- Trang Chủ
- Báo cáo khoa học
- Báo cáo Những quy định mới của luật hôn nhân gia đình năm 2000 về quan hệ hôn nhân và gia đình có yếu tố nước ngoài
Xem mẫu
- Th«ng tin
ThS. NguyÔn Hång B¾c *
L uËt h«n nh©n v gia ®×nh (HN&G§) ®
®−îc Quèc héi n−íc CHXHCN ViÖt
Nam khãa X k× häp thø 7 th«ng qua ng y
r»ng trong quan hÖ ®ã chØ cÇn yÕu tè chñ thÓ
l ®ñ nh−ng mét sè kh¸c l¹i x¸c ®Þnh cã 3
yÕu tè n−íc ngo i t−¬ng tù nh− quy ®Þnh t¹i
9/6/2000, cã hiÖu lùc kÓ tõ ng y 1/1/2001. §iÒu 826 Bé luËt d©n sù ViÖt Nam n¨m
LuËt n y thay thÕ LuËt HN&G§ n¨m 1986 1995.
v Ph¸p lÖnh HN&G§ gi÷a c«ng d©n ViÖt LuËt HN&G§ n¨m 2000 lÇn ®Çu tiªn ®−a
Nam v ng−êi n−íc ngo i ng y 2/12/1993 ra kh¸i niÖm quan hÖ HN&G§ cã yÕu tè
(gäi t¾t l Ph¸p lÖnh n¨m1993). n−íc ngo i. Kh¸i niÖm n y kh«ng trùc tiÕp
LuËt HN&G§ n¨m 2000 ® d nh ch−¬ng quy ®Þnh t¹i ch−¬ng XI m ®−îc quy ®Þnh t¹i
XI quy ®Þnh vÒ quan hÖ HN&G§ cã yÕu tè kho¶n 14 §iÒu 8 LuËt HN&G§ n¨m 2000,
n−íc ngo i. Nh÷ng quy ®Þnh cña ch−¬ng XI trong ®ã nªu râ quan hÖ HN&G§ cã yÕu tè
l b−íc ®ét ph¸ trong lÜnh vùc lËp ph¸p cña n−íc ngo i l quan hÖ HN&G§:
n−íc ta ë lÜnh vùc n y. C¸c ®iÒu kho¶n cña a. Gi÷a c«ng d©n ViÖt Nam v ng−êi
ch−¬ng XI ®−îc so¹n th¶o trªn c¬ së kÕ thõa n−íc ngo i;
mét sè quy ®Þnh c¬ b¶n cña Ph¸p lÖnh n¨m b.Gi÷a ng−êi n−íc ngo i víi nhau th−êng
1993 ®ång thêi cã bæ sung mét sè quy ®Þnh tró t¹i ViÖt Nam;
míi cho phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ cña c. Gi÷a c«ng d©n ViÖt Nam víi nhau m
n−íc ta trong giai ®o¹n héi nhËp v ph¸t c¨n cø ®Ó x¸c lËp, thay ®æi, chÊm døt quan
triÓn. hÖ ®ã theo ph¸p luËt n−íc ngo i hoÆc t i s¶n
1. VÊn ®Ò yÕu tè n−íc ngo i trong liªn quan ®Õn quan hÖ ®ã ë n−íc ngo i.
quan hÖ HN&G§ Ngo i ra, LuËt HN&G§ n¨m 2000 cßn
Tr−íc khi ban h nh LuËt HN&G§ n¨m quy ®Þnh: "C¸c quy ®Þnh cña ch−¬ng n y
2000, ch−a cã v¨n b¶n ph¸p luËt n o vÒ còng ®−îc ¸p dông ®èi víi quan hÖ HN&G§
HN&G§ quy ®Þnh kh¸i niÖm quan hÖ gi÷a c«ng d©n ViÖt Nam víi nhau m mét
HN&G§ cã yÕu tè n−íc ngo i, tõ ®ã dÉn tíi
* Gi¶ng viªn Khoa luËt quèc tÕ
nhiÒu c¸ch hiÓu kh¸c nhau. Cã ng−êi cho Tr−êng ®¹i häc luËt H Néi
T¹p chÝ luËt häc - 43
- Th«ng tin
bªn hoÆc c¶ hai bªn ®Þnh c− ë n−íc ngo i" cã thÈm quyÒn cao, víi nh÷ng ng−êi cã tr×nh
(kho¶n 4 §iÒu 100). ®é chuyªn m«n nghiÖp vô tèt. Song còng cã
Nh− vËy, quan hÖ HN&G§ cã yÕu tè nh÷ng khã kh¨n, ®ã l vÒ ®iÒu kiÖn ®−êng x¸
n−íc ngo i trong LuËt HN&G§ n¨m 2000 xa x«i, ph−¬ng tiÖn ®i l¹i khã kh¨n, thñ tôc
kh«ng chØ bao gåm yÕu tè chñ thÓ m c¶ yÕu r−êm r g©y kh«ng Ýt phøc t¹p cho ®−¬ng sù.
tè sù kiÖn ph¸p lÝ v t i s¶n. §Æc biÖt yÕu tè §Ó kh¾c phôc nh÷ng ®iÓm ®ã, LuËt HN&G§
chñ thÓ ë ®©y ® ®−îc më réng, kh«ng chØ n¨m 2000 ® cã quy ®Þnh míi, ®ã l : "ViÖc
quan hÖ HN&G§ gi÷a c«ng d©n ViÖt Nam ®¨ng kÝ kÕt h«n, nu«i con nu«i, gi¸m hé gi÷a
víi ng−êi n−íc ngo i m cßn bæ sung thªm c«ng d©n ViÖt Nam c− tró ë khu vùc biªn
nh÷ng chñ thÓ míi (gi÷a ng−êi n−íc ngo i giíi víi c«ng d©n cña n−íc l¸ng giÒng cïng
víi nhau th−êng tró t¹i ViÖt Nam, gi÷a c«ng c− tró ë khu vùc biªn giíi víi ViÖt Nam do
d©n ViÖt Nam víi nhau ë n−íc ngo i...). ChÝnh phñ quy ®Þnh" (kho¶n 1 §iÒu 102).
2. ThÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c vô viÖc §©y l quy ®Þnh "më" cña LuËt HN&G§
vÒ HN&G§ cã yÕu tè n−íc ngo i n¨m 2000. Trong nghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ
VÒ nguyªn t¾c chung, LuËt HN&G§ cÇn quy ®Þnh râ thÈm quyÒn gi¶i quyÕt
n¨m 2000 quy ®Þnh thÈm quyÒn gi¶i quyÕt nh÷ng tr−êng hîp n y, nªn ®Ó cho c¸c c¬
c¸c quan hÖ HN&G§ cã yÕu tè n−íc ngo i quan chøc n¨ng ë c¬ së gi¶i quyÕt quan hÖ
thuéc c¬ quan cÊp tØnh. NghÜa l , c¸c viÖc vÒ n y trªn thùc tÕ cña ®Þa ph−¬ng nh−ng kh«ng
h nh chÝnh giao cho ñy ban nh©n d©n tØnh, ®−îc tr¸i víi c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña LuËt
th nh phè trùc thuéc trung −¬ng cßn nh÷ng HN&G§ n¨m 2000.
viÖc vÒ tè tông giao cho tßa ¸n cÊp tØnh. Cô - Tßa ¸n nh©n d©n tØnh, th nh phè trùc
thÓ: thuéc trung −¬ng thùc hiÖn viÖc huû kÕt h«n
- Uû ban nh©n d©n tØnh, th nh phè trùc tr¸i ph¸p luËt, gi¶i quyÕt viÖc li h«n, c¸c
thuéc trung −¬ng thùc hiÖn viÖc ®¨ng kÝ kÕt tranh chÊp vÒ quyÒn v nghÜa vô cña vî
h«n, nu«i con nu«i v gi¸m hé cã yÕu tè chång, cha mÑ v con, vÒ nhËn cha mÑ, con,
n−íc ngo i theo quy ®Þnh cña LuËt n y v nu«i con nu«i v gi¸m hé cã yÕu tè n−íc
c¸c quy ®Þnh kh¸c cña ph¸p luËt ViÖt Nam ngo i... Quy ®Þnh n y vÉn gi÷ nguyªn nh−
(kho¶n 1 §iÒu 102 LuËt HN&G§ n¨m Ph¸p lÖnh n¨m 1993 nh−ng cã ®iÓm míi thÓ
2000). hiÖn sù vËn dông s¸ng t¹o thùc tiÔn v o ph¸p
Ph¸p luËt quy ®Þnh gi¶i quyÕt nh÷ng viÖc luËt ViÖt Nam, ®ã l giao thÈm quyÒn cho
h nh chÝnh ®èi víi quan hÖ trªn cho uû ban tßa ¸n nh©n d©n huyÖn, quËn, thÞ x , th nh
nh©n d©n tØnh còng xuÊt ph¸t tõ nh÷ng lÝ do: phè thuéc tØnh n¬i c− tró cña c«ng d©n ViÖt
§©y l nh÷ng quan hÖ t−¬ng ®èi phøc t¹p, Nam huû viÖc kÕt h«n tr¸i ph¸p luËt, gi¶i
®ßi hái ph¶i ®−îc gi¶i quyÕt ë nh÷ng c¬ quan quyÕt viÖc li h«n, c¸c tranh chÊp vÒ quyÒn v
44 - T¹p chÝ luËt häc
- Th«ng tin
nghÜa vô cña vî chång, cha mÑ v con, vÒ Nh− vËy, theo ®iÒu luËt trªn, ®Ó gi¶i
nhËn cha, mÑ, con, nu«i con nu«i v gi¸m hé quyÕt viÖc li h«n gi÷a c«ng d©n ViÖt Nam
gi÷a c«ng d©n ViÖt Nam c− tró ë khu vùc víi ng−êi n−íc ngo i th× c¶ hai bªn ph¶i
biªn giíi víi c«ng d©n cña n−íc l¸ng giÒng th−êng tró t¹i ViÖt Nam hoÆc c«ng d©n ViÖt
cïng c− tró ë khu vùc biªn giíi víi ViÖt Nam Nam ph¶i th−êng tró t¹i ViÖt Nam th× ¸p
theo quy ®Þnh cña LuËt n y v c¸c quy ®Þnh dông c¸c quy ®Þnh cña LuËt HN&G§ ViÖt
kh¸c cña ph¸p luËt ViÖt Nam. Nam. Cßn "trong tr−êng hîp c«ng d©n ViÖt
Quy ®Þnh trªn l hîp lÝ v× xuÊt ph¸t tõ Nam kh«ng th−êng tró t¹i ViÖt Nam v o thêi
thùc tÕ, c«ng d©n ViÖt Nam sinh sèng ë khu ®iÓm yªu cÇu li h«n th× viÖc li h«n ®−îc gi¶i
vùc biªn giíi lÊy vî, lÊy chång l ng−êi quyÕt theo ph¸p luËt cña n−íc n¬i th−êng tró
Trung Quèc, L o, C¨mpuchia, gi÷a hä chung cña vî chång, nÕu hä kh«ng cã n¬i
th−êng cã mèi quan hÖ gÇn gòi víi nhau vÒ th−êng tró chung th× theo ph¸p luËt ViÖt
®iÒu kiÖn sinh sèng; hä quan niÖm lÊy nhau Nam" (kho¶n 2 §iÒu 104).
chØ cÇn hä h ng chøng kiÕn; ®a sè c¸c tr−êng §©y l quy ®Þnh míi cña LuËt HN&G§
hîp ng−êi d©n gi¸p biªn giíi sèng chung víi n¨m 2000 so víi Ph¸p lÖnh n¨m 1993. LuËt
nhau, sinh con ®Î c¸i, khi kh«ng hîp nhau HN&G§ n¨m 2000 kh¼ng ®Þnh ph¸p luËt
th× tù gi¶i quyÕt m kh«ng hÒ cã sù can thiÖp ViÖt Nam ph¶i ®−îc ¸p dông v chiÕm vÞ trÝ
cña c¬ quan cã thÈm quyÒn cña ViÖt Nam. −u tiªn khi gi¶i quyÕt viÖc li h«n gi÷a c«ng
V× vËy, LuËt HN&G§ n¨m 2000 ® quy ®Þnh d©n ViÖt Nam v ng−êi n−íc ngo i th−êng
cho tßa ¸n cÊp huyÖn, quËn, thÞ x , th nh phè tró t¹i ViÖt Nam. Trong khi ®ã, theo Ph¸p
trùc thuéc tØnh cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt lÖnh n¨m 1993 th× tiªu chÝ ®Çu tiªn ®Ó tßa ¸n
nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho ®ång b o d©n téc vËn dông ph¸p luËt gi¶i quyÕt quan hÖ li h«n
thùc hiÖn tèt c¸c quyÒn tè tông d©n sù, b¶o gi÷a c«ng d©n ViÖt Nam víi ng−êi n−íc
®¶m quyÒn v lîi Ých hîp ph¸p cña hä, æn ngo i l ph¸p luËt cña n−íc n¬i th−êng tró
®Þnh quan hÖ x héi còng nh− ®Ó cho c¸c quy chung cña vî chång, cßn ph¸p luËt ViÖt Nam
®Þnh cña luËt ®i v o cuéc sèng dÔ d ng h¬n ë còng cã thÓ ®−îc ¸p dông ®Ó gi¶i quyÕt quan
c¸c vïng gi¸p biªn giíi. hÖ li h«n nh−ng kh«ng ph¶i l tiªu chÝ ®Çu
3. VÊn ®Ò li h«n cã yÕu tè n−íc ngo i tiªn.
Li h«n cã yÕu tè n−íc ngo i ®−îc quy Theo §iÒu 12 Ph¸p lÖnh n¨m 1993 th×
®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 104 LuËt HN&G§ viÖc li h«n gi÷a c«ng d©n ViÖt Nam v ng−êi
n¨m 2000: "ViÖc li h«n gi÷a c«ng d©n ViÖt n−íc ngo i v nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t sinh tõ viÖc
Nam v ng−êi n−íc ngo i, gi÷a ng−êi n−íc li h«n sÏ ®−îc gi¶i quyÕt theo ph¸p luËt cña
ngo i víi nhau th−êng tró t¹i ViÖt Nam ®−îc n−íc m vî chång cã n¬i th−êng tró chung,
gi¶i quyÕt theo quy ®Þnh cña LuËt n y". nÕu kh«ng cã n¬i th−êng tró chung sÏ gi¶i
T¹p chÝ luËt häc - 45
- Th«ng tin
quyÕt theo ph¸p luËt cña n−íc m hä cã n¬i gi÷a c«ng d©n ViÖt Nam víi ng−êi n−íc
th−êng tró chung cuèi cïng, nÕu kh«ng cã ngo i m yÕu tè n−íc ngo i trong quan hÖ
n¬i th−êng tró chung cuèi cïng th× ¸p dông nu«i con nu«i cßn bao gåm quan hÖ nu«i con
ph¸p luËt ViÖt Nam. nu«i gi÷a c«ng d©n ViÖt Nam víi nhau ë
4. VÊn ®Ò nu«i con nu«i cã yÕu tè n−íc n−íc ngo i v quan hÖ nu«i con nu«i gi÷a
ngo i ng−êi n−íc ngo i víi nhau ë ViÖt Nam.
VÊn ®Ò n y ®−îc quy ®Þnh t¹i kho¶n 2 Thø hai, vÊn ®Ò ¸p dông ph¸p luËt ®Ó gi¶i
§iÒu 105 LuËt HN&G§ n¨m 2000. Qua quyÕt quan hÖ nu«i con nu«i.
nghiªn cøu §iÒu n y, chóng t«i thÊy cã mét LuËt HN&G§ n¨m 2000 x¸c ®Þnh viÖc
sè ®iÓm míi so víi Ph¸p lÖnh n¨m 1993 nh− ¸p dông ph¸p luËt dùa trªn 2 c¬ së:
sau: - Nu«i con nu«i cã yÕu tè n−íc ngo i
Thø nhÊt, chñ thÓ trong quan hÖ nu«i con ®−îc thùc hiÖn t¹i ViÖt Nam th× quyÒn v
nu«i ® ®−îc më réng h¬n. Theo kho¶n 14 nghÜa vô cña ng−êi nu«i v con nu«i, viÖc
§iÒu 8 LuËt HN&G§ th× quan hÖ nu«i con chÊm døt viÖc nu«i con nu«i ®−îc x¸c ®Þnh
nu«i cã yÕu tè n−íc ngo i bao gåm nh÷ng theo ph¸p luËt ViÖt Nam;
quan hÖ sau: - ViÖc nu«i con nu«i gi÷a c«ng d©n ViÖt
- Quan hÖ nu«i con nu«i gi÷a ng−êi n−íc Nam v ng−êi n−íc ngo i ®−îc thùc hiÖn ë
ngo i v trÎ em ViÖt Nam c− tró trªn l nh n−íc ngo i th× quyÒn v nghÜa vô gi÷a cha
thæ ViÖt Nam; mÑ nu«i v con nu«i, chÊm døt viÖc nu«i con
- Quan hÖ nu«i con nu«i gi÷a ng−êi n−íc nu«i ®−îc x¸c ®Þnh theo ph¸p luËt cña n−íc
ngo i v trÎ em ViÖt Nam c− tró ë n−íc n¬i th−êng tró cña con nu«i (kÓ c¶ trong
ngo i; tr−êng hîp cha mÑ nu«i cïng quèc tÞch hoÆc
- Quan hÖ nu«i con nu«i gi÷a c«ng d©n kh¸c quèc tÞch). Nh− vËy, LuËt HN&G§
ViÖt Nam v trÎ em n−íc ngo i ë n−íc n¨m 2000 ® lÊy tiªu chÝ luËt n¬i th−êng tró
ngo i; cña con nu«i ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò liªn
- Quan hÖ nu«i con nu«i gi÷a c«ng d©n quan ®Õn viÖc nu«i con nu«i gi÷a c«ng d©n
ViÖt Nam v trÎ em n−íc ngo i c− tró trªn ViÖt Nam v ng−êi n−íc ngo i ®−îc thùc
l nh thæ ViÖt Nam; hiÖn ë n−íc ngo i. §©y l ®iÓm quy ®Þnh
- Quan hÖ nu«i con nu«i gi÷a c«ng d©n ho n to n kh¸c víi Ph¸p lÖnh n¨m 1993,
ViÖt Nam víi nhau m mét bªn hoÆc c¶ hai theo Ph¸p lÖnh, quyÒn v nghÜa vô cña ng−êi
bªn ®Þnh c− ë n−íc ngo i; nu«i v con nu«i, chÊm døt viÖc nu«i con
- Quan hÖ nu«i con nu«i gi÷a c«ng d©n nu«i gi÷a c«ng d©n ViÖt Nam v ng−êi n−íc
n−íc ngo i víi nhau ph¸t sinh ë ViÖt Nam. ngo i (bÊt kÓ tiÕn h nh ë ViÖt Nam hay ë
Nh− vËy, quan hÖ nu«i con nu«i ® ®−îc n−íc ngo i) ®Òu ®−îc x¸c ®Þnh theo ph¸p
më réng, kh«ng chØ l quan hÖ nu«i con nu«i luËt cña n−íc m ng−êi nu«i l c«ng d©n, chØ
46 - T¹p chÝ luËt häc
- Th«ng tin
khi cha mÑ nu«i cã quèc tÞch kh¸c nhau th× truy nhËn cha, mÑ, con) ch−a ®−îc quy ®Þnh
¸p dông ph¸p luËt cña n−íc n¬i th−êng tró cho nªn theo chóng t«i, ChÝnh phñ cÇn sím
cña ng−êi con nu«i (kho¶n 2 §iÒu 16 Ph¸p ban h nh nghÞ ®Þnh h−íng dÉn, trong ®ã cÇn
lÖnh n¨m 1993). cã nh÷ng quy ®Þnh ®Ó ®iÒu chØnh quan hÖ
Ngo i nh÷ng ®iÓm míi nh− ph©n tÝch ë n y.
trªn th× chÕ ®Þnh gi¸m hé trong quan hÖ Thø hai, §iÒu 102 quy ®Þnh viÖc ®¨ng kÝ
HN&G§ cã yÕu tè n−íc ngo i ®−îc quy kÕt h«n gi÷a c«ng d©n ViÖt Nam c− tró ë khu
®Þnh t¹i §iÒu 106 LuËt HN&G§ n¨m 2000 vùc biªn giíi víi c«ng d©n cña n−íc l¸ng
còng cã nh÷ng ®iÓm míi phï hîp víi thùc tÕ giÒng cïng c− tró ë khu vùc biªn giíi víi
hiÖn nay v phï hîp víi c¸c quy ®Þnh trong ViÖt Nam do ChÝnh phñ quy ®Þnh. Do ®ã, khi
Bé luËt d©n sù n¨m 1995. quy ®Þnh vÒ vÊn ®Ò n y nªn l−u ý mét sè
LuËt HN&G§ n¨m 2000 ® kÕ thõa cã ®iÓm nh− sau:
chän läc v ph¸t triÓn LuËt HN&G§ n¨m - CÇn ph¶i tÝnh ®Õn b¶n s¾c v¨n hãa,
1986. Quan hÖ HN&G§ cã yÕu tè n−íc phong tôc, tËp qu¸n cña c¸c d©n téc ®Ó x©y
ngo i ®−îc quy ®Þnh t¹i ch−¬ng XI, víi tæng dùng c¸c quy ®Þnh thÝch hîp;
sè 7 ®iÒu tõ §iÒu 100 ®Õn §iÒu 106, ® cã - C¸c quy ®Þnh vÒ tr×nh tù, thñ tôc, hå s¬
nhiÒu néi dung míi so víi LuËt HN&G§ ph¶i râ r ng, dÔ hiÓu t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi
n¨m 1986 v Ph¸p lÖnh n¨m 1993. Tuy cho c«ng d©n ViÖt Nam còng nh− c«ng d©n
nhiªn, qua nghiªn cøu ch−¬ng n y, chóng t«i n−íc l¸ng giÒng;
thÊy: - Nªn quy ®Þnh riªng vÒ møc phÝ v lÖ
Thø nhÊt, ph¹m vi ¸p dông ph¸p luËt phÝ sao cho phï hîp víi mÆt b»ng thu nhËp
ViÖt Nam, chñ thÓ tham gia quan hÖ v møc sèng cña ng−êi d©n vïng biªn giíi.
HN&G§ ® ®−îc më réng nh−ng ph¹m vi
HiÖn nay cßn nhiÒu ý kiÕn cho r»ng:
®iÒu chØnh l¹i thu hÑp h¬n so víi Ph¸p lÖnh
- Nªn quy ®Þnh thÈm quyÒn gi¶i quyÕt
n¨m 1993. NÕu nh− Ph¸p lÖnh n¨m 1993
c¸c viÖc ®¨ng kÝ kÕt h«n, nu«i con nu«i,
®iÒu chØnh 6 lo¹i quan hÖ (kÕt h«n, li h«n,
gi¸m hé gi÷a c«ng d©n ViÖt Nam c− tró ë
quan hÖ ph¸p lÝ gi÷a vî chång, quan hÖ ph¸p
khu vùc biªn giíi víi c«ng d©n cña n−íc
lÝ gi÷a cha mÑ v con, nu«i con nu«i, gi¸m
l¸ng giÒng cïng c− tró ë khu vùc biªn giíi
hé) th× LuËt HN&G§ n¨m 2000 chØ ®iÒu
víi ViÖt Nam th× do uû ban nh©n d©n x gi¶i
chØnh 4 lo¹i quan hÖ (kÕt h«n, li h«n, nu«i
con nu«i v gi¸m hé), cßn c¸c quan hÖ ph¸p quyÕt th× phï hîp h¬n;
lÝ gi÷a vî v chång (quan hÖ t i s¶n v nh©n - Nªn quy ®Þnh tr×nh tù, thñ tôc, møc lÖ
th©n), quan hÖ ph¸p lÝ gi÷a cha mÑ v con phÝ c¬ b¶n nh− quy ®Þnh ¸p dông cho c«ng
(quyÒn v nghÜa vô gi÷a cha mÑ v con, vÊn d©n ViÖt Nam v× ®ång b o vïng biªn giíi
®Ò cÊp d−ìng gi÷a cha mÑ v con, vÊn ®Ò cßn khã kh¨n, thu nhËp cßn thÊp./.
T¹p chÝ luËt häc - 47
nguon tai.lieu . vn