Xem mẫu
BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG
ĐỀ TÀI KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ CẤP BỘ
BÁO CÁO TÓM TẮT
KẾT QUẢ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐỀ TÀI
NGHIÊN CỨU CƠ SỞ KHOA HỌC, LỰA CHỌN MỘT SỐ GIẢI PHÁP
CÔNG TRÌNH CHỦ YẾU GIẢI QUYẾT BÀI TOÁN CÂN BẰNG NƢỚC,
THOÁT LŨ VÀ XÂM NHẬP MẶN ỨNG PHÓ VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
VÙNG TỨ GIÁC LONG XUYÊN
Mã số đề tài: 2015.05.17
Cơ quan chủ trì:
Trƣờng Đại học Tài nguyên và Môi trƣờng Hà Nội
Chủ nhiệm đề tài:
ThS. Trần Quang Hợp
Hà NỘI, NĂM 2017
BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG
ĐỀ TÀI KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ CẤP BỘ
BÁO CÁO TÓM TẮT
KẾT QUẢ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐỀ TÀI
NGHIÊN CỨU CƠ SỞ KHOA HỌC, LỰA CHỌN MỘT SỐ GIẢI PHÁP
CÔNG TRÌNH CHỦ YẾU GIẢI QUYẾT BÀI TOÁN CÂN BẰNG
NƢỚC, THOÁT LŨ VÀ XÂM NHẬP MẶN ỨNG PHÓ VỚI BIẾN ĐỔI
KHÍ HẬU VÙNG TỨ GIÁC LONG XUYÊN
Mã số đề tài: 2015.05.17
CHỦ NHIỆM ĐỀ TÀI
CƠ QUAN CHỦ TRÌ
(KT. Thủ trưởng, Ký tên đóng
dấu)
ThS. Trần Quang Hợp
PGS. TS. Phạm Quý Nhân
HÀ NỘI, NĂM 2017
ii
DANH MỤC VIẾT TẮT
BĐKH
Biển đổi khí hậu
NBD
Nước biển dâng
BĐKH-NBD
Biển đổi khí hậu và nước biển dâng
TGLX
Tứ giác long xuyên
SXNN
Sản xuất nông nghiệp
GDP
Tổng sản phảm quốc nội
KT-XH
Kinh tế xã hội
TNN
Tài nguyên nước
DEM
Mô hình số độ cao, Mỹ (USGS Digital Elevation Model)
GIS
Hệ thống thông tin địa lý (Geographic Information System)
UBND
Uỷ ban Nhân dân
IMHEN
Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Môi trường (Vietnam
Institute of Meteorology, Hydrology and Environment)
UHMK
Ủy hội sông Mekong
UHMCQT
Ủy hội mê công Quốc tế
IPCC
Ban Liên Chính phủ về biến đổi khí hậu (Intergovernmental Panel
on Climate Change)
TNMT
Tài nguyên và Môi trường
ATNĐ
Áp thấp nhiệt đới
XTNĐ
Xoáy thuận nhiệt đới
RCP6.0
Kịch bản nồng độ khí nhà kính trung bình
RCP8.5
Kịch bản nồng độ khí nhà kính cao
A2
Kịch bản phát thải cao
B2
Kịch bản phát thải trung bình
TK
Thời kỳ
KB
Kịch bản
TTAC
Trung tâm áp cao
3
1. TÍNH CẤP THIÊT CỦA ĐỀ TÀI
Một trong những biểu hiện của Biến đổi khí hậu (BĐKH) là sự nóng lên
toàn cầu và mực nước biển dâng, đây cũng chính là một trong những thách thức
lớn đối với nhân loại trong thế kỷ 21. Trên thế giới hiện nay thiên tai và các hiện
tượng khí hậu cực đoan đang gia tăng mạnh mẽ, nhiệt độ và mực nước biển
trung bình toàn cầu tiếp tục tăng nhanh chưa từng có và đang là mối lo ngại của
các quốc gia trên thế giới.
Việt Nam là một quốc gia ven biển cho nên được dự đoán là một trong
những nước bị ảnh hưởng nghiêm trọng của BĐKH và nước biển dâng. Trong
khoảng 50 năm qua, nhiệt độ trung bình năm đã tăng lên khoảng 0.7° C, mực
nước biển đã dâng khoảng 20 cm. Theo đánh giá vào năm 2003 của Bộ Tài
nguyên và Môi trường (TN&MT) nếu mực nước biển dâng lên 1 m thì hàng năm
khoảng 40 nghìn km2 đồng bằng ven biển Việt Nam sẽ bị ngập, trong đó 90%
diện tích thuộc các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) bị ngập hầu như
hoàn toàn.
Tứ giác Long Xuyên (TGLX) là một vùng đất hình tứ giác thuộc vùng
đồng bằng sông Cửu Long trên địa phận của hai tỉnh Kiên Giang, An Giang và
một phần của TP Cần Thơ. Bốn cạnh của tứ giác này là biên giới Việt Nam Campuchia, vịnh Thái Lan, kênh Cái Sắn và sông Bassac (sông Hậu). TGLX có
địa hình trũng, tương đối bằng phẳng, cao trình từ 0,4 m đến 2m. Được sự quan
tâm của Đảng và Chính phủ, công cuộc khai hoang vùng TGLX đã được triển
khai với các công trình cơ sở hạ tầng và kết quả là TGLX đã vươn mình trở
thành một trong 2 vùng trọng điểm sản xuất lúa của ĐBSCL. Tuy nhiên vào
mùa lũ (từ tháng 7 đến tháng 11) vùng này thường xuyên bị ngập với độ sâu
ngập từ 0,5 m đến 2,5 m và được coi là một trong hai rốn lũ của Đồng bằng sông
Cửu Long. TGLX phải chịu những trận ngập lụt rất nặng nề (đặc biệt trong các
năm 1966, 1978, 1999, 2000) bởi ba yếu tố chính cùng kết hợp là mưa, lũ, triều
4
cường dẫn đến những ảnh hưởng đáng kể đối với sản xuất nông nghiệp và thủy
sản ở địa phương.
Theo kịch bản quốc gia về biến đổi khí hậu 2012, 2016 nước biển dâng
cao và thời tiết khí hậu cực đoan sẽ làm những vấn đề hiện tại sẽ trở nên trầm
trọng hơn như gia tăng cường độ, thời gian và diện tích ngập úng, gia tăng ô
nhiễm môi trường, nhiễm bẩn hệ thống cấp nước; phá hoại và làm hư hỏng các
công trình đê biển, đê sông, đường giao thông, bến cảng, các nhà máy, các đô thị
và khu dân cư ven biển.
Trong khoảng chục năm trở lại đây, tình hình khí tượng thủy văn ở hạ lưu
sông Mê Công, đặc biệt thuộc khu vực đồng bằng sông Cửu Long của nước ta
có sự thay đổi rất dễ nhận thấy:
Vào mùa kiệt (từ tháng I-VI) lượng mưa và lượng dòng chảy vào ĐBSCL
giảm đi rõ rệt (tổng dòng chảy từ thượng lưu vào ĐBSCL qua sông Tiền và sông
Hậu tại Tân Châu và Châu Đốc thời kỳ tháng 3-2004 là 2.400m3/s, chỉ bằng
60% cùng thời kỳ năm 2001 và gần 70% so với năm 2002). Mực nước bình
quân trên sông Tiền và sông Hậu tại Tân Châu và Châu Đốc trong các tháng
mùa cạn vừa qua thấp hơn mực nước bình quân cùng thời kỳ từ 25-30cm do
dòng chảy thượng lưu cạn kiệt.
Do nguồn nước về giảm rõ nên tình hình hạn hán và xâm nhập mặn trên
ĐBSCL diễn ra rất bất lợi tác động trực tiếp đến toàn bộ các hoạt động kinh tế xã hội. Độ mặn xâm nhập sâu đạt mức kỷ lục tại hầu hết các cửa sông thuộc
ĐBSCL. Những biểu hiện như mặn xâm nhập sâu, nắng hạn kéo dài, đã gây khó
khăn cho đời sống sinh hoạt và sự phát triển kinh tế xã hội của vùng Tứ giác
Long Xuyên.
Tình hình diễn biến về điều kiện KTTV trên đây đã dặt ra nhiều thách
thức đối với ĐBSCL nói chung và TGLX hiện nay là:
5
nguon tai.lieu . vn
ĐỀ TÀI KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ CẤP BỘ
BÁO CÁO TÓM TẮT
KẾT QUẢ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐỀ TÀI
NGHIÊN CỨU CƠ SỞ KHOA HỌC, LỰA CHỌN MỘT SỐ GIẢI PHÁP
CÔNG TRÌNH CHỦ YẾU GIẢI QUYẾT BÀI TOÁN CÂN BẰNG NƢỚC,
THOÁT LŨ VÀ XÂM NHẬP MẶN ỨNG PHÓ VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
VÙNG TỨ GIÁC LONG XUYÊN
Mã số đề tài: 2015.05.17
Cơ quan chủ trì:
Trƣờng Đại học Tài nguyên và Môi trƣờng Hà Nội
Chủ nhiệm đề tài:
ThS. Trần Quang Hợp
Hà NỘI, NĂM 2017
BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG
ĐỀ TÀI KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ CẤP BỘ
BÁO CÁO TÓM TẮT
KẾT QUẢ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐỀ TÀI
NGHIÊN CỨU CƠ SỞ KHOA HỌC, LỰA CHỌN MỘT SỐ GIẢI PHÁP
CÔNG TRÌNH CHỦ YẾU GIẢI QUYẾT BÀI TOÁN CÂN BẰNG
NƢỚC, THOÁT LŨ VÀ XÂM NHẬP MẶN ỨNG PHÓ VỚI BIẾN ĐỔI
KHÍ HẬU VÙNG TỨ GIÁC LONG XUYÊN
Mã số đề tài: 2015.05.17
CHỦ NHIỆM ĐỀ TÀI
CƠ QUAN CHỦ TRÌ
(KT. Thủ trưởng, Ký tên đóng
dấu)
ThS. Trần Quang Hợp
PGS. TS. Phạm Quý Nhân
HÀ NỘI, NĂM 2017
ii
DANH MỤC VIẾT TẮT
BĐKH
Biển đổi khí hậu
NBD
Nước biển dâng
BĐKH-NBD
Biển đổi khí hậu và nước biển dâng
TGLX
Tứ giác long xuyên
SXNN
Sản xuất nông nghiệp
GDP
Tổng sản phảm quốc nội
KT-XH
Kinh tế xã hội
TNN
Tài nguyên nước
DEM
Mô hình số độ cao, Mỹ (USGS Digital Elevation Model)
GIS
Hệ thống thông tin địa lý (Geographic Information System)
UBND
Uỷ ban Nhân dân
IMHEN
Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Môi trường (Vietnam
Institute of Meteorology, Hydrology and Environment)
UHMK
Ủy hội sông Mekong
UHMCQT
Ủy hội mê công Quốc tế
IPCC
Ban Liên Chính phủ về biến đổi khí hậu (Intergovernmental Panel
on Climate Change)
TNMT
Tài nguyên và Môi trường
ATNĐ
Áp thấp nhiệt đới
XTNĐ
Xoáy thuận nhiệt đới
RCP6.0
Kịch bản nồng độ khí nhà kính trung bình
RCP8.5
Kịch bản nồng độ khí nhà kính cao
A2
Kịch bản phát thải cao
B2
Kịch bản phát thải trung bình
TK
Thời kỳ
KB
Kịch bản
TTAC
Trung tâm áp cao
3
1. TÍNH CẤP THIÊT CỦA ĐỀ TÀI
Một trong những biểu hiện của Biến đổi khí hậu (BĐKH) là sự nóng lên
toàn cầu và mực nước biển dâng, đây cũng chính là một trong những thách thức
lớn đối với nhân loại trong thế kỷ 21. Trên thế giới hiện nay thiên tai và các hiện
tượng khí hậu cực đoan đang gia tăng mạnh mẽ, nhiệt độ và mực nước biển
trung bình toàn cầu tiếp tục tăng nhanh chưa từng có và đang là mối lo ngại của
các quốc gia trên thế giới.
Việt Nam là một quốc gia ven biển cho nên được dự đoán là một trong
những nước bị ảnh hưởng nghiêm trọng của BĐKH và nước biển dâng. Trong
khoảng 50 năm qua, nhiệt độ trung bình năm đã tăng lên khoảng 0.7° C, mực
nước biển đã dâng khoảng 20 cm. Theo đánh giá vào năm 2003 của Bộ Tài
nguyên và Môi trường (TN&MT) nếu mực nước biển dâng lên 1 m thì hàng năm
khoảng 40 nghìn km2 đồng bằng ven biển Việt Nam sẽ bị ngập, trong đó 90%
diện tích thuộc các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) bị ngập hầu như
hoàn toàn.
Tứ giác Long Xuyên (TGLX) là một vùng đất hình tứ giác thuộc vùng
đồng bằng sông Cửu Long trên địa phận của hai tỉnh Kiên Giang, An Giang và
một phần của TP Cần Thơ. Bốn cạnh của tứ giác này là biên giới Việt Nam Campuchia, vịnh Thái Lan, kênh Cái Sắn và sông Bassac (sông Hậu). TGLX có
địa hình trũng, tương đối bằng phẳng, cao trình từ 0,4 m đến 2m. Được sự quan
tâm của Đảng và Chính phủ, công cuộc khai hoang vùng TGLX đã được triển
khai với các công trình cơ sở hạ tầng và kết quả là TGLX đã vươn mình trở
thành một trong 2 vùng trọng điểm sản xuất lúa của ĐBSCL. Tuy nhiên vào
mùa lũ (từ tháng 7 đến tháng 11) vùng này thường xuyên bị ngập với độ sâu
ngập từ 0,5 m đến 2,5 m và được coi là một trong hai rốn lũ của Đồng bằng sông
Cửu Long. TGLX phải chịu những trận ngập lụt rất nặng nề (đặc biệt trong các
năm 1966, 1978, 1999, 2000) bởi ba yếu tố chính cùng kết hợp là mưa, lũ, triều
4
cường dẫn đến những ảnh hưởng đáng kể đối với sản xuất nông nghiệp và thủy
sản ở địa phương.
Theo kịch bản quốc gia về biến đổi khí hậu 2012, 2016 nước biển dâng
cao và thời tiết khí hậu cực đoan sẽ làm những vấn đề hiện tại sẽ trở nên trầm
trọng hơn như gia tăng cường độ, thời gian và diện tích ngập úng, gia tăng ô
nhiễm môi trường, nhiễm bẩn hệ thống cấp nước; phá hoại và làm hư hỏng các
công trình đê biển, đê sông, đường giao thông, bến cảng, các nhà máy, các đô thị
và khu dân cư ven biển.
Trong khoảng chục năm trở lại đây, tình hình khí tượng thủy văn ở hạ lưu
sông Mê Công, đặc biệt thuộc khu vực đồng bằng sông Cửu Long của nước ta
có sự thay đổi rất dễ nhận thấy:
Vào mùa kiệt (từ tháng I-VI) lượng mưa và lượng dòng chảy vào ĐBSCL
giảm đi rõ rệt (tổng dòng chảy từ thượng lưu vào ĐBSCL qua sông Tiền và sông
Hậu tại Tân Châu và Châu Đốc thời kỳ tháng 3-2004 là 2.400m3/s, chỉ bằng
60% cùng thời kỳ năm 2001 và gần 70% so với năm 2002). Mực nước bình
quân trên sông Tiền và sông Hậu tại Tân Châu và Châu Đốc trong các tháng
mùa cạn vừa qua thấp hơn mực nước bình quân cùng thời kỳ từ 25-30cm do
dòng chảy thượng lưu cạn kiệt.
Do nguồn nước về giảm rõ nên tình hình hạn hán và xâm nhập mặn trên
ĐBSCL diễn ra rất bất lợi tác động trực tiếp đến toàn bộ các hoạt động kinh tế xã hội. Độ mặn xâm nhập sâu đạt mức kỷ lục tại hầu hết các cửa sông thuộc
ĐBSCL. Những biểu hiện như mặn xâm nhập sâu, nắng hạn kéo dài, đã gây khó
khăn cho đời sống sinh hoạt và sự phát triển kinh tế xã hội của vùng Tứ giác
Long Xuyên.
Tình hình diễn biến về điều kiện KTTV trên đây đã dặt ra nhiều thách
thức đối với ĐBSCL nói chung và TGLX hiện nay là:
5