Xem mẫu
- NGhiªn cøu - trao ®æi
ThS. NguyÔn ph−¬ng lan *
Q uy n làm m là quy n thiêng liêng và
cao quý c a ngư i ph n . Quy n ó
v ph n , tr em, giúp các bà m th c
hi n t t ch c năng cao quý c a ngư i m ”.
trư c h t xu t phát t ch c năng sinh h c t Quy n làm m c a ngư i ph n ư c th c
nhiên c a ngư i ph n mà không ai có th hi n b ng hai phương th c cơ b n, ó là
thay i ư c. Nh có ch c năng cao quý ó quy n sinh con và nh n nuôi con nuôi mà
c a ngư i ph n mà th gi i luôn luôn t n không ph thu c vào tình tr ng hôn nhân c a
t i, phát tri n và i m i. Vì l ó mà vai trò h . Vi c sinh con hay nh n nuôi con nuôi
c a ngư i m luôn ư c th a nh n và tôn u là nh ng s ki n pháp lí làm phát sinh
tr ng. quan h pháp lu t gi a m và con song có
Quy n làm m c a ngư i ph n Vi t b n ch t khác nhau. Các phương th c th c
Nam ã ư c quy nh, b o v b ng các quy hi n quy n làm m ư c công nh n và b o
nh c th c a pháp lu t và các quy nh ó m th c hi n c v m t pháp lí và th c t .
ngày càng y , hoàn thi n và phù h p 1. Quy n sinh con
hơn v i th c t i s ng xã h i, nh m b o 1.1. Quy n sinh con là quy n c a ngư i
m có hi u qu quy n và l i ích chính áng ph n ư c t mình th thai, mang thai và
c a ngư i ph n . sinh con. Quy n này g n li n v i ch c năng
Quy n làm m c a ngư i ph n ư c sinh h c t nhiên c a ngư i ph n mà
quy nh trong Hi n pháp và các văn b n không ai có th thay th ư c. Quy n này
pháp lu t có liên quan. i u 40 Hi n pháp ư c th a nh n và b o m th c hi n thông
năm 1992 quy nh: “Nhà nư c, xã h i, gia qua các quy nh c a Lu t HN&G t i
ình và công dân có trách nhi m b o v , chương VII v xác nh cha, m , con. Trong
chăm sóc bà m và tr em". i u 63 Hi n nh ng trư ng h p c bi t, quy n sinh con
pháp năm 1992 quy nh: “Nhà nư c và xã c a ngư i ph n còn ư c b o m th c
h i t o i u ki n ph n s n xu t, công hi n b ng các phương pháp khoa h c ư c
tác, h c t p, ch a b nh, ngh ngơi và làm pháp lu t công nh n. Ngh nh s
tròn b n ph n c a ngư i m ”. Trên cơ s 12/2003/N -CP ngày 12/2/2003 c a Chính
c a Hi n pháp, Lu t HN&G năm 2000 ã
quy nh t i kho n 6 i u 2 như sau: “Nhà * Gi ng viên chính Khoa lu t dân s
nư c, xã h i và gia ình có trách nhi m b o Trư ng i h c lu t Hà N i
T¹p chÝ luËt häc - ®Æc san phô n÷ 41
- NGhiªn cøu - trao ®æi
ph v sinh con theo phương pháp khoa h c th n, b nh truy n nhi m hay các b nh di
ã quy nh c th v v n này. truy n khác;
Quy n sinh con ch có th th c hi n - Không tìm hi u v tên tu i, a ch và
ư c khi ngư i ph n có th th thai, nuôi hình nh c a ngư i cho.
dư ng thai nhi (mang thai). Căn c vào th c Pháp lu t nư c ta ch cho phép áp d ng
ti n hi n nay, ngư i ph n có th th thai kĩ thu t h tr sinh s n cho c p v ch ng vô
thông qua ba cách sau: sinh (t c là các c p v ch ng s ng g n nhau
- Cách th nh t: Th thai thông thư ng liên t c, không áp d ng bi n pháp tránh thai
thông qua quan h sinh lí v i m t ngư i nào mà không có thai sau 1 năm(1)) và ph
khác gi i tính (như quan h v ch ng…) n s ng c thân. Ngư i ph n s ng c
- Cách th hai: Th tinh nhân t o, là th thân ph i có các i u ki n quy nh t i
thu t bơm tinh trùng c a ch ng ho c c a i u 8 c a Ngh nh s 12 nêu trên thì m i
ngư i cho tinh trùng vào t cung c a ngư i ư c phép áp d ng kĩ thu t h tr sinh s n.
ph n có nhu c u sinh con t o phôi (kho n Pháp lu t không cho phép th c hi n vi c
2 i u 3 Ngh nh s 12/2003/N -CP). mang thai h , hay ch a thuê,(2) t c là không
- Cách th ba: Th tinh trong ng nghi m, cho phép m t ngư i ph n này ư c mang
là s k t h p gi a noãn và tinh trùng trong ng thai và con thay cho m t ngư i ph n
nghi m t o thành phôi (kho n 3 i u 3 khác trên cơ s tho thu n, dù là v i m c
Ngh nh s 12/2003/N -CP). ích gì, có tr công hay không tr công. Vì
Trong ba cách trên thì cách th hai và v y, m i tho thu n gi a các bên v vi c
th ba ư c g i là sinh con theo phương mang thai h và sinh con u không h p
pháp khoa h c, t c là vi c sinh con ư c pháp. Vi c áp d ng kĩ thu t h tr sinh s n
th c hi n b ng các kĩ thu t h tr sinh s n. ch ư c th c hi n v i chính ngư i m có
Tuy nhiên, không ph i b t c ngư i ph n nhu c u sinh con.
nào mu n cũng có th sinh con nh áp d ng 1.2. Quy n sinh con c a ngư i ph n
kĩ thu t h tr sinh s n mà theo quy nh t i g n li n v i quy n yêu c u xác nh m t
i u 8 Ngh nh s 12/2003/N -CP thì ngư i àn ông nào ó là cha c a con mình.
ngư i ph n mu n ư c nh n tinh trùng, Tuy nhiên ngư i m c a a tr ch ư c
nh n noãn, nh n phôi ph i b o m các yêu c u xác nh cha cho con trong nh ng
i u ki n sau: trư ng h p th thai t nhiên, thông thư ng
-T 20 tu i n 45 tu i; mà không có quy n yêu c u xác nh cha
- Có s c kho th thai, mang thai cho con trong trư ng h p con sinh ra nh áp
và sinh , không m c các b nh lây truy n d ng kĩ thu t h tr sinh s n. B i vì, trư c
qua ư ng tình d c, HIV/AIDS, b nh tâm khi áp d ng kĩ thu t h tr sinh s n, ngư i
42 T¹p chÝ luËt häc - ®Æc san phô n÷
- NGhiªn cøu - trao ®æi
m ã t nguy n tuân th nguyên t c bí m t m t ngư i duy nh t mà thôi. Ngư c l i, v
v thông tin c a ngư i cho tinh trùng, cho phía ngư i nh n tinh trùng, ngư i nh n noãn
(3)
noãn, cho phôi. Tr ra i do th c hi n kĩ ho c ngư i nh n phôi thì l i có th nh n t
thu t h tr sinh s n ph i ư c sinh ra t nhi u ngư i cho khác nhau. B i vì, ngư i
ngư i m trong c p v ch ng vô sinh ho c nh n luôn luôn ư c xác nh c th , ó là
ngư i ph n s ng c thân và nh ng ngư i ngư i v trong c p v ch ng vô sinh ho c
này luôn luôn ư c xác nh là cha, m c a ngư i ph n s ng c thân. Vì v y, ngư i
a tr sinh ra do th c hi n kĩ thu t h tr m c a a tr luôn luôn ư c xác nh
sinh s n.(4) i u 21 Ngh nh s trong m i trư ng h p.
12/2003/N -CP quy nh: “Con ư c sinh ra Như v y, vi c xác nh cha cho con
do th c hi n kĩ thu t h tr sinh s n không (trong giá thú ho c ngoài giá thú) ch ư c
ư c quy n yêu c u quy n th a k , quy n t ra trong trư ng h p con sinh ra m t cách
ư c nuôi dư ng i v i ngư i cho tinh t nhiên mà không nh n kĩ thu t h tr
trùng, cho noãn, cho phôi”. sinh s n và ư c th c hi n theo các quy nh
b o m l i ích c a nh ng a tr c a Lu t HN&G năm 2000 (t i u 63
sinh ra do áp d ng kĩ thu t h tr sinh s n, n i u 66), i u 39 BLDS và các quy
cũng như tránh các h u qu trong vi c l p l i nh t i M c 6 Ngh nh s 83/1998/N -CP
nòi gi ng th h sau, pháp lu t quy nh t i u 47 n i u 51.
m t cách rõ ràng là tinh trùng, noãn, phôi Theo quy nh c a pháp lu t, có hai th
c a ngư i cho ch ư c s d ng cho m t t c xác nh cha, m , con. ó là theo th t c
ngư i.(5) Quy nh ó v n b o m bí m t hành chính ho c th t c tư pháp.
các thông tin v b n thân ngư i cho tinh - Th t c hành chính: Trong trư ng h p
trùng, ngư i cho noãn, ngư i cho phôi vi c nh n cha, m , con là t nguy n và
nhưng l i òi h i ph i xác nh m t a ch không có tranh ch p thì thu c th m quy n
rõ ràng i v i ngư i nh n tinh trùng, ngư i gi i quy t c a UBND c p xã nơi cư trú c a
nh n noãn, ngư i nh n phôi. i u ó có ngư i con ( i u 47 Ngh nh 83). Pháp lu t
nghĩa là tinh trùng, noãn, phôi c a ngư i cho khuy n khích tính t nguy n t giác nh n con
ã ư c s d ng cho ngư i này thì không c a ngư i cha, ngư i m . Khi th c hi n ăng
ư c phép s d ng cho b t c m t ngư i kí vi c cha m nh n con trên cơ s t nguy n,
nào khác. i u ó òi h i các cơ s y t có cán b h t ch không ư c phép i sâu tìm
kh năng th c hi n kĩ thu t h tr sinh s n hi u tình tr ng hôn nhân c a cha, m a tr ,
ph i có trách nhi m, th n tr ng và qu n lí t t không ư c gây t n thương v tình c m.
vi c lưu gi , b o qu n tinh trùng, phôi, b o - Th t c tư pháp: Yêu c u xác nh cha,
m vi c s d ng tinh trùng, phôi ó ch cho m , con có tranh ch p, không phù h p v i
T¹p chÝ luËt häc - ®Æc san phô n÷ 43
- NGhiªn cøu - trao ®æi
mong mu n c a các bên ương s thì thu c nuôi. Trong trư ng h p này ch có ngư i v
th m quy n gi i quy t c a toà án. Ngư i có có nhu c u, mong mu n nh n nuôi con nuôi.
yêu c u xác nh cha, m , con ph i g i ơn Theo quy nh t i i u 36 Ngh nh s
n toà án nơi cư trú ho c làm vi c c a b 83/1998/N -CP “n u ngư i nh n nuôi con
ơn (ngư i b xác nh là cha, là m ). Ngư i nuôi có v ho c ch ng thì ơn ph i có ch kí
có yêu c u xác nh cha, m , con có nghĩa c a c v ch ng”. Theo chúng tôi quy nh
v ch ng minh, cung c p ch ng c . này chưa ư c rõ ràng, có th có nhi u cách
2. Quy n nh n nuôi con nuôi hi u khác nhau. Ch kí c a v ho c ch ng
Vi c nh n nuôi con nuôi làm phát sinh trong ơn xin nh n nuôi con nuôi c a m t
quan h cha m và con gi a ngư i nh n nuôi bên có th th hi n s ng ý c a h iv i
con nuôi và ngư i ư c nh n làm con nuôi. vi c ngư i kia nh n nuôi con nuôi ho c ch
Gi a ngư i nh n nuôi con nuôi và ngư i ơn gi n là h bi t v vi c ó. Vì v y, quy
ư c nh n làm con nuôi có quan h như cha nh trên chưa th hi n rõ là trong trư ng
m và con, m c dù gi a hai bên có th h p m t bên v ho c ch ng nh n nuôi con
không có s g n bó v huy t th ng, sinh h c. nuôi thì c n ph i có s ng ý c a bên kia.
Quy n nh n nuôi con nuôi là quy n c a Vi c nuôi con nuôi không ch ơn gi n là
m i cá nhân khi có các i u ki n lu t c ns ng ý hay không c a v ho c ch ng
nh. Các i u ki n c a ngư i nh n nuôi con mà quan tr ng hơn c là c n t o ra môi
nuôi ư c quy nh t i i u 69 Lu t trư ng gia ình y , hoàn ch nh cho a
HN&G năm 2000. B t c ngư i ph n tr ư c nh n nuôi. Theo quan i m c a
nào, dù có ch ng hay chưa có ch ng, u có chúng tôi, trong trư ng h p ngư i nh n nuôi
quy n nh n nuôi con nuôi khi có các i u con nuôi ã có v ho c ch ng thì ch nên
ki n c a ngư i nh n nuôi do pháp lu t quy cho nh n nuôi con nuôi n u c hai v ch ng
nh. Tuy nhiên, n u ngư i ph n ã có cùng nh n nuôi (tr trư ng h p v ho c
ch ng thì vi c nh n nuôi con nuôi c n phân ch ng ã nh n nuôi con nuôi t trư c khi k t
bi t hai trư ng h p: hôn ho c nh n con riêng c a ngư i kia làm
- Trư ng h p c hai v ch ng u nh n con nuôi). i u ó s t t hơn cho a tr
nuôi con nuôi. Trong trư ng h p này c hai ư c nh n nuôi và vi c nuôi con nuôi s
v ch ng ph i có các i u ki n c a ngư i thu n l i hơn, có tính kh thi hơn.
nh n nuôi con nuôi quy nh t i i u 69 Vi c nh n nuôi con nuôi có hi u l c
Lu t HN&G năm 2000. a con nuôi pháp lí k t khi ư c ăng kí t i cơ quan
ư c xác nh là con chung c a v ch ng. nhà nư c có th m quy n và làm phát sinh
- Trư ng h p ngư i v nh n nuôi con quan h cha m và con gi a ngư i nh n nuôi
44 T¹p chÝ luËt häc - ®Æc san phô n÷
- NGhiªn cøu - trao ®æi
và con nuôi. Quan h cha m và con phát "quy mô gia ình ít con là m i c p v ch ng
sinh trên cơ s nh n nuôi con nuôi, v b n có m t ho c hai con".(7) ó cũng là nghĩa v
ch t, hoàn toàn không có liên quan n c a m i c p v ch ng và cá nhân mà pháp
huy t th ng v m t sinh h c gi a ngư i nh n lu t ã quy nh(8) th c hi n m c tiêu c a
nuôi và con nuôi mà ch là s ràng bu c v chính sách dân s là " n nh quy mô dân s ,
m t pháp lí. N u quan h cha m và con phát b o m cơ c u dân s và phân b dân cư
sinh t s ki n sinh ư c hình thành theo h p lí, nâng cao ch t lư ng dân s ".(9) Vì
quy lu t t nhiên thì quan h gi a cha m v y, c n quy nh rõ (h n ch ) s l n mà
nuôi và con nuôi ư c hình thành trên cơ s ngư i v trong c p v ch ng vô sinh ho c
c a s nh n th c y và sâu s c v t t c ngư i ph n c thân có quy n yêu c u áp
m i khía c nh c a v n cũng như h u qu d ng kĩ thu t h tr sinh s n n u vi c áp
pháp lí c a nó. i u ó òi h i các quy nh d ng kĩ thu t h tr sinh s n ã thành công.
c a ch nh nuôi con nuôi ph i r t ch t ch , - Ngư i ph n luôn là ngư i tr c ti p
rõ ràng t ư c m c ích c a vi c nuôi tham gia vào quá trình áp d ng kĩ thu t h
con nuôi, b o v ư c quy n, l i ích chính tr sinh s n, h luôn là ngư i nh n tinh
áng c a các bên trong quan h nuôi con trùng, nh n tr ng, nh n phôi c a ngư i cho,
nuôi mà trư c h t là c a tr em ư c nh n vì v y, h ph i có thái trung th c, không
làm con nuôi và tăng s n nh, tính b n ư c có hành vi gian d i, l a o… ư c
v ng trong quan h cha m và con gi a áp d ng kĩ thu t h tr sinh s n vì b t c m c
ngư i nh n nuôi và con nuôi. ích gì. Do v y, c n có quy nh c th v
Quy n làm m c a ngư i ph n g n ch tài áp d ng trong nh ng trư ng h p này./.
li n v i nghĩa v c a h trong vi c chăm
sóc, giáo d c, nuôi dư ng con. V nghĩa v (1).Xem: Kho n 4 i u 3 Ngh nh s 12/2003/N -CP.
(2).Xem: Kho n 1 i u 6 Ngh nh s 12/2003/N -CP.
c a ngư i ph n trong vi c th c hi n ch c
(3).Xem: Kho n 3, 4 i u 4 Ngh nh s 12/2003/N - CP.
năng làm m c a mình, chúng tôi có m t s
(4).Xem: i u 20 Ngh nh s 12/2003/N -CP.
ki n ngh sau: (5).Xem: i u 9 Ngh nh s 12/2003/N -CP.
- M c dù ngư i ph n có quy n ư c (6).Xem: i m a kho n 2 i u 4 Pháp l nh dân s
yêu c u áp d ng kĩ thu t h tr sinh s n ngày 9/1/2003.
(7).Xem: Kho n 2 i u 3 Ngh nh s 104/2003/N -CP
sinh con song h v n có trách nhi m th c
ngày 16/9/2003 quy nh chi ti t và hư ng d n thi hành
hi n chính sách dân s , k ho ch hoá gia
m ts i u c a Pháp l nh dân s .
ình theo quy nh c a pháp lu t là "xây (8).Xem: i m a kho n 3 i u 17 Ngh nh s
d ng quy mô gia ình ít con, no m, bình 104/2003/N -CP.
ng, ti n b , h nh phúc và b n v ng",(6) (9).Xem: i u 4 Ngh nh s 104/2003/N -CP.
T¹p chÝ luËt häc - ®Æc san phô n÷ 45
nguon tai.lieu . vn
