Xem mẫu
- nghiªn cøu - trao ®æi
Mét sè vÊn ®Ò ph¸p lÝ c¬ b¶n vÒ
th−¬ng phiÕu vµ viÖc ¸p dông nã
ë ViÖt Nam
NguyÔn KiÒu Giang *
g y 24/12/1999 ñy ban th−êng vô Nh− vËy, nh×n tõ gãc ®é h×nh thøc cã
N Quèc héi th«ng qua Ph¸p lÖnh
th−¬ng phiÕu t¹o c¬ së ph¸p lÝ quan träng
thÓ nãi hèi phiÕu ®¬n thuÇn chØ nh− "giÊy
®ßi tiÒn" cßn lÖnh phiÕu nh− "giÊy nhËn
cho viÖc l−u h nh th−¬ng phiÕu trong c¸c nî" v quan hÖ n y cã thÓ do ph¸p luËt
quan hÖ th−¬ng m¹i v héi nhËp víi nÒn chung vÒ d©n sù ®iÒu chØnh, vËy th× cÇn
kinh tÕ khu vùc v quèc tÕ. B i viÕt n y g× ph¶i cã c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt cô thÓ
®Ò cËp mét sè vÊn ®Ò ph¸p lÝ liªn quan vÒ th−¬ng phiÕu nÕu nh− chóng ta ® cã
®Õn th−¬ng phiÕu dùa trªn c¬ së ph¸p luËt Bé luËt d©n sù? Thùc tÕ, xÐt d−íi gãc ®é
ViÖt Nam ph¸p luËt c¸c n−íc v thùc tÕ b¶n chÊt ph¸p lÝ cña th−¬ng phiÕu th×
trªn thÕ giíi kh«ng ph¶i nh− vËy. Th−¬ng phiÕu cÇn
1.Th−¬ng phiÕu v mét sè ®Æc thiÕt ph¶i ®−îc ®iÒu chØnh bëi c¸c v¨n
tr−ng cña nã b¶n ph¸p luËt riªng biÖt v× nh÷ng chøc
Th−¬ng phiÕu ®−îc hiÓu l chøng chØ n¨ng mang tÝnh lÞch sö cña chóng. NÕu
cã gi¸ chøng thùc nghÜa vô chi tr¶ v« nh− "giÊy ®ßi tiÒn", "giÊy nhËn nî" ®¬n
®iÒu kiÖn mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh cña ng−êi thuÇn chØ l nh÷ng giÊy tê x¸c nhËn quan
n y ®èi víi ng−êi kh¸c v o thêi ®iÓm hÖ vay m−în, nghÜa vô chi tr¶ gi÷a chñ
nhÊt ®Þnh. thÓ n y víi chñ thÓ kh¸c th× th−¬ng phiÕu
C¨n cø v o môc ®Ých cña viÖc lËp l chøng chØ cã gi¸ kh«ng chØ ®ãng vai
th−¬ng phiÕu l yªu cÇu tr¶ tiÒn hay nhËn trß x¸c nhËn quan hÖ tÝn dông th−¬ng m¹i
nî, th−¬ng phiÕu cã thÓ ph©n th nh hai m cßn l ph−¬ng tiÖn thanh to¸n v l
lo¹i l hèi phiÕu v lÖnh phiÕu. Hèi phiÕu mét trong c¸c ph−¬ng tiÖn ®Ó Ng©n h ng
do ng−êi n y lËp ra ®Ó yªu cÇu ng−êi nh n−íc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ
kh¸c ®Õn thêi h¹n ph¶i tr¶ sè tiÒn nhÊt quèc gia v xÐt d−íi gãc ®é n o ®ã cßn l
®Þnh cho b¶n th©n m×nh, cho ng−êi thø ph−¬ng tiÖn ®Çu t− hiÖu qu¶.
ba, cho ng−êi ®−îc chØ ®Þnh theo lÖnh cña Ngo i ra, ng−êi ta nhËn thÊy th−¬ng
ng−êi thø ba, hay nãi chung l cho ng−êi phiÕu cßn kh¸c "giÊy ®ßi tiÒn" v "giÊy
n¾m gi÷ hîp ph¸p hèi phiÕu. Cßn lÖnh nhËn nî" theo ph¸p luËt chung vÒ d©n sù
phiÕu do ng−êi n y lËp ra ®Ó cam kÕt víi ë mét sè ®iÓm:
ng−êi kh¸c ®Õn thêi h¹n sÏ tr¶ sè tiÒn Thø nhÊt, th−¬ng phiÕu ®−îc sö dông
nhÊt ®Þnh cho ng−êi ®ã hay ng−êi thø ba * Gi¶ng viªn Khoa ph¸p luËt kinh tÕ
m ng−êi ®ã chØ ®Þnh. Tr−êng ®¹i häc luËt H Néi
12 - T¹p chÝ luËt häc
- nghiªn cøu - trao ®æi
trong c¸c quan hÖ th−¬ng m¹i (ë c¸c n−íc th−¬ng phiÕu khi chuyÓn nh−îng cã ghi
ph¸t triÓn, th−¬ng phiÕu còng th−êng râ "miÔn truy ®ßi ng−êi chuyÓn nh−îng"
®−îc sö dông trong quan hÖ d©n sù), giÊy tøc l miÔn tr¸ch nhiÖm cho ng−êi
®ßi tiÒn v giÊy nhËn nî th−êng ®−îc sö chuyÓn nh−îng. Cßn trong chuyÓn giao
dông trong c¸c quan hÖ d©n sù. yªu cÇu chi tr¶ tiÒn, ng−êi chuyÓn giao
Thø hai, th−¬ng phiÕu coi träng tÝnh kh«ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc ng−êi
h×nh thøc tøc l th−¬ng phiÕu ph¶i cã ®Çy ®−îc chuyÓn giao vÒ kh¶ n¨ng thùc hiÖn
®ñ c¸c néi dung theo quy ®Þnh cña ph¸p nghÜa vô cña ng−êi cã nghÜa vô khi viÖc
luËt vÒ th−¬ng phiÕu, trong khi ®èi víi chuyÓn giao ®−îc ho n th nh theo ®óng
giÊy ®ßi tiÒn v giÊy nhËn nî th× h×nh quy ®Þnh ph¸p luËt d©n sù (§iÒu 318
thøc v thñ tôc do c¸c bªn tù tho¶ thuËn BLDS ViÖt Nam).
phï hîp víi ph¸p luËt. Thø n¨m, trªn giÊy nhËn nî cã thÓ ghi
Thø ba, th−¬ng phiÕu ®−îc phÐp c¸c ®iÒu kiÖn cho viÖc chi tr¶ nî ®ã l c¬
chuyÓn nh−îng tøc l chuyÓn quyÒn t i së cho viÖc thùc hiÖn nghÜa vô. Cßn trªn
s¶n ph¸t sinh tõ th−¬ng phiÕu ®ã cho th−¬ng phiÕu m cô thÓ l lÖnh phiÕu th×
ng−êi thø ba d−íi h×nh thøc kÝ hËu m ®ã l cam kÕt nhËn nî v« ®iÒu kiÖn. Trªn
kh«ng cÇn th«ng b¸o tr−íc cho ng−êi cã giÊy ®ßi nî nÕu cã thÓ viÖn dÉn c¬ së cña
nghÜa vô chi tr¶ theo th−¬ng phiÕu. Cßn viÖc ®ßi tiÒn (mét hîp ®ång n o ®ã) cßn
quyÒn yªu cÇu chi tr¶ tiÒn ph¸t sinh tõ trªn hèi phiÕu l yªu cÇu thanh to¸n v«
giÊy ®ßi tiÒn theo ph¸p luËt chung vÒ d©n ®iÒu kiÖn.
sù chØ cã thÓ chuyÓn nh−îng sau khi HÇu hÕt ph¸p luËt c¸c n−íc thõa nhËn
th«ng b¸o cho bªn cã nghÜa vô b»ng v¨n nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n sau cña th−¬ng
b¶n, thËm chÝ, trong mét sè tr−êng hîp phiÕu:
nÕu nh− cã sù tho¶ thuËn tr−íc hoÆc ph¸p Thø nhÊt, th−¬ng phiÕu l chøng chØ
luËt cã quy ®Þnh th× viÖc chuyÓn giao ph¶i
®Æc biÖt mang tÝnh h×nh thøc. §iÒu n y
®−îc sù ®ång ý cña ng−êi cã nghÜa vô chi
thÓ hiÖn ë hai ®iÓm:
tr¶ (§iÒu 315 BLDS ViÖt Nam). Trong
tr−êng hîp kh«ng tu©n thñ c¸c yªu cÇu + Trong viÖc sö dông th−¬ng phiÕu,
trªn ®©y th× ng−êi cã nghÜa vô cã quyÒn th«ng lÖ quèc tÕ ¸p dông nguyªn t¾c: C¸i
tõ chèi kh«ng thùc hiÖn nghÜa vô cña g× kh«ng ®−îc ghi trong th−¬ng phiÕu th×
m×nh ®èi víi ng−êi thø ba ®−îc chuyÓn c¸i ®ã kh«ng tån t¹i (quod non est in
yªu cÇu (§iÒu 320 BLDS ViÖt Nam). cambio, non est in mundo). BÊt k× tranh
Thø t−, trong viÖc chuyÓn nh−îng chÊp n o ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh l−u
th−¬ng phiÕu, ng−êi chuyÓn nh−îng vÉn th«ng th−¬ng phiÕu ®Òu ph¶i ®−îc gi¶i
cã tr¸ch nhiÖm liªn ®íi ®èi víi th−¬ng quyÕt dùa trªn c¬ së nh÷ng g× ®−îc ghi
phiÕu do m×nh chuyÓn nh−îng cho ng−êi trªn b¶n th©n th−¬ng phiÕu ®ã.
thø ba trong tr−êng hîp th−¬ng phiÕu ®Õn + Néi dung th−¬ng phiÕu ®−îc ph¸p
h¹n thanh to¸n m ng−êi cã nghÜa vô luËt quy ®Þnh hÕt søc chÆt chÏ. Theo Ph¸p
kh«ng thanh to¸n, trõ tr−êng hîp trong lÖnh th−¬ng phiÕu(1).
T¹p chÝ luËt häc - 13
- nghiªn cøu - trao ®æi
NÕu thiÕu mét trong c¸c néi dung quy (iii) NÕu trong hèi phiÕu kh«ng nªu
®Þnh th× th−¬ng phiÕu kh«ng cã gi¸ trÞ ®Þa ®iÓm lËp hèi phiÕu th× hèi phiÕu ®−îc
(kho¶n 2 §iÒu 11 v kho¶n 2 §iÒu 17) coi l lËp t¹i n¬i ®−îc nªu bªn c¹nh
Ph¸p lÖnh vÒ th−¬ng phiÕu. Tuy nhiªn, ë ng−êi kÝ ph¸t hèi phiÕu".
®©y chóng ta còng cÇn ph¶i l−u ý trong Theo t«i, nh÷ng quy ®Þnh trªn ®©y
tr−êng hîp tê giÊy n y kh«ng cã gi¸ trÞ trong C«ng −íc l ho n to n cã thÓ chÊp
ph¸p lÝ nh− l th−¬ng phiÕu nh−ng nã vÉn nhËn ®−îc bëi chóng ®¶m b¶o tÝnh linh
cã thÓ cã gi¸ trÞ ph¸p lÝ l giÊy nhËn nî, ho¹t, mÒm dÎo trong viÖc sö dông th−¬ng
giÊy ®ßi tiÒn theo ph¸p luËt chung vÒ d©n phiÕu nh−ng còng kh«ng vi ph¹m nhiÒu
sù. VÝ dô, nÕu trong lÖnh phiÕu thiÕu môc ®Õn h×nh thøc cña th−¬ng phiÕu. ViÖc quy
"®Þa ®iÓm thanh to¸n" th× mÆc dï trªn ®Þnh nh− vËy còng nh»m gióp c¸c bªn cã
lÖnh phiÕu ®ã cã ghi râ r ng l "lÖnh liªn quan v× lÝ do n o ®ã r¬i v o mét
phiÕu" th× nã còng kh«ng ®−îc xem nh− trong ba tr−êng hîp kÓ trªn, vÉn cã thÓ ¸p
l lÖnh phiÕu nh−ng vÉn cã thÓ coi nã l dông ph¸p luËt th−¬ng phiÕu ®Ó ®iÒu
giÊy nhËn nî ®¬n thuÇn v khi tranh chÊp chØnh m kh«ng ph¶i chuyÓn sang ¸p
x¶y ra, to ¸n sÏ kh«ng vËn dông ph¸p dông ph¸p luËt chung vÒ d©n sù nh− ®
luËt vÒ th−¬ng phiÕu ®Ó gi¶i quyÕt m sÏ ph©n tÝch ë trªn.
vËn dông ph¸p luËt chung vÒ d©n sù ®Ó Thø hai, th−¬ng phiÕu mang tÝnh trõu
gi¶i quyÕt. t−îng. TÝnh trõu t−îng cña th−¬ng phiÕu
Nh×n chung, c¸c quy ®Þnh cña Ph¸p thÓ hiÖn ë chç, mÆc dï nh×n chung,
lÖnh vÒ néi dung th−¬ng phiÕu còng th−¬ng phiÕu ®−îc lËp dùa trªn c¬ së
t−¬ng tù nh− trong C«ng −íc Gi¬nev¬ quan hÖ th−¬ng m¹i (cô thÓ l quan hÖ
n¨m 1930 vÒ luËt thèng nhÊt vÒ hèi mua chÞu h ng ho¸) tuy nhiªn néi dung
cña th−¬ng phiÕu kh«ng ®−îc ®Ò cËp
phiÕu. Tuy nhiªn, cã thÓ nhËn thÊy, kh¸c
quan hÖ n y. Hay nãi c¸ch kh¸c, quan hÖ
víi Ph¸p lÖnh th−¬ng phiÕu, C«ng −íc
ph¸t sinh tõ th−¬ng phiÕu ® t¸ch biÖt
Gi¬nev¬ thõa nhËn tÝnh h×nh thøc cña
ho n to n khái quan hÖ ph¸t sinh tõ hîp
th−¬ng phiÕu mét c¸ch linh ho¹t h¬n. Cô
®ång th−¬ng m¹i, l c¬ së cho viÖc lËp
thÓ, §iÒu 2 C«ng −íc quy ®Þnh ba tr−êng
th−¬ng phiÕu ®ã. V nh− vËy, ®−¬ng
hîp khi hèi phiÕu kh«ng cã ®ñ c¸c néi
nhiªn l viÖc kh«ng thùc hiÖn hay thùc
dung kÓ trªn vÉn ®−îc coi cã hiÖu lùc:
hiÖn kh«ng ®óng hîp ®ång th−¬ng m¹i
"(i) NÕu trong hèi phiÕu kh«ng nªu râ cña bªn mua chÞu hay bªn b¸n chÞu (vÝ dô
thêi h¹n thanh to¸n th× ®−îc coi nh− hèi nh− kh«ng giao h ng ®óng h¹n, chÊt
phiÕu ®−îc thanh to¸n ngay khi xuÊt l−îng h ng ho¸ kh«ng ®óng theo yªu
tr×nh; cÇu) ®Òu kh«ng thÓ dÉn ®Õn viÖc v« hiÖu
(ii) NÕu trong hèi phiÕu kh«ng nªu râ th−¬ng phiÕu khi nã ® ®−îc x¸c lËp theo
r ng ®Þa ®iÓm thanh to¸n th× ®Þa ®iÓm ®óng ph¸p luËt. Trong tr−êng hîp n y,
®−îc ghi bªn c¹nh ng−êi cã nghÜa vô chi tranh chÊp ph¸t sinh tõ th−¬ng phiÕu sÏ
tr¶ ®−îc xem l n¬i thanh to¸n; ®−îc gi¶i quyÕt theo ph¸p luËt vÒ th−¬ng
14 - T¹p chÝ luËt häc
- nghiªn cøu - trao ®æi
phiÕu v ng−êi cã nghÜa vô chi tr¶ theo ®ã theo hèi phiÕu m m×nh ® kÝ chÊp
th−¬ng phiÕu chØ cã thÓ dïng chÝnh nhËn (m c«ng ti A ® chuyÓn nh−îng).
nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ th−¬ng V× vËy, cÇn ph¶i nghiªn cøu ®Ó cã c¬ chÕ
phiÕu ®Ó tù b¶o vÖ m×nh (vÝ dô nh− viÖn thÝch hîp ®Ó b¶o vÖ cho ng−êi cã nghÜa
dÉn viÖc th−¬ng phiÕu xuÊt tr×nh thanh vô chi tr¶ theo hèi phiÕu tr¸nh ®−îc rñi ro
to¸n muén, th−¬ng phiÕu kh«ng hîp lÖ nãi trªn. Theo luËt cña Céng hßa liªn
do thiÕu néi dung c¬ b¶n theo quy ®Þnh bang §øc, ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò n y th×
cña ph¸p luËt, th−¬ng phiÕu do ng−êi khi kÝ chÊp nhËn hèi phiÕu, c«ng ti A v
n¾m gi÷ kh«ng hîp ph¸p xuÊt tr×nh...). c«ng ti B sÏ kÝ hîp ®ång n÷a ®Ó "r ng
XuÊt ph¸t tõ tÝnh trõu t−îng cña buéc" hîp ®ång th−¬ng m¹i v hèi phiÕu
th−¬ng phiÕu nªn viÖc sö dông th−¬ng víi nhau, trong ®ã ghi râ c«ng ti B chØ
phiÕu tiÒm Èn nguy c¬ cã thÓ ph¶i chi tr¶ thanh to¸n mét lÇn v c«ng ti A chØ nhËn
hai lÇn cïng mét sè tiÒn cho cïng ®èi ®−îc thanh to¸n theo hèi phiÕu ® ®−îc
t−îng. §ã l chi tr¶ theo hîp ®ång th−¬ng chÊp nhËn.
m¹i v chi tr¶ theo th−¬ng phiÕu. VÝ dô, Thø ba, th−¬ng phiÕu cã tÝnh l−u
c«ng ti A b¸n h ng tr¶ chËm cho c«ng ti th«ng. Th−¬ng phiÕu cã thÓ coi l lo¹i
B víi trÞ gi¸ 500 triÖu ®ång, trong hîp giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n, l c«ng cô h÷u
®ång cã ghi "thêi h¹n thanh to¸n tiÒn l hiÖu cho tÝn dông th−¬ng m¹i trong nÒn
s¸u th¸ng kÓ tõ ng y giao xong h ng". kinh tÕ thÞ tr−êng. XuÊt ph¸t tõ tÝnh trõu
Ngay sau khi giao xong h ng, c«ng ti A t−îng cña th−¬ng phiÕu m viÖc chuyÓn
lËp hèi phiÕu víi néi dung yªu cÇu c«ng nh−îng th−¬ng phiÕu ®−îc thùc hiÖn dÔ
ti B tr¶ cho m×nh 500 triÖu ®ång sau 6 d ng. Ng−êi n¾m gi÷ th−¬ng phiÕu cã thÓ
th¸ng kÓ tõ ng y kÝ ph¸t hèi phiÕu v tù do chuyÓn nh−îng cho ng−êi kh¸c m
xuÊt tr×nh cho c«ng ti B ®Ó kÝ chÊp nhËn. kh«ng biÕt v kh«ng cÇn biÕt ®Õn sù tån
Víi quan hÖ kinh tÕ n y, sÏ cã hai kh¶ t¹i cña quan hÖ th−¬ng m¹i n o ® l m
n¨ng x¶y ra: ph¸t sinh th−¬ng phiÕu ®ã. C¸i m hä
Kh¶ n¨ng thø nhÊt l sau khi hèi quan t©m chÝnh l néi dung cña b¶n th©n
phiÕu ®−îc xuÊt tr×nh, c«ng ti B tõ chèi kÝ th−¬ng phiÕu ®ã.
chÊp nhËn hèi phiÕu. Trong tr−êng hîp Thø t−, th−¬ng phiÕu mang tÝnh v«
n y c«ng ti A cã thÓ ®ßi tháa m n yªu ®iÒu kiÖn.Th−¬ng phiÕu chøa ®ùng néi
cÇu thanh to¸n cña m×nh dùa trªn c¬ së dung l yªu cÇu tr¶ tiÒn hay cam kÕt
hîp ®ång th−¬ng m¹i ® kÝ kÕt (v× lóc n y thanh to¸n v« ®iÒu kiÖn sè tiÒn x¸c ®Þnh
ch−a ph¸t sinh hiÖu lùc cña hèi phiÕu). trong thêi h¹n nhÊt ®Þnh. Trong th−¬ng
Kh¶ n¨ng thø hai, c«ng ti B kÝ chÊp phiÕu kh«ng ®−îc chøa ®ùng c¸c néi
nhËn hèi phiÕu. NÕu vËy, ®Õn thêi h¹n nãi dung mang tÝnh ®iÒu kiÖn cho viÖc thanh
trªn, c«ng ti B rÊt cã thÓ sÏ ph¶i tr¶ 500 to¸n th−¬ng phiÕu (vÝ dô: "viÖc thanh
triÖu ®ång cho c«ng ti A theo hîp ®ång to¸n theo th−¬ng phiÕu chØ ®−îc thùc
th−¬ng m¹i ® kÝ v bÞ ®ßi thanh to¸n 500 hiÖn sau khi giao h ng xong"; hay "nÕu
triÖu ®ång kh¸c cho ng−êi thô h−ëng n o cã tiÒn tõ nguån n o ®ã ...). NÕu cã chøa
T¹p chÝ luËt häc - 15
- nghiªn cøu - trao ®æi
®ùng néi dung n o t−¬ng tù nh− vËy, kh«ng ph¶i b»ng l−îng h ng ho¸ nhÊt
th−¬ng phiÕu sÏ mÆc nhiªn kh«ng cã gi¸ ®Þnh.
trÞ ph¸p lÝ. Cã thÓ nãi, do nh÷ng ®Æc thï trªn ®©y
Thø n¨m, th−¬ng phiÕu mang tÝnh b¾t cña th−¬ng phiÕu m th−¬ng phiÕu ® trë
buéc tr¶ tiÒn. §iÒu n y thÓ hiÖn ë chç khi th nh c«ng cô t i chÝnh kh«ng thÓ thiÕu
th−¬ng phiÕu ®−îc x¸c lËp theo ®óng quy ®−îc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. Nhê cã
®Þnh cña ph¸p luËt th× nã ®−¬ng nhiªn cã th−¬ng phiÕu m viÖc giao l−u th−¬ng
hiÖu lùc thanh to¸n v« ®iÒu kiÖn. Ng−êi m¹i trë nªn thuËn tiÖn h¬n, ®¸p øng ®−îc
cã nghÜa vô thanh to¸n theo th−¬ng phiÕu nhu cÇu cña c¶ nh÷ng nh s¶n xuÊt lÉn
kh«ng ®−îc viÖn dÉn bÊt k× lÝ do g× (ngo i nh÷ng nh tiªu thô s¶n phÈm ®ã. Tuy
nh÷ng lÝ do m ph¸p luËt th−¬ng phiÕu nhiªn, ®Ó cho c«ng cô h÷u hiÖu n y thùc
cho phÐp nh− th−¬ng phiÕu xuÊt tr×nh sù ®i v o cuéc sèng th× nhÊt thiÕt ph¶i cã
thanh to¸n chËm, th−¬ng phiÕu do ng−êi m«i tr−êng cho nã ho¹t ®éng hay nãi
n¾m gi÷ bÊt hîp ph¸p xuÊt tr×nh...) ®Ó tõ c¸ch kh¸c l sù ®a d¹ng c¸c quan hÖ kinh
chèi viÖc thanh to¸n. tÕ cÇn cã sù cã mÆt cña nã v sù chÊp
nhËn sö dông chóng cña c¸c chñ thÓ
Thø s¸u, th−¬ng phiÕu h m chøa tr¸ch
trong nÒn kinh tÕ.
nhiÖm liªn ®íi. §iÒu n y thÓ hiÖn ë chç
2. Mét sè néi dung c¬ b¶n vÒ l−u
nh÷ng ng−êi cã liªn quan theo th−¬ng
th«ng th−¬ng phiÕu ë n−íc ta
phiÕu cã tr¸ch nhiÖm liªn ®íi ®èi víi
Th−¬ng phiÕu l c«ng cô t i chÝnh ®Æc
th−¬ng phiÕu ® ®−îc lËp v chÊp nhËn.
biÖt, do vËy viÖc l−u th«ng th−¬ng phiÕu
Trong tr−êng hîp ng−êi cã nghÜa vô chi
còng mang nh÷ng ®Æc thï nhÊt ®Þnh.
tr¶ theo th−¬ng phiÕu kh«ng cã kh¶ n¨ng
2.1. ChuyÓn nh−îng th−¬ng phiÕu
thanh to¸n th× ng−êi thô h−ëng th−¬ng
Còng nh− viÖc chuyÓn nh−îng giÊy tê
phiÕu cã quyÒn truy ®ßi ®Ó tháa m n yªu
cã gi¸ kh¸c, chuyÓn nh−îng th−¬ng phiÕu
cÇu cña m×nh tõ bÊt cø ng−êi n o cã liªn
l viÖc chuyÓn quyÒn së h÷u th−¬ng
quan nh− ng−êi kÝ ph¸t, ng−êi chuyÓn phiÕu ®ã d−íi h×nh th¸i vËt chÊt v
nh−îng, ng−êi b¶o l nh (trong ph¹m vi sè chuyÓn nh−îng quyÒn t i s¶n ph¸t sinh tõ
tiÒn b¶o l nh). VÒ phÇn m×nh, ng−êi ® b¶n th©n th−¬ng phiÕu ®ã. T i s¶n ë ®©y
chi tr¶ cho ng−êi thô h−ëng cã quyÒn chÝnh l to n bé sè l−îng tiÒn mÆt ®−îc
truy ®ßi l¹i sè tiÒn m m×nh ® tr¶ tõ ghi trªn th−¬ng phiÕu.
ng−êi trùc tiÕp chuyÓn nh−îng th−¬ng ViÖc chuyÓn nh−îng th−¬ng phiÕu
phiÕu cho m×nh v nh÷ng ng−êi kÝ ®−îc thùc hiÖn d−íi h×nh thøc kÝ hËu (kÝ
chuyÓn nh−îng tr−íc ®ã. v o mÆt sau) cña th−¬ng phiÕu. Ng−êi
Thø b¶y, th−¬ng phiÕu l chøng tõ cã ®−îc chuyÓn nh−îng ®−îc kÕ thõa to n
gi¸ trÞ b»ng tiÒn. §iÒu n y thÓ hiÖn ë chç bé v kh«ng h¹n chÕ mäi quyÒn lîi ph¸t
nghÜa vô ph¸t sinh tõ th−¬ng phiÕu lu«n sinh tõ th−¬ng phiÕu. Th−¬ng phiÕu cã
®−îc thÓ hiÖn d−íi d¹ng l−îng tiÒn nhÊt thÓ ®−îc chuyÓn nh−îng nhiÒu lÇn nh−ng
®Þnh (vÝ dô 1000 USD; 10 triÖu ®ång) chø chØ trong thêi h¹n hiÖu lùc cña th−¬ng
16 - T¹p chÝ luËt häc
- nghiªn cøu - trao ®æi
phiÕu v viÖc chuyÓn nh−îng ph¶i tu©n hîp n y ng−êi thô h−ëng th−¬ng phiÕu
thñ nghiªm ngÆt tÝnh liªn tôc cña c¸c ch÷ chÝnh l ng−êi n¾m gi÷ v ®em xuÊt tr×nh
kÝ hËu. th−¬ng phiÕu. Tuy nhiªn, Ph¸p lÖnh
TÊt c¶ nh÷ng ng−êi ® kÝ chuyÓn th−¬ng phiÕu ® kh«ng thõa nhËn kÝ hËu
nh−îng th−¬ng phiÕu ®Òu cã nghÜa vô ®Ó tr¾ng trong viÖc chuyÓn nh−îng
liªn ®íi ®èi víi th−¬ng phiÕu m m×nh ® th−¬ng phiÕu. Theo t«i, cÇn thiÕt ph¶i cho
kÝ chuyÓn nh−îng trong tr−êng hîp ®Õn phÐp kÝ hËu ®Ó tr¾ng bëi v× xÐt cho cïng,
h¹n m ng−êi cã nghÜa vô kh«ng thanh th−¬ng phiÕu còng l ph−¬ng tiÖn thanh
to¸n hoÆc kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n. to¸n nh− sÐc. NÕu nh− ý chÝ cña ng−êi
Nh− vËy, c ng nhiÒu ng−êi tham gia v o chuyÓn nh−îng muèn ng−êi thô h−ëng l
viÖc chuyÓn nh−îng th−¬ng phiÕu th× bÊt k× ng−êi n o n¾m gi÷ th−¬ng phiÕu
th−¬ng phiÕu ®ã c ng cã ®é tin cËy cao. th× kh«ng nªn h¹n chÕ quyÒn n¨ng ®ã cña
Tuy nhiªn, ph¸p luËt ë c¸c n−íc cho phÐp hä. Tr¸i l¹i, cã thÓ thuËn tiÖn h¬n trong
ng−êi kÝ chuyÓn nh−îng ®−îc miÔn tr¸ch viÖc l−u th«ng th−¬ng phiÕu tõ chñ thÓ
nhiÖm liªn ®íi nãi trªn b»ng c¸ch ghi v o n y sang chñ thÓ kh¸c.
th−¬ng phiÕu khi chuyÓn nh−îng c©u 2.2. B¶o l nh th−¬ng phiÕu
"miÔn tr¸ch nhiÖm cho t«i" v dÜ nhiªn l B¶o l nh th−¬ng phiÕu l viÖc ng−êi
th−¬ng phiÕu n y sÏ kÐm ®é tin cËy v thø ba (ng−êi b¶o l nh) cam kÕt víi ng−êi
ng−êi nhËn chuyÓn nh−îng sÏ ph¶i ®¾n thô h−ëng th−¬ng phiÕu sÏ thanh to¸n
®o, xem xÐt tr−íc khi nhËn chuyÓn to n bé hoÆc mét phÇn sè tiÒn ®−îc ghi
nh−îng nã. Ph¸p lÖnh th−¬ng phiÕu ® trªn th−¬ng phiÕu nÕu ®Õn h¹n thanh to¸n
kh«ng ®Ò cËp vÊn ®Ò n y m vÉn buéc m ng−êi ®−îc b¶o l nh kh«ng thanh
c¸c bªn cã liªn quan ph¶i chÞu tr¸ch to¸n hoÆc thanh to¸n kh«ng ®Çy ®ñ sè
nhiÖm liªn ®íi. tiÒn ®−îc ghi trªn th−¬ng phiÕu.
Th−¬ng phiÕu còng cã thÓ bÞ chÊm Ng−êi ®−îc b¶o l nh bao gåm: Ng−êi
døt chuyÓn nh−îng tiÕp theo nÕu ng−êi cã nghÜa vô chi tr¶ (ng−êi bÞ kÝ ph¸t,
chuyÓn nh−îng ghi c©u "kh«ng chuyÓn ng−êi ph¸t h nh) nh÷ng ng−êi kÝ chuyÓn
nh−îng" (§iÒu 28 Ph¸p lÖnh). Trong nh−îng (§iÒu 19 Ph¸p lÖnh). Ph¸p lÖnh
tr−êng hîp bÞ chÊm døt chuyÓn nh−îng, th−¬ng phiÕu kh«ng ®Ò cËp viÖc b¶n th©n
nÕu th−¬ng phiÕu bÞ cè t×nh chuyÓn ng−êi ® b¶o l nh cho c¸c ®èi t−îng nãi
nh−îng th× ng−êi ®−îc chuyÓn nh−îng trªn cã thÓ trë th nh ng−êi ®−îc ng−êi
kh¸c b¶o l nh hay kh«ng. Thùc tÕ, ph¸p
tiÕp theo sÏ trë th nh ng−êi n¾m gi÷
luËt c¸c n−íc còng kh«ng quy ®Þnh râ
th−¬ng phiÕu bÊt hîp ph¸p v ®©y sÏ l c¬ vÊn ®Ò n y. Tuy nhiªn, theo quan ®iÓm
së ®Ó ng−êi cã nghÜa vô chi tr¶ theo cña mét sè luËt gia Nga th× ®iÒu n y ho n
th−¬ng phiÕu tõ chèi chi tr¶ cho ng−êi ®ã. to n cã thÓ chÊp nhËn ®−îc, bëi v× khi
Ph¸p luËt cña mét sè n−íc cßn thõa tham gia v o quan hÖ b¶o l nh th−¬ng
nhËn viÖc kÝ hËu ®Ó tr¾ng tøc l viÖc kÝ phiÕu th× ng−êi b¶o l nh còng sÏ ph¶i
hËu ®Ó chuyÓn nh−îng nh−ng l¹i kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm liªn ®íi nh− tÊt c¶
ghi tªn ng−êi thô h−ëng. Trong tr−êng nh÷ng ng−êi cã liªn quan ®Õn th−¬ng
T¹p chÝ luËt häc - 17
- nghiªn cøu - trao ®æi
phiÕu kh¸c khi th−¬ng phiÕu kh«ng ®−îc ng−êi thø ba cã thÓ ®−îc hiÓu l ng−êi
thanh to¸n khi ®Õn h¹n. Do vËy, nghÜa vô kh«ng tham gia v o chu tr×nh lu©n
thanh to¸n cña ng−êi b¶o l nh th−¬ng chuyÓn th−¬ng phiÕu.VËy liÖu ng−êi b¶o
phiÕu còng cã thÓ trë th nh ®èi t−îng b¶o l nh th−¬ng phiÕu cã thÓ l mét trong
l nh trong quan hÖ b¶o l nh míi. §iÒu nh÷ng ng−êi ® kÝ chuyÓn nh−îng, tøc l
n y kh«ng tr¸i ph¸p luËt chung vÒ th−¬ng ng−êi ® tham gia v o chu tr×nh lu©n
phiÕu m chØ c ng l m t¨ng ®é tin cËy chuyÓn th−¬ng phiÕu hay kh«ng? NÕu tõ
cho th−¬ng phiÕu ®−îc chuyÓn nh−îng. sù ph©n tÝch ë trªn vÒ vÞ trÝ cña ng−êi thø
Tuy nhiªn, vÒ mÆt lÝ luËn, cÇn ph¶i ba th× c©u tr¶ lêi l kh«ng. Tuy nhiªn, nÕu
ph©n biÖt ba lo¹i b¶o l nh th−¬ng phiÕu xem xÐt kÜ h¬n ta thÊy ®iÒu n y ho n
xuÊt ph¸t tõ tr×nh tù chÞu tr¸ch nhiÖm cña to n cã thÓ chÊp nhËn ®−îc. Tr¸ch nhiÖm
ng−êi b¶o l nh l b¶o l nh cho ng−êi cã theo th−¬ng phiÕu cña nh÷ng ng−êi cã
nghÜa vô chi tr¶ theo th−¬ng phiÕu, b¶o liªn quan l tr¸ch nhiÖm liªn ®íi nªn
l nh cho ng−êi kÝ chuyÓn nh−îng v b¶o ®»ng n o th× ng−êi kÝ chuyÓn nh−îng
l nh cho ng−êi ® b¶o l nh. TÝnh tr×nh tù còng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi
chÞu tr¸ch nhiÖm thÓ hiÖn ë chç khi ®Õn th−¬ng phiÕu ® chuyÓn nh−îng, bÊt kÓ
h¹n thanh to¸n m ng−êi cã nghÜa vô chi nã cã ph¶i l ng−êi b¶o l nh hay kh«ng.
tr¶ theo th−¬ng phiÕu kh«ng thanh to¸n Nh− vËy, ng−êi b¶o l nh cã thÓ l ng©n
th× nh÷ng ng−êi ® kÝ chuyÓn nh−îng v h ng, doanh nghiÖp hay ng−êi thø ba
ng−êi b¶o l nh cho ng−êi cã nghÜa vô chi kh«ng liªn quan ®Õn th−¬ng phiÕu hoÆc
tr¶ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm liªn ®íi ngang còng cã thÓ l mét trong nh÷ng ng−êi ®
h ng. ChØ sau khi ng−êi kÝ chuyÓn kÝ chuyÓn nh−îng miÔn l ng−êi kÝ
nh−îng kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n th× chuyÓn nh−îng n y kh«ng b¶o l nh cho
míi ph¸t sinh nghÜa vô cña ng−êi b¶o chÝnh m×nh.
l nh cho ng−êi kÝ chuyÓn nh−îng liªn ®íi B¶o l nh th−¬ng phiÕu còng nh− b¶n
tr¶ thay cïng víi nh÷ng ng−êi cã liªn th©n th−¬ng phiÕu mang tÝnh trõu t−îng
quan kh¸c. ChØ sau khi ng−êi b¶o l nh v l cam kÕt v« ®iÒu kiÖn trong suèt thêi
cho ng−êi cã nghÜa vô hay ng−êi b¶o l nh h¹n cßn hiÖu lùc cña th−¬ng phiÕu. Trong
cho ng−êi kÝ chuyÓn nh−îng kh«ng cã
cam kÕt b¶o l nh kh«ng ®−îc ®Ò cËp c¬
kh¶ n¨ng thanh to¸n th× míi ph¸t sinh
së cho viÖc b¶o l nh (b¶o l nh ®Ó ®−îc
nghÜa vô cña ng−êi b¶o l nh cho ng−êi
b¶o l nh liªn ®íi tr¶ thay cïng víi nh÷ng h−ëng hoa hång hay b¶o l nh ®Ó ®−îc
ng−êi cã liªn quan kh¸c. h−ëng quyÒn lîi n o ®ã tõ ng−êi ®−îc
Ng−êi b¶o l nh l ng−êi thø ba (cã b¶o l nh...). Trong cam kÕt b¶o l nh còng
thÓ l c¸c tæ chøc, c¸ nh©n) b»ng t i s¶n kh«ng ®−îc chøa ®ùng nh÷ng néi dung
cña m×nh ®¶m b¶o cho kh¶ n¨ng thanh mang tÝnh ®iÒu kiÖn cho viÖc b¶o l nh (vÝ
to¸n cña ng−êi ®−îc b¶o l nh (§iÒu 19 dô, chØ b¶o l nh nÕu hîp ®ång n o ®ã
Ph¸p lÖnh). Nãi chung, kh¸i niÖm ng−êi ®−îc thùc hiÖn). NÕu cam kÕt b¶o l nh
thø ba ®èi víi c¸c bªn trong ph¸p luËt chøa ®ùng mét trong nh÷ng néi dung trªn
d©n sù ®−îc hiÓu l ng−êi kh«ng tham gia th× nã ®−îc coi l v« gi¸ trÞ./.
v o giao dÞch chÝnh ph¸t sinh gi÷a c¸c
bªn. Trong tr−êng hîp th−¬ng phiÕu th× (1).Xem: Kho¶n 1 §iÒu 11 Ph¸p lÖnh th−¬ng phiÕu.
18 - T¹p chÝ luËt häc
nguon tai.lieu . vn
