợi 1954), căn cứ là cơ sở chỉ huy quan trọng để Quân giải phóng tiếp tế lương thực, của cách mạng miền Nam. Năm 1948, thuốc men hoặc di chuyển quân theo kế trước yêu cầu ngày càng cấp thiết của cuộc hoạch. Quan trọng hơn, căn cứ cách chiến kháng chiến, Tỉnh ủy Tây Ninh quyết định khu Đ (Đồng Nai) không xa lắm. Nếu có chọn vùng Trà Vong xây dựng căn cứ địa biến, lực lượng kháng chiến có thể vượt 52
- LÊ TÙNG LÂM TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN sông Sài Gòn, vượt Quốc lộ 13 lên chiến lượng vũ trang tỉnh Gia Ninh, lực lượng khu Đ một cách thuận lợi. chủ lực của Quân giải phóng miền Nam + Phía Nam có địa hình thấp dần dọc Việt Nam; Sư đoàn 9; Trung đoàn 16 theo lưu vực sông Sài Gòn. Căn cứ liên (Q16) từ vùng Bình - Trị - Thiên vượt thông với chiến khu Bời Lời, nối liền với Trường Sơn vào miền Nam đầu năm 1964. Bến Đình, Bến Dược (Củ Chi) và nối liền Tại Dương Minh Châu, Trung đoàn 16 xuống tận căn cứ An Phú Đông1 - cơ quan (Q16) không ngừng lớn mạnh. Lúc đầu vào lãnh đạo cuộc kháng chiến ở Gia Định. Từ Nam, Q16 chỉ có “khung Trung đoàn” và đó, Quân giải phóng có thể tiếp cận được 01 Tiểu đoàn thực binh. Đến đầu năm đầu não địch ở Gia Định - Sài Gòn. Chúng 1965, Q16 đã phát triển thêm 01 Tiểu đoàn ta sẽ có điều kiện nắm bắt nhanh chóng bộ binh và 01 Tiểu đoàn binh chủng Trinh tình hình của kẻ thù, nắm được nội tình của sát đặc công, công binh, thông tin. Ngày đối phương để có chiến lược phù hợp. 1/1/1965, Trung đoàn 16 chính thức ra mắt + Từ trung tâm căn cứ đi về phía Tây, tại Tà Dơ - Đồng Kèn (BCH Đảng bộ quân dân ta có thể cơ động theo tỉnh lộ 13 huyện Dương Minh Châu, 2015, p. 24). Sự phía tả ngạn sông Vàm Cỏ Đông đến các ra đời của đơn vị chính quy cấp Trung căn cứ Cây Chò, Ninh Điền, Hòa Hội đoàn là một bước tiến quan trọng trên huyện Châu Thành. Theo sông Vàm Cỏ chiến trường Đông Nam Bộ. Đây là lực Đông phía tả ngạn xuôi về thông nối với lượng vũ trang chủ chốt trong việc đánh chiến khu Đồng Tháp Mười. Giao thông bại các cuộc hành quân tìm – diệt của Mỹ đường thủy khá thuận lợi và nối liền được và Sài Gòn trong hai mùa khô 1965-1966 với chiến khu Đồng Tháp Mười là điều và 1966-1967. Sự chỉ huy kịp thời của kiện quan trọng để đưa những chỉ thị, chỉ Đảng cùng sự phối hợp tác chiến giữa các đạo của Đảng kịp thời, nhanh chóng xuống lực lượng vũ trang, chính trị trên địa bàn miền Tây Nam Bộ. huyện Dương Minh Châu đã đánh bại âm Như vậy, Căn cứ Dương Minh Châu mưu của Mỹ - Sài Gòn khi đánh vào vùng đã hội tụ các tính chất của ba vùng chiến “Đất thánh” của Việt cộng. lược. Trong đó vùng rừng núi chiếm vị trí Thứ hai, Căn cứ Dương Minh Châu đặc biệt - có thế liên hoàn, là một vùng cũng là nơi chiêu mộ lực lượng cho quân rừng già rộng lớn ăn thông lên biên giới giải phóng, là nơi huấn luyện quân đội và Campuchia, liên quan mật thiết với chiến học tập, rèn luyện tư tưởng chính trị cho khu Đ. Vùng rừng núi này đủ điều kiện cách mạng. thuận lợi xây dựng căn cứ kháng chiến và Ngày 8/3/1965, Mỹ đã đưa hai Tiểu cả hệ thống căn cứ vệ tinh, xa, gần, tạo thế đoàn lính thủy đánh bộ vào tham chiến trực trận hậu phương chiến lược, vừa thuận lợi tiếp ở miền Nam. Mỹ đã chuyển sang thực với việc chỉ huy, chỉ đạo cuộc kháng chiến hiện chiến lược Chiến tranh cục bộ ở Việt toàn miền Nam. Do đó, Căn cứ Dương Nam. Bên cạnh quân viễn chinh Mỹ, quân Minh Châu là trung tâm chỉ đạo của lực đội các nước đồng minh Mỹ như: Hàn lượng kháng chiến ở Nam Bộ. Quốc, Thái Lan, Australia, Philippines và Căn cứ Dương Minh Châu là nơi đóng New Zealand cũng tham gia chiến tranh. quân của nhiều cơ quan quan trọng của Quân Mỹ, đồng minh của Mỹ với ưu thế Đảng, của lực lượng vũ trang như: lực mạnh về vũ khí, kỹ thuật chiến tranh đã mở 53
- SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 79 (01/2022) hàng loạt cuộc hành quân “tìm – diệt” vào pp. 22-23). Từ căn cứ này, xuất phát các chỉ vùng giải phóng. Tình hình này làm cho thị đúng đắn lãnh đạo cuộc kháng chiến quân ta không khỏi lo lắng. toàn miền Nam và là nơi củng cố, rèn luyện Ngày 10/6/1965, Đại tướng Nguyễn của các đơn vị bộ đội trực thuộc tỉnh và Chí Thanh - Bí thư Quân ủy Miền đến Trung ương Cục miền Nam. thăm Trung đoàn 16, thăm và làm việc với Thứ ba, Căn cứ Dương Minh Châu đã Ban chỉ huy Sư đoàn 9, thăm chúc mừng hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ bảo vệ các Trung đoàn 763 (Q763 - Sư đoàn 9) mới cơ quan đầu não kháng chiến, đánh bại được bổ sung đủ biên chế. Đội ngũ cán bộ các cuộc hành quân càn quét, tìm diệt của lãnh đạo chỉ huy các đơn vị của quân giải kẻ thù. phóng rất trăn trở về các vấn đề như: Đánh Trong kháng chiến chống Mỹ cứu quân Mỹ như thế nào và bằng cách nào để nước, Căn cứ Dương Minh Châu là trọng đánh thắng chúng. Đây là lo lắng chung điểm tấn công của quân Mỹ, quân các nước của cuộc kháng chiến. Trước tình hình này, đồng minh và quân đội Sài Gòn. Từ năm Đại tướng Nguyễn Chí Thanh nói: “Cứ 1965, Mỹ thực hiện cuộc Chiến tranh cục đánh Mỹ sẽ tìm ra cách thắng Mỹ”. Cán bộ bộ trên toàn miền Nam và mở rộng ném chỉ huy các đơn vị băn khoăn, lo lắng về bom phá hoại miền Bắc Việt Nam. Tổng binh khí kỹ thuật, hỏa lực vượt trội của thống Mỹ - Lyndon B.Johnson muốn giành quân Mỹ. Đại tướng Nguyễn Chí Thanh thắng lợi trong cuộc chiến tranh Việt Nam. thông báo vắn tắt về trận đánh Núi Thành Trong mùa khô 1966-1967, quân Mỹ và của bộ đội Quân khu V và bộ đội địa quân đội Sài Gòn mở hàng loạt cuộc hành phương Quảng Nam, Đại tướng kết luận: quân tìm diệt vào Tây Ninh – Trụ sở của “Muốn đánh thắng Mỹ phải hạn chế tối đa Mặt trận Dân tộc Gải phóng miền Nam uy lực của binh khí kỹ thuật Mỹ, muốn làm Việt Nam và đầu não lực lượng kháng được điều đó ta áp dụng lối đánh gần, nói chiến ở miền Nam. Trong đó, tiêu biểu một cách dễ hình dung là ta phải bám sát nhất là hai cuộc hành quân Attleboro2 (từ lính Mỹ, nắm lấy thắt lưng Mỹ mà đánh” ngày 14/9 đến ngày 24/11/1966) với (BCH Đảng bộ huyện Dương Minh Châu, 30.000 quân và cuộc hành quân Junction 2015, pp. 24-25). Câu nói “bám thắt lưng City (từ ngày 22/2 đến ngày 15/4/1967) với Mỹ mà đánh” đã nhanh chóng trở thành 45.000 quân đều nhắm thẳng vào căn cứ phương châm hành động của quân dân Dương Minh Châu để “bẻ gãy xương sống miền Nam. Đó cũng là nguồn động lực to của Việt Cộng” và tiêu diệt cơ quan đầu lớn để nhân dân ta đánh thắng đế quốc Mỹ. não kháng chiến của ta. Các nhà quân sự Đồng thời, với vị thế “thiên thời – địa Mỹ, báo chí phương Tây tuyên truyền ầm ĩ lợi – nhân hòa”, Căn cứ Dương Minh Châu về hai cuộc càn quét này rằng: lớn nhất, trở thành “nơi đắc địa của nhiều lực lượng quy mô nhất chưa từng có từ trước đến thời về đây đứng chân rèn cán, luyện binh, xây điểm lúc bấy giờ ở miền Nam Việt Nam, dựng nơi đây thành nhiều căn cứ tiến lui “mỗi gốc cây rừng Dương Minh Châu có chiến đấu, dừng quân, giấu quân, bổ sung 01 lính Mỹ đặt chân đến để “tìm và diệt” quân, bồi dưỡng sức quân, làm điểm xuất (BCH Đảng bộ huyện Dương Minh Châu, phát an toàn để đánh quân địch” (BCH 2015, p. 27). Đảng bộ huyện Dương Minh Châu, 2015, Cùng quân và dân huyện Dương Minh 54
- LÊ TÙNG LÂM TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN Châu, Căn cứ Dương Minh Châu phải chiến và cơ quan đầu não kháng chiến của gồng lên để gánh chịu một khối lượng bom Nam Bộ vẫn được che chở an toàn cho đến đạn khổng lồ chưa từng có. Với tinh thần ngày toàn thắng. Căn cứ Dương Minh quyết đánh thắng giặc Mỹ, dựa vào địa Châu đã “dang tay” ôm trọn trong lòng hình hiểm trở, quân dân Dương Minh Châu mình toàn bộ cơ quan Xứ uỷ, sau đó là đã đánh bại hoàn toàn hai cuộc hành quân Trung ương Cục miền Nam, Bộ Tư lệnh “lớn nhất, quy mô nhất” của Mỹ và Sài Nam Bộ, Bộ Chỉ huy Phân liên khu miền Gòn. Thậm chí, giới lãnh đạo Mỹ phải cách Đông, Tỉnh uỷ Gia Định Ninh, v.v. Trong chức hai viên tướng chỉ huy là Chuẩn kháng chiến chống Mỹ, bên cạnh Trung tuớng Edward H. De Saussure (tổng chỉ ương Cục còn có Bộ Chỉ huy Quân giải huy cuộc càn Attleboro) và Tướng ba sao - phóng Miền Nam, Đài phát thanh Giải Jonathan.O.Seaman, Tư lệnh dã chiến II phóng, Mặt trận Dân tộc Giải phóng Miền (tổng chỉ huy cuộc càn Juntion City) trong Nam Việt Nam và nhiều cơ quan trực lúc cuộc hành quân đang diễn ra. Đây là thuộc Trung ương Cục, Bộ Tư lệnh một điều rất hiếm xuất hiện ở Mỹ. Sự kiện Miền...” (BCH Đảng bộ huyện Dương này chứng tỏ sự thiếu hiệu quả và bị động Minh Châu, 2015, p. 21). Hầu như tất cả trong những cuộc càn quét của Mỹ. Đồng những cơ quan lãnh đạo tối cao của cuộc thời, nó cũng chứng minh cho thắng lợi của kháng chiến ở Nam Bộ đều được Căn cứ quân dân Dương Minh Châu. Đại tướng Dương Minh Châu bảo vệ. Do đó, Căn cứ Nguyễn Chí Thanh từng nhận xét: “Cuộc Dương Minh Châu còn được mệnh danh là hành quân Junction City là một cuộc hành “Thủ đô cuộc kháng chiến ở Nam Bộ”. quân lớn nhất của Mỹ vào vùng căn cứ Bắc 2. Thực trạng bảo tồn, khai thác giá Tây Ninh, lại là cuộc hành quân thua đau trị Di tích Lịch sử - Văn hóa Căn cứ nhất, là cái mốc đánh dấu đỉnh cao sự thất Dương Minh Châu bại của chúng trong cuộc phản công chiến Cuộc kháng chiến chống Mỹ kết thúc lược mùa khô lần thứ hai trong âm mưu đã hơn 4 thập kỉ, quân và dân Dương Minh tìm diệt của chúng” (Thanh Nam, 2016). Châu vẫn giữ vững tinh thần kiên trung và Có thể nói, sự tồn tại của Căn cứ phát huy được sức mạnh tinh thần dân tộc Dương Minh Châu là nhân tố quan trọng trong công cuộc xây dựng và phát triển quê góp phần đưa cuộc kháng chiến chống Mỹ hương. Ngày nay, di tích căn cứ Dương đi đến thắng lợi cuối cùng. Căn cứ Dương Minh Châu tọa lạc tại xã Phước Ninh Minh Châu đã đảm bảo được những yếu tố (Dương Minh Châu, Tây Ninh). Đặc biệt, quan trọng nhất của một căn cứ địa, là nơi Căn cứ huyện Dương Minh Châu vẫn tồn “tích lũy và phát triển lực lượng của mình tại giữa khu rừng lịch sử bạt ngàn. Căn cứ về mọi mặt, tạo thành những trận địa vững vinh dự được công nhận Di tích Lịch sử - chắc về chính trị, quân sự, kinh tế, văn hóa, Văn hóa Quốc gia, theo Quyết định số lấy nó làm nơi xuất phát để mở rộng dần, 61/1999/QĐ-BVHTT, ngày 13/9/1999 của cuối cùng tiến lên đánh bại kẻ thù lớn Bộ Văn hóa Thông tin. Đây là một sự ghi mạnh, giải phóng hoàn toàn đất nước” (Võ nhận rất đáng trân trọng của Đảng, Nhà Nguyễn Giáp, 1970, p. 90). Chính nhờ vào nước đối với vùng đất “nắng cháy da người địa thế hiểm trở, lòng dân trung thành và mà anh dũng” này. Nó cũng là niềm tự hào nhiệt huyết cách mạng, lực lượng kháng của mỗi người con huyện Dương Minh 55
- SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 79 (01/2022) Châu hiện nay. Tuy nhiên, việc bảo tồn và nền sân lễ; cuối nền sân lễ, đi theo đường khai thác, sử dụng các Di tích Lịch sử - mòn sâu vào trong là những đoạn giao Văn hóa này vào phục vụ giáo dục truyền thông hào nằm luồn lách trong rừng dầu” thống dân tộc, phát triển kinh tế - xã hội (UBND tỉnh Tây Ninh, 2020b). Bên cạnh vẫn chưa được chú trọng và chưa phát huy các di tích trên, UBND huyện còn xây hết giá trị của nó. dựng thêm Khu nhà tưởng niệm, trưng bày Theo kết quả khảo của tác giả tại Căn các hình ảnh về những chiến công của quân cứ Dương Minh Châu vào tháng 8/2020, dân Dương Minh Châu trong cuộc kháng việc đưa khu Di tích vào khai thác nhằm chiến chống Pháp, chống Mỹ và quá trình phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của địa khôi phục, phát triển của địa phương từ sau phương chưa được hiệu quả. Từ khi được ngày giải phóng đến nay. Có thể thấy, khu công nhận là Di tích Lịch sử - Văn hóa nhà tưởng niệm là nơi lưu giữ lại những kỉ Quốc gia và do huyện Dương Minh Châu vật và hình ảnh về truyền thống văn hóa, trực tiếp quản lý, khu Di tích Căn cứ truyền thống yêu nước của quân dân Dương Minh Châu đã được chính quyền và Dương Minh Châu. Ngày nay, nhà tưởng nhân dân quan tâm đầu tư và bảo tồn. niệm là nơi giáo dục truyền thống yêu Chính quyền địa phương đã có nhiều động nước cũng như những giá trị văn hóa dân thái nhằm đưa khu di tích vào phục vụ khai tộc cho giới trẻ tại địa phương. Vì thế, sự thác du lịch như mở cửa phục vụ cho du đầu tư, tôn tạo để các di tích trong khu căn khách đến tham quan (miễn phí). Chính cứ trở nên khang trang, sạch đẹp, phục vụ quyền cũng tuyển dụng và đào tạo đội ngũ phát triển du lịch và giáo dục văn hóa nhân viên phục vụ cho du khách như thuyết truyền thống là điều rất cần thiết. minh viên, khu bãi giữ xe… khá bài bản. Thế nhưng, tháng 8/2020, chúng tôi Thời gian mở cửa khu di tích theo giờ hành thực hiện chuyến khảo sát, trở lại căn cứ và chính, luôn có người túc trực để phục vụ nhận thấy một số vấn đề cấp thiết đặt ra. cho nhân dân trong và ngoài huyện đến Từ bên ngoài khu Di tích, hàng rào mặt tham quan, học tập. Tuy nhiên, nhiều hạng ngoài đã bị hư hỏng, nhiều trụ rào đã gãy mục công trình đã xuống cấp trầm trọng và đổ, cây dại đã mọc đè lên cả trụ rào. Cổng không còn sức hút đối với du khách. của khu căn cứ cũng bị xuống cấp, 5 năm Theo quy hoạch, Di tích lịch sử Căn không được trùng tu, bảo dưỡng nên bị cứ Dương Minh Châu có tổng diện tích bong tróc và phai nhạt dần. Từ cổng vào, được khoanh vùng bảo vệ là 49ha (trong đó nhà bia di tích bên tay trái chữ đã bị mờ đi khu vực I: 20.000m2, khu vực II: 80.000m2, rất nhiều, nhiều dòng chữ trên bia đã mất khu vực III: 390.000m2) (UBND tỉnh Tây hoặc không nhìn được rõ. Bên tay phải là Ninh, 2020b). Để chuẩn bị cho kỉ niệm 65 khu nhà ở bộ đội, giếng nước, hệ thống năm thành huyện (năm 2016), UBND giao thông hào3 dẫn vào sâu và luồn lách huyện Dương Minh Châu đã đầu tư phục trong khu rừng dầu. Sự hiện diện của hệ dựng lại khu trung tâm của căn cứ là “khu thống giao thông hào, các hố bom B52 là vực I: 20.000m2 nằm trong tổng thể rừng những di tích quan trọng chứng minh sự dầu được trồng mới, cổng di tích được làm sáng tạo, anh dũng của quân dân ta trong bằng xi măng cốt thép, cách 15m bên trái kháng chiến chống Mỹ. Nó cũng có giá trị còn lại cây đa (trồng mới), đi vào trong là to lớn trong việc giáo dục truyền thống yêu 56
- LÊ TÙNG LÂM TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN nước cho giới trẻ. Tuy nhiên hiện nay, các chống ngoại xâm. Nó cũng là niềm tự hào giao thông hào, các hố bom B52, hiện đang của mỗi người con Dương Minh Châu. Tuy xuống cấp, chưa được bảo quản, tu bổ, nhiên, việc bảo tồn và khai thác di tích phục hồi. Thực trạng này làm cho giá trị chưa được chú trọng và chưa mang lại hiệu của các di tích bị giảm đi rất nhiều. Nó đòi quả kinh tế cũng như giáo dục truyền thống hỏi phải có những giải pháp bảo tồn và cho thế hệ trẻ. Vì thế, để có thể phát triển phục hồi cần thiết. bền vững trong tương lai, chúng ta có thể Bên cạnh đó, quá trình đưa khu Di tích phối kết hợp thực hiện các giải pháp cần vào phục vụ phát triển du lịch dù đã được thiết để bảo tồn, trùng tu khu di tích căn cứ quan tâm nhưng chưa hiệu quả. Một khu di Dương Minh Châu. tích quan trọng của truyền thống cách 3. Một số giải pháp bảo tồn, khai mạng, lại nằm bên cạnh Hồ Dầu Tiếng - hồ thác giá trị Di tích Lịch sử - Văn hóa nhân tạo lớn nhất Đông Nam Á, nhưng Căn cứ Dương Minh Châu chưa thu hút được du khách đến tham Thứ nhất, chính quyền tỉnh Tây Ninh, quan, sinh hoạt về nguồn. Vì thế, việc khai huyện Dương Minh Châu và xã Phước thác di tích vẫn chưa mang lại những kết Ninh cần có sự kết hợp chặc chẽ trong thực quả cần thiết nhằm góp phần phát triển hiện các chủ trương, chính sách của Nhà kinh tế, xã hội địa phương. Một trong nước trong bảo tồn và phát huy giá trị khu những lý do quan trọng của thực trạng này di tích. là hệ thống giao thông chưa thật sự thuận Căn cứ trên những văn bản pháp luật lợi, đường đi đến khu di tích chưa được cao nhất của nhà nước như: Hiến pháp đầu tư tốt, đường đi xấu gây trở ngại cho 1992, Nghị quyết của Chính phủ, Quyết du khách muốn đến đây tham quan. Khi định của UBND tỉnh, UBND huyện Dương chúng tôi vào Khu nhà tưởng niệm, mặc dù Minh Châu ban hành cơ chế quản lý, đầu có sẵn một cuốn nhật ký ghi lại những hoạt tư và khai thác khu di tích. Theo Điều 30, động, những kỉ niệm hay lưu dấu lại của Hiến pháp năm 1992, “Nhà nước và xã hội những đoàn du khách đến đây tham quan bảo tồn, phát triển nền văn hóa Việt Nam: nhưng trong 5 năm, có rất ít du khách hoặc dân tộc, hiện đại, nhân văn; kế thừa và phát đoàn đại biểu các đơn vị đến đây còn ghi huy những giá trị của nền văn hiến các lại dấu ấn. Khi hỏi về việc thu hút khách dân tộc Việt Nam… tiếp thu tinh hoa đến tham quan, bảo vệ khu di tích cho biết văn hóa nhân loại; phát huy mọi tài năng rất ít đoàn khách đến đây, thi thoảng mới sáng tạo trong nhân dân” (Quốc hội có đoàn khách du lịch đến tham quan, dâng CHXHCNVN, 1992). Như vậy, theo văn hương. Hiện tại, khu di tích chỉ phục vụ bà bản pháp luật cao nhất của nhà nước, công con trong huyện vào các dịp lễ lớn của địa tác bảo tồn và phát huy những giá trị văn phương. Vì thế, khu di tích bị xuống cấp và hóa đặc sắc của dân tộc là trách nhiệm thiếu nguồn kinh phí đầu tư, tái tạo cũng là chung của toàn Đảng, toàn dân. Bên cạnh điều tất yếu. giữ gìn những nét văn hóa truyền thống, Sự tồn tại của di tích Căn cứ Dương chúng ta cũng phải chủ động, tích cực tiếp Minh Châu là sự ghi nhận của Đảng, Nhà thu những giá trị tinh hoa văn hóa nhân nước đối với công lao của quân dân Dương loại để xây dựng một nền văn hóa tiên tiến, Minh Châu trong các cuộc kháng chiến đậm đả bản sắc dân tộc. Trong đó, văn hóa 57
- SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 79 (01/2022) truyền thống là “sợi chỉ đỏ” xuyên suốt, là về “quy định thẩm quyền, trình tự, thủ tục sợi dây gắn kết dân tộc trong quá trình tồn lập, thẩm định, phê duyệt quy hoạch, dự án tại và phát triển. Đây là cơ sở quan trọng bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích lịch sử - nhất để chính quyền phải quan tâm bảo vệ, văn hóa, danh lam thắng cảnh” để có bảo tồn khu di tích lịch sử này. những chính sách trùng tu, bảo tồn khu di Bên cạnh đó, chúng ta cần thực hiện tích kịp thời. Theo Nghị định 166, quy hiệu quả Quyết định số 36/2005/QĐ-TTg hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích là ngày 24/2/2005 của Thủ tướng chính phủ việc xác định nội dung và biện pháp bảo về việc lấy ngày 23/11 hàng năm là “Ngày quản, tu bổ, phục hồi các yếu tố gốc của di Di sản Văn hóa Việt Nam”. Chúng ta phải tích, định hướng tổ chức không gian các “giáo dục truyền thống yêu nước, lòng tự hạng mục công trình xây dựng mới, hệ hào dân tộc, ý thức trách nhiệm bảo vệ di thống công trình hạ tầng kỹ thuật và tạo lập sản văn hóa trong toàn dân; Tăng cường ý môi trường cảnh quan thích hợp trong khu thức trách nhiệm, niềm tự hào của những vực di tích (sau đây gọi là quy hoạch di người làm công tác bảo vệ, giữ gìn và phát tích) (Chính phủ, 2018). Đây là căn cứ huy giá trị di sản văn hóa dân tộc trong sự quan trọng để chính quyền địa phương đề nghiệp xây dựng và phát triển nền văn hóa xuất các giải pháp đầu tư, khai thác khu di Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tích căn cứ Dương Minh Châu. Ngày tộc” (Chính phủ, 2019). Đối với giới trẻ 7/12/2020, UBND tỉnh Tây Ninh đã có Tờ của Dương Minh Châu ngày nay, chúng ta trình số 3057/TTr-UBND gửi đến Bộ Văn phải tăng cường giáo dục ý thức gìn giữ hóa, Thể thao và Du lịch về Thẩm định dự truyền thống văn hóa, truyền thống yêu án bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích lịch sử nước của ông cha. Vì thế, chính quyền cần căn cứ Dương Minh Châu với kinh phí dự phải đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo kiến 22,5 tỷ đồng. Theo đó, “… việc bảo dục ý thức bảo vệ truyền thống yêu nước; quản, tu bổ, phục hồi di tích lịch sử Căn cứ chỉ đạo các đơn vị trường học (ít nhất là Dương Minh Châu nhằm giữ gìn, bảo vệ di trong huyện) đưa học sinh đến khu di tích tích, phát huy giá trị, giáo dục truyền thống để học tập, nghiên cứu; hình thành cho học cách mạng cho thế hệ trẻ hôm nay và mai sinh lòng tự hào về truyền thống hào hùng sau” (UBND tỉnh Tây Ninh, 2020b). Do của cha ông, biết ơn những người đã ngã đó, các cấp chính quyền cần phối hợp thực xuống cho hòa bình và sự phát triển của hiện hiệu quả, tránh lãng phí trong việc tái Việt Nam hôm nay. tạo, tu bổ khu di tích. Thứ hai, chính quyền địa phương cần Thứ ba, UNBD huyện Dương Minh phát huy hơn nữa hiệu quả công tác quản Châu – đơn vị trực tiếp quản lý và sử dụng, lý và phát triển khu di tích. khai thác khu di tích – cũng phải có những Chính quyền địa phương cần có nhận chỉ đạo cần thiết trong xây dựng, hoạch định đúng đắn về vai trò của căn cứ đối với định chính sách cho việc giữ gìn và phát đời sống tinh thần của nhân dân. Cần căn huy giá trị khu di tích. cứ trên các điều kiện thực tế là những văn UBND huyện cần bám sát và thực hiện bản chỉ đạo của Nhà nước như: Khoản 1, tốt những văn bản pháp luật của nhà nước, Điều 2 Nghị định số 166/2018/NĐ-CP của tỉnh như: Quyết định 480/QD-UBND ngày 25/12/2018 của Thủ tướng chính phủ ngày 12/3/2020 của UBND tỉnh Tây Ninh 58
- LÊ TÙNG LÂM TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN về việc ban hành Đề án tu bổ, tôn tạo di – Cửa khẩu Xa Mát – Cửa khẩu Mộc Bài tích trên địa bàn tỉnh Tây Ninh năm 2020 về TPHCM. và giai đoạn 2021 – 2025; Quyết định số + TPHCM – Căn cứ Trung ương cục 2000/QĐ-UBND ngày 11/9/2020 của Chủ miền Nam – Tòa Thánh Tây Ninh – Núi Bà tịch UBND tỉnh Tây Ninh về việc phê Đen – Căn cứ Dương Minh Châu – Đảo duyệt chủ trương đầu tư dự án di tích lịch Nhím – Hồ Dầu Tiếng – Núi Cậu và về sử Căn cứ Dương Minh Châu, xã Phước TPHCM. Ninh, huyện Dương Minh Châu. Theo đó, Với hai chuỗi du lịch hấp dẫn như trên, UBND tỉnh đã phê duyệt chủ trương đầu tư kết hợp cả du lịch tham quan nghỉ dưỡng, du xây dựng Di tích lịch sử Căn cứ Dương lịch tâm linh, giáo dục truyền thống yêu Minh Châu nhằm “… đầu tư một số hạng nước… nếu khai thác hiệu quả, di tích lịch sử mục tu bổ, tái hiện di tích lịch sử Dương Căn cứ Dương Minh Châu sẽ phát huy được Minh Châu và các hạng mục phụ trợ nhằm giá trị và góp phần tạo thêm nguồn thu nhập giữ gìn, bảo vệ di tích, phát huy giá trị lịch cho nhân dân địa phương. Từ đó, góp phần sử của di tích cấp quốc gia, tạo điểm đến phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. cho người dân và khách du lịch nghiên Thứ năm, nhân dân xã Phước Ninh và cứu, thăm viếng, về nguồn, tham quan góp huyện Dương Minh Châu cũng cần nâng phần giáo dục truyền thống yêu nước cho cao ý thức giữ gìn và phát huy hơn nữa giá thế hệ trẻ hôm nay và mai sau; tạo đà cho trị của khu di tích căn cứ. các hoạt động phát triển về du lịch của địa Hàng năm, Di tích Lịch sử Căn cứ phương’’ (UBND tỉnh Tây Ninh, 2020a). Dương Minh Châu được chọn làm nơi tiễn UBND huyện cần phối hợp thực hiện hiệu chân các thanh niên đã trúng tuyển nghĩa quả các quyết định này để công tác bảo tồn vụ quân sự lên đường nhập ngũ. Trước khi và phục hồi khu di tích đạt kết quả tốt nhất. các bạn được đưa đến các đơn vị, thanh Thứ tư, chính quyền địa phương cần niên trúng tuyển sẽ tập trung tại di tích, tổ ban hành chính sách khai thác khu di tích chức sinh hoạt “tiền quân ngũ” và được bà một cách bền vững, đưa khu di tích vào con, cha mẹ cùng nhân dân trong huyện phục vụ, phát triển du lịch nhằm góp phần đến tiễn các bạn lên đường. Sau mỗi đợt tạo sự chuyển biến về kinh tế, văn hóa, xã tiễn quân, khu di tích lại bị hư hại thêm. hội cho Phước Ninh nói riêng và Dương Do đó, nhân dân địa phương cũng cần nâng Minh Châu nói chung. cao ý thức gìn giữ và bảo vệ khu di tích. Chính quyền cần có sự ưu đãi và kết Nhân dân địa phương cùng với chính nối với các công ty du lịch, các công ty lữ quyền thực hiện tốt các biện pháp để bảo hành để quảng bá, giới thiệu đến du khách vệ khu di tích, phát huy giá trị khu di tích về Di tích Lịch sử - Văn hóa Căn cứ Dương vào khai thác phục vụ du lịch. Đây là biện Minh Châu khi đến tham quan Tây Ninh. Di pháp lâu dài, đòi hỏi chính quyền địa tích Căn cứ Dương Minh Châu có vị trí đắc phương phải tăng cường tuyên truyền, giáo địa, kết nối chuỗi du lịch quan trọng như: dục và phổ biến cho toàn thể nhân dân về + Từ Bình Dương đi Núi Cậu – Hồ giá trị của khu di tích. Từ đó, chính quyền Dầu Tiếng – Đảo Nhím – Căn cứ Dương và nhân dân cùng chung tay đưa việc bảo Minh Châu – Núi Bà Đen – Tòa Thánh Tây tồn, khai thác khu di tích phục vụ sự phát Ninh – Căn cứ Trung ương cục miền Nam triển bền vững của địa phương. Ngoài ra, 59
- SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 79 (01/2022) chính quyền cũng cần thực hiện tốt công ghi nhận của Đảng, Nhà nước và nhân dân tác huy động nguồn lực trong nhân dân để đối với Căn cứ địa cách mạng Dương Minh xây dựng, bảo tồn khu di tích. Châu trong cuộc kháng chiến chống Mỹ Như vậy, chúng ta cần phối kết hợp cứu nước vĩ đại. Ngày nay, Căn cứ Dương nhiều biện pháp với nhau, tăng cường và Minh Châu đang bị hư hỏng, xuống cấp vì đồng bộ hóa vai trò lãnh đạo của chính chưa được khai thác hiệu quả, chưa bảo tồn quyền các cấp trong việc vận động nhân dân kịp thời. Vì vậy, để di tích Lịch sử - Văn cùng chính quyền thực hiện hiệu quả công hóa Căn cứ Dương Minh Châu có thể tồn tác bảo tồn, phát huy giá trị của khu Di tích tại và phát triển bền vững trong tương lai, Lịch sử - Văn hóa Căn cứ Dương Minh chúng ta cần kết hợp nhiều biện pháp như: Châu. Từ đó, góp phần vào sự phát triển bền phát huy vai trò của chính quyền các cấp vững của địa phương trong tương lai. trong đầu tư, xây dựng, bảo tồn khu di tích; Kết luận quảng bá hình ảnh về Di tích Lịch sử - Văn Cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước hóa Căn cứ Dương Minh Châu để thu hút đã đi qua hơn 4 thập kỉ nhưng di tích Căn khách du lịch; chính quyền địa phương và cứ Dương Minh Châu vẫn còn lưu lại nhân dân cùng chung tay bảo tồn, khai thác những hình ảnh về cuộc sống, chiến đấu, hi hiệu quả hơn giá trị của khu di tích nhằm sinh xương máu của hàng vạn đồng bào, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội và giáo cán bộ, chiến sĩ đã từng lăn lộn chiến đấu dục truyền thống yêu nước cho giới trẻ. Có trên vùng đất này, giành lại độc lập cho đất như thế, việc phát triển của Dương Minh nước. Di tích Lịch sử - Văn hóa Căn cứ Châu nói chung và Di tích Lịch sử - Văn Dương Minh Châu có vị thế chiến lược hóa Căn cứ Dương Minh Châu nói riêng quan trọng, là niềm tự hào của mỗi người mới bền vững trong tương lai, để Căn cứ con Dương Minh Châu nói riêng và Tây Dương Minh Châu mãi mãi xứng đáng là Ninh nói chung. Sự tồn tại của di tích là sự “Thủ đô” của cuộc kháng chiến ở Nam Bộ. Chú thích 1 Ngày 25-12-1945, Hội nghị cán bộ tỉnh Gia Định (tại vườn Cau Đỏ, xã Thạnh Lộc) đã quyết định chính thức thành lập chiến khu An Phú Đông, lấy hai xã An Phú Đông và Thạnh Lộc (trước đây thuộc Gò Vấp, nay là Quận 12) làm trung tâm căn cứ đứng chân để giữ vững lòng tin của nhân dân và xây dựng lực lượng kháng chiến. 2 Attelboro là đặt theo tên của một thành phố ở tiểu bang Massachusetts, đây là chiến dịch quân sự đầu tiên của Lữ Đoàn 196 khi đến miền Nam Việt Nam mùa hè năm 1966. 3 Trong chiến tranh, giao thông hào là những tuyến đường nội bộ nhưng có vai trò quan trọng để cán bộ, bộ đội đi lại, vận chuyển được an toàn, tránh được những trận pháo kích bất ngờ của kẻ thù. TÀI LIỆU THAM KHẢO BCH Đảng bộ huyện Dương Minh Châu (2015). Lịch sử Lực lượng vũ trang nhân dân huyện Dương Minh Châu (1951-2015). Tây Ninh: Sở Văn hóa Thông tin. Chính phủ (2018). Nghị định Số 166/2018/NĐ-CP ngày 25 tháng 12 năm 2018 về “quy định thẩm quyền, trình tự, thủ tục lập, thẩm định, phê duyệt quy hoạch, dự án bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh”. Hà Nội. 60
- LÊ TÙNG LÂM TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN Chính phủ (2019). Quyết định số 36/2005/QĐ-TTg ngày 24 tháng 2 năm 2005 của Thủ tướng chính phủ về ngày Di sản văn hoá Việt Nam. Retrieved from thuvienphapluat: https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Tai-nguyen-Moi-truong/Quyet-dinh-36-2005- QD-TTg-Ngay-Di-san-van-hoa-Viet-Nam-52855.aspx Nghị định Số: 166/2018/NĐ-CP về “quy định thẩm quyền, trình tự, thủ tục lập, thẩm định, phê duyệt quy hoạch, dự án bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh”. Quốc hội CHXHCNVN (1992). Hiến pháp Nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. Hà Nội: NXB Chính trị Quốc gia. Thanh Nam (2016). Chiến thắng Junction City. Retrieved from baotayninh.vn: http://baotayninh.vn/dap-tan-tham-vong-quan-xam-luoc-a15248.html. UBND tỉnh Tây Ninh (2020a). Quyết định số 2000/QĐ-UNBD ngày 11/9/2020 về việc Phê duyệt chủ trtrong đầu tư dự án Di tích lịch sử Căn cứ Dương Minh Châu, xã Phước Ninh, huyện Dương Minh Châu. Tây Ninh. UBND tỉnh Tây Ninh (2020b). Tờ trình số 3057/TTr-UBND ngày 7/12/2020 về Thẩm định dự án bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích lịch sử Căn cứ Dương Minh Châu. Tây Ninh. Võ Nguyễn Giáp (1970). Mấy vấn đề về đường lối quân sự của Đảng ta. Hà Nội: NXB Sự thật. Võ Nguyên Giáp (1983). Chiến tranh giải phóng dân tộc và chiến tranh bảo vệ Tổ quốc. Hà Nội: NXB Sự thật. Ngày nhận bài: 21/3/2021 Biên tập xong: 15/01/2022 Duyệt đăng: 20/01/2022 61
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học