Xem mẫu
- DI SẢN VĂN HÓA BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY DI SẢN VĂN HÓA LÀNG THỔ HÀ DƯỚI HÌNH THỨC BẢO TÀNG HÓA TRẦN ĐỨC NGUYÊN, LÊ MINH CHI Tóm tắt Thổ Hà là một ngôi làng cổ, lưu giữ nhiều giá trị văn hóa tiêu biểu. Trước đây, làng Thổ Hà có nghề gốm nổi tiếng, tạo nên sự thịnh vượng cho cư dân địa phương cả về vật chất lẫn tinh thần. Hiện nay, nghề gốm xưa không còn nhưng Thổ Hà vẫn còn hệ thống các di sản văn hóa vật thể và phi vật thể đa dạng, phong phú mang nhiều nét tiêu biểu của văn hóa làng nghề và của vùng văn hóa Kinh Bắc. Những giá trị văn hóa đó nên được bảo tồn và phát huy dưới hình thức bảo tàng hóa - một trong những xu hướng bảo tồn mới của bảo tàng học. Áp dụng hình thức bảo tàng hóa sẽ góp phần gìn giữ được những di sản văn hóa - tài sản quý giá của địa phương trước những ảnh hưởng của sự phát triển kinh tế - xã hội hiện nay. Từ khóa: Di sản văn hóa, bảo tàng, bảo tàng hóa, gốm Thổ Hà Abstract Tho Ha is an ancient village where is preserving many typical cultural values. Previously, Tho Ha village had a famous pottery handicraft that made prosperity for its residents both physically and spiritually. At present, the former pottery handicraft is no longer available but Tho Ha still has a rich and multiform system of tangible and intangible cultural heritages, containing many typical features of the craft village culture and Kinh Bac culture. Such cultural values should be preserved and promoted in the form of “museologizing” - one of the new conservation trends of museology. Applying the form of “museologization” will contribute to preserving the cultural heritages - valuable assets of the locality before the effects of the current socio-economic development. Keywords: Cultural heritage, museology, museologize, Tho Ha pottery 1. Nhắc tới Thổ Hà, người ta hình dung đến Hòa 13 (1692), hiện đặt trong đình làng: “Nay ngay một ngôi làng ở vùng Kinh Bắc nức tiếng tả địa hình núi sông của xã Thổ Hà: phía đông với nghề gốm từ lâu đời. Làng Thổ Hà xưa đẹp đẽ rồng quay về chốn tổ; phía tây hùng vĩ nguyên là một xã (nhất xã nhất thôn) thuộc như dáng hổ ngồi chầu, phía nam có núi Hằng huyện An Việt, phủ Bắc Hà, nay là một thôn Lĩnh và dòng Nguyệt Đức, đó là sách trời đã của xã Vân Hà, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang. định; phía bắc thì có ngọn núi Lát, hun đúc khí Tên làng Thổ Hà có nghĩa là “đất ven sông” - thiêng cho làng Thổ Hà”(5, tr.16). Làng ấy, đất làng nằm ở mảnh đất nơi con sông Cầu lượn ấy thực sự là vùng địa linh, nơi cư dân có thể thắt, lại đối diện với cửa sông Ngũ Huyện đổ quần tụ, sinh sôi phát triển. nước vào, tạo ra hình thế với ba mặt giáp sông. Theo phong thủy dân gian thì vị trí ấy cực kỳ Với những điều kiện thuận lợi mà thiên “đắc địa”, đã được đúc kết trong kinh nghiệm nhiên ban tặng, Thổ Hà từ sớm đã là điểm tụ chọn đất “… khum khum gọng vó chẳng nó cư lý tưởng của cư dân Việt. Sự quần cư ngày thì ai” (12). Địa thế ấy được ngợi ca trong tấm thêm đông đúc, tạo nên cảnh sum vầy làng bia Thủy tạo đình miếu bi dựng năm Chính trên xóm dưới và càng được tăng lên khi người Số 26 - Tháng 12 - 2018 VĂN HÓA NGHIÊN CỨU 25
- VĂN HÓA NGHIÊN CỨU dân có thêm nghề làm gốm. Nghề gốm ra đời đã góp phần tạo nên một làng quê trù phú, đời lúc nào, đến nay vẫn là một câu hỏi chưa có sống vật chất đầy đủ, đời sống tinh thần cũng câu trả lời tường minh, nhưng theo truyền vì thế mà đa dạng, thăng hoa đầy bản sắc. thuyết dân gian ở vùng này thì nghề gốm ở Cho đến nay, làng Thổ Hà vẫn còn lưu giữ Thổ Hà được hình thành vào khoảng thời Lý, được những di sản văn hóa vật thể và phi vật với ông tổ nghề là Đào Trí Tiến. Dấu vết vật thể tiêu biểu. Trong đó, di sản văn hóa vật thể chất cổ xưa nhất của nghề vào khoảng thế kỷ bao gồm những công trình gắn với tín ngưỡng XVII được tìm thấy ở cụm di tích đình đền chùa tâm linh của làng như đình, chùa và từ chỉ. của làng. Người ta vẫn cho rằng, Thổ Hà là một Đình làng Thổ Hà được xây dựng vào trong ba làng gốm tiêu biểu nhất của vùng khoảng nửa sau thế kỷ XVII thờ Thái thượng châu thổ sông Hồng, sánh cùng với Bát Tràng Lão quân (Lão Đam, Lão Tử) - vị khai tổ của Đạo (Hà Nội) và Phù Lãng (Bắc Ninh). giáo. Trải qua nhiều lần tu bổ nhưng ngôi đình Nghề quý lại được làm bởi những con hiện vẫn giữ được nhiều nét kiến trúc cổ kính người chịu khó, ham làm, bàn tay khéo léo, sản cùng hệ thống các di vật, cổ vật đặc sắc. Trên phẩm làm ra là những đồ gia dụng cần thiết các cấu kiện kiến trúc được chạm khắc rất tinh cho cuộc sống đã đưa Thổ Hà trở thành một xảo mang phong cách nghệ thuật thời Lê. Tiêu trong những làng gốm, trung tâm sản xuất biểu nhất là bộ cửa võng được đánh giá là “bộ gốm lớn của vùng Bắc Bộ. Bến sông Thổ Hà cửa võng đẹp hiếm nơi nào có”, “nhờ bức cửa xưa, luôn tấp nập thuyền bè với những chuyến võng sơn son thếp vàng lộng lẫy mà không hàng đầy ắp tỏa khắp mọi miền của đất nước. gian đình sáng lên rực rỡ” (11, tr.323). Trong Khung cảnh nhộn nhịp, tấp nập của vùng ấy đình còn bức đại tự “Mỹ tục khả phong” do vua vào khoảng giữa thế kỷ XVIII đã được lột tả Tự Đức ban tặng, các bia đá như Thủy tạo đình trong thơ Lê Quý Đôn: “Đường thông tận bể miếu bi, Cung sao sự tích Thánh ghi về quá trình tôm cua rẻ/ Đất có lò nung chum vại nhiều/ Lên khởi dựng di tích, sự tích vị thần được thờ… xuống bến đò như mắc cửi/ Mưu tìm lợi nhỏ khổ Chùa Thổ Hà có tên chữ là “Đoan Minh Tự” bao nhiêu…” (4, tr.125). được xây dựng vào khoảng thế kỷ XVI, kiến Sản phẩm gốm Thổ Hà thông dụng trong trúc hiện còn theo kiểu nội công ngoại quốc, đời sống hàng ngày của người dân Việt như với quy mô bề thế. Ngoài ra, chùa Thổ Hà hiện ang, chum, vại, bình vôi, tiểu sành và cả những còn hệ thống di vật rất phong phú, mang đồ thờ cầu kỳ như bát hương, chân đèn, con nhiều giá trị gồm tượng thờ, hoành phi, câu giống, hay đồ mỹ nghệ trang trí… Ngày trước, đối, bia đá, sấu đá, rồng đá… có niên đại hai hầu hết nhà dân nào ở vùng Bắc Bộ cũng đều thời Lê - Nguyễn. có những loại đồ dùng thiết yếu do Thổ Hà Từ chỉ của làng Thổ Hà trước đây được xây sản xuất. Những sản phẩm ấy được coi là một dựng ở ven sông, sau được di chuyển vào vị trí trong những sản vật quý của xứ Kinh Bắc: “Mã như hiện nay. Từ chỉ thờ Khổng Tử và các vị tiên Đông Hồ gấm thêu hoa quyện/ Cày làng Lê dựng hiền, trong di tích hiện còn 8 bia đá ghi danh nghiệp nông gia/ Chĩnh chum thời có Thổ Hà…” các vị đỗ đạt qua các kỳ thi dưới các triều đại (6, tr.55). Gốm Thổ Hà mang nét riêng độc đáo: phong kiến, cùng một số người hưng công xây gốm không tráng men, với bàn tay tài hoa, kỹ dựng, tu bổ từ chỉ (3). thuật nung lại điêu luyện, người thợ đã khéo sử Nghề gốm thịnh vượng xưa, nay không còn dụng độ nóng tạo nên lớp men màu tự nhiên, nữa, sự phát triển của công nghệ, của xã hội đã sẫm như da lươn, đanh và vang như thép. làm những món đồ gia dụng bằng gốm không Sản phẩm gốm được bán đi, thu nhiều về lợi còn phù hợp với đời sống hiện đại. Nghề xưa nhuận cho người dân: “lại có chĩnh, ang, chum đã mất, nhưng dấu ấn vẫn còn in hằn trong vại bằng sành… xã Thổ Hà, huyện Việt Yên chế từng ngõ, xóm, ở từng công trình kiến trúc… tạo, mối lợi rất to” (7, tr.172). Nghề gốm thời ấy Tất cả vẫn đầy màu sắc, lung linh hấp dẫn. Làng 26 Số 26 - Tháng 12 - 2018
- DI SẢN VĂN HÓA Thổ Hà còn nổi tiếng với những kiến trúc cổ. di sản văn hóa tiêu biểu còn lại đến nay cần Từ kiến trúc dân gian, hệ thống xóm, ngõ đến được bảo tồn, gìn giữ, từ đó có thể khai thác cổng làng, giếng cổ đều được xây dựng bằng nguồn tài nguyên nhân văn này phục vụ phát chính những sản phẩm làng nghề như gạch triển du lịch bền vững, góp phần thúc đẩy kinh nung, tiểu sành... Cổng làng Thổ Hà có kiến tế - xã hội của địa phương, nâng cao đời sống trúc đẹp, bề thế và cổ kính, được đánh giá là của công đồng cư dân. Cùng với hệ thống các một trong những chiếc cổng làng đẹp nhất ở di sản văn hóa sẵn có, việc xây dựng, tổ chức vùng hạ lưu và trung lưu sông Cầu. Chiếc cổng trưng bày, giới thiệu lịch sử nghề gốm của đó như một biểu tượng của sự thịnh vượng làng, những tinh hoa sản phẩm với sự thăng nghề gốm xưa kia. trầm ở mỗi thời kỳ, về mảnh đất, con người,văn Cùng với những di sản văn hóa vật thể, Thổ hóa nơi đây… là điều cần thiết. Hà còn lưu giữ được những di sản văn hóa phi 2. Trong những năm qua, Nhà nước ta có sự vật thể cũng rất tiêu biểu, độc đáo. Đó là lễ hội quan tâm phát triển, mở rộng các loại hình bảo truyền thống của làng được tổ chức vào dịp đầu tàng để đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa xuân thu hút du khách xa gần. Những phong của người dân. Năm 2005, Thủ tướng Chính tục tập quán, những món ẩm thực mang đậm phủ đã ký quyết định số 156/2005/QĐ-TTg nét thôn quê vẫn còn được phổ biến nơi đây. phê duyệt Quy hoạch tổng thể hệ thống bảo Đặc biệt, Thổ Hà còn là một trong những làng tàng Việt Nam đến năm 2020. Mục tiêu của quy quan họ cổ ở hữu ngạn sông Cầu. Sinh hoạt hoạch là “kiện toàn và phát triển hệ thống bảo quan họ vẫn được duy trì theo lề lối cổ với tàng, phục vụ nhu cầu nghiên cứu khoa học, hình thức hát canh, hát trên thuyền trong các học tập, giảng dạy, phổ biến tri thức về lịch sử, dịp lễ hội hay những kỳ cuộc khánh tiết của văn hóa, khoa học và hưởng thụ văn hóa của làng. Đến Thổ Hà, du khách được thưởng thức những làn điệu quan họ mượt mà, đằm thắm, công chúng, góp phần phát triển kinh tế - xã say lòng người… Ngoài ra, dân làng còn gìn hội”; “phát triển các bảo tàng chuyên ngành giữ và lưu truyền được nghệ thuật tuồng cổ, về giáo dục, khoa học, kỹ thuật và các bảo thường xuyên tổ chức biểu diễn vào các dịp tàng ngành nghề truyền thống”. Trong các khu lễ hội của làng với các vở mang tính kinh điển vực quy hoạch phát triển du lịch trọng điểm, như Sơn Hậu, Đào Phi Phụng, Tam nữ đồ vương, ngoài bảo tàng tỉnh, thành phố trực thuộc Chinh Đông chinh Tây… Trung ương hiện có, được phát triển thêm các bảo tàng chuyên đề về ngành nghề thủ công Tất cả hợp thành hệ thống di sản văn hóa, tạo nên cho Thổ Hà một khung cảnh đẹp như truyền thống, văn hoá nghệ thuật (thuộc các tranh, mang đậm nét truyền thống của người hình thức sở hữu khác nhau) (8). Việt. Điểm độc đáo, hấp dẫn của Thổ Hà là Quyết định phê duyệt quy hoạch bảo tàng vừa là làng nghề, vừa lưu giữ được nét của nói trên là văn bản quy phạm pháp luật, đã một làng cổ, điều đó tạo nên sự khác biệt so tạo hành lang pháp lý quan trọng cho việc xây với nhiều làng nghề khác. Nhà nghiên cứu mỹ dựng, ra đời một số loại hình bảo tàng mới thuật Phan Cẩm Thượng cho rằng: “xét trên nhất là các bảo tàng tư nhân, các bảo tàng phong thổ làng Thổ Hà có thể coi là làng đẹp của cộng đồng. Theo thời gian, đến nay, đã có nhất đồng bằng Bắc Bộ có quy hoạch kiến trúc một số bảo tàng ngoài công lập thuộc sở hữu tôn giáo và dân sinh rất rõ ràng” (9, tr.220). Với của tư nhân ra đời và hoạt động. Bên cạnh đó những nét độc đáo đó, Thổ Hà đã được nhiều cũng đã xuất hiện những bảo tàng giới thiệu đạo diễn chọn làm bối cảnh chính cho một số về nghề, làng nghề ở nhiều địa phương khác bộ phim về đề tài làng quê vùng đồng bằng nhau trong cả nước như Bảo tàng sinh thái Hạ Bắc Bộ. Long (Quảng Ninh), Bảo tàng Nhiếp ảnh Lai Xá Một làng quê cổ kính với ký ức về nghề (Hà Nội), Bảo tàng Văn hóa dân gian, Bảo tàng gốm thủ công nổi tiếng, cùng những loại hình Gốm sứ mậu dịch (Hội An, Quảng Nam), Không Số 26 - Tháng 12 - 2018 VĂN HÓA NGHIÊN CỨU 27
- VĂN HÓA NGHIÊN CỨU gian trưng bày Làng Chài xưa (Phan Thiết, Bình rộng hệ thống bảo tàng cũng như lịch sử làng Thuận)… Các bảo tàng này ra đời, hoạt động gốm, các di sản văn hóa hiện còn và điều kiện đã giới thiệu đến du khách hình ảnh về làng, về thực tế của làng Thổ Hà hiện nay, chúng tôi nghề, qua đó góp phần quan trọng trong việc thấy các di sản văn hóa ở đây nên được bảo bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa tồn, phát huy giá trị theo hình thức bảo tàng đang được lưu giữ tại các địa phương. Đồng hóa. Điều này, một mặt góp phần thiết thực thời, các bảo tàng cũng tích cực tham gia vào vào việc gìn giữ các di sản văn hóa truyền phát triển du lịch thông qua việc khai thác giá thống của địa phương, mặt khác có thể phát trị các di sản văn hóa của làng, làng nghề. huy, khai thác các giá trị di sản nhằm phục vụ 3. Trong những năm gần đây, việc bảo tồn phát triển du lịch văn hóa, nâng cao đời sống và phát huy giá trị di sản văn hóa làng được cộng đồng, góp phần vào sự phát triển kinh quan tâm và nhận được sự hưởng ứng tích cực tế - xã hội của địa phương. Vì vậy, trên phương từ phía cộng đồng. Có nhiều hình thức bảo tồn diện chuyên môn, theo chúng tôi, một mặt các loại hình di sản văn hóa, trong đó nổi lên cần hướng tới bảo tàng hoá toàn bộ di sản văn xu hướng tiến hành bảo tàng hóa các di sản hóa của làng, tức là đưa các di sản văn hóa tiêu văn hóa. Hình thức này đã xuất hiện ở nhiều biểu cùng môi trường sinh thái, nhân văn ở nước trên thế giới, đến nay được các nhà bảo làng nghề trở thành đối tượng bảo vệ, nghiên tàng học, các chuyên gia bảo tồn di sản văn cứu, giáo dục, cung cấp dịch vụ văn hóa theo hóa ở trong nước đề cập tới, bước đầu áp cách thức của bảo tàng học. Với hình thức bảo dụng với một số mô hình ở các địa phương. tàng hóa các di sản văn hóa của làng, việc bảo Bảo tàng hóa các di sản văn hóa làng là hoạt tồn được thực hiện theo lối mở, không “đóng động “đưa các di sản văn hóa làng cùng toàn khuôn” các di sản, mà vừa bảo tồn, vừa tạo bộ môi trường sinh thái - nhân văn của làng trở điều kiện để có thể phát huy, khai thác các giá thành đối tượng trực tiếp của các hoạt động trị của chúng phục vụ cho nhu cầu của cộng bảo tàng, tức là trở thành đối tượng của các đồng bản địa, nâng cao đời sống vật chất, hoạt động nhằm bảo vệ, nghiên cứu và giáo tinh thần cho người dân. Điều này đồng quan dục khoa học, cung cấp các dịch vụ văn hóa, điểm với các quốc gia trên thế giới hiện nay, đặc biệt là các hình thức nghỉ ngơi, giải trí một bởi “không chỉ cố gắng giữ gìn các di sản đó ở cách tích cực” (2, tr.24). Sử dụng hình thức hoạt dạng ban đầu mà còn cố gắng đưa một cách động bảo tàng hóa di sản văn hóa sẽ mang tích cực di sản đó vào nền móng của đời sống yếu tố chủ động cho các di sản văn hóa, bởi xã hội. Tức là bản thân quá trình lịch sử của văn “các di sản sẽ không bị tách rời đời sống của hóa nghệ thuật xuất hiện ở đây không chỉ như các cộng đồng - mà nhờ đó, không chỉ linh hồn quá trình bảo toàn quá khứ và tích lũy các giá và sự đa sắc của các di sản văn hóa không bị trị văn hóa, mà còn như quá trình phát triển cái suy giảm, mà môi trường sinh thái - nhân văn mới trong cái cũ” (1, tr.646). Cùng với những của các làng xã cũng được bảo tồn lâu dài” (2). lợi ích đó, việc áp dụng hình thức bảo tồn này Bảo tàng hóa các di sản văn hóa làng về thực còn huy động được sự đồng thuận của các chủ chất là sự phối kết hợp giữa các cơ quan quản thể văn hóa, tức là cộng đồng cư dân làng Thổ lý chuyên môn với cộng đồng địa phương Hà, họ sẽ được hưởng những nguồn lợi từ các (các chủ thể văn hóa) trong việc gìn giữ, phát di sản văn hóa, từ đó có ý thức, thái độ trân huy giá trị của các di sản văn hóa. Nhiều nhà trọng đối với di sản và tự nguyện tham gia vào nghiên cứu về di sản văn hóa cho rằng đây là việc bảo vệ, gìn giữ, phát huy các di sản đó. phương thức bảo tồn hiện đại, mang tính tối Mặt khác, bên cạnh đó cũng cần xây dựng ưu và có hiệu quả tích cực (2; 10). nhà trưng bày ngay tại khuôn viên của làng Xuất phát từ chủ trương của Đảng, chính Thổ Hà, bởi lẽ, nghề gốm hiện nay không còn sách của Nhà nước về vấn đề xây dựng, mở tồn tại nên chỉ có thể tái hiện lại những nét 28 Số 26 - Tháng 12 - 2018
- DI SẢN VĂN HÓA dấu xưa qua hình thức trưng bày các tài liệu, - Tổ chức nghiên cứu, xây dựng quy hoạch hiện vật hình ảnh. Nhà trưng bày sẽ là nơi giới bảo vệ, phát huy giá trị đối với toàn bộ các di thiệu về lịch sử làng gốm, các sản phẩm tiêu sản tại địa phương. Tiến hành khoanh vùng biểu, đặc sắc của nghề gốm cũng như về đời bảo vệ cho các di tích, các kiến trúc dân gian, sống cộng đồng cư dân làng nghề qua các thời các ngõ xóm nằm trong dự án bảo tồn, phát kỳ. Xây dựng nhà bảo tàng, tổ chức trưng bày huy để tránh việc thay đổi, xây dựng cơi nới theo các chủ đề phản ánh về lịch sử làng và mới các kiến trúc đó. Phân định rõ ràng khu nghề gốm ở Thổ Hà. Theo hướng này, chúng vực cần bảo tồn với khu vực dân cư có thể sinh ta chủ động được thiết kế nội dung trưng bày, sống, xây dựng mới đảm bảo cuộc sống, sản lựa chọn những tư liệu, hình ảnh, hiện vật tiêu xuất. Cần đầu tư kinh phí để tiến hành các hoạt biểu nhất sử dụng cho các chủ đề trưng bày ấy. động trùng tu, tu bổ các di tích, công trình kiến Việc trưng bày sẽ giúp cho người tham quan trúc dân gian này. có thể nắm bắt khái quát về lịch sử của làng - Tổ chức sưu tầm những tài liệu, hình ảnh, nghề, tiếp cận với những sản phẩm tiêu biểu hiện vật như các dụng cụ làm gốm, các loại nhất của nghề gốm Thổ Hà qua các thời kỳ lịch hình sản phẩm, sự trao đổi sản phẩm… từ các sử - nay đã trở thành các di vật, cổ vật đầy giá nguồn khác nhau, các trung tâm lưu trữ, các trị. Để phát huy hiệu quả nhà trưng bày, nhất nhà sưu tập cổ vật trong và ngoài nước. Bảo thiết phải có sự kết nối đối với toàn bộ các di tàng Bắc Giang là cơ quan chuyên môn cần sản văn hóa khác của làng nghề, tạo thành một trực tiếp tiến hành các công việc để xây dựng chu trình khép kín. Khi đó, nhà bảo tàng sẽ trở Bảo tàng nghề gốm, cũng như việc hỗ trợ tài thành một điểm đến quan trọng trong toàn bộ liệu, hiện vật cho nhà trưng bày này. Hiện nay hành trình du khảo làng Thổ Hà. Nếu chỉ tồn Bảo tàng Bắc Giang đang lưu giữ sưu tập gốm tại riêng lẻ, không có sự kết hợp thì chắc chắn Thổ Hà với hàng trăm đơn vị hiện vật là các sản hiệu quả của bảo tàng sẽ không cao. Hình thức phẩm thuộc các loại hình khác nhau như gốm này đã được một số địa phương áp dụng hiệu thờ, gốm gia dụng, vật liệu xây dựng… Đây là quả khi tổ chức khai thác di sản văn hóa làng nguồn hiện vật quan trọng để có thể tổ chức phục vụ cho việc phát triển du lịch. trưng bày, cũng có thể để định hướng hoặc 4. Để tiến tới việc bảo tàng hóa các di sản phục chế hiện vật sử dụng trong trưng bày. văn hóa của làng Thổ Hà cũng như việc xây - Cần lựa chọn địa điểm phù hợp để xây dựng nhà trưng bày về nghề gốm Thổ Hà, dẫu dựng nhà trưng bày, theo chúng tôi nên đặt tại chặng đường còn ở phía trước, còn nhiều thủ không gian của một lò gốm hiện vẫn còn lưu tục và còn phụ thuộc vào các yếu tố khác nhau, giữ được, hoặc phục dựng lại một lò gốm theo nhưng ngay từ bây giờ rất cần có những hoạt kiểu lò “con cóc” hay “lò rồng”. Qua đó, khách động chuẩn bị cho sự ra đời đó. Theo chúng tham quan có thể hình dung được đặc trưng tôi, cần thiết phải quan tâm đến một số vấn của lò gốm Thổ Hà trước đây. Đồng thời, trong đề như sau: không gian này, khi đi vào sử dụng sẽ tổ chức - Cần tổ chức nghiên cứu một cách đầy đủ, hình thức trải nghiệm quy trình sản xuất gốm toàn diện về làng nghề với các nội dung như bằng kỹ thuật đặc trưng của làng nghề như lịch sử làng, lịch sử các dòng họ, lịch sử nghề, chuốt trên bàn xoay, giáp khuôn cho gốm… kỹ thuật chế tác, các loại hình sản phẩm của ngay tại bảo tàng. nghề gốm qua các giai đoạn lịch sử khác nhau, - Bảo tồn các di sản văn hóa cũng như việc vấn đề giao thương giữa làng nghề trong khu khai thác phát triển du lịch cho làng nghề cần vực, địa phương khác… Việc nghiên cứu sẽ là tạo sự đồng thuận giữa chính quyền và cộng cơ sở quan trọng để tiến hành sưu tầm các tư đồng theo nguyên tắc các bên đều có lợi. Bởi liệu, hiện vật, hình ảnh phục vụ cho tổ chức lẽ, định hướng gìn giữ các di sản văn hóa đã trưng bày, giới thiệu. là việc quan trọng, nhưng để thực hiện thành Số 26 - Tháng 12 - 2018 VĂN HÓA NGHIÊN CỨU 29
- VĂN HÓA NGHIÊN CỨU công lại cần có sự tác động của nhiều yếu tố, 4. Phan Huy Chú (2006), Lịch triều hiến chương trong đó cộng đồng địa phương đóng vai trò loại chí, tập 1, Nxb. Giáo dục, tái bản, Hà Nội. rất quan trọng. Cộng đồng cư dân phải quan 5. Nguyễn Văn Phong (2016), Gốm Thổ Hà Bắc tâm, có ý thức vun đắp cho các thiết chế văn Giang, Nxb. Thông tấn, Hà Nội. hóa này. Thực tế cho thấy ở nhiều nơi thiếu sự 6. Phong thổ Hà Bắc đời Lê (Kinh Bắc phong ủng hộ, đồng thuận của người dân nên tính thổ ký diễn sự) (1971), biên dịch và khảo thích: hiệu quả của hoạt động này chưa cao. Trần Văn Giáp, Ty Văn hóa Hà Bắc xuất bản, Hà - Chính quyền địa phương cần đầu tư xây Bắc. dựng cơ sở hạ tầng, mở rộng và nâng cấp các 7. Quốc sử quán triều Nguyễn, Đại Nam nhất tuyến đường giao thông thuận lợi cho các thống chí, quyển 4, Nxb. Thuận Hóa, Huế. loại xe đều có thể di chuyển, xử lý môi trường, 8. Thủ tướng Chính phủ (2005), Quyết định số hình thành các dịch vụ hỗ trợ cho du lịch làng 156/2005/QĐ- TTg ngày 23/6/2005 phê duyệt Quy nghề như nhà hàng, cơ sở lưu trú và các dịch hoạch tổng thể hệ thống bảo tàng Việt Nam đến vụ khác. năm 2020. Bên cạnh đó, cần chú ý đến việc xây dựng 9. Phan Cẩm Thượng (2018), Từ một làng gốm môi trường du lịch văn hoá tại làng nghề cổ, in trong Nghệ thuật thường ngày, tập 2, Nxb. thông qua một số hoạt động như: giáo dục ý Đà Nẵng. thức cho cộng đồng dân cư làng nghề có văn 10. Nguyễn Thị Thu Trang (2016), Bảo tàng hoá giao tiếp với khách du lịch; phối hợp với hóa di sản văn hóa phi vật thể trong cộng đồng ở các cơ sở đào tạo về quản lý du lịch, mời các Việt Nam, Luận án tiến sĩ Văn hóa học, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội. giảng viên, chuyên gia trong lĩnh vực quản lý du lịch về giảng dạy các khóa học, các lớp tập 11. Chu Quang Trứ (2013), Văn hóa Việt Nam huấn ngắn hạn tại làng nghề nhằm trang bị nhìn từ mỹ thuật, Nxb. Mỹ thuật, Hà Nội. cho cán bộ địa phương và nhân dân làng nghề 12. Trịnh Cao Tưởng (2005), Thành hoàng ở những kiến thức, kỹ năng cơ bản trong hoạt Việt Nam và Shinto ở Nhật Bản - Một nghiên cứu so động du lịch; giúp cho cộng đồng nơi đây biết sánh, Nxb. Văn hóa - Thông tin và Viện Văn hóa, cách làm du lịch, biết khai thác giá trị các di sản Hà Nội. văn hóa để phát triển du lịch trên cơ sở bảo vệ Ngày nhận bài: 10 - 11 - 2018 môi trường sinh thái - nhân văn bền vững. Ngày phản biện, đánh giá: 13 - 12 - 2018 T.Đ.N, Ngày chấp nhận đăng: 25 - 12 - 2018 (TS., Khoa Di sản văn hóa, Trường ĐHVHHN) L.M.C ThS., Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội Tài liệu tham khảo 1. A.A Radughin (chủ biên, 2004), Văn hóa học những bài giảng, bản dịch của Vũ Đình Phòng, Từ Thị Loan hiệu đính, Viện Văn hóa - Thông tin, Hà Nội. 2. Đặng Văn Bài, Nguyễn Hữu Toàn (2006), Bảo tàng di sản văn hóa làng, Cục Di sản văn hóa xuất bản, Hà Nội. 3. Ban quản lý di tích tỉnh Bắc Giang (2016), Di tích Bắc Giang, Bắc Giang. 30 Số 26 - Tháng 12 - 2018
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học