Xem mẫu
- TCNCYH 28 (2) - 2004
NhËn xÐt ®Æc ®iÓm l©m sµng rèi lo¹n trÇm c¶m ë
nh÷ng bÖnh nh©n bÞ bÖnh d¹ dµy - ruét
TrÇn H÷u B×nh
Bé m«n T©m thÇn §¹i häc Y Hµ Néi
Nghiªn cøu 90 bÖnh nh©n cã bÖnh lý d¹ dµy- ruét: 37 nam, 53 n÷, tuæi tõ 20-60. Trong ®ã, 45 bÖnh
nh©n cã tæn th−¬ng thùc thÓ d¹ dµy- ruét vµ 45 bÖnh nh©n rèi lo¹n chøc n¨ng kh«ng cã tæn th−¬ng thùc
thÓ. BÖnh gÆp nhiÒu ë løa tuæi ®ang cßn søc lao ®éng nhiÒu cho x· héi. BÖnh tiÕn triÓn liªn tôc khuynh
h−íng trë nªn m¹n tÝnh. Nhãm bÖnh nh©n rèi lo¹n chøc n¨ng cã biÓu hiÖn trÇm c¶m nhÑ phèi hîp víi lo
©u, ¸m ¶nh, nghi bÖnh, lo¹n c¶m gi¸c b¶n thÓ. Nhãm bÖnh nh©n cã tæn th−¬ng thùc thÓ chñ yÕu lµ trÇm
c¶m võa vµ nÆng. Trong c¨n nguyªn cña bÖnh yÕu tè t©m lý vµ c¬ thÓ ®−îc biÓu lé lµ vai trß c¬ b¶n vµ tiÕn
triÓn tiÕp theo h×nh thµnh chu kú ph¶n øng t©m- thÓ trªn bÖnh nh©n cã nh©n c¸ch lo¹i nµy hay lo¹i kh¸c.
thËm chÝ kÓ c¶ cã sù can thiÖp ngo¹i khoa c¾t
I. §Æt vÊn ®Ò
2/3 d¹ dµy. Nh−ng sau khi ®−îc c¸c thÇy
Tõ nh÷ng n¨m 80 trë l¹i ®©y, trÇm c¶m ®· thuèc t©m thÇn ph¸t hiÖn vµ ®iÒu trÞ c¸c
trë thµnh vÊn ®Ò trung t©m nghiªn cøu cña tr−êng hîp ®ã nh− lµ RLTC th× thÊy cã kÕt
c¸c nhµ t©m thÇn häc. Sù lan réng cña trÇm qu¶. §iÒu nµy gîi ý cho chóng t«i t×m hiÓu,
c¶m ®· v−ît ra ngoµi ranh giíi cña lÜnh vùc nhËn xÐt s¬ bé vÒ ®Æc ®iÓm h×nh thµnh vµ tiÕn
t©m thÇn häc, x©m nhËp vµo nhiÒu lÜnh vùc triÓn cña RLTC ë nh÷ng bÖnh nh©n d¹ dµy-
bÖnh häc l©m sµng kh¸c nhau, ®· chøng tá ruét. §Ó lµm râ rèi lo¹n trÇm c¶m trong
tÝnh ®a d¹ng cña nã. Theo P. Kielholz cã tíi chuyªn khoa tiªu ho¸ d¹ dµy-ruét, nghiªn cøu
15- 20% bÖnh nh©n trÇm c¶m gÆp trong c¸c nh»m môc tiªu:
bÖnh viÖn thùc hµnh ®a khoa. Nghiªn cøu c¸c
+ Ph¸t hiÖn c¸c triÖu chøng l©m sµng cña
h×nh th¸i biÓu hiÖn cña trÇm c¶m trong nh÷ng
rèi lo¹n trÇm c¶m ë nh÷ng ng−êi bÞ bÖnh d¹
bÖnh c¬ thÓ, Loper Ibor, 1989, Gay.C, 1995
dµy-ruét thùc thÓ vµ chøc n¨ng.
[1],[2] nhËn thÊy 50% trÇm c¶m kÕt hîp víi
+ T×m hiÓu c¸c yÕu tè liªn quan ®Õn trÇm
®au. Theo Marilov. V.V, Korkina.M.V, 1995 [5]
c¶m ë nh÷ng ng−êi bÞ bÖnh d¹ dµy-ruét thùc
30-50% bÖnh nh©n bÞ bÖnh c¬ thÓ cã rèi lo¹n
thÓ vµ chøc n¨ng.
trÇm c¶m ë møc ®é nµy hay møc ®é kh¸c.
Rèi lo¹n trÇm c¶m (RLTC) th−êng gÆp II. §èi t−îng vµ ph−¬ng ph¸p
trong néi khoa, biÓu hiÖn d−íi hai h×nh th¸i: nghiªn cøu
Thø nhÊt, ®ã lµ RLTC râ xuÊt hiÖn sau mét 1. §èi t−îng nghiªn cøu
bÖnh lý c¬ thÓ cã tæn th−¬ng thùc thÓ gäi lµ
- Nghiªn cøu 90 bÖnh nh©n (b/n) bÞ bÖnh
trÇm c¶m triÖu chøng. Lo¹i nµy chiÕm tØ lÖ 20-
d¹ dµy-ruét tõ phßng kh¸m ®a khoa vµ khoa
30% c¸c RLTC trong néi khoa nãi chung [4].
tiªu ho¸ bÖnh viÖn B¹ch Mai n¨m 2001-2002
Thø hai, lµ RLTC mê nh¹t, biÓu hiÖn b»ng c¸c
(b¶ng 1). Nh÷ng bÖnh nh©n nµy ®−îc c¸c b¸c
triÖu chøng c¬ thÓ nhiÒu lo¹i che phñ vÎ bÒ
sÜ chuyªn khoa Tiªu ho¸ tiÕn hµnh soi d¹ dµy-
ngoµi mang tÝnh chÊt tr¸ h×nh gäi lµ trÇm c¶m
t¸ trµng vµ ®¹i trµng t¹i phßng néi soi chuyªn
kh«ng ®iÓn h×nh. Lo¹i nµy gÆp tõ 50-70% c¸c
khoa tiªu ho¸ BÖnh viÖn B¹ch Mai. Trong ®ã
RLTC trong l©m sµng néi khoa, ®Æc biÖt lµ
45 b/n ®−îc x¸c ®Þnh cã tæn th−¬ng thùc thÓ
trong chuyªn khoa tiªu ho¸ [5],[7]. Cã mét sè
viªm loÐt d¹ dµy- ®¹i trµng vµ 45 b/n kh«ng cã
bÖnh nh©n ®au vïng th−îng vÞ kÐo dµi, ®·
tæn th−¬ng thùc thÓ, chØ rèi lo¹n chøc n¨ng.
®iÒu trÞ néi khoa nhiÒu n¨m kh«ng cã kÕt qu¶,
47
- TCNCYH 28 (2) - 2004
- BÖnh nh©n 2 nhãm thùc thÓ vµ chøc thÓ vµ chøc n¨ng ®· ®−îc c¸c b¸c sÜ chuyªn
n¨ng tho¶ m·n c¸c tiªu chuÈn chÈn ®o¸n rèi khoa tiªu ho¸ x¸c ®Þnh chÈn ®o¸n. Sö dông
lo¹n trÇm c¶m dùa theo b¶ng ph©n lo¹i bÖnh phiÕu nh÷ng c©u hái l©m sµng ®Ó ph¸t hiÖn
quèc tÕ 10, 1992 phÇn c¸c rèi lo¹n trÇm c¶m c¸c biÓu hiÖn cña rèi lo¹n trÇm c¶m tõ bÖnh
vµ c¸c møc ®é RLTC (F30.0-F30.8). nh©n vµ ng−êi th©n (vî, chång, cha, mÑ, anh
- Lo¹i ra khái nghiªn cøu nh÷ng bÖnh em,…) cña bÖnh nh©n.
nh©n kh«ng ®¸p øng c¸c tiªu chuÈn chÈn + VÒ nghiªn cøu tr¾c nghiÖm t©m lý: Sö
®o¸n bÖnh lý d¹ dµy-ruét thùc thÓ vµ chøc dông thang ®¸nh gi¸ trÇm c¶m cña BECK,
n¨ng do b¸c sÜ chuyªn khoa tiªu ho¸ x¸c mét c«ng cô hç trî cho l©m sµng trong viÖc
®Þnh; vµ kh«ng tho¶ m·n c¸c tiªu chuÈn chÈn ph¸t hiÖn vµ ®¸nh gi¸ møc ®é rèi lo¹n trÇm
®o¸n mét giai ®o¹n trÇm c¶m, vµ møc ®é rèi c¶m .
lo¹n trÇm c¶m do b¸c sÜ chuyªn khoa t©m - Xö lý sè liÖu b»ng ph−¬ng ph¸p thèng kª
thÇn x¸c ®Þnh. to¸n häc dïng trong y häc.
2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu III. KÕt qu¶
- Sö dông ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu m« t¶,
1. C¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn rèi lo¹n
tiÕn cøu cã theo dâi däc.
trÇm c¶m trªn bÖnh nh©n d¹ dµy-ruét
+ VÒ l©m sµng: TiÕp cËn kh¶o s¸t trªn tÊt
c¶ c¸c bÖnh nh©n cã bÖnh lý d¹ dµy-ruét thùc
B¶ng 1: TØ lÖ m¾c bÖnh gi÷a nam vµ n÷ ë hai nhãm
Nhãm bÖnh Chøc n¨ng Thùc thÓ
D¹ dµy §¹i trµng TS D¹ dµy §¹i trµng TS P
Giíi % %
Nam 9 10 19 12 6 18
21,1% 20% >0,05
N÷ 12 14 26 17 10 27
28,8% 30%
Tæng sè 21 24 45 29 16 45 60 1 2.2 1 2,2
48
- TCNCYH 28 (2) - 2004
Sù ph©n bè tuæi b¾t ®Çu bÞ bÖnh phÇn lín tËp trung ë løa tuæi cßn trÎ. BÖnh ®· lµm suy gi¶m
nhiÒu ®Õn kh¶ n¨ng lao ®éng chung cña x· héi.
1.3. NhËn xÐt vÒ thêi gian bÞ bÖnh
B¶ng 3. Thêi gian bÞ bÖnh cña hai nhãm
Nhãm bÖnh Chøc n¨ng Thùc thÓ
Thêi gian bÞ bÖnh
< 1 n¨m 3 (6,6%) 4 (8,8%)
1 - 2 n¨m 12 (26,6%) 11 (24,4%)
3 - 4 n¨m 21 (46,6%) 20 (44,4%)
> 5 n¨m 9 (20%) 10 (22,2%)
TS 45 45
Thêi gian bÞ bÖnh tÝnh tõ lóc khëi ph¸t bÖnh ®Õn thêi ®iÓm nghiªn cøu, gÆp nhiÒu tõ 3-4 n¨m ë
c¶ hai nhãm. BÖnh tiÕn triÓn liªn tôc khuynh h−íng trë nªn m¹n tÝnh, chøng tá ®· cã mét thêi
gian dµi bÖnh kh«ng ®−îc ph¸t hiÖn.
2. NhËn xÐt vÒ sang chÊn t©m lý vµ ®Æc ®iÓm nh©n c¸ch
B¶ng 4. Sang chÊn t©m lý vµ ®Æc ®iÓm nh©n c¸ch trªn 2 nhãm bÖnh nh©n nghiªn cøu
§Æc ®iÓm tÝnh c¸ch D¹ng suy nh−îc D¹ng ph©n ly D¹ng ®éng kinh
§Æc ®iÓm sang chÊn CN TT CN TT CN TT TS
+ Vî chång bÊt hoµ 12 5 5 3 3 2 30 (33,3%)
+ Con h− 4 2 2 2 1 1 12 (13,3%)
+ Kinh tÕ thÊp 8 3 4 3 2 2 22 (24,4%)
+ §æ vì t×nh yªu 4 2 1 1 1 - 9 (10%)
+ C«ng viÖc kh«ng hîp lý 5 3 2 1 2 1 14 (15,5%)
+ Kh«ng cã sang chÊn 2 0 1 - - - 3 (3,3%)
Tæng sè 35 15 15 10 9 6 90
50 (55,5%) 25 (27,7%) 15 (16,6%)
PhÇn lín c¸c yÕu tè liªn quan ®Õn rèi lo¹n trÇm c¶m ë nh÷ng ng−êi bÞ bÖnh lý d¹ dµy-ruét
thùc thÓ vµ chøc n¨ng ®ã lµ nh÷ng stress c¶m xóc kÐo dµi thuéc vÒ gia ®×nh (xung ®ét vî chång,
con c¸i h− háng, t×nh tr¹ng kinh tÕ khã kh¨n triÒn miªn, …), hoÆc ngoµi x· héi (mÊt viÖc lµm,
c«ng viÖc kh«ng hîp lý, …), chóng t¸c ®éng lªn nh÷ng ng−êi cã ®Æc ®iÓm tÝnh c¸ch ®Æc biÖt
kh¸c nhau ®Ó h×nh thµnh c¸c h×nh th¸i l©m sµng cña bÖnh lý trÇm c¶m.
3. NhËn xÐt vÒ l©m sµng RLTC trªn 2 nhãm bÖnh nh©n nghiªn cøu
49
- TCNCYH 28 (2) - 2004
B¶ng 5. TriÖu chøng l©m sµng ghi nhËn ®−îc trªn 2 nhãm b/n nghiªn cøu
Nhãm bÖnh CN TT TS
TriÖu chøng l©m sµng D¹ dµy §.trµng D¹ dµy §.trµng
Gi¶m khÝ s¾c 21 24 29 16 90
T¨ng mÖt mái 14 16 28 15 73
ChËm ch¹p vËn ®éng 19 22 25 15 81
Lo ©u sî h·i 15 20 23 12 70
Bån chån khã chÞu 12 18 21 13 64
Rèi lo¹n giÊc ngñ 21 24 29 16 90
¡n mÊt ngon 19 22 22 14 77
Nh×n t−¬ng lai bi quan 26 19 13 40
KÐm tù tin vµo b¶n th©n 34 10 12 29
Sót c©n 56 20 13 44
ý t−ëng nghi bÖnh 16 19 -- 35
ý t−ëng ¸m ¶nh 12 13 -- 25
C¶m gi¸c ®au bông 24 - 16 40
§au d¹ dµy 21 - 29 - 50
Ch−íng bông 18 20 95 52
§Çy h¬i 16 19 10 7 52
18 20 19 6 63
î h¬i
15 5 20 5 45
î chua
62 28 16
T¸o bãn
16 18 27 8 69
§i láng
57 5 14 31
- T¸o láng lu©n phiªn
H×nh ¶nh l©m sµng cña 2 nhãm bÖnh chøc n¨ng vµ thùc thÓ ghi nhËn ®−îc qua b¶ng 5. PhÇn lín
c¸c b/n ®Òu cã c¸c triÖu chøng rèi lo¹n t©m thÇn vµ c¬ thÓ. Trong nhãm chøc n¨ng c−êng ®é vµ møc ®é
cña c¸c triÖu chøng trÇm c¶m mê nh¹t, cßn c¸c triÖu chøng c¬ thÓ nh− ®au bông, ®au d¹ dµy, ch−íng
bông, ®Çy h¬i, î h¬i, rèi lo¹n ®¹i tiÖn gÆp th−êng xuyªn vµ cã tÝnh chÊt t¸i diÔn nhiÒu lÇn trong n¨m.
§iÒu d¸ng chó ý lµ nh÷ng bÖnh nh©n nhãm chøc n¨ng Ýt gÇy sót h¬n so víi nhãm thùc thÓ.
B¶ng 6. Møc ®é trÇm c¶m vµ h×nh th¸i cña nã trªn 2 nhãm b/n nghiªn cøu
Nhãm b/n CN TT
Møc ®é & h×nh th¸i
TrÇm c¶m - NhÑ 39 (43,3%) 3 (3,3%)
- Võa 6 (6,6%) 32 (35,5%)
- NÆng - 10 (11,1%)
TrÇm c¶m - lo ©u 35 (38,8%) 28 (31,1%)
TrÇm c¶m - ¸m ¶nh 18 (20%) -
TrÇm c¶m - nghi bÖnh 19 (21,1%) -
TrÇm c¶m - lo¹n c¶m gi¸c b¶n thÓ 20 (22,2%) 2 (2,2%)
Nghiªn cøu l©m sµng ®· cho phÐp chØ ra c¸c (B¶ng 6). PhÇn lín nhãm bÖnh nh©n CN cã rèi
møc ®é trÇm c¶m trªn 2 nhãm bÖnh nh©n lo¹n trÇm c¶m ë møc ®é nhÑ vµ võa, kh«ng gÆp
rèi lo¹n trÇm c¶m møc ®é nÆng. Trong khi ®ã
50
- TCNCYH 28 (2) - 2004
nhãm bÖnh nh©n thùc thÓ chñ yÕu lµ trÇm c¶m 2. §Æc ®iÓm l©m sµng chung.
võa vµ nÆng h¬n lµ møc ®é nhÑ. ë mét sè bÖnh §Æc ®iÓm l©m sµng cña hai h×nh th¸i trÇm
nh©n cã biÓu hiÖn sù phèi hîp trÇm c¶m víi lo c¶m ph¶n ¶nh ®Æc ®iÓm cña c¶m xóc trong
©u, ¸m ¶nh, nghi bÖnh, lo¹n c¶m gi¸c b¶n thÓ. rèi lo¹n tiªu ho¸ thùc thÓ vµ rèi lo¹n tiªu ho¸
IV. bµn luËn chøc n¨ng. §ã còng lµ ®Æc ®iÓm vÒ mèi quan
hÖ t−¬ng hç gi÷a t©m thÇn- néi t¹ng vµ vai trß
1. §Æc ®iÓm chung cña bÖnh nh©n
m¾t xÝch cña thùc thÓ trong sù h×nh thµnh tiÕp
nghiªn cøu.
theo cña rèi lo¹n trÇm c¶m. Mét sè t¸c gi¶
Tõ nh÷ng bÖnh nh©n cã bÖnh lý d¹ dµy- kh¼ng ®Þnh sù liªn quan chÆt chÏ cña c¶m
ruét thùc thÓ vµ chøc n¨ng, môc tiªu cña xóc trÇm c¶m víi c¸c rèi lo¹n tiªu ho¸ thùc
c«ng tr×nh lµ ph¸t hiÖn ®−îc c¸c tr¹ng th¸i rèi thÓ vµ chøc n¨ng kÐo dµi [2],[5],[7]. Ng−êi
lo¹n trÇm c¶m: trÇm c¶m thùc thÓ vµ trÇm bÖnh buån ch¸n, kh«ng vui, gi¶m c¶m gi¸c
c¶m tõ rèi lo¹n tiªu ho¸ chøc n¨ng. §Æc ®iÓm khoan kho¸i, gi¶m mäi høng thó ®Ó lµm c¸c
chung cña bÖnh nh©n ë hai tr¹ng th¸i trÇm c«ng viÖc hµng ngµy. C¸c triÖu chøng t©m
c¶m ®−îc chØ ra trªn c¸c khÝa c¹nh sau ®©y: thÇn ®· cã sím tõ ®Çu ë ng−êi bÖnh cã bÖnh
+ §Æc ®iÓm ph©n bè tuæi bÖnh nh©n t¹i lý d¹ dµy- ruét thùc thÓ vµ chøc n¨ng. §iÒu
thêi ®iÓm nghiªn cøu. nµy cho thÊy quan hÖ c¶m xóc- néi t¹ng ®·
Tuæi bÖnh nh©n ®−îc ph¸t hiÖn cã rèi lo¹n h×nh thµnh mét phøc chøng t©m thÇn- c¬ thÓ
trÇm c¶m t¹i thêi ®iÓm nghiªn cøu r¶i trong râ rµng ngay tõ ®Çu. Cã thÓ nãi liªn quan chÆt
kho¶ng tõ 20-70 tuæi ë c¶ hai nhãm. Sù ph©n chÏ ®Õn c¸c tr¹ng th¸i c¶m xóc trÇm c¶m lµ
bè tuæi ë hai nhãm t¹i thêi ®iÓm nghiªn cøu c¸c rèi lo¹n tiªu ho¸ d¹ dµy- ruét, trong ®ã næi
th−êng gÆp nhiÒu nhÊt lµ løa tuæi tõ 31-40 bËt nhÊt c¸c triÖu chøng ®au bông lµ triÖu
chiÕm tØ lÖ 48,8% ë nhãm chøc n¨ng, 53,3% ë chøng cã tÇn suÊt cao nhÊt ë c¶ hai nhãm.
nhãm thùc thÓ, phï hîp víi nghiªn cøu cña §au bông víi nhiÒu c¶m gi¸c ®au kh¸c nhau
Korkina.MV,1995 [5]. Nghiªn cøu sù ph©n bè th−êng xuyªn cã, chiÕm vÞ trÝ trung t©m trong
c¸c ®é tuæi t¹i thêi ®iÓm nghiªn cøu ®· chØ ra bÖnh c¶nh l©m sµng. HoÆc rèi lo¹n c¶m gi¸c
r»ng, bÖnh nh©n cã bÖnh lý d¹ dµy- ruét th−êng chøc n¨ng bông ®a d¹ng phong phó, rèi lo¹n
nhËp viÖn sím ë løa tuæi trÎ tõ 20-40, ®Æc biÖt lµ ®¹i tiÖn víi c¸c kiÓu kh¸c nhau (t¸o bãn, ®i
nhãm chøc n¨ng. §©y lµ ®é tuæi cã kh¶ n¨ng láng, t¸o láng lu©n phiªn). Nh− vËy, rèi lo¹n
cèng hiÕn søc lao ®éng nhiÒu nhÊt cho gia ®×nh c¶m gi¸c chøc n¨ng bông cïng víi c¸c c¶m
vµ x· héi. Tuy nhiªn, rèi lo¹n trÇm c¶m ë bÖnh gi¸c ®au bông vµ c¸c kiÓu rèi lo¹n ®¹i tiÖn t¸i
nh©n cã bÖnh lý d¹ dµy- ruét thùc thÓ vµ chøc diÔn lµ nh÷ng triÖu chøng ®Æc tr−ng næi bËt
n¨ng cã thÓ gÆp ë tÊt c¶ mäi løa tuæi. trong c¬ cÊu bÖnh lý rèi lo¹n tiªu ho¸ d¹ dµy-
ruét thùc thÓ vµ chøc n¨ng. C¸c rèi lo¹n nµy
+ §Æc ®iÓm vÒ thêi gian bÞ bÖnh.
liªn quan ®Õn c¶m xóc trÇm c¶m, vµ kÕt qu¶
Thêi gian bÞ bÖnh ®−îc tÝnh tõ lóc khëi nµy phï hîp víi mét sè nghiªn cøu cña c¸c
ph¸t bÖnh ®Õn thêi ®iÓm nghiªn cøu gÆp b¸c t¸c gi¶ (T«plianski V.D, 1986, Waynekaton
sÜ chuyªn khoa t©m thÇn. Trong nghiªn cøu MD, 1991)[4],[7].
cña chóng t«i, thêi gian bÞ bÖnh r¶i trong
+ C¸c triÖu chøng trÇm c¶m kÝn ®¸o liªn
kho¶ng 6 th¸ng ®Õn 15 n¨m, phÇn lín tËp
quan ®Õn tiªu ho¸.
trung trong kho¶ng tõ 3-4 n¨m. Nghiªn cøu
®· chØ ra, cã mét sè l−îng ®¸ng kÓ rèi lo¹n Rèi lo¹n trÇm c¶m mang nh÷ng nÐt kÝn
trÇm c¶m trªn bÖnh nh©n cã bÖnh lý d¹ dµy- ®¸o, mê nh¹t ë bÖnh nh©n rèi lo¹n tiªu ho¸
ruét thùc thÓ vµ chøc n¨ng kh«ng ®−îc ph¸t d¹ dµy- ruét thùc thÓ vµ chøc n¨ng. Ng−êi
hiÖn sím. BÖnh tiÕn triÓn cã khuynh h−íng trë bÖnh gi¶m thÝch thó, khÝ s¾c gi¶m nhÑ, h¬i bÞ
nªn m¹n tÝnh. §iÒu nµy còng ®−îc lý gi¶i bëi øc chÕ víi c¶m gi¸c bÊt æn vÒ thÓ lùc, gi¶m
tr×nh ®é nhËn biÕt bÖnh tËt cña bÖnh nh©n vµ ho¹t ®éng vµ nÐt mÆt cö chØ kÐm linh ho¹t. Hä
kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn c¸c rèi lo¹n trÇm c¶m trë nªn thô ®éng khi trß chuyÖn, lo l¾ng vµ bÞ
kh«ng ®iÓn h×nh cßn h¹n chÕ ®èi víi c¸c thÇy ®éng khi tiÕp xóc, dÇn dÇn ng−êi bÖnh c¶m
thuèc néi khoa chung. gi¸c kh«ng s¸ng suèt, ®Çu ãc tuång nh− trë
nªn u ¸m, nÆng nÒ, thu hÑp sù quan t©m víi
51
- TCNCYH 28 (2) - 2004
chung quanh. Ng−êi bÖnh kh«ng nhËn biÕt tr×nh øc chÕ néi. BÖnh nh©n ph¶i øc chÕ l©u dµi
®−îc sù gi¶m khÝ s¾c cña m×nh, hä gi¶i thÝch sù béc lé nh÷ng t×nh c¶m cña m×nh trong nh÷ng
®ã lµ h¬i khã chÞu vÒ thÓ chÊt, hä chØ than ®iÒu kiÖn sinh ho¹t thuéc vÒ ®êi sèng gia ®×nh
phiÒn lµ h¬i bÞ øc chÕ hoÆc kh«ng thÓ vui vµ c¬ quan (b¶ng 4). Sù bÊt hoµ víi ng−êi th©n
mõng ®−îc nh− tr−íc. Trong tiÒn sö cña bÖnh kÐo dµi, kinh tÕ thÊp, ®êi sèng khã kh¨n triÒn
nh©n nghiªn cøu hÇu hÕt ë hä cã rèi lo¹n trÇm miªn, con h−, sù ®æ vì trong t×nh yªu, thay ®æi
c¶m kh«ng ®−îc ph¸t hiÖn, ®−îc biÓu hiÖn viÖc lµm, c«ng viÖc kh«ng hîp lý. Trong tiÒn sö
b»ng c¸c triÖu chøng c¬ thÓ- thùc vËt- néi cña bÖnh nh©n phÇn lín nh÷ng xung ®ét vôn
t¹ng,... ®· thu hót sù chó ý cña ng−êi bÖnh vÆt kÐo dµi l¹i khã chÞu ®ùng h¬n nhiÒu, ®ãng
®Õn kh¸m c¸c chuyªn khoa kh¸c nhau. Do vai trß kh«ng kÐm phÇn quan träng. Trong
vËy, ®iÒu quan träng lµ ph¶i ph©n tÝch tØ mØ nghiªn cøu cßn nhËn thÊy, bÖnh d¹ dµy-ruét dÔ
c¸c triÖu chøng kÝn ®¸o cña trÇm c¶m míi cã ph¸t triÓn ë nh÷ng ng−êi cã lo¹i h×nh thÇn kinh
thÓ lµm s¸ng tá vai trß cña c¶m xóc trong c¸c kh«ng th¨ng b»ng, biÓu hiÖn nh÷ng nÐt tÝnh
tr−êng hîp rèi lo¹n tiªu ho¸ d¹ dµy- ruét thùc c¸ch yÕu: tÝnh c¸ch d¹ng suy nh−îc (th−êng
thÓ vµ chøc n¨ng. Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu xuyªn c¶m thÊy mÖt mái, dÔ bÞ kÝch thÝch, kÐm
cña chóng t«i phï hîp víi c¸c nghiªn cøu cña thÝch øng ngo¹i c¶nh, hay lo l¾ng, Ýt qu¶ quyÕt)
Av¬ruxki.G.IA, Topoliansli.VD, Loper Ibor gÆp 55,5%; tÝnh c¸ch d¹ng ph©n ly (dÔ mñi
[2],[6],[7]. lßng, biÓu lé c¶m xóc qu¸ møc, tÝnh ¸m thÞ cao,
+ Ph©n lo¹i møc ®é trÇm c¶m vµ c¸c h×nh tÝnh ph« tr−¬ng, khªu gîi sù chó ý cña ng−êi
th¸i RLTC. kh¸c) gÆp 27,7%; tÝnh c¸ch d¹ng ®éng kinh
(tÝnh kh«ng æn ®Þnh víi nh÷ng nÐt dÔ xung
Rèi lo¹n trÇm c¶m ë hai nhãm cã nh÷ng
®éng, dÔ næi c¬n giËn d÷, thiÕu tù chñ, chi li, cÇu
møc ®é kh¸c nhau. ë nhãm thùc thÓ rèi lo¹n
kú h×nh thøc) gÆp 16,6%. Nh− vËy, râ rµng ë 2
trÇm c¶m møc ®é võa chiÕm cao nhÊt, sau ®ã
nhãm bÖnh nh©n yÕu tè khëi ®Çu vµ ph¸t triÓn
lµ møc ®é nÆng. ë nhãm chøc n¨ng rèi lo¹n tiÕp theo cña bÖnh chøc n¨ng vµ thùc thÓ lµ c¨n
trÇm c¶m chñ yÕu ë møc ®é nhÑ vµ võa. nguyªn t©m lý. Sang chÊn t©m lý vµ ®Æc ®iÓm
Trong nhãm trÇm c¶m c¬ thÓ c¸c triÖu chøng nh©n c¸ch t¸c ®éng qua l¹i theo c¬ chÕ t©m-
c¶m xóc bÞ øc chÕ thÓ hiÖn b»ng c¸c triÖu sinh häc vµ lµm biÕn ®æi sinh bÖnh häc c¬ quan
chøng c¬ thÓ, thùc vËt néi t¹ng ®a d¹ng, tiªu ho¸ mµ chÞu ¶nh h−ëng lµ d¹ dµy- ruét. C¸c
phong phó, dai d¼ng. D−íi c¸c triÖu chøng ®ã sù kiÖn ®êi sèng ®−îc coi lµ nh÷ng t¸c nh©n g©y
lµ rèi lo¹n trÇm c¶m nhÑ, mê nh¹t, ph¸t hiÖn stress cã t¸c dông m¹nh liªn quan ®Õn sù xuÊt
®−îc nhê c¸c c«ng cô chuyªn s©u cïng víi kü hiÖn, duy tr× vµ t¸i ph¸t rèi lo¹n trÇm c¶m. TrÇm
n¨ng kh¸m xÐt l©m sµng chuyªn khoa. Ngoµi c¶m ®−îc coi lµ mét ph¶n øng b¾t rÔ tõ trong
ra, cßn ph¸t hiÖn ®−îc c¸c h×nh th¸i rèi lo¹n nh÷ng mÊt m¸t cña ®êi sèng c¸ nh©n, gia ®×nh
trÇm c¶m kh¸c nhau liªn quan ®Õn rèi lo¹n vµ x· héi. Nh÷ng mèi t−¬ng quan gi÷a c¸c yÕu
tiªu ho¸ d¹ dµy- ruét thùc thÓ vµ chøc n¨ng: tè m«i tr−êng vµ trÇm c¶m ®−îc t×m hiÓu qua
trÇm c¶m- nghi bÖnh, trÇm c¶m- lo ©u, trÇm c¸c sù kiÖn ®êi sèng cña ng−êi bÖnh. TrÇm c¶m
c¶m- suy nh−îc, trÇm c¶m- ¸m ¶nh, trÇm xuÊt hiÖn sau mét t×nh tr¹ng c¶m xóc tiªu cùc
c¶m- lo¹n c¶m gi¸c b¶n thÓ... C¸c h×nh th¸i ®èi víi c¸c sù kiÖn g©y stress. Cã nhiÒu yÕu tè
trÇm c¶m ®−îc h×nh thµnh tõ mèi liªn quan g©y stress cña c¸c sù kiÖn ®êi sèng g©y ra ph¶n
cña c¸c c¶m gi¸c bÖnh lý trong cÊu tróc cña øng c¶m xóc l©u dµi lµm biÕn ®æi khÝ s¾c ng−êi
trÇm c¶m. bÖnh mét c¸ch ®¸ng kÓ. Sù qu¸ t¶i c¸c sù kiÖn
3. Nh÷ng yÕu tè liªn quan ®Õn rèi lo¹n ®êi sèng cã thÓ gi÷ vai trß lµ nh©n tè nguy c¬
trÇm c¶m. chung liªn quan ®Õn t×nh tr¹ng trÇm c¶m vµ ®Õn
§Æc ®iÓm sang chÊn t©m lý vµ ®Æc ®iÓm c¶ rèi lo¹n tiªu ho¸ d¹ dµy- ruét, chóng lµm
nh©n c¸ch liªn quan ®Õn trÇm c¶m. ph¸t sinh vµ duy tr× tiÕp theo qu¸ tr×nh bÖnh lý.
Khi nghiªn cøu trong tiÒn sö cña bÖnh nh©n V. KÕt luËn
chóng t«i th−êng t×m thÊy c¶m xóc cã tÝnh chÊt - BÖnh gÆp nhiÒu ë løa tuæi 31-50t: 48,8%
©m tÝnh mµ hä ph¶i tr¶i qua l©u dµi trong qu¸ víi nhãm chøc n¨ng vµ 53,3% víi nhãm thùc
khø, liªn quan ®Õn sù c¨ng th¼ng trong qu¸
52
- TCNCYH 28 (2) - 2004
thÓ. §©y lµ tuæi cã kh¶ n¨ng cèng hiÕn søc lao ®éng nhiÒu nhÊt cho x· héi. BÖnh tiÕn triÓn cã
tÝnh chÊt liªn tôc vµ trë thµnh m·n tÝnh: 1- dÐpressifs. Editions Hans Huber, Berne,
2n¨m: 26,6%(CN), 24,4%(TT); 3-4 n¨m: Stuttgart, Vienne, PP. 38-43.
46,6%(CN), 44,4%(TT); >5 n¨m: 20%(CN), 3. Harrison, Naveau (1992), "DÐpressions
22,2%(TT). et maladies somatiques", La dÐpression
- BÖnh x¶y ra trªn nh÷ng ng−êi cã tÝnh c¸ch Ðtudes. Masson Paris Milan Barcelone Bonn,
yÕu: tÝnh c¸ch d¹ng suy nh−îc (55,5%); tÝnh pp. 175-195.
c¸ch d¹ng ph©n ly (27,7%); tÝnh c¸ch d¹ng 4. Waynekaton MD., Andrew
®éng kinh (16,6); c¸c nÐt tÝnh c¸ch dÔ bÞ tæn A.,Nievienberg MD. (1991), "Recognition of
th−¬ng gÆp nhiÒu ë nhãm rèi lo¹n chøc n¨ng depression", Editorial services by NCM
h¬n nhãm tæn th−¬ng thùc thÓ. Publishers, Inc Washing- ton, 1, pp. 5-27.
- Rèi lo¹n trÇm c¶m ë nhãm bÖnh nh©n 5. Korkina M.V., Marilov V.V. (1995),
chøc n¨ng mang tÝnh chÊt kh«ng ®iÓn h×nh, "Variants of psychosomatic personality
møc ®é nhÑ, cã phèi hîp víi lo ©u (38,8%), development in diseases of the gastrointestinal
lo¹n c¶m gi¸c b¶n thÓ (22,2%), nghi bÖnh tract", Zh-Nevro- patol-Psikhiatr-im-S-S-
(21,1%), ¸m ¶nh (20%). Trong khi ®ã ë nhãm Korsakova, 95 (6), pp. 43-47.
tæn th−¬ng thùc thÓ rèi lo¹n trÇm c¶m biÓu hiÖn 6. Av¬ruski G.IA, Pr«kh«roova I.C, Raikii
møc ®é võa vµ nÆng V.A (1987), “Vai trß cña c¸c yÕu tè thÓ chÊt
- Ph¶n øng t©m lý tr−íc nh÷ng xung ®ét ®· trë trong l©m sµng vµ ®iÒu trÞ trÇm c¶m che ®Ëy”,
thµnh c¨n nguyªn, thËm chÝ lµ ®Æc tr−ng nhÊt lµm T¹p chÝ bÖnh häc thÇn kinh vµ t©m thÇn, tËp 4,
xÊu ®i sù tiÕn triÓn cña bÖnh c¬ b¶n. C¨n nguyªn tr.573-578.
bÖnh, trong ®ã yÕu tè t©m lý vµ c¬ thÓ ®−îc biÓu 7. T«p«lianski V.D, Strukèpkaia M.V (1986),
lé vai trß c¬ b¶n vµ tiÕn triÓn tiÕp theo, h×nh thµnh Rèi lo¹n t©m thÇn - thÓ chÊt, NXB YH,
chu kú ph¶n øng t©m thÇn- c¬ thÓ trªn bÖnh nh©n Matxc¬va.
cã nh©n c¸ch lo¹i nµy hay lo¹i kh¸c.
Tµi liÖu tham kh¶o
1. Gay C. (1995), “DÐpression et maladies
chroniques”, Les maladies depressives-
Flamarion Medecine.Sciens PP.148-151.
2. Lopez Ibor, ParJ.J. (1989),”DÐpression
masquÐe et Ðquivalent dÐpressif”, Etats
Summary
Remark on clinical feature of depressive disorder in patient
with gastro-enteric-disease
Studying 90 patients suffered from gastro-enteric-disease with depressive disorder, 37 male, 45
female.The age is from 20 to 60 years. Among them 45 patients have organic symptoms. Some
conclusion are as follow:
+ The occurence and development of disease are affected by bio-psychological mechanisim.
Psychological stress and personality play main roles.
+ In patients with functional disorder, the depression is mild, atypical and it usually combine with
anxiety obsession, hypochondry, cenestopathie. In patients with organic symptoms, depression is
severe and aceompanied by somatic symptoms.
+ Disease develop chronically with a lot of handicap on health and economy for their family and the
community.
53
- TCNCYH 28 (2) - 2004
54
nguon tai.lieu . vn
