Xem mẫu
- Vµi th¸ch thøc ®èi víi th− viÖn sè
vµ nh÷ng chiÕn l−îc ®èi phã
Vò ThÞ Nha
¾t nguån tõ sù ph¸t triÓn cña Internet,
B
tr÷, t×m kiÕm vµ cung cÊp th«ng tin sè ho¸.
th− viÖn sè ®· tr¶i qua mét vµi giai ®o¹n VÊn ®Ò l−u tr÷ nguån tin sè hãa
ph¸t triÓn vµ cã nh÷ng thµnh tùu quan
träng trong viÖc cung cÊp nguån th«ng tin vµ §Þnh nghÜa nµy ph¶n ¸nh thùc tÕ r»ng,
dÞch vô tèt h¬n, thuËn tiÖn h¬n cho ng−êi phÇn lín c¸c th− viÖn sè hiÖn nay, vµ trong
dïng tin. Tuy nhiªn, v× ph¶i dùa trªn nh÷ng t−¬ng lai gÇn, sÏ dùa trªn nÒn t¶ng cña c¶ 2
thµnh tùu míi nhÊt vÒ c«ng nghÖ, th− viÖn lo¹i h×nh nguån t− liÖu vµ dÞch vô cña th−
®iÖn tö ph¶i v−ît qua mét sè khã kh¨n. Bµi viÖn truyÒn thèng vµ th− viÖn sè. Trong mét
viÕt nµy sÏ ®Ò cËp ®Õn 3 th¸ch thøc quan m«i tr−êng phøc t¹p nh− vËy, th− viÖn sè sÏ
träng vµ chiÕn l−îc ®èi phã nh»m môc ®Ých ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu vÊn ®Ò vµ th¸ch thøc
gióp c¸c th− viÖn cung cÊp c¸c dÞch vô tèt cÇn ph¶i ®−îc gi¶i quyÕt.
h¬n, ®ã lµ: l−u tr÷ nguån th«ng tin sè ho¸, Th¸ch thøc ®Çu tiªn ®Õn tõ c¸c vÊn ®Ò kü
vÊn ®Ò b¶n quyÒn, vµ viÖc hç trî ng−êi dïng thuËt, mµ quan träng nhÊt lµ vÊn ®Ò l−u tr÷
tin. nguån tµi liÖu d¹ng sè, ®−îc Russell ®Þnh
nghÜa vµo n¨m 2002 (19, tr.14) nh− lµ “viÖc
Trong thùc tÕ, cã rÊt nhiÒu ®Þnh nghÜa vÒ
l−u tr÷, b¶o qu¶n vµ truy cËp c¸c vËt mang
“th− viÖn sè”, vµ bµi viÕt nµy sÏ sö dông kh¸i
tin sè ho¸ trong thêi gian dµi”. Lyman vµ
niÖm th− viÖn sè cña Fox nªu lªn n¨m 1993.
Besser (1998, trÝch dÉn trong 19, tr.7) cho
(19, tr. 442).
r»ng bèi c¶nh cña viÖc l−u tr÷ sè mµ th− viÖn
Th− viÖn sè lµ tËp hîp cña c¸c m¸y tÝnh ®ang ph¶i ®èi mÆt lµ hµng th¸ng, mét nöa sè
sè, c¸c thiÕt bÞ m¸y mãc l−u tr÷ vµ trao ®æi trang web sÏ biÕn mÊt, trong khi ®ã m¹ng
th«ng tin cïng víi bèi c¶nh vµ phÇn mÒm cÇn Internet hµng n¨m t¨ng gÊp ®«i vÒ sè l−îng.
thiÕt ®Ó s¶n xuÊt vµ cung cÊp c¸c dÞch vô §Ó cã thÓ cung cÊp l−îng th«ng tin cÇn thiÕt,
th«ng tin th− viÖn t−¬ng tù nh− c¸c th− viÖn c¶ d¹ng sè vµ truyÒn thèng, c¸c th− viÖn sè
truyÒn thèng vÉn lµm ®èi víi tµi liÖu giÊy vµ ph¶i thu thËp vµ l−u tr÷ mét sè l−îng lín c¸c
c¸c lo¹i h×nh tµi liÖu truyÒn thèng kh¸c trong th«ng tin chÊt l−îng cao. Th«ng tin sè ho¸ do
qu¸ tr×nh thu thËp, biªn môc, t×m kiÕm vµ phæ ®ã lµ mét phÇn quan träng cña vèn tµi liÖu.
biÕn th«ng tin… Mét th− viÖn sè ®óng nghÜa Wells (21, tr. 16) cho r»ng “th«ng tin ph¶i
vµ hoµn chØnh ph¶i bao gåm tÊt c¶ c¸c dÞch ®−îc thu thËp mét c¸ch bÒn v÷ng, cã thÓ lµ
vô c¬ b¶n cña th− viÖn truyÒn thèng, ®ång ®éc lËp víi m«i tr−êng sè, cã thÓ n»m trong
thêi tËn dông ®−îc c¸c lîi thÕ cña viÖc l−u m«i tr−êng nµy, ®iÒu ®ã cã thÓ ®¶m b¶o r»ng
T¹p chÝ th− viÖn viÖt nam 2(10) 19
- sÏ cã c¬ héi ®Ó nh÷ng th«ng tin nµy sÏ hiÖn dµnh cho tõng lo¹i tµi liÖu. §©y lµ c¸ch ®¸ng
h÷u trong mét thêi gian dµi ®ñ ®Ó cung cÊp tin cËy duy nhÊt ®Ó gi÷ ®−îc c¸c tÝnh n¨ng,
cho b¹n ®äc trªn c¸c ®Þa chØ web c«ng céng”. giao diÖn vµ c¶m gi¸c nguyªn b¶n cña mét
Tuy nhiªn, ®©y lµ mét nhiÖm vô nÆng nÒ, nh− tµi liÖu sè. ý t−ëng trung t©m cña c¸ch tiÕp
Rothenberg (18) ®· tõng l−u ý, viÖc l−u tr÷ vµ cËn nµy lµ cho phÐp sao l−u ®−îc c¸c phÇn
b¶o qu¶n tµi liÖu sè cÇn cã mét sè nh÷ng yªu mÒm lçi thêi, sao cho nh÷ng phÇn mÒm ®äc
cÇu cô thÓ, ®Æc biÖt lµ ®èi víi tÊt c¶ nh÷ng t− d÷ liÖu sè nµy cã thÓ ch¹y trong t−¬ng lai, dï
liÖu sè ®Æc biÖt, ®éc ®¸o víi nh÷ng yÕu tè ®· lçi thêi, trong nh÷ng hÖ thèng ch−a ®−îc
then chèt cÇn ph¶i ®−îc l−u tr÷, ®ã lµ kh¶ x¸c ®Þnh. MÆc dï viÖc b¶o tån ®−îc mäi tÝnh
n¨ng cho phÐp sao chÐp mét c¸ch hoµn h¶o, n¨ng cña c¸c v¨n b¶n sè vµ kh«ng kh¶ thi
cho phÐp truy cËp kh«ng giíi h¹n vÒ ®å ho¹, nÕu tiÕp cËn theo c¸ch nµy, nh−ng viÖc t¸i t¹o
vµ kh¶ n¨ng phæ biÕn mµ kh«ng cÇn nh÷ng c¸c tÝnh n¨ng cña v¨n b¶n nh− ng−êi ta mong
chi phÝ ph¸t sinh trong ®iÒu kiÖn c¬ së h¹ tÇng muèn, vµ kiÓm tra tÝnh chÝnh x¸c cña chóng
kü thuËt sè võa ®ñ, vµ ®iÒu quan träng lµ cã lµ cã thÓ thùc hiÖn ®−îc.
thÓ ®äc b»ng m¸y ®Ó nh÷ng th«ng tin nµy cã C¸c gi¶i ph¸p vÒ mÆt qu¶n lý cho vÊn ®Ò
thÓ truy cËp ®−îc, t×m kiÕm ®−îc vµ cã thÓ nµy còng cã thÓ ®−îc ¸p dông. Borgman
®−îc xö lý b»ng c¸c m¸y mãc tù ®éng ®Ó cã (2000) cho r»ng th− viÖn sè chØ cã thÓ ho¹t
thÓ söa ®æi, ®Þnh d¹ng l¹i vµ thay ®æi néi ®éng h÷u hiÖu th«ng qua c¸c mèi quan hÖ
dung tïy ý trong mäi giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh hîp t¸c nh»m chia sÎ nguån lùc, qua ®ã t¹o
t¹o ra vµ truyÒn b¸ th«ng tin. Trong thùc tÕ cã nªn mét m«i tr−êng cho phÐp truy cËp liªn
mét vÝ dô ®iÓn h×nh vÒ vÊn ®Ò kh¶ n¨ng truy th«ng tíi th«ng tin víi nhiÒu ®èi t¸c. Beagrie
cËp cña th«ng tin sè ho¸ trong thêi gian dµi, (5) kiÕn nghÞ:
®ã lµ viÖc C¬ quan Hµng kh«ng Vò trô Hoa B¶n chÊt vµ ph¹m vi cña viÖc l−u tr÷ th«ng
Kú (NASA) ®ang gÆp r¾c rèi trong viÖc kh«ng tin sè ho¸ dµi h¹n ®ßi hái c¸c ho¹t ®éng hîp
cã m¸y mãc cã thÓ ®äc ®−îc mét khèi l−îng t¸c gi÷a c¸c tæ chøc. Kh«ng mét c¬ quan
lín th«ng tin l−u tr÷ trong c¸c ®Üa tõ v× kiÓu riªng lÎ nµo cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn vai trß l−u
l−u tr÷ th«ng tin nµy ®· trë nªn lçi thêi vµ thÞ tr÷ tÊt c¶ c¸c tµi liÖu sè, c¸c tho¶ thuËn vµ
tr−êng kh«ng cung cÊp c¸c m¸y vµ ch−¬ng liªn minh hîp t¸c lµ cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ xö lý
tr×nh cho phÐp ®äc th«ng tin tõ ®Üa tõ n÷a. ®−îc mét lo¹t c¸c vÊn ®Ò, vÝ dô nh− ph©n
H¬n n÷a, vÊn ®Ò mang tÝnh th¸ch thøc víi chia tr¸ch nhiÖm cho tõng lÜnh vùc hoÆc lo¹i
c¸c lo¹i h×nh tµi liÖu sè nguyªn thuû (born h×nh tµi liÖu cô thÓ, møc ®é trïng lÆp th«ng tin
digital), vÝ dô nh− c¸c tµi liÖu siªu v¨n b¶n l−u tr÷, hoÆc c¸c ®iÓm truy cËp, c¸c nguån tµi
®éng, lµ chóng ph¶i b¶o toµn ®−îc nh÷ng chÝnh, vµ c¸c quèc gia hoÆc vïng kh¸c nhau.
tÝnh n¨ng liªn kÕt ®éc ®¸o cña chóng, bao
Liªn minh c¸c th− viÖn ®¹i häc vµ th− viÖn
gåm kh¶ n¨ng tÝch hîp th«ng tin tõ c¸c nguån
nghiªn cøu (Mü) (Consortium of University
tin truyÒn thèng kh¸c nhau nh− s¸ch, Ên
Research Libraries), c¬ quan ®−îc lËp ra ®Ó
phÈm ®Þnh kú, th− tÝn, tin nh¾n trªn ®iÖn tho¹i,
liªn kÕt ho¹t ®éng cña c¸c th− viÖn nh»m
d÷ liÖu, h×nh ¶nh vµ video.
ph¸t huy tèi ®a ¶nh h−ëng cña hä trong viÖc
§Ó v−ît qua th¸ch thøc nµy, Erlandsson l−u tr÷ vµ b¶o tån th«ng tin ®iÖn tö, lµ mét vÝ
(1997) vµ Rothenberg (1998) ®Ò xuÊt gi¶i dô cô thÓ vÒ nh÷ng ph¶n øng h÷u hiÖu cña
ph¸p vÒ mÆt kü thuËt, ®ã lµ theo hä, c¸ch tèt th− viÖn ®èi víi nh÷ng th¸ch thøc vÒ l−u tr÷
nhÊt lµ ch¹y c¸c phÇn mÒm nguyªn thuû sè ho¸ (19, tr. 26). Mét hµnh ®éng cÇn thiÕt
20
- kh¸c cÇn ph¶i ®−îc thùc hiÖn ®Ó ®èi mÆt víi còng cã thÓ quan t©m ®Õn viÖc sè ho¸ mét sè
vÊn ®Ò nµy ®ã lµ c¸c th− viÖn nªn ph¸t triÓn tµi liÖu cò. Tµi liÖu nµy cã thÓ kh«ng cã b¸n
vµ ®Èy m¹nh thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch trong trªn thÞ tr−êng n÷a nh−ng vÉn cßn b¶n quyÒn.
viÖc b¶o tån vÜnh viÔn c¸c t− liÖu sè. Tuy NÕu th− viÖn muèn sè ho¸ tµi liÖu nµy, hä
nhiªn, hä cÇn ®−îc h−íng dÉn vÒ c¸ch thøc ph¶i hoÆc lµ yªu cÇu cÊp giÊy phÐp tõ ng−êi
x©y dùng nh÷ng v¨n b¶n chÝnh s¸ch nµy (19, gi÷ b¶n quyÒn cho phÐp sè ho¸ tµi liÖu, hoÆc
tr. 27). lµ chÊp nhËn nguy c¬ bÞ kiÖn vµ tiÕn hµnh sè
VÊn ®Ò b¶n quyÒn ho¸ tµi liÖu. Ng−êi gi÷ b¶n quyÒn th−êng Ýt
khi cÊp phÐp sè ho¸ tµi liÖu vÉn ®ang cßn
C¸c t− liÖu sè ®ang ®−îc t¹o ra hµng ngµy trong thêi h¹n b¶n quyÒn nÕu hä vÉn cã ý
cho phÐp ng−êi dïng tin cã thÓ truy cËp c¶ ®Þnh in l¹i hoÆc t¸i b¶n cã söa ch÷a tµi liÖu
trong hiÖn t¹i vµ trong t−¬ng lai (10). ®ã, bao gåm c¶ viÖc xuÊt b¶n ®iÖn tö (10).
Kochtanek (13, tr. 264) cho r»ng: T×nh thÕ nµy sÏ cµng khã kh¨n h¬n nÕu ng−êi
Mét vÊn ®Ò lu«n lu«n ®−îc ®Æt ra trong thÕ gi÷ b¶n quyÒn lµ c¸c nhµ xuÊt b¶n v× hä xem
giíi sè ®ã lµ t¸c quyÒn vµ viÖc truy cËp th«ng th− viÖn nh− lµ mèi ®e do¹ cho thÞ tr−êng cña
tin. B¶n quyÒn lµ c¸ch lµm truyÒn thèng ®Ó hä (14); v× vËy trong thiªn niªn kû kü thuËt sè,
b¶o vÖ quyÒn së h÷u th«ng tin (th−êng lµ cña sÏ cã rÊt nhiÒu viÖc cÇn lµm vµ gi¶i quyÕt.
nhµ xuÊt b¶n chÝnh chø kh«ng ph¶i t¸c gi¶) Nh÷ng xung ®ét l©u ®êi gi÷a th− viÖn vµ
vµ sù kiÓm so¸t cña hä ®èi víi viÖc phæ biÕn c¸c nhµ xuÊt b¶n vÉn diÔn ra vµ nÕu ®iÒu nµy
th«ng tin vµ dÉn ®Õn viÖc thu phÝ sö dông/truy vÉn tiÕp diÔn vµ kh«ng cã thay ®æi g×, bøc
cËp. §©y lµ lý do dÉn ®Õn sù t¨ng tr−ëng cña tranh t−¬ng lai sÏ kh«ng s¸ng sña h¬n ®èi víi
c«ng nghiÖp xuÊt b¶n (c¶ Ên phÈm in vµ Ên th− viÖn sè (7). Tuy nhiªn, ®· cã kh¸ nhiÒu nç
phÈm ®iÖn tö) nh− chóng ta ®· thÊy ngµy lùc trong viÖc cung cÊp quyÒn truy cËp miÔn
nay. Sau ®ã lµ ®Õn céng ®ång ng−êi sö dông phÝ th«ng qua Internet, vÝ dô nh− Trang l−u
web víi nhËn thøc chèng l¹i viÖc th−¬ng m¹i tr÷ h×nh ¶nh ®éng trªn Internet
ho¸ viÖc cung cÊp th«ng tin mµ ng−êi dïng (www.moviearchive.org), L−u tr÷ Internet
tin cho r»ng cÇn ®−îc cung cÊp mét c¸ch (www.archive.org), vµ PubMed
miÔn phÝ vµ kh«ng giíi h¹n. (http://www.ncbi.nlm.nih.gov/PubMed/) (7).
VÊn ®Ò b¶n quyÒn trong thÕ giíi sè lµ mét §ång thêi, phong trµo “truy cËp më” (open
th¸ch thøc, bëi lÏ vËt mang tin sè kh«ng access, bao gåm c¶ c¸c häc liÖu më - open
gièng nh− c¸c vËt mang tin truyÒn thèng nh− courseware OCW) – ®ang ph¸t triÓn m¹nh
s¸ch b¸o, CD, v.v… LuËt B¶n quyÒn sè cña hiÖn nay còng lµ mét ®éng th¸i tèt gãp phÇn
Hoa Kú (The Digital Copyright Act) cho phÐp vµo viÖc më réng nguån th«ng tin cho ng−êi
c¸c th− viÖn cã quyÒn t¹o ra 3 b¶n sao cña dïng tin, gióp cñng cè quan ®iÓm cho r»ng tri
mét tµi liÖu ch−a xuÊt b¶n ®Ó l−u tr÷, dù thøc lµ tµi s¶n chung cña tÊt c¶ mäi ng−êi,
phßng vµ l−u chiÓu ®Ó nghiªn cøu t¹i mét th− kh«ng ph¶i lµ lo¹i hµng hãa th−¬ng m¹i (15).
viÖn kh¸c. Tuy nhiªn, mét b¶n sao d¹ng sè Th− viÖn cÇn tham gia vµo phong trµo trªn
cña mét tµi liÖu ch−a xuÊt b¶n nh−ng cã b¶n b»ng viÖc ñng hé vµ hç trî c¸c nç lùc nµy vµ
quyÒn kh«ng ®−îc phÐp truy cËp bªn ngoµi khuyÕn khÝch nh÷ng c¸ch tiÕp cËn míi, trong
toµ nhµ th− viÖn hoÆc c¬ quan l−u tr÷, vµ nh− ®ã “c¸c nhµ cung cÊp th«ng tin nh×n nhËn th−
vËy kh«ng ®−îc phÐp cung cÊp qua Internet. viÖn vµ b¶n th©n hä nh− lµ nh÷ng bªn cïng
H¬n n÷a, c¸c th− viÖn vµ c¬ quan l−u tr÷ chia sÎ kh¸ch hµng” (14). Th− viÖn ®· vµ sÏ
T¹p chÝ th− viÖn viÖt nam 2(10) 21
- ph¶i tiÕp tôc gi÷ vai trß then chèt trong viÖc n¨ng ho¹t ®éng liªn th«ng (interoperability –
gióp cho nguån vèn tri thøc cña x· héi kh«ng tÝnh n¨ng cho phÐp c¸c hÖ thèng kh¸c nhau
bèc h¬i mét c¸ch v« Ých khi hä ®¸p øng nhu cã thÓ cung cÊp vµ chÊp nhËn dÞch vô cña
cÇu th«ng tin cña céng ®ång vµ hç trî cho nhau, cã thÓ trao ®æi th«ng tin vµ dÞch vô trùc
viÖc ph¸t triÓn c¸ nh©n vµ quyÒn diÔn ®¹t ý tiÕp). Arms (3, tr. 207) lµ mét trong nh÷ng nhµ
kiÕn c¸ nh©n, t¹o ra nh÷ng thay ®æi trong luËt nghiªn cøu cho r»ng, viÖc t×m kiÕm th«ng tin
b¶n quyÒn sao cho phï hîp víi sù ph¸t triÓn n»m r¶i r¸c ë nhiÒu hÖ thèng m¸y tÝnh kh¸c
cña x· héi vµ c«ng nghÖ (7). nhau chØ lµ mét khÝa c¹nh trong nh÷ng th¸ch
VÊn ®Ò hç trî ng−êi dïng tin thøc lín ®èi víi kh¶ n¨ng ho¹t ®éng liªn
th«ng.
Hç trî b¹n ®äc t×m kiÕm th«ng tin lµ mét
trong nh÷ng dÞch vô then chèt cña th− viÖn sè Hç trî ng−êi sö dông th− viÖn sè cßn bao
(3, tr. 183). §iÒu nµy còng t¹o ra mét th¸ch gåm viÖc cung cÊp c¸c c«ng cô ®Þnh h−íng
thøc lín cho c¸n bé th− viÖn sè, nh÷ng ng−êi ®Ó hç trî cho viÖc truy cËp th«ng tin hiÖu qu¶,
ph¶i hoµn thµnh nhiÖm vô khã kh¨n lµ hç trî vµ ®©y lµ mét nhiÖm vô khã kh¨n cña th− viÖn
ng−êi sö dông t×m kiÕm th«ng tin trong m«i sè (2). Arms cho r»ng, c¸c c«ng cô truy cËp
tr−êng web. Sö dông tµi nguyªn vµ dÞch vô cã thÓ hç trî v−ît qua th¸ch thøc nµy bao
th− viÖn sè cã nghÜa lµ ng−êi dïng tin sÏ hiÕm gåm t×m kiÕm th«ng tin th− môc, xem l−ít
khi ®Õn tßa nhµ th− viÖn ®Ó tham dù c¸c líp danh môc chñ ®Ò, t×m kiÕm toµn v¨n vµ c«ng
tËp huÊn kü n¨ng t×m kiÕm th«ng tin. Kaczor cô hç trî. M¸y tÝnh cho phÐp truy cËp nhanh
(11) cho r»ng, ng−êi sö dông th− viÖn th−êng chãng vµo rÊt nhiÒu nguån tin, tuy nhiªn mµn
thÝch tù häc c¸c kü n¨ng h¬n lµ häc tõ th− h×nh m¸y tÝnh th× kh«ng thuËn tiÖn cho viÖc
viÖn. Arms (3, tr. 19) còng cã quan ®iÓm nghiªn cøu c¸c h×nh ¶nh còng nh− xem l−ít
t−¬ng tù, r»ng, víi th− viÖn sè, b¹n ®äc mét quyÓn s¸ch ë phÇn b¶ng tra th× tiÖn lîi
th−êng ®i th¼ng ®Õn nguån tin mµ kh«ng h¬n so víi ®äc trªn m¸y tÝnh (2).
th«ng qua viÖc ®Õn tËn tßa nhµ th− viÖn hoÆc §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, Kaczor (11) cho
liªn hÖ víi bÊt kú nguån trung gian chuyªn r»ng, c¸c th− viÖn cÇn lµm cho b¹n ®äc c¶m
nghiÖp nµo. Allen (1, tr. 151) nhÊn m¹nh r»ng thÊy tho¶i m¸i h¬n khi häc c¸c kü n¨ng sö
rÊt khã diÔn ®¹t nh÷ng h−íng dÉn t×m kiÕm dông th− viÖn còng nh− Internet th«ng qua
phøc t¹p b»ng ng«n ng÷ viÕt, vµ ®ã l¹i lµ trang web cña th− viÖn h¬n lµ c¸c buæi h−íng
nh÷ng h−íng dÉn cÇn thiÕt ®Ó gióp b¹n ®äc dÉn kü n¨ng truyÒn thèng tæ chøc t¹i c¸c
cã thÓ t×m kiÕm, sö dông th«ng tin tèt h¬n, phßng tËp huÊn cña th− viÖn. C¸c trang web
hoÆc hiÓu râ h¬n vÒ nh÷ng g× ®ang diÔn ra t¹i th− viÖn ®−îc thiÕt kÕ tèt víi giao diÖn hç trî
th− viÖn hay trªn m¹ng Internet. Thªm vµo xem l−ít lµ mét gi¶i ph¸p kh¸c cho vÊn ®Ò
®ã, lµm sao ®Ó qu¶ng b¸, ®−a nh÷ng bµi nµy v× nã gióp lµm cho c¸c ®Æc ®iÓm næi tréi
h−íng dÉn ®ã ®Õn víi c«ng chóng vµ thu hót vµ c¸c kho tµi liÖu th− viÖn trë nªn h÷u h×nh
hä sö dông chóng nhiÒu h¬n – tøc lµ t×m c¸ch h¬n (5). Novak (16) th× cho r»ng, c¸c c¸n bé
®Ó ng−êi dïng tin tËn dông nh÷ng h−íng dÉn th− viÖn ph¶i hiÓu ng−êi dïng tin mong muèn
®−îc cung cÊp, vµ t×m c¸ch ®Ó hä cã nh÷ng g× tõ trang web cña m×nh vµ ®iÒu nµy sÏ gióp
ph¶n håi, ®ãng gãp ý kiÕn cho th− viÖn vÒ hä x©y dùng nh÷ng trang web víi giao diÖn
nh÷ng tµi liÖu h−íng dÉn nµy – còng lµ mét th©n thiÖn vµ tæ chøc c¸c nguån t− liÖu sè
th¸ch thøc n÷a (1). VÊn ®Ò nµy trë nªn phøc theo c¸ch ®Ó cã thÓ hç trî tèt nhÊt viÖc truy
t¹p h¬n khi c¸c th− viÖn sè n©ng cao tÝnh cËp th«ng tin dÔ hiÓu vµ cã ý nghÜa. §iÒu nµy
22
- sÏ gióp cho viÖc chuyÓn ®æi gi÷a c¸c nguån nhiÒu bªn, trong ®ã cã c¸n bé th− viÖn. Nh−
tin ®Ó t×m th«ng tin phï hîp nhÊt ®−îc dÔ Tennant (20) ®· chØ ra “th¸ch thøc chÝnh lµ c¬
dµng h¬n trong m«i tr−êng sè hãa (17). héi nh×n tõ phÝa sau”, nh÷ng khã kh¨n mµ th−
§èi víi c¸c th− viÖn ®¹i häc, cÇn ph¶i lång viÖn sè hiÖn ®ang gÆp ph¶i lµ nh÷ng c¬ héi
ghÐp ch−¬ng tr×nh kiÕn thøc th«ng tin vµo néi ®Ó c¶i thiÖn chÊt l−îng dÞch vô vµ nguån tµi
dung c¸c khãa häc chÝnh quy. §iÒu nµy cÇn liÖu nh»m môc tiªu mang ®Õn nh÷ng nguån
cã sù hîp t¸c vµ phèi hîp gi÷a c¸n bé th− tin vµ dÞch vô tèt nhÊt trong thêi ®¹i bïng næ
viÖn vµ c¸c khoa (6), gióp t¹o ra mét c¸ch th«ng tin.
tiÕp cËn mang tÝnh “céng ®ång häc tËp” trong
c«ng t¸c h−íng dÉn ng−êi dïng tin theo Tµi liÖu tham kh¶o
ph−¬ng thøc t−¬ng t¸c gi÷a gi¶ng viªn-sinh 1) Allen, G. (2001). Bibliographic instruction
viªn-th− viÖn viªn vµ qu¶ng b¸ cho “doanh on the Internet. In L. Liu (Ed.), The role and
nghiÖp häc tËp” - education enterprise (12). impact of the Internet on library and information
M« h×nh dÞch vô tham kh¶o qua “chat” còng lµ services (pp. 145-162). Westport: Greenwood
mét c¸ch hiÖu qu¶ ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy Press.
v× nã cho phÐp ng−êi dïng tin trao ®æi víi c¸n 2) Arms, C. R. (1996). Historical collections
bé th− viÖn tham kh¶o mét c¸ch nhanh nhÊt for the National Digital Library: Lessons and
®Ó ®¸p øng nhu cÇu th«ng tin cña hä (1). challenges at the Library of Congress. D-Lib
Magazine. Retrieved March 11, 2003, from the
Bªn c¹nh nh÷ng th¸ch thøc trªn, ®Ó cã thÓ
World Wide Web:
cung cÊp nguån tµi liÖu sè phong phó, tÊt http://dlib.org/dlib/may96/loc/05c-arms.html
nhiªn cßn rÊt nhiÒu th¸ch thøc kh¸c mµ th−
3) Arms, W. Y. (2000). Digital libraries.
viÖn sè ph¶i ®èi mÆt, vÝ dô nh− sù ph¸t triÓn
Cambridge, Ma.: MIT Press.
liªn tôc cña c¬ së h¹ tÇng th«ng tin toµn cÇu
dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi vÒ c«ng nghÖ; sù 4) Beagrie, N., & Greenstein, D. (1998). A
ph¸t triÓn cña c¸c c«ng nghÖ hç trî viÖc t×m strategic policy framework for creating and pre-
serving digital collections. Retrieved March 6,
kiÕm th«ng tin trªn m¹ng; tu©n thñ vµ ph¸t
2003, from the World Wide Web:
triÓn c¸c tiªu chuÈn vÒ tÝnh n¨ng ho¹t ®éng http://www.ukoln.ac.uk/services/papers/bl/fram
liªn th«ng vµ th− viÖn sè liªn kÕt. Tuy nhiªn ework/sec2
nh×n chung, chØ trõ trong mét vµi lÜnh vùc ®Æc
5) Borgman, C. L. (2000). From Gutenberg
biÖt, th− viÖn sè vµ th− viÖn sÏ vÉn tån t¹i
to the Global information infrastructure: Access
song song – c¸c th− viÖn sÏ vÉn duy tr× mét to information in the networked world.
kho tµi liÖu truyÒn thèng lín bªn c¹nh viÖc Cambridge: MIT Press.
cung cÊp c¸c dÞch vô sè hãa, vµ c¸c nhµ xuÊt
6) Buchanan, L. E., Luck, D. L., & Jones, T.
b¶n vÉn tiÕp tôc cã thÞ tr−êng lín cho c¸c s¶n
C. (2002). Integrating information literacy into
phÈm truyÒn thèng cña m×nh (3, tr. 19). the virtual university: A course model. Library
Trong t−¬ng lai xa, d−êng nh− kh«ng g× cã trends, 51(2), 144-168.
thÓ ng¨n ®−îc xu h−íng ph¸t triÓn cña th− 7) Clark, J. (2001). Libraries and the fate of
viÖn sè vµ xuÊt b¶n ®iÖn tö. C¸c th¸ch thøc digital content: Copyright law and creation and
vÒ mÆt c«ng nghÖ, luËt ph¸p vµ x· héi vÉn patron use of library electronic resources.
tån t¹i, nh−ng ng−êi ta sÏ kh¾c phôc ®−îc Library journal, 126(11), 44-52.
nh÷ng trë ng¹i nµy th«ng qua viÖc ¸p dông 8) Erlandsson, A. (1997). Electronic
nh÷ng gi¶i ph¸p bao gåm sù tham gia cña Records Management: A Literature Review.
T¹p chÝ th− viÖn viÖt nam 2(10) 23
- Paris: International Council on Archives' (ICA) preservation: Who is providing electronic
Study. access for tomorrow? In C. F. Thomas (Ed.),
9) Fox, E. (1993). Perspectives on digital Libraries, the Internet, and scholarship: Tools
libraries. Journal of the American Society of
and trends converging (pp. 1-30). N.Y.: Marcel
Information Science, 44(8), 440-491.
Dekker.
10) Gasaway, L. (2002). Digital library proj-
ects and copyright. Information outlook, 6(7), 20) Tennant, R. (2001). Digital
38.
Opportunities: Moving from surviving to thriv-
11) Kaczor, S. A., & Jacobson, T. E. (1996). ing. Retrieved March 15, 2003, from the World
Biliographic instruction for the Internet:
Implications of an end-user survey. Research Wide Web: http://escholarship.cdlib.org/rten-
strategies, 14(4), 214-223. nant/presentations/2001acrl/acrl.htm
12) Kibirige, H. M., & DePalo, L. (2001). The 21) Wells, G. A. (2003). Libraries and the
education function in a digital library environ-
ment: A challenge for college and research 21th century: What forms of information distri-
libraries. The electronic library, 19(5), 283-295. bution will survive? Journal of Internet Law,
13) Kochtanek, T. R., & Matthews, J. R. 6(7), 12-18.
(2002). Library information systems: From
library automation to distributed information
access solutions. Westport: Libraries Unlimited.
14) Kuny, T., & Cleveland, G. (1998). The B¾t nguån tõ sù ph¸t triÓn cña Internet, th−
digital library: Myths and challenges. IFLA jour- viÖn sè ®· tr¶i qua mét vµi giai ®o¹n ph¸t triÓn vµ
nal, 24(2), 107-113. cã nh÷ng thµnh tùu quan träng trong viÖc cung
cÊp nguån th«ng tin vµ dÞch vô tèt h¬n, thuËn tiÖn
15) MIT. (2001, June 18, 2001). Mellon,
h¬n cho ng−êi dïng tin. Tuy nhiªn, v× ph¶i dùa trªn
Hewlett Foundations grant $11M to launch free
nh÷ng thµnh tùu míi nhÊt vÒ c«ng nghÖ, th− viÖn
MIT course materials on web. MIT news.
®iÖn tö ph¶i v−ît qua mét sè khã kh¨n. Bµi viÕt ®Ò
Retrieved April 6, 2003, from the World Wide
cËp ®Õn 3 th¸ch thøc quan träng vµ chiÕn l−îc ®èi
Web:
phã víi môc ®Ých gióp c¸c th− viÖn cung cÊp c¸c
http://web.mit.edu/newsoffice/nr/2001/ocw- dÞch vô tèt h¬n, ®ã lµ: l−u tr÷ nguån th«ng tin sè
fund.html hãa, vÊn ®Ò b¶n quyÒn, vµ viÖc hç trî ng−êi dïng
16) Novak, J. (2002). Virtual libraries: tin.
Service realities. Australian academic and
research libraries, 33(1), 1-13.
Originating from the internet development,
17) Pope, N. F. (1998). Digital libraries: digital libraries have gone through some develop-
Future potentials and challenges. Library Hi ment stages and some critical achievements in
Tech, 16(3/4), 147-153. providing better resources and services. However,
18) Rothenberg, J. (1998). Avoiding techno- the dependence on the latest technologies caused
logical quicksand: Finding a viable technical critical challenges for digital libraries. The article
foundation for digital preservation. Retrieved reviews three important challenges and coping
March 15, 2003, from the World WideWeb: strategies in order to help digital libraries provide
http://www.clir.org/pubs/reports/rothenberg/intr better services: electronic content preservation,
oduction.html#longevity copyrights, and user training and support.
19) Russell, K. (2002). Libraries and digital
24
nguon tai.lieu . vn
