Xem mẫu
- VÊn ®Ò phßng, chèng b¹o lùc ®èi víi phô n÷ vµ trÎ em trong c¸c lÜnh vùc ph¸p luËt
TS. NguyÔn Hång B¾c *
1. Quy nh c a pháp lu t qu c t v ki n có tính ràng bu c v pháp lí, bao g m
ch ng b o l c i v i ph n và tr em các ch nh c th v quy n con ngư i.
Quy n con ngư i nói chung và quy n Qu c gia ch u trách nhi m pháp lí qu c t
c a ph n và tr em nói riêng (nhân ph m, i v i nh ng văn b n này. Các tuyên b ,
nhu c u l i ích và năng l c v n có c a con tuyên ngôn là nh ng văn ki n không có tính
ngư i) ư c th a nh n và b o h b ng pháp ràng bu c qu c t nhưng có ý nghĩa quan
lu t qu c t và pháp lu t qu c gia.(1) tr ng trong vi c xác nh các nguyên t c và
i u 50 Hi n pháp nư c C ng hoà xã nh hư ng o lí, chính tr c a quy n con
h i ch nghĩa Vi t Nam quy nh: “ nư c ngư i. Qu c gia ch u trách nhi m tinh th n
CHXHCN Vi t Nam, các quy n con ngư i v i v i nh ng văn ki n này.(2) Có th k t i
chính tr , dân s , kinh t , văn hoá và xã h i m t s văn ki n pháp lí qu c t v quy n con
ư c tôn tr ng". Quy n con ngư i là giá tr ngư i như: Tuyên ngôn th gi i v nhân
nhân văn ph quát có tính l ch s lâu i, n i quy n (1948), Công ư c qu c t v các
dung r ng l n, ph c t p và h t s c nh y quy n kinh t , xã h i-văn hoá, Công ư c
c m. M i bư c phát tri n quy n con ngư i qu c t v các quy n dân s và chính tr năm
g n li n v i cu c u tranh không ng ng c a 1966. D a trên Tuyên ngôn và 2 công ư c
các l c lư ng ti n b và c a toàn nhân lo i nói trên, Liên h p qu c ã thông qua nhi u
nh m khám phá t nhiên, phát tri n xã h i, công ư c, tuyên b liên quan n quy n c a
xây d ng và hoàn thi n cơ ch m b o nh ng nhóm xã h i c th như: Công ư c
quy n con ngư i. T sau i chi n th gi i ch ng tra t n và s d ng các hình th c tr ng
l n th II n nay, quy n con ngư i là khái ph t hay i x tàn b o, vô nhân o ho c h
ni m tr ng y u trong pháp lu t qu c t ã nh c con ngư i (1984), Công ư c v lo i tr
ư c ghi nh n trong pháp lu t và hi n pháp m i hình th c phân bi t ch ng t c (1965),
c a nhi u nư c. Trong pháp lu t qu c t , Công ư c v vi c lo i b m i hình th c phân
quy n và t do cơ b n c a con ngư i (trong bi t i x v i ph n (1979), Công ư c
ó có quy n c a ph n và tr em) ư c ghi ch ng l i s tra t n và m i cách i x và
nh n ch y u trong các văn b n c a Liên hình ph t dã man, vô nhân o ho c nh c m
h p qu c, bao g m: Công ư c, ngh nh thư
và m t s văn ki n khác. * Gi ng viên chính Khoa lu t qu c t
Công ư c và ngh nh thư là các văn Trư ng i h c Lu t Hà N i
t¹p chÝ luËt häc sè 2/2009 23
- VÊn ®Ò phßng, chèng b¹o lùc ®èi víi phô n÷ vµ trÎ em trong c¸c lÜnh vùc ph¸p luËt
con ngư i, Công ư c v quy n c a tr em b n c a ph n , b o l c làm gi m sút ho c
(1989), Tuyên b c a Liên h p qu c v vi c hu b kh năng c a ph n ư c hư ng
lo i b b o l c i v i ph n (1993). các quy n và t do ó. B o l c ch ng ph
1.1. Quy nh c a pháp lu t qu c t v n là m t bi u hi n c a quan h b t bình
ch ng b o l c i v i ph n ng v quy n l i có tính ch t l ch s gi a
Vi c b o v quy n c a ngư i ph n nam và n d n t i s th ng tr và phân bi t
ư c quy nh t i nhi u văn b n pháp lí qu c i x gi a nam và n , ngăn ch n s ti n
t , trong nh ng văn b n ó v n ch ng b o b y c a ph n và chính s b o l c
l c i v i ph n ư c quy nh tr c ti p i v i ph n là m t trong nh ng nguyên
trong Tuyên b c a Liên h p qu c v vi c nhân ch y u bu c ph n ph i ch u v trí
lo i b b o l c i v i ph n 20/12/1993 th p kém hơn so v i nam gi i.
(g i t t là Tuyên b ). Tuyên b khuy n ngh các qu c gia thành
Theo i u 1 c a tuyên b thì “b o l c viên c n quan tâm t i tình tr ng c a m t s
i v i ph n có nghĩa là b t kì hành ng nhóm ph n như ph n thu c các dân t c ít
b o l c nào d a trên cơ s gi i gây ra h u ngư i, ph n b n x , ph n t n n, ph n
qu ho c có th gây ra h u qu làm t n h i di cư, ph n s ng trong các c ng ng
ho c gây au kh cho ph n v thân th , nông thôn ho c nơi xa xôi h o lánh, ph n
tình d c hay tâm lí, k c nh ng l i e do nghèo kh , ph n b giam gi , các tr em
hay c oán tư c quy n t do, dù x y ra gái, ph n tàn t t, ph n tu i cao, ph n
nơi công c ng hay trong gia ình”. s ng trong tình tr ng xung t vũ trang, c
Như v y theo Tuyên b , b o l c i v i bi t d tr thành n n nhân c a b o l c.
ph n bao g m: Tuyên b kh ng nh ph n có quy n
- B o l c i v i thân th , tình d c và tâm bình ng như nam gi i, ư c hư ng và
lí x y ra trong gia ình, k c ánh p, l m ư c b o v t t c các quy n con ngư i và t
d ng v tình d c i v i tr em gái trong gia do chính tr , kinh t , xã h i, văn hoá, v dân
ình; b o l c liên quan n c a h i môn, s ho c b t kì lĩnh v c nào khác. Các quy n
hành ng cư ng b c tình d c c a ngư i ó bao g m: “... quy n không ph i b tra t n
ch ng, vi c c t b m t ph n âm h và b o l c ho c ph i ch u s i x ho c hình ph t nào
liên quan n s bóc l t ( i m a i u 2). khác có tính ch t dã man, vô nhân o ho c
- B o l c i v i thân th , tình d c và nh c m con ngư i” (kho n h i u 3).
tâm lí x y ra trong c ng ng nói chung, k Tuyên b ngh các qu c gia ph i lên
c hãm hi p, l m d ng v tình d c, qu y án b o l c i v i ph n và không ư c
nhi u tình d c và e do nơi làm vi c, t i vi n lí do phong t c, t p quán truy n th ng
các cơ s giáo d c và t i các nơi khác, buôn ho c tôn giáo né tránh các nghĩa v c a
bán ph n và tr em ( i m b i u 2). h liên quan n vi c lo i b b o l c i v i
Tuyên b kh ng nh r ng b o l c ch ng ph n . Các qu c gia ph i b ng m i bi n
ph n là s vi ph m các quy n và t do cơ pháp thích h p áp d ng ngay l p t c chính
24 t¹p chÝ luËt häc sè 2/2009
- VÊn ®Ò phßng, chèng b¹o lùc ®èi víi phô n÷ vµ trÎ em trong c¸c lÜnh vùc ph¸p luËt
sách lo i b b o l c i v i ph n và nh m - Áp d ng m i bi n pháp thích h p, c
m c tiêu ó các qu c gia ph i: bi t trong lĩnh v c giáo d c thay i ki u
- Xem xét (n u h chưa tham gia) phê m u xã h i và văn hoá v cách cư x c a
chu n, gia nh p Công ư c lo i b m i hình àn ông và àn bà;
th c phân bi t i x v i ph n ho c rút - Thúc y vi c nghiên c u, thu th p s
b o lưu i v i Công ư c ó; li u, th ng kê, c bi t v b o l c trong gia
- Tránh m i b o l c i v i ph n ; ình i v i ph n ;
- Có nh ng bi n pháp thích h p c n thi t - Có nh ng bi n pháp nh m lo i tr b o
ngăn ng a, i u tra và tr ng ph t theo l c i v i m t s ph n d tr thành n n
lu t l qu c gia nh ng hành ng b o l c nhân c a b o l c;
ch ng ph n , dù các hành ng ó là do - ưa vào các b n báo cáo, theo yêu c u
nhà nư c hay do các cá nhân ti n hành; c a các cơ quan nhân quy n c a Liên h p
- Phát tri n các quy nh pháp lu t hình qu c, nh ng thông tin liên quan n n n b o
s , dân s , lao ng và hành chính trong l c ch ng ph n và các bi n pháp ư c áp
ph m vi qu c gia tr ng ph t các hành vi d ng th c hi n b n Tuyên b ;
b o l c và n bù thi t h i gây ra cho ph n - Khuy n khích phát tri n các phương
là n n nhân c a b o l c; hư ng thích h p góp ph n vào vi c th c hi n
- Xem xét kh năng phát tri n các các nguyên t c ư c nêu trong b n tuyên b ;
chương trình hành ng qu c gia thúc y - Công nh n vai trò quan tr ng c a phong
vi c b o v ph n ch ng l i m i hình th c trào ph n và c a các t ch c phi chính ph
b o l c ho c ưa các i u kho n nh m m c trong vi c nâng cao nh n th c và làm gi m
ích trên vào các chương trình có s n; b t tình tr ng b o l c i v i ph n ;
- Phát tri n m t cách toàn di n các - T o thu n l i và h tr ho t ng cho
phương hư ng phòng ng a và các bi n pháp phong trào ph n , t ch c phi chính ph và
mang tính ch t pháp lu t, chính tr , hành tăng cư ng h p tác gi a các t ch c ó trong
chính, văn hoá nh m y m nh vi c b o v ph m vi khu v c và qu c gia;
ph n ch ng l i m i hình th c b o l c; - Khuy n khích các t ch c liên chính ph
- Hành ng v i các ngu n l c có s n trong khu v c mà qu c gia là thành viên ưa
m b o an toàn t i a cho ph n là n n các v n lo i b b o l c i v i ph n vào
nhân c a b o l c và thúc y s ph c h i chương trình c a t ch c ó m t cách thích h p.
c a h c v th ch t và tâm lí; Ngoài ra, Tuyên b còn nêu các quy n
- Dành ngân sách nhà nư c m t cách và nghĩa v c a các t ch c và cơ quan
thích h p cho các ho t ng liên quan n chuyên môn c a Liên h p qu c trong vi c
vi c lo i b b o l c i v i ph n ; th c hi n các quy n và nguyên t c ghi trong
- Có các bi n pháp b o m quy n cho b n Tuyên b trên.
các cá nhân thi hành pháp lu t và h ph i 1.2. Quy nh c a pháp lu t qu c t v
ư c t p hu n nh y c m v i các nhu c u ch ng b o l c i v i tr em
c a ph n ; Gi ng như quy nh c a pháp lu t qu c
t¹p chÝ luËt häc sè 2/2009 25
- VÊn ®Ò phßng, chèng b¹o lùc ®èi víi phô n÷ vµ trÎ em trong c¸c lÜnh vùc ph¸p luËt
t v ch ng b o l c i v i ph n , ch ng o hay làm m t ph m giá.
b o l c i v i tr em cũng ư c quy nh V n ch ng b o l c v tình d c i v i
trong Công ư c qu c t c a Liên h p qu c, tr em là m t trong các n i dung mà Công
ó là Công ư c qu c t v quy n c a tr em ư c c bi t quan tâm. Công ư c quy nh
năm 1989, có hi u l c ngày 20/11/1990. các qu c gia thành viên cam k t b o v tr
Công ư c qu c t v quy n tr em là văn em kh i m i hình th c bóc l t cũng như l m
ki n pháp lí qu c t toàn di n, ã quy nh d ng v tình d c. th c hi n m c ích
v các quy n cơ b n c a tr em, trong ó có này, Công ư c cho phép các qu c gia ư c
quy n ư c b o v ch ng l i s ngư c ãi, áp d ng m i bi n pháp ngăn ng a, ó là:
b o l c, bóc l t, b rơi. - Vi c xúi gi c hay ép bu c tr em tham
Công ư c quy nh: “Các qu c gia thành gia b t kì hành vi tình d c b t h p pháp;
viên ph i th c hi n t t c các bi n pháp l p - Vi c bóc l t m i dâm tr em hay các
pháp, hành chính, xã h i và giáo d c thích hành vi tình d c b t h p pháp;
h p b o v tr em kh i t t c các bi n - Vi c bóc l t tr em trong các cu c bi u
pháp b o l c v th ch t ho c tinh th n, b di n hay sách báo có tính ch t khiêu dâm.
t n thương hay l m d ng, b b m c ho c sao Các qu c gia thành viên Công ư c có
nhãng vi c chăm sóc, b ngư c ãi ho c bóc nghĩa v thi hành các bi n pháp l p pháp,
l t g m c l m d ng v tình d c ngay c khi hành chính và các bi n pháp khác th c
tr em v n n m trong vòng chăm sóc c a cha hi n các quy n con ngư i c a tr em ư c
m hay ngư i giám h hay ngư i khác ư c ghi nh n trong Công ư c.
giao quy n chăm sóc tr em” ( i u 19). V n b o v quy n c a tr em còn ư c
Khi các em là n n nhân c a s b o l c, quy nh trong m t s i u ư c qu c t khác
các qu c gia thành viên c n có bi n pháp như: Công ư c La Haye năm 1993 v b o v
các em ư c tái hoà nh p c ng ng. i u tr em và h p tác nuôi con nuôi gi a các nư c,
39 Công ư c quy nh: “Các qu c gia thành hi p nh tương tr tư pháp gi a các nư c...
viên ph i th c hi n m i bi n pháp thích h p 2. Kinh nghi m m t s nư c v ch ng
thúc y s ph c h i v th ch t, tâm lí và b o l c i v i ph n và tr em
tái hoà nh p xã h i c a tr em là n n nhân 2.1. Kinh nghi m c a Trung Qu c
c a b t kì hình th c b m c, bóc l t hay xúc Trung Qu c ã tham gia h u h t các i u
ph m nào; tra t n hay b t kì hình th c i ư c qu c t v quy n c a ph n và tr em
x hay tr ng phát c ác, vô nhân o và và có cơ ch th c thi h p lí, m b o s tuân
nh c hình nào khác ho c c a các cu c xung th các cam k t qu c t phát sinh t i u ư c
t vũ trang. S ph c h i và tái hoà nh p qu c t ó. Trung Qu c có h i nghiên c u
như th ph i di n ra trong môi trư ng làm v quy n con ngư i, trung tâm nghiên c u v
ph c h i s c kho , lòng t tr ng và ph m quy n con ngư i trư ng ng trung ương,
giá c a tr em”. Các qu c gia thành viên m t s trư ng i h c l n và có nhi u t p chí,
ph i b o m không có tr em nào ph i ch u sách tham kh o, website, h i ngh , di n àn
s tra t n, i x , tr ng ph t c ác, vô nhân qu c t v quy n con ngư i ư c các cơ quan
26 t¹p chÝ luËt häc sè 2/2009
- VÊn ®Ò phßng, chèng b¹o lùc ®èi víi phô n÷ vµ trÎ em trong c¸c lÜnh vùc ph¸p luËt
này ti n hành. Trung Qu c ch ng, tích c c 2.2. Kinh nghi m c a Thu i n
tham gia các di n àn qu c t và khu v c v Thu i n tham gia và n i lu t hoá h u
quy n con ngư i, Trung Qu c ăng cai t h t các i u ư c qu c t v quy n con
ch c nhi u h i ngh , di n àn qu c t v ngư i. Thu i n các quy n cơ b n c a
quy n con ngư i, t ch c nhi u chuy n kh o con ngư i ư c quy nh trong Hi n pháp,
sát nghiên c u quy n con ngư i nư c Lu t t do báo chí, Lu t cơ b n v quy n t
ngoài. ng th i, Trung Qu c còn cho phép do bi u t… và nhi u văn b n quy ph m
nhi u t ch c quy n con ngư i ho t ng trên pháp lu t c a Chính ph . Thu i n
cơ s tuân th pháp lu t qu c gia, cho phép không có cơ quan chuyên trách v quy n con
nhi u oàn nư c ngoài n Trung Qu c kh o ngư i. Các v n v quy n con ngư i ư c
sát, tham quan nh ng a i m nh y c m. giao cho các u ban khác nhau m nhi m
V phương di n pháp lu t, Trung Qu c trong ph m vi ch c năng, nhi m v , quy n
ã có nh ng bư c ti n áng k trong vi c h n c a mình. V i vi c b o v quy n con
hoàn thi n quy trình l p pháp, hành pháp và ngư i nói chung thì vi c b o v quy n c a
tư pháp b o m th c thi quy n con ph n và tr em cũng là m t trong nh ng
ngư i. Các thi t ch b o m quy n con ho t ng c a các u ban này.(4)
ngư i Trung Qu c cũng ư c c ng c , Qua nghiên c u pháp lu t qu c t và
c bi t là thi t ch tư pháp. Bên c nh ho t kinh nghi m c a m t s nư c v ch ng b o
ng pháp lu t, Trung Qu c cũng y m nh l c i v i ph n và tr em, chúng tôi nh n
công tác tuyên truy n, giáo d c v quy n th y i v i Vi t Nam c n xem xét v n
này trên 2 phương di n sau:
con ngư i trong cán b , nhân dân. Các hình
Th nh t, i v i Nhà nư c:
th c giáo d c tuyên truy n pháp lu t ư c
- C n xúc ti n gia nh p m t s i u ư c
ti n hành a d ng, phù h p v i trình dân
qu c t v b o v quy n c a ph n và tr
cư trong khu v c. Trung Qu c cũng ã m
em, c bi t là Tuyên b c a Liên h p qu c
r ng quy n dân ch cơ s , v i vi c quy
v ch ng b o l c i v i ph n .
nh cơ ch dân ch tr c ti p cơ s , góp
Hi n nay, Vi t Nam ã kí k t, tham gia
ph n áng k vào vi c b o m các quy n m t s i u ư c qu c t v quy n c a ph
dân ch Trung Qu c .(3) n và tr em như: Vi t Nam phê chu n Công
V i vi c tham gia nhi u i u ư c qu c t ư c v xoá b m i hình th c phân bi t i
v quy n c a ph n và tr em, tham gia vào x i v i ph n ngày 19/12/1982; phê
các thi t ch qu c t v quy n con ngư i, Trung chu n Công ư c qu c t v quy n tr em
Qu c ã n i lu t hoá k p th i, y các cam ngày 20/2/1991. th c hi n các i u ư c
k t qu c t phát sinh t các i u ư c qu c t qu c t trên, Nhà nư c ã ban hành m t s
v quy n con ngư i. Như v y Trung Qu c, văn b n pháp lu t “n i lu t hoá”. Trong
quy n c a ph n và tr em ã ư c b o v lĩnh v c b o v quy n tr em, Nhà nư c ã
m t cách h u hi u. ây là nh ng kinh ban hành nhi u văn b n pháp lu t chi ti t
nghi m quý báu mà Vi t Nam c n tham kh o. hoá các quy nh c a Công ư c v quy n tr
t¹p chÝ luËt häc sè 2/2009 27
- VÊn ®Ò phßng, chèng b¹o lùc ®èi víi phô n÷ vµ trÎ em trong c¸c lÜnh vùc ph¸p luËt
em năm 1989 nh m “ m b o cho tr em ngoài. Vi c Vi t Nam tham gia Tuyên b c a
ư c b o v kh i m i hình th c phân bi t Liên h p qu c v ch ng b o l c i v i ph
i x ”, “trong m i ho t ng i v i tr n năm 1993 s là cơ c pháp lí qu c t
em, nh ng l i ích t t nh t c a tr em ph i là b o v quy n c a ph n , ch ng l i s b o
m i quan tâm hàng u”. m b o th c hành i v i ph n t gia ình và xã h i.
hi n nh ng quy n tr em ư c th a nh n - C n c ng c và y m nh ho t ng
trong Công ư c, pháp lu t hôn nhân và gia c a các thi t ch b o v quy n c a ph n và
ình Vi t Nam quy nh nguyên t c không tr em, nh t là ho t ng c a các h i ph n ,
phân bi t i x gi a các con. Nguyên t c trung tâm môi gi i hôn nhân…
này ư c ghi nh n trong Lu t hôn nhân và - C n y m nh công tác tuyên truy n,
gia ình năm 1960, 1987 và ti p t c ư c giáo d c pháp lu t v quy n con ngư i, nh t là
kh ng nh t i kho n 5 i u 2 Lu t hôn quy n c a ph n và tr em trong nhân dân.
nhân và gia ình năm 2000. V n b ov Th hai, i v i cá nhân là n n nhân c a
quy n c a ph n , là nhi m v tr ng tâm, là b o l c:
m c tiêu trong phong trào u tranh gi i Hi n nay, Vi t Nam n n b o hành i
phóng ph n . Nh n th c c a con ngư i v v i ph n và tr em thư ng x y ra các
vai trò c a ngư i ph n và t ra v n b o vùng nông thôn, a bàn xa xôi h o lánh (tuy
v quy n l i c a h ã xu t hi n t r t s m nhiên không lo i tr thành ph l n).
nhưng ch th c s ư c coi là trách nhi m, nh ng vùng này trình dân trí c a ngư i
yêu c u c p thi t khi Tuyên ngôn th gi i v dân nói chung và c a ph n nói riêng còn
nhân quy n ra i (1948). Tuyên ngôn ã th p, do v y, c n ph i nâng cao ki n th c
nh n m nh “bà m và tr em ư c m b o pháp lu t cho h h bi t các quy n c a
chăm sóc và giúp c bi t” (kho n 2 i u mình và ch ng hơn trong cu c s ng gia
25). ây là s th a nh n c a xã h i i v i ình cũng như ngoài xã h i.
ch c năng làm m c a ngư i ph n . V i Tóm l i, quy n c a ph n và quy n c a
ch c năng này ngư i m ư c coi là ch th tr em là n i dung cơ b n c a quy n con
c bi t c a xã h i, h có quy n ư c ưu tiên ngư i, không tách kh i quy n con ngư i.
chăm sóc, giúp và b o v . Ph n có quy n th c hi n ch c năng làm
Nh ng n i dung c a Công ư c năm 1979 m c a mình, ư c xã h i chăm sóc, giúp
v lo i tr m i hình th c phân bi t i v i . Tr em ư c t o nh ng i u ki n t t
ph n ã ư c c th hoá trong Hi n pháp nh t phát tri n và ư c b o v trong m i
c a Vi t Nam và trong m t s văn b n pháp trư ng h p. B o v quy n c a ph n và tr
lu t như Lu t hôn nhân và gia ình năm em là m c tiêu, trách nhi m c a nhân lo i
2000, Lu t bình ng gi i… trong quá trình th c hi n quy n con ngư i./.
Tuy nhiên, hi n nay Vi t Nam n n b o
hành i v i ph n ngày càng gia tăng, không (1), (2), (3), (4).Xem: B tư pháp, Vi t Nam v i v n
ch i v i ph n Vi t Nam trong nư c mà quy n con ngư i, Hà N i năm 2005, tr. 27, 29,
còn i v i ph n Vi t Nam l y ch ng nư c 273-281, 281-283.
28 t¹p chÝ luËt häc sè 2/2009
nguon tai.lieu . vn
