- Trang Chủ
- Xã hội học
- Báo cáo Phương pháp nghiên cứu khoa học: Ảnh hưởng của xu hướng “báo lá cải” đối với sinh viên trường đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn thành phố Hồ Chí Minh
Xem mẫu
- ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN TP.HCM
Khoa Báo chí & Truyền thông
BÁO CÁO PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
ẢNH HƯỞNG CỦA XU HƯỚNG “BÁO LÁ CẢI”
ĐỐI VỚI SINH VIÊN TRƯỜNG
ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Giảng viên hướng dẫn: Châu Văn Ninh
Sinh viên:
1. Phan Bảo Ngọc 1356030074
2. Nguyễn Thị Mỹ Nương 1356030086
3. Trịnh Thị Kiều Oanh – 1356030088
4. Đinh Ngọc Quỳnh 1356030098
5. Hoàng Thị Hoài Thương – 1356030126
6. Hồ Thị Uyên Trinh 1356030183
- TPHCM 2014
MỤC LỤC
A. Mở đầu…………………………………………...
……………………….3
1. Lý do chọn đề tài………………………………….....…………………3
2. Tổng quan đề tài………………………………………….…………….4
3. Mục đích nghiên cứu…………………………………….…………….17
4. Nhiệm vụ nghiên cứu………………………………………….………17
5. Đối tượng và khách thể nghiên cứu…………………………….
……...17
6. Phạm vi nghiên cứu…………………………………………................18
7. Phương pháp nghiên cứu………………………………….…………...18
8. Cái mới của đề tài………………………………….
…………………..18
9. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn…………………………………………
18
B. Nội dung……………………………………………………...………….20
Chương 1: Những vấn đề về “báo lá cải”…...……………………………
20
Chương 2: Kết quả khảo sát thực tế………………………………………
29
Chương 3: Kết luận và kiến
nghị………………………………………....37
2
- C. Kết
luận…………………………………………………………………..40
D. Phụ lục…………………....…………………………………….…………
42
E. Danh mục các tài liệu tham
khảo………………………………………...46
A. MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài:
Báo chí đóng vai trò rất quan trọng trong việc đáp ứng nhu cầu thông
tin hằng ngày của người dân một cách chính xác và khách quan nhất, là một
trong những kênh truyền, kênh thông tin tạo nên dư luận xã hội hết sức
mạnh mẽ, ảnh hưởng sâu sắc đến công chúng.
Theo con số thống kê, Việt Nam có hơn 800 báo in, 67 đài phát thanh,
truyền hình và hàng trăm trang báo, trang tin điện tử. Tuy nhiên có một thực
tế là trong những năm gần đây, xu hướng “báo lá cải” ngày càng phổ biến,
ảnh hưởng mạnh mẽ đến đời sống báo chí với những trào lưu đăng bài
3
- theo kiểu giật tít, câu view. “Cái oái oăm là những tin tức nghiêm túc mà
một công dân cần biết lại thường “cứng” và “khó nhai”, đòi hỏi một bề
dày giáo dục và năng lực tư duy mà không phải ai cũng có. Trong khi đó,
loại tin tức “mềm”, có tính giải trí, tầm phào hay những chuyện đánh vào
ngóc ngách sự tò mò kể cả những sự tò mò bệnh hoạn lại là những thứ
người ta “muốn” nhất.” (nguồn: Tuổi Trẻ Online)
“Có cầu thì mới có cung”, đây là nguyên nhân chính dẫn đến số lượng
các tờ “báo lá cải” ngày càng phổ biến, vô hình chung chính người dân đã
tiếp tay cho sự phát triển của những tờ báo này, đặc biệt nhóm người đọc
và tìm kiếm những tờ “báo lá cải” lại tập trung vào giới trẻ, trong đó sinh
viên chiếm số đông. Nội dung trên “báo lá cải” hầu như không có giá trị về
thông tin, bàn chuyện hậu trường showbiz, tán chuyện riêng tư của người
nổi tiếng, một số bài thiếu tính lành mạnh, vi phạm thuần phong mĩ tục,
làm cho các bạn trẻ có suy nghĩ lệch lạc và mất niềm tin vào cuộc sống.
Nhận thức được tầm quan trọng này, nhóm chúng tôi là những sinh
viên khoa Báo chí và Truyền thông trường ĐH KHXH&NV TP.HCM đã
chọn đề tài nghiên cứu về ảnh hưởng của “báo lá cải” đối với sinh viên
trong trường. Đề tài này giúp cho sinh viên khoa Báo chí có được cái nhìn
toàn diện hơn về tình trạng “báo lá cải” hiện nay. Đồng thời cho phép sinh
viên trong trường được bày tỏ quan điểm ý kiến cá nhân về vấn đề này.
2. Tổng quan đề tài:
Xu hướng “báo lá cải” là một hiện tượng của đời sống báo chí được
nhiều người biết tới và quan tâm. Trước đó rất ít người đề cập đến “báo lá
cải” ở Việt Nam. Cho đến cuối tháng 5/2012, hai tờ báo lớn tại miền Nam
là Sài Gòn Giải Phóng và Phụ nữ TP.HCM đã đồng loạt đăng bài lên tiếng
về “báo lá cải” và kêu gọi siết chặt quản lý. Ngay sau đó, báo Đời sống &
Pháp luật, khi bị Sài Gòn Giải Phóng gọi là “trồng cải” đã phản kích lại với
4
- ngôn ngữ nặng nề. Sự kiện này đã làm dấy lên những cuộc tranh luận xung
quanh vấn đề ‘báo lá cải’ ở Việt Nam. Vì vậy trong một thời gian dài, trên
các trang thông tin điện tử, các diễn đàn cũng như các trang mạng xã hội đã
có những tranh cãi không ít về vấn đề này, tuy nhiên chưa tìm thấy tài liệu
nào nghiên cứu hoàn chỉnh và chuyên sâu về nó. Tài liệu mà chúng tôi tham
khảo là những bài báo, bài viết, bài bình luận trên các trang báo, trang thông
tin điện tử. Những tài liệu được trích dẫn dưới đây có liên quan trực tiếp
đến “báo lá cải” và ảnh hưởng của nó. Còn một số tài liệu về đạo đức
nghề nghiệp hay cách câu view, sự tranh chấp giữa “báo lá cải” và báo
chính thống chúng tôi sẽ không đề cập đến.
2.1 Tin tức chính thống: từ “cậu ấm” thành “trẻ lạc loài” do Khánh
Duy phân tích trong cuốn Losing the News của tác giả Alex S.Jones, đăng
trên Tuần Việt Nam (tuanvietnam.vietnamnet.vn) ngày 13/12/2009.?
Trong tác phẩm Losing the News, Alex S. Jones cho rằng tin tức chính
thống làm nên sức mạnh cho báo chí, nhưng báo chí lại bị mắc kẹt giữa vai
trò
xã hội và nhiệm vụ kinh doanh. Tin chính thống, mang nhiều giá trị ngày
càng bị lấn lướt và khuynh loát bởi tin ít giá trị, chỉ mang tính giải trí.
“Đẩy vấn đề sâu hơn, Alex tiếp tục dẫn người đọc vào thế giới của
báo chí, nơi không chỉ tin chính thống bị thách thức, mà ngay cả tự do ngôn
luận, sự khách quan, đạo đức báo chí cũng đang ở trong trạng thái mong
manh dễ vỡ.”
2.2 Báo chí hiện đại ngày càng lá cải do Hoàng Thư trích dẫn và biên
dịch từ chương 2, “Media and Democracy” (Truyền thông và dân chủ) trong
cuốn “Losing the News” (sự suy thoái của tin tức) của tác giả Alex S. Jones
và đăng trên Tuần Việt Nam (tuanvietnam.vietnamnet.vn) ngày 19/12/2009.
⑴
Xem Khánh Duy/Tin chính thống: từ “cậu ấm” thành “trẻ lạc loài”/
http://tuanvietnam.vietnamnet.vn/sachhaynendoc/20091209tintucchinhthong
tucauamthanhtrelacloai/Ngày 13/12/2009.
5
- Nhà khoa học chính trị Robert M. Entman định nghĩa “báo lá cải là loại
báo chí đặt lợi nhuận lên làm ưu tiên hàng đầu”, và sự vui nhộn, tính giải
trí ở vị trí thứ hai. Đứng hàng thứ ba, ở cách đó khá xa, là ảnh hưởng của tờ
báo lên chính sách công. 1
Alex S. Jones tin rằng khi báo chí lá cải lên ngôi, báo chí truyền thống
sẽ thất thế. Vì những tin tức chính trị thường nhàm chán, người ta sẽ lựa
chọn tin tức nào thú vị hơn. Khi đó, thay vì lựa chọn tin tức để viết dựa vào
tầm quan trọng, thì nhà báo lại dựa vào sự thú vị của tin đó. Đó chính là
cách làm của “báo lá cải”. “Các tòa soạn báo chí truyền thống dần biến
thành tòa soạn tin lá cải, và điều này đang diễn ra ra ở tốc độ nhanh chóng
mặt”. Và những nguyên tắc làm báo truyền thống giờ đây đang bị đe dọa
vứt bỏ để cứu lấy tài sản của lực lương sở hữu báo chí.?
Alex S. Jones đã có cái nhìn khá toàn diện về tình hình báo chí nước
Mỹ, khi mà ranh giới mỏng manh đang đẩy tin tức báo chí truyền thống
biến đổi thành báo chí lá cải. Và khuynh hướng làm báo đang dần “lá cải
hóa” chạy theo lợi nhuận thay vì lợi ích xã hội. Ông cũng nhìn ra được
nguyên nhân dẫn đến điều trên là do kỹ thuật số, thị hiếu của độc giả và
mục đích lợi nhuận.
Trên thực tế, báo chí Việt Nam cũng đang rơi vào tình trạng này và
nguyên nhân thì không chỉ có những điều mà Alex S. Jones đã đề cập.
2.3 “Lá cải sạch” & "lá cải bẩn” của Minh Phong đăng trên Thanh
Niên Online (thanhnien.com.vn) ngày 26/4/2010. ?
1
Xem Hoàng Thư/Báo chí hiện đại ngày càng lá cải kì 1/
http://tuanvietnam.vietnamnet.vn/20091218baochihiendaingaycanglacaiky1/
Ngày 19/12/2009.
? Xem Hoàng Thư/Báo chí hiện đại ngày càng lá cải kì 2/
http://tuanvietnam.vietnamnet.vn/20091218baochihiendaingaycanglacaiky2/
Ngày 19/12/2009
⑴
⑴
Xem Minh Phong/ “Lá cải sạch” và “lá cải bẩn”/ http://www.thanhnien.com.vn/van
hoanghethuat/lacaisachlacaiban326279.html/ Ngày 26/4/2010
6
- Bài báo nêu một số định nghĩa về “báo lá cải” ở Việt Nam và cả
phương Tây. “‘Báo lá cải’ theo người Việt Nam là một danh từ chỉ những
tờ báo có nội dung nhảm nhí, giật gân, phóng đại mọi chuyện, ngồi lê đôi
mách, khai thác chuyện đời tư và scandal của các nhân vật nổi tiếng nhằm
mục đích câu khách”.
“Còn những ‘báo lá cải’ thật sự? Có thể kể đến tên các tờ báo rất nổi như
The Sun, Daily Star, Daily Mirror, Daily Sport, Daily Mail, Daily Express,
News of the World ở Anh hay Bild ở Đức, Kronen Zeitung ở Áo”. “Báo lá
cải” là “ vua đầu bếp” trong cách xài thông tin và tinh chế ngôn ngữ.
Minh Phong đã nhìn ra được xu hướng làm “báo lá cải” nhưng vẫn
chưa nói gì về hiện tượng này ở Việt Nam. Ở nước ta vào thời gian này đã
có những bài báo kiểu “lá cải”, sai sự thật, khai thác đời tư… nhưng không
được quản lý và chưa có một tiếng nói nào đủ ảnh hưởng lên tiếng phản
ánh cả, dù những bài báo đã này mang lại rất nhiều hậu quả và tai tiếng
2.4 Thảm họa “báo lá cải” của Đường Loan đăng trên Sài Gòn Giải
Phóng Onilne (sggp.org.vn) ngày 28/5/2012.? Bài báo này đã mở đầu cho
hàng loạt tiếng nói của các nhà báo, tờ báo với các quan điểm giống và
khác nhau.
Tác giả đã nêu lên thực trạng đáng buồn khi có nhiều ấn phẩm được
phát hành mà nội dung thì lại sa vào “tư, tình, tội” các đề tài khiến độc
giả bị đầu độc, đồng thời lên án một số cơ quan báo chí chạy theo lợi
nhuận, sinh sôi, nảy nở “báo lá cải”.
Bài báo cũng đưa ra lời phát biểu của ông Bùi Huy Lan, nguyên Phó
Vụ trưởng Vụ Báo chí Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Cục Báo chí Bộ
Thông tin – Truyền thông): “báo lá cải” đặt lợi nhuận lên làm đầu, coi kinh
tế là mục đích, biến tờ báo thành công cụ kiếm tiền, thu lời; báo đã đánh
⑴
Xem Đường Loan/ Thảm họa “báo lá cải”/
http://www.sggp.org.vn/phongsudieutra/2012/5/289862/ Ngày 28/5/2012
7
- mất đi chức năng thông tin, định hướng và tính chuyên nghiệp, đạo đức
người làm báo cũng không còn.
Qua bài viết của mình, Đường Loan đã chỉ ra được hiện trạng phát
sinh “báo lá cải” hiện nay, một phần chỉ ra được tác hại của nó và sự thiếu
sót trong quản lý báo chí, nhưng cái nhìn vẫn còn mang tính phiến diện,
một chiều khi cho rằng “báo lá cải” chỉ chạy theo “tư, tình, tội”.
2.5 Trả lại tên cho “lá cải” của Nguyễn Hùng đăng trên BBC Tiếng
Việt (bbcvietnamese.com) ngày 30/5/2012. ?
Nguyễn Hùng đã đưa ra một số quan niệm về “báo lá cải” như:
“Lá cải hóa là sự xuống ngôi của tin tức thời sự và sự lên ngôi của
tin giải trí, sex và scandal" – Marvin Kalb, giám đốc Trung tâm Shorenstein
về Báo chí, Chính trị và Vấn đề Công của Đại học Harvard
Ông Howard Kurtz, tác giả cuốn Media Circus The Trouble with
America's Newspapers (Gánh xiếc Truyền thông Rắc rối của Báo Mỹ) nói:
“sự “lá cải hóa” đồng nghĩa với việc chuẩn mực báo chí sụt giảm, tin tức
thời sự như chính trị và kinh tế vắng bóng và sự gia tăng các tin giải trí như
các chủ đề nhớp nhúa, scandal, giật gân và tiêu khiển”
Bên cạnh đó, tác giả đã giải thích nguồn gốc của “báo lá cải”, thuật
ngữ “lá cải” và chỉ ra “báo lá cải” không đồng nghĩa với sự xấu xa khi đưa
ra một số vai trò của nó:
Báo lá cải cũng thúc đẩy những nét văn hóa khác với văn hóa thượng
lưu và thách thức cái gọi là “bá chủ văn hóa” trong xã hội.
Báo lá cải có thể mang lại một thực tế khác với thực tế chính thống.
Nó cũng có thể kéo chính trị lại gần với công chúng và khuyến khích
nhiều độc giả tham gia vào đời sống chính trị vốn thường khô khan trên báo
chính ngạch.
⑴
Xem Nguyễn Hùng/ Trả lại tên cho “lá cải”/
http://www.bbc.co.uk/vietnamese/vietnam/2012/05/120530_tabloid_controversy.shtml
/ Ngày 30/5/2012
8
- Nhìn chung, tác giả đã nói được một số khái niệm, nguồn gốc của
“báo lá cải”, nhưng nguồn gốc thì chưa được chính xác lắm, vẫn gây ra
thắc mắc cho người đọc. Ông đã có được cái nhìn tốt hơn khi cho rằng
“báo lá cải” không hoàn toàn xấu, nhưng những ví dụ mà ông đưa ra ở trên
không phù hợp với nước ta. Nguyễn Hùng cũng không đề cập đến mặt hại
của “báo lá cải”, nó gây cho người đọc cảm giác như ông đang biện minh
cho “báo lá cải” vậy.
2.6 Nhà báo Lý Nhân: "Báo lá cải đang vô tình cổ xúy cho tội ác” của
Lê Trúc đăng trên Năng Lượng Mới (petrotimes.vn) ngày 7/6/2012. ?
Nhà báo Lý Nhân cho rằng “báo lá cải” là báo “xem qua rồi bỏ, là
những bài báo không có gì để người đọc mở mang kiến thức hay bổ ích gì”.
Ông khẳng định sự ra đời của “báo lá cải” gây ảnh hưởng đến thị trường
báo chí nói chung và rất tai hại đối với văn hóa, xã hội vì “những bài báo về
cướp, hiếp, giết, lừa đảo làm cho độc giả bình dân họ bắt chước theo.
Những báo đó đã vô tình tuyên truyền, cổ động cho tội ác”.
Có thể thấy nhà báo Lý Nhân hơi tiêu cực và chủ quan khi cho rằng
“báo lá cải” không mang lại được gì mà chỉ gây hại cho xã hội. Vì không
phải mọi tờ “báo lá cải”, mọi bài báo “lá cải” đều xấu, đều cổ động cho
tội ác.
2.7 Có tồn tại báo lá cải ở Việt Nam? của Anh Vũ đăng trên Radio
Australia (radioaustralia.net.au) ngày 19/6/2012.?
Tác giả đưa ra một số quan điểm cho câu hỏi này. B ộ trưởng Bộ
Thông tin và Truyền thông Nguyễn Bắc Sơn đã phát biểu rằng: “Ở nước ta
⑴
Xem Lê Trúc/ Nhà báo Lý Nhân: “báo lá cải đang vô tình cổ xúy cho tội
ác”/http://petrotimes.vn/news/vn/damluandoithoai/nhabaolynhanbaolacaidang
votinhcoxuychotoiac_8221.html/Ngày 7/6/2012.
⑴
Xem Anh Vũ/ Có tồn tại báo lá cải ở Việt Nam?/
http://www.radioaustralia.net.au/vietnamese/20120615/c%C3%B3t%E1%BB%93nt
%E1%BA%A1ib%C3%A1ol%C3%A1c%E1%BA%A3i%E1%BB%9Fvi%E1%BB
%87tnam/961262/ Ngày 19/6/2012.
9
- không có báo gọi là báo ‘lá cải’”. Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nh à báo
Việt Nam Hà Minh Huệ thì khẳng định: “Chúng ta chưa thể cho báo lá cải
tồn tại”. Trong khi đó, Anh Đức Giảng viên Khoa Báo chí Đại học Quốc
gia Hà Nội lại đưa ra ý kiến hoàn toàn khác: “nền báo chí ở Việt Nam trên
các văn bản của nhà nước cũng như sách vở giảng dạy ở nhà trường luôn
được khẳng định là một nền báo chí cách mạng, vì thế nên không thể chấp
nhận sự tồn tại của ‘báo lá cải’. Thế nhưng, trên thực tế, ‘báo lá cải’ đang
tồn tại và thậm chí là tồn tại rất khỏe trên rất nhiều tờ báo ở Việt Nam”.
Bài viết còn chỉ ra rằng ở Việt Nam chưa có sự phân chia rạch ròi đối
tượng độc giả nên nền thông tin báo chí cũng nhập nhằng. Người đọc có
thể bị vây trong đó và nếu như không thể thoát ra, về lâu dài họ sẽ bị ám
ảnh bởi những câu chuyện “cướp, giết, hiếp” hết vụ án này đến vụ án nọ.
Những hình ảnh đó sẽ ở lại trong đầu người đọc, khiến họ sẽ không thể
nhìn nhận những câu chuyện khác ở ngoài đời, nếu tình trạng này còn tiếp
diễn sẽ rất nguy hiểm. Như vậy chẳng khác nào “tước đoạt cách nhìn về
xã hội, thế giới xung quanh một cách hài hòa và bình thản hơn”.
Ở bài viết này, Anh Vũ đã đưa ra một vấn đề mà lâu nay nhiều người
vẫn tranh cãi đó là ở Việt Nam có “báo lá cải” hay không?
Tác giả đã đưa ra những quan điểm trái chiều nên bài viết khách quan hơn.
Nhưng chúng ta có thể thấy Anh Vũ đang hướng người đọc đến một đáp
án là: Việt Nam có “báo lá cải”.
2.8 Loạt bài Ma trận truyền thông đăng trên báo Phụ Nữ Thành Phố
(phunuonline.com.vn) ngày 21/6/2012.
Kỳ 1: Choáng váng với báo “lá cải”của Nghi Anh và Trần Triều. ?
Hai tác giả đã chỉ ra hàng loạt các tờ báo chuyên đưa tin sốc, giật gân, câu
khách: Đời sống và Pháp luật, Đời sống và Pháp luật tuần, Hôn nhân và
⑴
Xem Nghi Anh, Trần Triều/ Kì 1: Choáng váng với báo “lá cải”/
http://phunuonline.com.vn/xahoi/doisong/matrantruyenthongky1choangvang
voibaolacai/a31651.html/ Ngày 21/6/2012
10
- Pháp luật thứ 7, Đang yêu, Tuổi trẻ và Đời sống, Người đưa tin, Cuộc
sống, Gia đình và Cuộc sống... và các trang tin điện tử như Eva.vn,
24h.com, Yahoo!... với hàng loạt các bài viết về tình yêu, hôn nhân, gia đình,
sex, chuyện vụ án hết sức “lá cải”. Nghi Anh và Trần Triều cũng đưa ra
những hậu quả mà “báo lá cải” gây ra khi viết những nội dung “giật gân
đến ngây ngô”, đi ngược lại với thuần phong mỹ tục. “Những nội dung
mang tính giật gân, thiếu chính xác, thiếu kiểm chứng có thể gây hại cho
nhiều người, thậm chí có thể làm cho ai đó tìm đến cái chết. Những nội
dung “nhạy cảm” hoặc dung tục mang tính câu khách có thể làm không ít
người ngộ nhận về giá trị của mình và của xã hội, do đó ảnh hưởng không
nhỏ đến quá trình giáo dục những giá trị nhân văn lành mạnh phù hợp với
chuẩn mực xã hội, làm quá trình phát triển, hoàn thiện nhân cách của các
bạn trẻ bị ảnh hưởng tiêu cực”.
Kỳ 2: Tràn lan cỏ dại do nhóm phóng viên PN VHVN thực hiện. ?
Bài viết nói về thực trạng đề tài của các trang báo mạng và báo in hiện nay
là thích khai thác đời sống riêng tư, thiếu thẩm mỹ, phản cảm, nhảm nhí…
Ngoài ra còn có các bài phỏng vấn với GSTSKH Đào Trọng Thi, Chủ
nhiệm Ủy ban Văn hóa giáo dục, thanh niên, thiếu niên và nhi đồng của
Quốc hội; Phó Cục trưởng Cục báo chí của Bộ TT – TT Đặng Thị Vân
Anh; Đại biểu Quốc hội, phó Chủ tịch Hội nhà báo Việt Nam Hà Minh
Huệ; Trưởng phong quản lý báo chí – xuất bản, Sở TT – TT TP.HCM
Nguyễn Văn Khanh; Nhà báo Trần Trọng Dũng, phó Tổng biên tập báo
Công An Nhân Dân TP.HCM; nhà báo Đức Hiển, Tổng thư ký báo Pháp
luật TP.HCM. Nội dung trao đổi là về đề tài của “báo lá cải”, về sự cố tình
“lá cải hóa” của tờ báo, về đạo đức nghề báo và về cách quản lý của báo
chí nước ta.
⑴
Xem nhóm phóng viên PN VHVN/ Kì 2: Trang lan cỏ dại/
http://phunuonline.com.vn/xahoi/doisong/matrantruyenthongky2tranlanco
dai/a31975.html/ Ngày 21/6/2012.
11
- Kỳ cuối: Đường đi của báo lá cải của nhóm PV VHVN. ?
Nói về các sai phạm trong quá trình thành lập và cách tồn tại mập mờ, núp
bóng làm người đọc không phân biệt được đâu là báo, đâu là trang điện tử,
đâu là báo chính thống, đâu là ấn phẩm. Bên cạnh đó là sự dễ dãi khi tác
nghiệp của các phóng viên, tòa soạn. Trong bài phỏng vấn ông Nguyễn
Quang Hà, Tổng biên tập báo Tuổi Trẻ Thủ Đô – một tờ báo bị nhiều
người lên án cho là “báo lá cải”, ông Hà cho rằng tờ báo của mình là dòng
báo thị trường, các bài viết trên báo có tác dụng báo động cho phụ huynh,
cảnh tỉnh cho cơ quan chức năng về thực trạng xã hội. Tờ báo này chỉ có số
ít lên án, “thực tê la hang chuc van ban đoc mua no, ch
́ ̀ ̀ ̣ ̣ ̣ ̣ ́ ưng to no đ
́ ̉ ́ ược đon
́
đợi”.
Cuộc chiến chống báo “lá cải” hết sức cam go, phức tạp của nhóm
PV VHVN. ?
Theo PNO: Nhà báo Phan Tùng Sơn (Báo Quân Đội Nhân Dân) đưa ra một
thực tế là xu hướng “báo lá cải” đang phát triển tràn lan nhưng không một
ấn phẩm hay cơ quan báo chí nào tự nhận mình là “lá cải” vì nghĩ đến lợi
nhuận của mình. Nhà báo Hằng Ngôn thì cho rằng các nhà báo có trách
nhiệm và đạo đức nghề nghiệp thì chưa bao giờ xem các bài viết “lá cải” là
báo. Trong khi đó, phần lớn bạn đọc vẫn cho đó là báo và “báo nói thì sao
lại không tin?”
Loạt bài về “báo lá cải” của nhóm phóng viên PN VHVN đã có một
cái nhìn khá toàn diện, mới mẻ và rất thẳng thắn. Không chỉ nhìn từ một
phía mà nhìn từ nhiều phía. Tiếng nói trong bài viết không chỉ là của nhà
⑴
Xem nhóm phóng viên PN VHVN/ Kì cuối: Đường đi của báo lá cải/
http://phunuonline.com.vn/xahoi/doisong/matrantruyenthongkycuoiduongdi
cuabaolacai/a32311.html/ Ngày 21/6/2012
⑴
Xem nhóm phóng viên PN VHVN/ Kì cuối: Đường đi của báo lá cải/
http://phunuonline.com.vn/xahoi/doisong/matrantruyenthongkycuoiduongdi
cuabaolacai/a32311.html/ Ngày 21/6/2012
12
- quản lý báo chí, tờ báo chính thống mà còn cả những tờ báo bị gọi là “báo
lá cải”. Ngoài ra đã nói được một phần tác hại đến xã hội, đặc biệt khi
nhắc đến hậu quả đối với thanh thiếu niên – dù hậu quả đó chưa được nói
một cách cụ thể và sâu hơn.
2.9 Loạt bài về “báo lá cải” đăng trên Tuổi Trẻ Online (tuoitre.vn)
Kì 1: Siêu cải News of The World của Sơn Hà đăng ngày 23/6/2012 ?
giới thiệu về tờ báo lá cải đầu tiên trên thế giới, cách thức khai thác thông
tin một cách bất lương. Tờ báo này đã nghe lén điện thoại, chạy theo tin
đồn cốt để tạo tin giật gân bất chấp đúng sai. Mặc dù tờ báo này lại có số
lượng phát hành lớn nhất thế giới nhưng với cách khai thác thông tin vô
đạo đức như thế đã khiến độc giả tẩy chay, lên án chỉ trích và tờ báo đã tự
giết chết chính mình. News of The World là một bài học cho giới truyền
thông sau này về vấn đề đạo đức nghề báo.
Kì 3: Rẻ tiền nhưng đắt hàng của Khổng Loan đăng ngày 25/6/2012
?
đã nói lên được sự đối lập và thực tế của “báo lá cải” hiện nay. “Báo lá
cải” mặc dù bị chỉ trích là giật gân, câu khách, thiếu thẩm mỹ nhưng nó lại
đủ sống, thậm chí còn phát triển khi biết tận dụng internet để đáp ứng thị
hiếu của một bộ phận công chúng thích những gì dễ xem, dễ hiểu và hấp
dẫn. Những tờ báo này tào lao nhưng nhiều “mánh”. Và dù bị chỉ trích, trách
móc đến đâu thì vẫn không thể phủ nhận “báo lá cải” có số lượng người
đọc, truy cập lớn hơn rất nhiều các tờ báo “tử tế”. Tác giả cũng đã đặt ra
một câu hỏi bỏ ngỏ cho độc giả: “Nhưng đọc báo lá cải thì giúp ích gì cho
sự phát triển xã hội?”.
⑴
Xem Sơn Hà/ “Siêu cải” News of The World/ http://tuoitre.vn/tin/chinhtrixa
hoi/phongsukysu/20120623/sieucainewsoftheworld/498232.html/ Ngày
23/6/2012
⑴
Xem Khổng Loan/ Rẻ tiền nhưng đắt hàng/ http://tuoitre.vn/tin/chinhtrixa
hoi/phongsukysu/20120625/retiennhungdathang/498535.html/ Ngày 25/6/2012.
13
- Kì 4: Sự tò mò sẽ dẫn chúng ta đi đâu? của Khổng Loan đăng ngày
26/6/2012 ? là một bài phỏng vấn tiến sĩ Nguyễn Đức An – hiện là giảng
viên cao cấp ngành báo chí tại ĐH Bournemouth (Anh). Tiến sĩ Nguyễn
Đức An cho rằng “báo lá cải” tồn tại là do sự thông thoáng và cởi mở trong
quản lý báo chí và sự tò mò của độc giả. Ông nhận định “báo lá cải trong
quá khứ cũng như hiện tại, nếu không sa vào cạm bẫy giật gân cũng mang
những giá trị riêng chứ không phải hoàn toàn xấu xa. Kỹ thuật khai thác chi
tiết và viết tin bài ở một số báo lá cải chẳng hạn có rất nhiều điều đáng
học”. Ở Việt Nam, một số tờ báo chính thống cũng đang sa vào những tin
tức “lá cải”, gây nên hiện tượng một trang báo có cả tin chính thống, cả tin
“lá cải”. Đặc biệt, nó đang lan rộng ra báo in.
Loạt bài về “báo lá cải” của Tuổi Trẻ Online khai thác vấn đề khác so
với báo Phụ Nữ Thành Phố. Bài viết đã nêu được nghịch lý của “báo lá
cải” và nguyên nhân khiến “báo lá cải” phát triển là sự tò mò của độc giả.
Nhưng nó sẽ phải chịu hậu quả nếu khai thác thông tin một cách vô đạo
đức giống như tờ News of The World. Đồng thời thẳng thắn thừa nhận sự
thay đổi của báo chính thống hiện nay. Còn hậu quả của “báo lá cải” lại
được đề cập một cách sơ sài.
2.10 Báo “lá cải” Một thực tế không thể phủ nhận của Mai Anh
đăng trên Báo Mới (baomoi.com) ngày 21/6/2013 ?
Đây là cuộc trao đổi với PGS.TS Đinh Hường Nguyên Chủ nhiệm
Khoa Báo chí (Trường ĐH KHXH&NV, ĐHQG Hà Nội). Tiến sĩ Đinh
Hường đã có cái nhìn khách quan hơn khi cho rằng: “Ở nước ta không có
⑴
Xem Khổng Loan/ Sự tò mò sẽ dẫn chúng ta đi đâu?/ http://tuoitre.vn/tin/chinhtri
xahoi/phongsukysu/20120626/sutomosedanchungtadidau/498697.html/
Ngày 26/6/2012.
⑴
Xem Mai Anh/ Báo “lá cải’ – một thực tế không thể phủ nhận/
http://www.baomoi.com/BaolacaiMotthuctekhongthephu nhan/59/11296115.epi/
Ngày 21/6/2013
14
- khái niệm báo chí “lá cải” nhưng trên thực tế vẫn xuất hiện những tin tức
giật gân, câu khách. Tuy nhiên, cũng có những tờ báo chính thống, nghiêm
túc đâu đó vẫn có tí chút tin tức “lá cải” để hấp dẫn thị hiếu bạn đọc
nhưng ở mức độ nhất định. Ngược lại, có những tờ báo tuy gọi là báo “lá
cải” nhưng cũng có những tin hấp dẫn, tin hay, đáp ứng nhu cầu thông tin
cho con người”. Ông cho rằng vấn đề không phải triệt tiêu “báo lá cải”
như thế nào mà chất lượng tin tức “báo lá cải” đưa ra sao. PGS.TS Đinh
Hường cũng chỉ ra “báo lá cải” thiếu tính giáo dục con người, những thông
tin sai sự thật gây hiểu lầm cho độc giả, đặc biệt là thanh thiếu niên.
Những vấn đề được PGS.TS Đinh Hường đề cập đều đúng với thực
tế hiện nay, nhưng cũng không đưa ra được ý kiến gì mới cũng như giải
pháp mới.
2.11 Truyền thông trả giá: Đảo lộn thang giá trị của Thùy Trang đăng
trên báo Người Lao Động (nld.com.vn) ngày 13/7/2012. ?
Thùy Trang đã đề cập đến một vấn đề mà ít người nhắc đến, đó là
hậu quả mà “báo lá cải” mang lại cho giới nghệ sĩ – đối tượng bị soi mói
và chịu hậu quả nhiều nhất.
Tác giả phản ánh: ngày nay, người nghệ sĩ được công chúng biết đến
không phải là tài năng trên sân khấu mà là qua xì – căng – đan tràn ngập trên
mạng, mà cụ thể là các “báo lá cải” hiện nay chuyên đi bới móc đời tư mà
không coi trọng giá trị nghệ thuật.
2.12 Loạt bài về “thảm họa câu view” đăng trên báo Tuổi Trẻ Online
(tuoitre.vn)
⑴
Xem Thùy Trang/ Truyền thông trả giá : Đảo lộn thang giá trị/
http://nld.com.vn/vanhoavannghe/truyenthongtragiadaolonthanggiatri
2012071211216757.htm/ Ngày 13/7/2012
15
- Kì 1: Thảm họa câu view của Hoàng Điệp và Viễn Sự đăng ngày
2/11/2013? đã chỉ ra các cách thức đăng bài câu view mà không cần kiểm
chứng thông tin hay đăng rồi mới kiểm chứng, bất chấp hậu quả và chỉ ra
các trường hợp cụ thể đã làm mất lòng tin của độc giả, gây ảnh hưởng
trực tiếp đến người trong cuộc.
Kì 2: Hoặc tin bài, hoặc nghỉ việc của Hà Châu và Thạch Hà đăng
ngày 3/11/2013. ?Hai tác giả đã nói đến áp lực của phóng viên, biên tập viên
khi viết các bài giật tít câu view cũng không nhỏ, bị chế tài nếu không đưa
tin “lộ hàng”, bị cắt lương nếu không đạt tiêu chuẩn… “không thể có bài
sâu mà chỉ dựa vào sự giật gân của sự kiện, nếu sự kiện không giật gân thì
tít tựa phải giật gân. Cốt sao để người đọc càng nhiều càng tốt”. Đặc biệt
là chịu áp lực từ nhà đầu tư, nếu không đủ lượt view thì cắt quảng cáo, vậy
nên vì “nồi cơm” của mình, các tờ báo đành phải lừa dối độc giả.
Bài viết cho chúng ta thấy một khía cạnh mới, một nguyên nhân khác
khiến các tờ báo phải viết những bài báo mang tính chất giật gân, “lá cải”.
Những nhà báo bị kẹt giữa mưu sinh và đạo đức nghề nghiệp, tòa soạn bị
kẹt giữa trách nhiệm xã hội và lợi nhuận để tờ báo có thể tồn tại.
2.13 Bộ trưởng Thông tin Truyền thông: Việt Nam không có “báo lá
cải” của Nguyên Mi đăng trên Thanh Niên Online (thanhnien.com.vn) ngày
21/11/2013. ?
Bộ trưởng bộ TT – TT Nguyễn Bắc Son khẳng định: “trong xã hội ta
không có "báo lá cải". Song trên thực tế, có một số cơ quan báo chí, trong
⑴
Xem Hoàng Điệp, Viễn Sự/ Kì 1: Thảm họa câu view/ http://tuoitre.vn/tin/chinhtri
xahoi/phongsukysu/20131102/thamhoacauview/577836.html/ Ngày 1/11/2013
⑴
Xem Hà Châu, Thạch Hà/ Kì 2: Hoặc tin bài hoặc nghỉ
việc/http://tuoitre.vn/tin/chinhtrixahoi/phongsukysu/20131103/thamhoacau
viewky2hoactinbaihoacnghiviec/577983.html/Ngày 3/11/2013
⑴
Xem Nguyên Mi/ Bộ trưởng Thông tin – Truyền thông: Việt Nam không có “báo lá
cải”/ http://www.thanhnien.com.vn/chinhtrixahoi/botruongthongtintruyen
thongvietnamkhongcobaolacai468562.html/ Ngày 21/11/2013
16
- một số thời kỳ không thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích dẫn đến hiện
tượng vi phạm. Hiện tượng đó là biểu hiện của khuynh hướng "báo lá
cải", chứ không phải là "báo lá cải" và “hiện tượng này cần được ngăn
chặn và chấm dứt ra khỏi đời sống xã hội, đời sống của nền báo chí nước
ta”.
Nguyên Mi đã chỉ ra một “khái niệm” khác về “báo lá cải” ở nước ta.
Đó chỉ là khuynh hướng, không phải báo.
2.14 Đạo đức nghề báo: Góc nhìn từ cuộc bút chiến về báo lá cải do
Thanh Điền tổng hợp, đăng trên Thế Giới Báo Chí & Truyền Thông
(baochi.edu/vn) ngày 23/12/2013. ?
Tác giả đã đặt ra một vấn đề mà rất nhiều độc giả, nhà quản lý cũng
như nhà báo luôn muốn có câu trả lời: Sự tồn tại báo lá cải có cần thiết.
Bài báo cho chúng ta thấy: “Việc báo lá cải tồn tại trong làng báo mỗi
quốc gia là điều tất yếu vì nhu cầu một bộ phận độc giả không nhỏ. Tuy
nhiên việc kiểm soát để các tờ báo lá cải không quá đà cũng là điều cần
thiết, và đó là nhiệm vụ chính của các cơ quan quản lí, còn với các góp ý,
đóng góp của báo chí về đồng nghiệp của mình nên khéo léo trên tinh thần
xây dựng”. Nhưng đây thực ra chỉ là ý kiến cá nhân của tác giả, còn thực tế
thì có ai đồng ý không, và có thực hiện được không thì còn phải xem xét
lại.
Những tài liệu mà chúng tôi trích dẫn ở trên nhìn chung chỉ bàn về các
quan điểm, chỉ ra được thực trạng, xu hướng phát triển, quy mô, đồng thời
lên án và yêu cầu tẩy chay “báo lá cải”. Mặc dù đã có một số điểm mới mẻ
và thẳng thắn được nêu ra, nhưng vẫn còn đơn giản. Nhiều vấn đề vẫn
đang còn bỏ lững chưa được giải đáp. Về mặt hậu quả của “báo lá cải” thì
⑴
Xem Thanh Điền/ Đạo đức nghề báo : Góc nhìn từ cuộc bút chiến về báo lá cải/
http://baochi.edu.vn/home/2013122343468/daoducnghebaogocnhintucuocbut
chienvebaolacai/Ngày 23/12/2013
17
- chỉ nêu một số trường hợp khá nổi bật. Những tác hại của “báo lá cải”
được nói đến chủ yếu là đối với đời sống báo chí và xã hội nói chung mà ít
đề cập đến giới trẻ hiện nay – thành phần đọc “báo lá cải” nhiều nhất và
dễ bị tác động nhất. Những tác động tiêu cực đó thì vẫn còn chung chung
mà chưa đi sâu vào nghiên cứu và chưa tìm giải pháp hạn chế những cụ thể
hậu quả đó. Có một số tác giả khẳng định “báo lá cải” chưa hẳn đã xấu
nhưng chưa nêu được mặt tích cực của nó đối với sự học hỏi của giới trẻ.
Bên cạnh đó cũng không đề cập đến việc báo lá cải cũng có một số lượng
độc giả riêng của nó. Như nhà sử học Dương Trung Quốc chia sẻ: "Có
nhiều cách giật gân, câu khách. Giật gân mà đúng sự thật thì phải hoan
nghênh vì đấy là một nghệ thuật làm báo giỏi. Nói sai sự thật, gây phản
cảm, tác động xấu thì không thể khuyến khích".
Vì vậy chúng tôi xác định hướng nghiên cứu là ảnh hưởng – tức là có
cả mặt tốt và mặt xấu của xu hướng “báo lá cải” đến giới trẻ, ở đây là
sinh viên trường ĐHKHXH & NV TP.HCM.
3. Mục đích nghiên cứu:
Chúng tôi nghiên cứu đề tài này với mục đích tìm hiểu sự phổ biến và
những ảnh hưởng tích cực, tiêu cực của xu hướng “báo lá cải” đối với các
bạn sinh viên. Nhằm giúp các bạn nhận biết và lựa chọn thông tin một cách
phù hợp, từ đó đưa ra các đề xuất để hạn chế những ảnh hưởng tiêu cực
trên.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu:
4.1 Nhiệm vụ tổng quát
Tìm hiểu về những ảnh hưởng của xu hướng ‘báo lá cải” đối với sinh
viên để có cái nhìn bao quát về đề tài
4.2 Nhiệm vụ cụ thể
Phân công công việc cụ thể cho từng thành viên
18
- Tìm hiểu trên mạng các bài báo, bài viết, bài bình luận về vấn đề
“báo lá cải” và ảnh hưởng của nó
Làm bảng hỏi
Phát phiếu khảo sát
Thống kê và tổng hợp kết quả khảo sát
Viết báo cáo phương pháp nghiên cứu khoa học dựa trên những tài
liệu tìm kiếm và kết quả khảo sát.
Đánh giá kết quả đạt được, ưu khuyết điểm của nội dung và hướng
nghiên cứu đề tài.
5. Đối tượng và khách thể nghiên cứu:
5.1 Đối tượng nghiên cứu:
“Báo lá cải” và ảnh hưởng của nó đến sinh viên. Đây là tiêu điểm, là
vấn đề mà đề tài tập trung nghiên cứu giải quyết.
5.2 Khách thể nghiên cứu:
Sinh viên hệ đại học chính quy trường Đại học KHXH&NV (cơ sở 2,
Linh Trung, Thủ Đức, TP.HCM). Đại diện là các khoa: Báo chí và Truyền
thông, Lịch sử, Ngữ văn Anh, Xã hội học.
6. Phạm vi nghiên cứu:
Trường Đại học KHXH&NV TP.HCM, cơ sở 2, phường Linh Trung,
quận Thủ Đức.
7. Phương pháp nghiên cứu:
Phương pháp nghiên cứu tài liệu
Phương pháp điều tra (làm phiếu khảo sát)
Phương pháp thống kê mô tả (xử lý dữ liệu đã thu thập được)
Phương pháp phân tích tổng hợp (khái quát và nhìn nhận vấn đề)
8. Cái mới của đề tài:
Nghiên cứu để đưa ra được các quan điểm khác nhau về “báo lá cải”,
bên cạnh mặt tiêu cực còn tìm ra được những điểm tích cực, bên cạnh một
19
- số ý kiến bài xích thì “báo lá cải” cũng có được số lượng độc giả riêng,
không nên chỉ hô hào loại bỏ “báo lá cải” mà cần có nhận thức đúng đắn,
coi nó như một hiện tượng bình thường của đời sống báo chí, từ đó tạo
được cái nhìn toàn diện hơn về hiện tượng “báo lá cải” hiện nay.
9. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài nghiên cứu
9.1 Ý nghĩa lý luận
Đây là một đề tài nghiên cứu đem lại ý nghĩa quan trọng trong việc hệ
thống hóa các thông tin, các quan điểm và học thuyết về ảnh hưởng, tác
động đến nhu cầu thị hiếu của sinh viên nói riêng, giới trẻ nói chung trong
việc đọc “báo lá cải”. Góp phần bổ sung về kiến thức lí luận cho những đề
tài trước đó. Là tài liệu tham khảo hữu ích cho những công trình sau. Đề tài
đem lại một cái nhìn mới cho kho tàng nghiên cứu về “báo lá cải”. Từ đó
góp phần làm sáng tỏ ảnh hưởng của xu hướng “báo lá cải” đến nhận thức
của sinh viên trong việc nắm bắt thông tin.
Đề tài cho thấy thực tế ngày nay, tùy thuộc vào từng đối tượng mà có
cái nhìn khác nhau về “báo lá cải”.
9.2 Ý nghĩa thực tiễn
Đề tài này giúp sinh viên có cái nhìn đúng đắn, toàn diện về “báo lá
cải”, cũng như nhận thức được ảnh hưởng của “báo lá cải” đến đời sống
của sinh viên nói riêng và giới trẻ nói chung. Qua đó tự nhận thức và biết
chọn lọc thông tin phù hợp. Đồng thời đề tài đưa ra biện pháp hạn chế
những ảnh hưởng tiêu cực của”báo lá cải”.
20
nguon tai.lieu . vn