Xem mẫu
- nghiªn cøu - trao ®æi
ThS. §ç ThÞ Ph−îng *
P h n là m t n a c a th gi i. Ngư i
i di n cho phái p. Ngư i ph n
ngoài tư cách là ch th bình ng v i
ho c có m t s quy n ưu ãi nh t nh.
Trong bài vi t này, chúng tôi gi i thi u
quy nh c a pháp lu t t t ng hình s c a
ngư i àn ông trong m i lĩnh v c c a i Vi t Nam và m t s nư c trong khu v c
s ng xã h i như: Lao ng, h c t p... h khi ngư i ph n tham gia t t ng v i tư
còn có thiên ch c làm v , sinh con và nuôi cách là b can, b cáo, ngư i b k t án.
con. Trong thơ ca, ngư i ph n thư ng là 1. Khi ngư i ph n tham gia t t ng
ngu n c m h ng vô t n c a các nhà thơ, v i tư cách là b can, b cáo
nhà văn cũng như v y, chúng ta thư ng b t i u 5 B lu t t t ng hình s Vi t
g p bóng dáng ngư i ph n trong các Nam quy nh nguyên t c “B o m quy n
công trình nghiên c u c a các nhà khoa bình ng c a m i công dân trư c pháp
h c. Trong pháp lu t, dù là ngành lu t nào: lu t”, do ó khi tham gia t t ng, ngư i
Dân s , lao ng, hôn nhân gia ình, hình ph n cũng như nh ng công dân khác u
s , t t ng hình s ... u có nh ng quy có nh ng quy n và nghĩa v như nhau.
nh c bi t cho m t s ch th khi h là Pháp lu t t t ng hình s không phân bi t
ngư i ph n . H ư c pháp lu t b o v h là nam hay n n u ngư i ó có hành vi
ho c ư c m t s quy n ưu ãi mà không ph m t i u b x lý theo pháp lu t. Tuy
ph i ch th nào khi tham gia quan h pháp nhiên, trong quá trình gi i quy t v án hình
lu t ó cũng có ư c. Không riêng gì Vi t s , vi c quy nh th t c khác nhau trong
Nam, m t t nư c ang trong giai o n b t, giam, truy t , xét x hoàn toàn không
phát tri n mà ngay c nh ng nư c chưa mâu thu n v i các òi h i c a i u lu t
phát tri n ho c các nư c tiên ti n trên th trên, b i vì m c ích c a B lu t t t ng
gi i hay trong khu v c cũng có nh ng hình s là t o ra nh ng i u ki n thu n l i
chính sách ãi ng i v i ngư i ph n , nh t cho vi c i u tra, truy t , xét x và thi
k c khi h có hành vi ph m t i. Trong hành án hình s . Hơn n a, xu t phát t
pháp lu t t t ng hình s c a các nư c trên nguyên t c nhân o c a lu t hình s , lu t
th gi i nói chung và các nư c trong khu t t ng hình s , t c i m tâm - sinh lý
v c nói riêng, dù ngư i ph n tham gia t c a nh ng ngư i ph n ang trong
t ng v i tư cách là ngư i b h i hay b can,
* Gi ng viên Khoa lu t hình s
b cáo thì h cũng ư c pháp lu t b o v Trư ng i h c Lu t Hà N i
54 §Æc san vÒ b×nh ®¼ng giíi
- nghiªn cøu - trao ®æi
nh ng th i kỳ c bi t (là ph n có thai bi n pháp ngăn ch n nghiêm kh c nh t
ho c ang nuôi con dư i 36 tháng tu i) và trong các bi n pháp ngăn ch n. Ngư i b
nh hư ng c a nh ng c i m này n t m giam s b h n ch quy n t do trong
s c kho , kh năng nh n th c và i u m t th i gian nh t nh, h ph i tuân th
khi n hành vi c a h cũng như h u qu các quy nh c a pháp lu t v ch t m
c a vi c áp d ng các th t c t t ng ho c giam. Do tính ch t r t nghiêm kh c c a
hình ph t i v i ngư i ph n ó. Chính bi n pháp ngăn ch n này, n u chúng ta áp
vì v y, pháp lu t t t ng hình s Vi t d ng bi n pháp t m giam i v i b can, b
Nam ã có m t s quy nh mang tính cáo là ph n ang có thai ho c ang nuôi
nhân o i v i m t s ch th nh t nh con dư i 36 tháng tu i s nh hư ng
khi h là ph n . nghiêm tr ng n s c kho , tâm lý c a c
Trong giai o n i u tra, truy t , xét ngư i m và a tr . Ngư i ph n ang
x , ngư i ph n tham gia t t ng v i tư có thai là i tư ng ư c chăm sóc c
cách là b can, b cáo, h cũng có các bi t c v th ch t và tinh th n; a tr
quy n và nghĩa v như nh ng b can, b dư i 36 tháng tu i hơn lúc nào h t r t c n
cáo khác. Tuy nhiên, khi cơ quan có th m bàn tay chăm sóc c a ngư i m . Vì v y,
quy n ti n hành t t ng áp d ng bi n pháp v i chính sách nhân o c a Nhà nư c ta,
ngăn ch n t m giam i v i b can, b cáo ngư i ph n ang trong th i kỳ c bi t
thì m t s i tư ng là ph n s không b này s không b các cơ quan ti n hành t
áp d ng bi n pháp ngăn ch n này tr t ng áp d ng bi n pháp ngăn ch n t m
trư ng h p c bi t. Theo quy nh t i giam tr nh ng trư ng h p k trên. N u
kho n 2 i u 88 B lu t t t ng hình s chúng ta không áp d ng bi n pháp ngăn
Vi t Nam, nh ng b can, b cáo là ph n ch n t m giam trong nh ng trư ng h p ó,
s không b t m giam khi h là: “Ph n h có th s b tr n, ti p t c ph m t i ho c
có thai ho c ang nuôi con dư i ba mươi c ý gây c n tr nghiêm tr ng n vi c
sáu tháng tu i... mà áp d ng bi n pháp i u tra, truy t , xét x ho c gây nguy h i
ngăn ch n khác, tr trư ng h p sau ây: n n n an ninh qu c gia i v i nh ng b
a, B can, b cáo b tr n và b b t theo can, b cáo ph m t i xâm ph m an ninh
l nh truy nã; b, B can, b cáo ư c áp qu c gia. Trư c ây, nh ng i m này chưa
d ng bi n pháp ngăn ch n khác nhưng ti p ư c quy nh trong B lu t t t ng hình
t c ph m t i ho c c ý gây c n tr nghiêm s năm 1989. B lu t t t ng hình s năm
tr ng n vi c i u tra, truy t , xét x ; c, 1989 ch quy nh: “Tr trư ng h p c
B can, b cáo ph m t i xâm ph m an ninh bi t” còn nh ng trư ng h p nào là trư ng
qu c gia và có căn c cho r ng n u h p c bi t thì l i không ư c quy nh
không t m giam i v i h thì s gây nguy c th trong B lu t. i u ó ã gây không
h i n an ninh qu c gia”. T m giam là ít khó khăn cho cơ quan ti n hành t t ng.
§Æc san vÒ b×nh ®¼ng giíi 55
- nghiªn cøu - trao ®æi
Vi c b sung các i m a, b, c, kho n 2 lên; ho c n u ngư i b k t án m i sinh con
i u 88, không nh ng v n m b o ư c chưa ư c quá 60 ngày; ho c n u con cái
chính sách nhân o c a Nhà nư c ta i c a ngư i b k t án ang còn bé và không
v i b can, b cáo là ph n các trư ng có ai chăm sóc” ( i u 471). So v i quy
h p trên mà còn h n ch ư c vi c h s nh trong pháp lu t t t ng hình s Vi t
ti p t c ph m t i hay b tr n... m b o Nam và Trung Hoa v i tư ng này, các
b t kỳ ngư i ph m t i nào cũng b x lý quy nh c a B lu t t t ng hình s Hàn
như nhau trư c pháp lu t. Khác v i pháp Qu c chi ti t và c th hơn.
lu t hình s và t t ng hình s c a Vi t Khi ti n hành i u tra, cơ quan i u tra
Nam khi ưa ra nh ng tiêu chí v ngư i có th m quy n ti n hành các ho t ng
ph n ư c áp d ng m t s chính sách i u tra nh m thu th p các ch ng c ch ng
nhân o khi tham gia t t ng v i tư cách minh t i ph m và ngư i th c hi n t i
là b can, b cáo, i u 157 B lu t t t ng ph m. M t trong nh ng ho t ng i u tra
hình s c a nư c C ng hoà nhân dân ó là khám xét. tôn tr ng và m b o
Trung Hoa quy nh: “Ngư i ph n có nhân ph m, danh d cho ph n m c dù h
thai ho c ang cho con bú” s không b là ngư i b b t gi hay b can, b cáo... thì
áp d ng bi n pháp ngăn ch n t m giam. khi ti n hành khám ngư i ó ph i: “nam
Như v y, trong pháp lu t t t ng hình s khám nam, n khám n và ph i có ngư i
c a nư c C ng hoà nhân dân Trung Hoa, cùng gi i ch ng ki n” ( i u 142 B lu t t
ch ngư i ph n nào ang có thai ho c t ng hình s Vi t Nam). Khi c pv n
ang cho con bú m i không b t m này, t i i u 124 B lu t t t ng hình s
giam; quy nh này là h n ch hơn so v i c a Hàn Qu c cũng quy nh: “Khi khám
Vi t Nam ( Vi t Nam không quy nh rõ xét cơ th m t ph n ph i có s hi n di n
ngư i ph n ang nuôi con ph i là con c a ph n trư ng thành khác”. Hay trong
hay con nuôi h p pháp, mi n là a tr i u 141 c a B lu t này quy nh: “Vi c
ư c ngư i ph n ó nuôi dư ng ang giám nh cơ th ph n ch ư c th c
tu i dư i 36 tháng). Tuy nhiên, quy hi n v i s có m t c a m t bác sĩ hay m t
nh trong B lu t t t ng hình s c a ph n trư ng thành”. i u 82 B lu t t
nư c CHND Trung Hoa là chưa rõ ràng vì t ng hình s c a nư c C ng hoà nhân dân
không gi i h n ư c tu i c a a tr Trung Hoa quy nh: “Vi c khám ngư i
mà ngư i m cho bú là bao nhiêu tháng, i v i ph n ph i do nhân viên là ph n
i u này s gây khó khăn cho các cơ quan ti n hành”. Như v y, trong r t nhi u b
ti n hành t t ng khi áp d ng. B lu t t lu t c a các nư c trong khu v c ã quy
t ng hình s c a Hàn Qu c l i quy nh v nh v ho t ng khám xét c a cơ quan
i tư ng không b t m giam khi h là i u tra và các quy nh này dù các góc
ngư i ph n : “Có mang t 6 tháng tr khác nhau cũng th hi n ư c s tôn
56 §Æc san vÒ b×nh ®¼ng giíi
- nghiªn cøu - trao ®æi
tr ng, b o v nhân ph m c a ngư i ph n toà án ã xét x sơ th m không ra quy t
dù h là ngư i b nghi th c hi n t i ph m nh thi hành án và báo cáo chánh án Toà
hay là b can trong các v án hình s . án nhân dân t i cao xem xét chuy n
2. Khi ngư i ph n là ngư i b k t án hình ph t t hình thành tù chung thân cho
Trong giai o n này, ngư i b k t án là ngư i b k t án.
ph n cũng ư c pháp lu t t t ng hình Trư c khi thi hành án i v i ngư i b
s Vi t Nam dành cho nh ng ưu ãi nh t k t án là ph n thì h i ng thi hành án
nh. Hình ph t t hình là hình ph t ngoài vi c ki m tra căn cư c, ph i ki m
nghiêm kh c nh t trong t t c các lo i hình tra các tài li u liên quan n i u ki n
ph t. Hình ph t này ư c áp d ng i v i không thi hành án t hình ư c quy nh
ngư i ph m t i c bi t nghiêm tr ng, t i i u 35 c a B lu t hình s .
không còn kh năng giáo d c, c i t o Trong trư ng h p h i ng thi hành án
ngư i ó và vi c lo i b h vĩnh vi n ra phát hi n ngư i b k t án có i u ki n quy
kh i c ng ng xã h i là c n thi t. D a nh t i i u 35 c a B lu t hình s thì
vào quy nh t i i u 35 B lu t hình s h i ng thi hành án hoãn thi hành án và
năm 1999: “Không áp d ng hình ph t t báo cáo chánh án toà án ã ra quy t nh
hình... i v i ph n có thai ho c ph n thi hành án báo cáo chánh án Toà án
ang nuôi con dư i 36 tháng tu i khi ph m nhân dân t i cao xem xét chuy n hình ph t
t i ho c khi b xét x . t hình thành tù chung thân cho ngư i b
Không thi hành án t hình i v i ph k t án”. Quy nh m t cách ch t ch và chi
n có thai, ph n ang nuôi con dư i 36 ti t như v y s h n ch ư c nh ng sai
tháng tu i. Trong trư ng h p này, hình ph m có th x y ra mà không có bi n pháp
ph t t hình chuy n thành tù chung thân”, nào kh c ph c n i khi chúng ta ã tư c b
B lu t t t ng hình s cũng quy nh ch t quy n s ng c a m t con ngư i. M c dù
ch v th t c ki m tra vi c ra quy t nh cũng quy nh không áp d ng hình ph t t
thi hành án t hình và vi c thi hành án t hình i v i ngư i b k t án là ph n
hình i v i ngư i b k t án là ph n . trong trư ng h p c bi t nhưng trong
i u 259 B lu t t t ng hình s quy nh: pháp lu t t t ng hình s c a Trung Hoa, i
“Trong trư ng h p ngư i b k t án là ph tư ng này l i h n h p hơn so v i Vi t Nam.
n thì trư c khi ra quy t nh thi hành án, i u 154 B lu t t t ng hình s c a nư c
chánh án toà án ã xét x sơ th m ph i t C ng hoà nhân dân Trung Hoa quy nh:
ch c ki m tra các i u ki n không áp d ng “Khi phát hi n ư c m t trong nh ng
hình ph t t hình ư c quy nh t i i u trư ng h p dư i ây thì ph i ình ch thi
35 c a B lu t hình s . N u có căn c hành án và báo ngay lên Toà án nhân dân
ngư i b k t án có i u ki n quy nh t i t i cao, ch quy t nh c a Toà án nhân
i u 35 c a B lu t hình s thì chánh án dân t i cao: ... 2, Ngư i ph m t i ang có
§Æc san vÒ b×nh ®¼ng giíi 57
- nghiªn cøu - trao ®æi
thai. Vi c ình ch thi hành án vì lý do ghi ang ch p hành hình ph t, h có th ư c
trong m c th hai c a kho n trên ph i t m ình ch ch p hành hình ph t tù cho
ư c báo lên Toà án nhân dân t i cao thay n khi con c a ngư i ó 36 tháng tu i.
i b n án theo quy nh pháp lu t”. Còn Pháp lu t t t ng hình s c a Hàn Qu c
theo kho n 2 i u 479 B lu t t t ng hình cũng có nh ng ưu ãi i v i ngư i ph n
s c a Nh t B n: “N u ph n b k t án t khi h b k t án ph t tù, tuy nhiên quy nh
hình ang có thai thì vi c thi hành án s t i i u 471 B lu t t t ng hình s c a
ư c hoãn theo l nh c a b trư ng B tư Hàn Qu c có m t s c i m khác so v i
pháp”. Khác v i Vi t Nam và Trung Qu c Vi t Nam. Vi c thi hành án tù giam không
khi ngư i b k t án là ph n trong có lao ng kh sai có th b ình ch khi:
nh ng trư ng h p c bi t như trên, B “... ngư i b k t án có mang t 6 tháng tr
lu t t t ng hình s c a Nh t B n quy lên; ho c n u ngư i b k t án m i sinh con
nh: “Khi vi c thi hành án t hình ã chưa ư c quá 60 ngày; ho c n u con cái
ư c hoãn theo... kho n 2 trên ây thì hình c a ngư i b k t án ang còn bé và không
ph t t hình s không ư c th c hành tr có ai chăm sóc”. B lu t t t ng hình s
phi có l nh c a b trư ng B tư pháp ư c c a nư c C ng hoà nhân dân Trung Hoa
ra... sau khi sinh con” (kho n 3 i u 479). quy nh: “Có th thi hành án t i nơi giam
Như v y, vi c thi hành t hình i v i gi i v i nh ng ngư i ph m t i b x tù
ngư i b k t án là ph n v n có th ư c chung thân, tù có th i h n... trong nh ng
th c hi n sau khi sinh con n u có l nh c a trư ng h p: ... 2, Ph n có thai ho c
b trư ng B tư pháp. ang cho con bú”.
i v i ngư i b k t án ph t tù là ph Tóm l i, m c dù các quy nh trên có
n có thai ho c ang nuôi con dư i 36 th chưa ư c ch t ch hay chưa th hi n
tháng tu i, pháp lu t hình s và t t ng ư c h t b n ch t nhân o c a pháp lu t
hình s Vi t Nam cũng có nh ng ưu ãi c a m i nư c i v i ngư i ph n nói
i v i h . Theo quy nh t i i u 261 B chung và ngư i ph n trong hoàn c nh
lu t t t ng hình s Vi t Nam, i v i
c bi t khi h là b can, b cáo hay ngư i
ngư i b x ph t tù ang ư c t i ngo i,
b k t án nhưng nh ng quy nh này ã th
chánh án toà án ã ra quy t nh thi hành
hi n ư c ph n nào chính sách nhân o
án có th t mình ho c theo ngh c a
vi n ki m sát, cơ quan công an cùng c p c a các nhà nư c ó i v i b can b cáo,
ho c ngư i b k t án cho ch p hành hình ngư i b k t án là ph n . Nh ng quy nh
ph t tù. M t trong nh ng trư ng h p ư c ti n b này c n ư c ti p t c phát tri n và
hoãn ch p hành hình ph t tù là ngư i b k t phát huy hơn n a nh t là trong giai o n
án ang là ph n thu c i tư ng trên. xây d ng nhà nư c pháp quy n hi n nay
Cũng như v y, trong trư ng h p ngư i ó c a Vi t Nam./.
58 §Æc san vÒ b×nh ®¼ng giíi
nguon tai.lieu . vn
