Xem mẫu
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
Ths. TrÇn Anh TuÊn *
pháp lu t châu Âu l c a (continental law) và
1. V ph m vi i u ch nh và s ti p nh n
h th ng pháp lu t án l (common law).
các y u t c a t t ng xét h i và tranh t ng
Tương ng v i hai h th ng pháp lu t trên là
trong pháp lu t t t ng dân s Vi t Nam
hai lo i hình th t c t t ng ch y u là th t c
- V ph m vi i u ch nh
Trư c khi B lu t t t ng dân s t t ng xét h i và th t c t t ng tranh t ng.
(BLTTDS) ư c xây d ng, Vi t Nam có ba Có th nh n xét r ng hai lo i hình t t ng
pháp l nh quy nh ba lo i th t c t t ng này u có nh ng ưu i m và như c i m
riêng bi t là th t c t t ng dân s , th t c t nh t nh. Tuy nhiên, kh c ph c nh ng
t ng kinh t và th t c t t ng lao ng.(1) h n ch c a m i lo i hình t t ng, xu hư ng
BLTTDS hi n nay ư c xây d ng trên cơ s c i cách th t c t t ng trên th gi i hi n nay
k th a và phát tri n ba pháp l nh ó ng là pháp lu t t t ng dân s c a các nư c ang
th i ti p thu nh ng thành t u l p pháp c a ngày càng xích l i g n nhau hơn, lo i b d n
nhi u nư c trên th gi i như C ng hoà Pháp, nh ng y u t không h p lí và ch p nh n
Mĩ, Australia, Nga, Trung Qu c, Nh t B n, nh ng ưu i m c a h th ng pháp lu t khác.
Hàn Qu c, ài Loan, Thái Lan, Singapore... Theo dòng l ch s , có th th y r ng pháp
xây d ng m t th t c t t ng chung, th ng lu t t t ng dân s Vi t Nam trư c ây thu c
nh t có th áp d ng gi i quy t t t c các lo i hình th t c t t ng xét h i, coi tr ng
tranh ch p có cùng b n ch t phát sinh t các vi c i u tra, thu th p ch ng c c a th m
quan h dân s , hôn nhân và gia ình, kinh phán và h sơ v án. i u này có th ư c
doanh, thương m i, lao ng. Như v y, sau minh ch ng b i các quy nh v th t c t
r t nhi u năm t n t i ba lo i th t c t t ng t ng dân s t i Nam kì, Trung Kì và B c kì
riêng bi t như là m t s khác bi t so v i th trong th i kì Pháp thu c ư c xây ng trên
gi i, BLTTDS ra i ã ánh d u m t bư c cơ s mô ph ng và gi n lư c các quy nh
chuy n bi n l n trong l ch s pháp lu t t c a BLTTDS Pháp năm 1807. Sau này, các
t ng dân s Vi t Nam theo xu th t t y u c a quy nh t i Pháp l nh th t c gi i quy t các
th i i, kh ng nh s n l c c a Vi t Nam v án dân s năm 1989, Pháp l nh th t c
trong vi c h i nh p và ti p thu thành qu c a gi i quy t các v án kinh t năm 1994, Pháp
n n văn minh nhân lo i. l nh th t c gi i quy t các tranh ch p lao
ng năm 1996 m c dù quy nh nghĩa v
- V s ti p nh n các y u t c a t t ng
cung c p ch ng c và ch ng minh b o v
xét h i và tranh t ng
Trên th gi i hi n t n t i nhi u h th ng
pháp lu t khác nhau, trong ó hai h th ng * Gi ng viên Khoa lu t dân s
pháp lu t ư c xem là ch y u ó là h th ng Trư ng i h c Lu t Hà N i
T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007 49
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
quy n l i cho mình thu c v ương s nhưng Vi c ti p nh n các y u t c a th t c t
v n kh ng nh “Khi c n thi t, toà án có th t ng tranh t ng trong BLTTDS Vi t Nam
cũng t ra nh ng v n mà chúng ta c n gi i
xác minh, thu th p ch ng c m b o cho
vi c gi i quy t v án ư c chính xác”.(2) quy t. Trong th c ti n, sau khi BLTTDS có
BLTTDS Vi t Nam năm 2004 v cơ b n hi u l c pháp lu t, các toà án dư ng như trút
cũng ư c xây d ng trên cơ s th t c t t ng ư c m t gánh n ng trong vi c ch ng minh
xét h i c a các nư c theo h th ng lu t châu làm rõ s th t c a v án v i quan ni m các
Âu l c a như BLTTDS m i c a Pháp năm ương s ph i t ch ng minh cho quy n l i
1975 nhưng có k t h p các y u t c a th t c c a mình, n u không t ch ng minh ư c s
t t ng tranh t ng c a các nư c theo h th ng b toà án x bác yêu c u. Tuy nhiên, cũng ph i
pháp lu t án l . C th là BLTTDS Vi t Nam nhìn nh n r ng Vi t Nam là m t t nư c mà
hi n nay v n coi h sơ v án là tài li u quan a ph n dân s u làm nông nghi p, do v y,
tr ng làm cơ s cho vi c gi i quy t v án các quy nh này c a BLTTDS m c dù không
nhưng cao hơn nghĩa v t ch ng minh c a gây xáo tr n i v i các doanh nghi p, các th
ương s so v i các quy nh trư c kia, trong dân thành ph nhưng i v i khu v c nông
trư ng h p xét th y ch ng c trong h sơ chưa thôn, vùng sâu, vùng xa thì ó l i qu là m t
cơ s gi i quy t thì th m phán yêu c u v n không nh . Ngư i nông dân Vi t Nam
ương s giao n p b sung ch ng c . Toà án v n xa l v i pháp ình và càng xa l hơn v i
ch ti n hành các bi n pháp thu th p ch ng c vi c t ch ng minh, do v y, sau khi n p ơn
khi ương s không th t mình thu th p ư c ki n r i thì thư ng phó m c cho toà án gi i
và có yêu c u toà án thu th p ch ng c .(3) quy t mà không bi t r ng mình ph i t i thu
Theo BLTTDS Vi t Nam hi n nay, m c th p các tài li u c n thi t ch ng minh.
dù h i ng xét x gi vai trò i u khi n Trong khi ó, theo quy nh c a BLTTDS
phiên tòa nhưng các y u t c a th t c t t ng hi n nay thì toà án không còn ư c t mình
tranh t ng ư c coi tr ng như trong ph n xét ti n hành các bi n pháp thu th p ch ng c
h i lu t sư có quy n ch t v n bên i th , các hoàn thi n h sơ v án như trư c ây n a.
ương s có th t câu h i i v i nhau. Như v y, h u qu t t y u là th i gian gi i
Ngoài ra, ương s ư c bi t và ghi chép, sao quy t v án s b kéo dài hơn so v i các quy
ch p tài li u, ch ng c do các ương s khác nh trư c kia. kh c ph c tình tr ng này,
xu t trình ho c do toà án thu th p; t t c các thi t nghĩ cơ quan có th m quy n nên có
tình ti t, ch ng c , tài li u dùng làm căn c nh ng quy nh mang tính chuy n ti p cho
cho vi c gi i quy t v án u ư c các bên vi c th c hi n. C th là c n quy nh rõ khi
tranh lu n công khai, tr c ti p và b ng l i nói nh n ơn kh i ki n c a ương s , toà án ph i
t i phiên tòa, lu t sư gi vai trò ch ng gi i thích rõ cho ương s v nghĩa v ch ng
trong quá trình tranh t ng, toà án không ư c minh c a h cũng như các ch ng c , tài li u
h n ch th i gian tranh lu n mà ph i t o i u c th cho m i v án mà ương s ph i xu t
ki n cho nh ng ngư i tham gia tranh lu n trình và quy n yêu c u toà án thu th p ch ng
trình bày h t ý ki n c a h .(4) c n u không t mình thu th p ư c.
50 T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
kh n c p là th t c xét x c p th m và th t c
2. V s ti p nh n các quy nh v th
xét x theo ơn yêu c u. i m khác bi t cơ
t c áp d ng bi n pháp kh n c p t m th i
b n gi a hai th t c này là v n có tri u t p
trong B lu t t t ng dân s Vi t Nam
b ơn n tham gia t t ng hay không.(5) Theo
- Vi c ti p nh n các quy nh v ph m vi
th t c xét x theo ơn yêu c u trong t t ng
và th i i m áp d ng các bi n pháp kh n c p
dân s Pháp không c n thi t ph i tri u t p b
t m th i
Trong quá trình xây d ng các quy nh v ơn n tham gia t t ng, ngư c l i th t c xét
th t c áp d ng các bi n pháp kh n c p t m x c p th m tuân theo trình t tranh t ng, vi c
th i trong BLTTDS, chúng ta cũng ã tham tri u t p b ơn n tham gia phiên xét x là
kh o pháp lu t t t ng dân s c a nhi u nư c b t bu c. Th t c xét x theo ơn yêu c u
trên th gi i v v n này như pháp lu t t không òi h i th m phán ph i tri u t p b ơn
t ng dân s Mĩ, Pháp, Nga, Trung Qu c… n tham gia t t ng, b i l th t c này ư c
Vi c tham kh o pháp lu t c a các nư c này áp d ng i v i các lo i vi c có nhi u b ơn
cho th y trên cơ s s k t h p hài hoà gi a mà toà án không th tri u t p các ương s
các nguyên t c truy n th ng, s m m d o, n tham gia t t ng ho c các v vi c mà vi c
linh ho t trong vi c xây d ng th t c gi i tri u t p b ơn là khó khăn. Ví d : bu c
quy t tranh ch p, các nhà l p pháp ã xây nh ng ngư i ình công chi m gi công s
d ng nh ng quy nh v th t c áp d ng các ph i r i nơi h chi m gi , s h u ch yêu c u
bi n pháp kh n c p t m th i nh m m b o tr c xu t nh ng ngư i chi m h u nhà c a h
cho vi c xét x , thi hành án ho c gi i quy t m t cách b t h p pháp mà không có h p
nh ng yêu c u kh n c p c a ương s . Theo ng thuê nhà, l p b ng ch ng v vi c ngo i
tình.(6) Các quy nh v th t c tr c xu t
pháp lu t t t ng dân s c a các nư c nói
trên, quy t nh áp d ng các bi n pháp kh n nh ng ngư i chi m h u nhà m t cách b t h p
c p t m th i u là nh ng quy t nh mang pháp cũng thư ng ư c áp d ng trong t t ng
tính ch t t m th i và không có hi u l c như dân s c a Ý và Tây Ban Nha.
m t b n án x sơ th m v n i dung c a v Vi t Nam, nh ng th t c tương t ã
tranh ch p. Pháp lu t t t ng dân s c a m t t ng ư c áp d ng trong th i kì Pháp thu c
s nư c như Mĩ, Pháp, Trung Qu c cho phép và ch cũ dư i tên g i là th t c c p th m
áp d ng các bi n pháp kh n c p trư c khi và th t c án l nh phê ơn v i th m quy n
kh i ki n ho c trong quá trình toà án gi i chuyên bi t trong vi c ra quy t nh thu c v
quy t m t v ki n chính ho c có th ư c áp chánh án. Theo nh ng th t c này, chánh án
d ng m t cách hoàn toàn c l p. toà án có th quy t nh áp d ng các bi n
Tuy nhiên, các quy nh v bi n pháp kh n pháp c n thi t ngay c khi toà án chưa th lí
c p t m th i trong pháp lu t t t ng dân s c a v ki n. Ti c r ng, theo dòng th i gian, các
các nư c này cũng có nh ng i m khác bi t quy nh này không còn ư c áp d ng n a.
nh t nh. Ch ng h n, trong BLTTDS Pháp có Trong quá trình xây d ng BLTTDS, Ban
hai lo i th t c t t ng ư c thi t l p áp so n th o ã ph i h p v i Nhà Pháp lu t Vi t
d ng gi i quy t nh ng lo i vi c mang tính - Pháp t ch c nhi u cu c h i th o v pháp
T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007 51
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
c l p.(8) Trong quá
lu t t t ng dân s , c bi t là tham kh o kinh m t cách hoàn toàn
nghi m c a Pháp v th t c c p th m nh m trình xây d ng BLTTDS, trên cơ s tham
hoàn thi n các quy nh v th t c áp d ng các kh o quy nh trong pháp lu t t t ng dân s
bi n pháp kh n c p t m th i trong D th o các nư c nói trên, các nhà so n th o c a
BLTTDS Vi t Nam. Tuy nhiên, BLTTDS Vi t chúng ta ã ưa vào i m a kho n 1 i u 120
Nam ch ti p thu m t ph n kinh nghi m c a D th o BLTTDS (l n th XI) m t quy nh
Pháp v th t c c p th m xây d ng các quy theo hư ng: “N u bi n pháp kh n c p t m
nh v m t s bi n pháp kh n c p mang tính th i ư c áp d ng trư c khi ngư i yêu c u
ch t bu c t m ph i th c hi n trư c m t ph n kh i ki n v án mà h t th i h n 10 ngày làm
nghĩa v như bu c th c hi n trư c m t ph n vi c, k t ngày toà án ra quy t nh áp d ng
nghĩa v c p dư ng, nghĩa v b i thư ng thi t ngư i yêu c u ã không kh i ki n v án t i
h i do tính m ng, s c kho b xâm ph m; bu c toà án thì bi n pháp kh n c p t m th i này b
ngư i s d ng lao ng ph i t m ng ti n hu b ”. Tuy nhiên, s ti p thu này ã gây
công, ti n b i thư ng v.v.. BLTTDS c a nhi u tranh cãi và ph n ng khác nhau, sau
chúng ta hi n nay ch quy nh các bi n pháp nhi u bàn th o và tranh lu n cam go gi a
kh n c p t m th i nh m m b o cho vi c xét nh ng ngư i nghiên c u v t t ng và các
x và thi hành án trong v ki n chính mà nhà th c ti n, chúng ta ã i n m t gi i
không có s phân bi t gi a hai lo i th t c pháp trung dung gi a các quy nh mang tính
xét x c p th m và xét x theo ơn yêu c u truy n th ng và các kĩ thu t t t ng hi n i
như trong t t ng dân s Pháp.(7) c a th gi i. C th là BLTTDS Vi t Nam ã
Có th nh n xét r ng các quy nh v th i m r ng hơn ph m vi áp d ng các bi n pháp
i m áp d ng các bi n pháp kh n c p t m kh n c p t m th i so v i các quy nh trư c
th i trong BLTTDS hi n nay ch y u ư c kia, cho phép ương s có th yêu c u toà án
xây d ng trên cơ s k th a ba pháp l nh v áp d ng các bi n pháp kh n c p t m th i
th t c t t ng trư c ó và ư c b sung, cùng v i vi c n p ơn kh i ki n v án ho c
hoàn thi n hơn trên cơ s tham kh o các quy trong quá trình gi i quy t v án ( i u 99
nh tương ng trong pháp lu t t t ng dân s BLTTDS) nhưng không cho phép yêu c u áp
c a m t s nư c trên th gi i. Tuy nhiên, s d ng bi n pháp này trư c khi kh i ki n v án.
ti p thu m t s quy nh c a các nư c v th i - V vi c ti p nh n các quy nh nh m
i m áp d ng các bi n pháp kh n c p t m b o v quy n l i c a ngư i b áp d ng các
th i trong BLTTDS Vi t Nam cũng còn bi n pháp kh n c p t m th i
nhi u h n ch . Theo pháp lu t t t ng dân s m b o quy n l i chính áng c a
c a nhi u nư c trên th gi i mà i n hình là ngư i b áp d ng bi n pháp kh n c p và ngăn
pháp lu t t t ng dân s c a Mĩ, Pháp và ng a vi c l m quy n khi yêu c u áp d ng
Trung Qu c thì th t c áp d ng các bi n pháp bi n pháp này, pháp lu t t t ng dân s c a
kh n c p có th ư c áp d ng trư c khi kh i nhi u nư c trên th gi i như M , Pháp, Trung
ki n ho c trong quá trình toà án gi i quy t Qu c... u có nh ng quy nh v bu c th c
m t v ki n chính ho c có th ư c áp d ng hi n bi n pháp b o m khi yêu c u áp d ng
52 T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
bi n pháp kh n c p t m th i. i u 120 s m có nh ng nghiên c u, hư ng d n c th
BLTTDS Vi t Nam hi n nay ã ti p thu m t các quy nh v bu c th c hi n bi n pháp
s quy nh v bu c th c hi n bi n pháp b o b o m khi v n d ng trong th c ti n có th
m khi yêu c u áp d ng bi n pháp kh n c p m b o ư c s công b ng và quy n, l i ích
t m th i theo pháp lu t t t ng dân s c a các h p pháp c a các bên ương s .
nư c nói trên. Theo kho n 1 i u 120 3. S ti p nh n các quy nh v th t c
BLTTDS thì “Ngư i yêu c u toà án áp d ng rút g n trong B lu t t t ng dân s Vi t Nam
Xu t phát t nh ng òi h i c a công cu c
m t trong các bi n pháp kh n c p t m th i
c i cách tư pháp và th c ti n gi i quy t các
quy nh t i các kho n 6, 7, 8, 10 và 11 i u
tranh ch p dân s , kinh t , lao ng t i H i
102 c a B lu t này ph i g i m t kho n ti n,
ngh l n th 3 Ban ch p hành trung ương
kim khí quý, á quý ho c gi y t có giá do
ng Khoá VIII, ng ta ã ch rõ c n ph i
toà án n nh tương ương v i nghĩa v tài
s n mà ngư i có nghĩa v ph i th c hi n “Nghiên c u áp d ng th t c rút g n xét
x k p th i m t s v án ơn gi n, rõ ràng”.
b o v l i ích c a ngư i b áp d ng bi n pháp
Th c hi n tinh th n này nh ng nhà nghiên
kh n c p t m th i và ngăn ng a s l m d ng
c u tâm huy t ã dành nhi u th i gian và
quy n yêu c u áp d ng bi n pháp kh n c p
t m th i t phía ngư i có quy n yêu c u”. công s c cho vi c nghiên c u pháp lu t t
Th c ti n v n d ng các quy nh nêu trên c a t ng dân s nư c ngoài xây d ng m t th
BLTTDS ã t ra nh ng v n sau ây: t c rút g n Vi t Nam.
Theo tinh th n c a i u lu t này thì m c Vi c nghiên c u pháp lu t t t ng nư c
dù trong “... tình th kh n c p, c n ph i b o ngoài cho th y r ng pháp lu t t t ng dân s
c a nhi u nư c trên th gi i bên c nh th t c
v ngay b ng ch ng, ngăn ch n h u qu
nghiêm tr ng có th x y ra...” mà ngư i yêu t t ng thông thư ng u có xây d ng m t
c u toà án áp d ng bi n pháp kh n c p t m th t c t t ng gi n ơn ho c th t c ra l nh
th i chưa th c hi n bi n pháp b o m thì toà áp d ng i v i nh ng tranh ch p ơn gi n,
án v n không ra quy t nh áp d ng bi n rõ ràng ho c giá ng ch th p.
pháp kh n c p t m th i. Như v y, vi c v n BLTTDS c a Pháp, Nga, Trung Qu c và
d ng các quy nh v bu c th c hi n bi n ài Loan u có nh ng quy nh v th t c ra
pháp b o m này trong th c ti n có nhi u l nh thanh toán n v i nh ng kho n n có
trư ng h p không b o m ư c quy n l i ch ng c rõ ràng như có kh ư c vay n vi t,
chính áng c a nguyên ơn. M t khác, b ơn n do cam k t nh n ho c rút h i phi u (LC),
có th l i d ng các quy nh c a pháp lu t kí nh n m t kì phi u... Ngoài ra, BLTTDS
t u tán tài s n, c bi t là i v i các v án c a nh ng nư c này và m t s nư c như Mĩ,
mà nguyên ơn là ngư i nghèo không có ti n, Australia và m t s nư c châu Á có i u ki n
kim khí quý, á quý ho c gi y t có giá g n gũi và tương ng v i Vi t Nam như
g i vào tài kho n phong to t i ngân hàng nơi Nh t B n, Thái Lan, Hàn Qu c, Singapore...
có tr s c a toà án. u có nh ng quy nh v th t c gi n ơn
Thi t nghĩ, các cơ quan ch c năng c n i v i nh ng v ki n có giá tr nh ( òi món
T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007 53
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
n nh ) do m t th m phán gi i quy t và phán Trung Qu c và ài Loan mà i theo hư ng
quy t ư c em ra thi hành ngay, ương s xây d ng m t th t c rút g n chung th ng
không có quy n kháng cáo theo th t c phúc nh t i v i t t c các lo i vi c nêu trên.
th m ho c h n ch quy n kháng cáo phá án Ngoài ra, các quy nh t i D th o tuy có
c a ương s . nh ng i m tương ng v i th t c gi n ơn
Trong th c ti n xây d ng BLTTDS theo pháp lu t t t ng dân s c a m t s nư c
Vi t Nam thì vi c xác nh ph m vi lo i vi c như M , Australia và m t s nư c châu Á có
ư c gi i quy t theo th t c rút g n cũng còn i u ki n g n gũi và tương ng v i Vi t
có nhi u ý ki n khác nhau. V v n này, Nam như Nh t B n, Thái Lan, Hàn Qu c,
pháp lu t t t ng dân s các nư c cũng ch Singapore ch áp d ng v i nh ng v ki n
d ng l i m c r t chung là th t c rút g n ơn gi n, có giá tr nh ... nhưng l i khác bi t
ư c áp d ng v i nh ng v án dân s ơn ch th t c này còn có th áp d ng i v i
gi n, s vi c rõ ràng, tranh ch p không gay các quan h tranh ch p v nghĩa v ã rõ
g t. Theo pháp lu t t t ng dân s ài Loan ràng, b ơn không ph n i các yêu c u c a
thì ph m vi các lo i vi c ư c gi i quy t theo nguyên ơn; s vi c ơn gi n các ương s
th t c gi n ơn ư c quy nh tương i rõ ng ý gi i quy t theo th t c rút g n; yêu
ràng, c th hơn. Trên cơ s tham kh o pháp c u tuyên b giao d ch dân s vô hi u mà
lu t t t ng dân s c a các nư c nói trên, các không căn c vào giá tr c a vi c ki n.
nhà l p pháp Vi t Nam ã ưa vào D th o Mtvn n a cũng gây nhi u tranh
BLTTDS (l n th V) các quy nh t i i u lu n khi xây d ng th t c t t ng dân s rút
237, i u 238 nh m xác nh ph m vi nh ng g n Vi t Nam là ngoài vi c ơn gi n hoá v
lo i vi c ư c gi i quy t theo th t c rút g n. th t c, rút ng n v th i h n thì quy n kháng
Theo ó th t c rút g n ư c áp d ng gi i cáo, khi u n i c a ương s i v i b n án
quy t i v i các quan h tranh ch p v nghĩa ư c gi i quy t theo th t c rút g n như th
v ã rõ ràng, b ơn không ph n i các yêu nào ? ương s có quy n kháng cáo hay
c u c a nguyên ơn; s vi c ơn gi n các quy n khi u n i ? N u quy nh b n án ư c
ương s ng ý gi i quy t theo th t c rút gi i quy t theo trình t rút g n có hi u l c
g n; yêu c u tuyên b giao d ch dân s vô pháp lu t ngay s tránh ư c m t bên l m
hi u. Ngoài ra, theo D th o này, th t c rút d ng quy n kháng cáo nh m trì hoãn vi c th c
g n cũng có th áp d ng i v i các v ki n hi n nghĩa v , b o v k p th i quy n l i chính
có giá ng ch m c ch ph i tính án phí như áng, h p pháp c a m t bên nhưng l i không
v ki n không có giá ng ch. m b o nguyên t c xét x hai c p. Và n u
Như v y, D th o BLTTDS Vi t Nam như ngư c l i thì v án ư c coi là ơn gi n,
không có s phân bi t gi a hai lo i th t c rút rõ ràng ó v n ph i ư c xem xét l i c p
g n là th t c ra l nh thanh toán n v i phúc th m và vi c gi i quy t v án v n b kéo
nh ng kho n n có ch ng c rõ ràng và th dài m t cách không c n thi t. V v n này
t c gi n ơn v i nh ng v ki n có giá tr nh t n t i hai lo i quan i m trái ngư c nhau.
như pháp lu t t t ng dân s c a Pháp, Nga, Quan i m th nh t cho r ng nguyên t c
54 T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
toà án xét x t p th và quy t nh theo a s , là long ong trên con ư ng i tìm ch ng
nguyên t c xét x có h i th m nhân dân tham c a nó trong BLTTDS Vi t Nam.
gia và nguyên t c xét x hai c p là nh ng Sau khi BLTTDS ra i, nhi u ý ki n cho
nguyên t c b t di, b t d ch, do v y, vi c xây r ng th t c gi i quy t vi c dân s ư c quy
d ng th t c rút g n theo hư ng v vi c do nh t i u 311 n i u 341 BLTTDS năm
m t th m phán gi i quy t và phán quy t có 2004 chính là th t c rút g n. Tuy nhiên, vi c
hi u l c pháp lu t ngay là không phù h p v i nghiên c u pháp lu t t t ng dân s c a nhi u
th c ti n l p pháp c a Vi t Nam. Ngư c l i, nư c trên th gi i cho th y r ng ây ch là
nh ng ngư i theo quan i m ng h c i cách các th t c t t ng c bi t ch không ph i là
thì cho r ng c n thi t ph i xây d ng trong th t c rút g n theo úng nghĩa c a nó. i u
BLTTDS m t th t c t t ng dân s rút g n này ã ư c minh ch ng b i Ngh quy t s
theo mô hình c a m t s nư c như Pháp, 49-NQ/TW c a B chính tr Ban ch p hành
Nga, Trung Qu c... trung ương ng ngày 2/6/2005 v Chi n
Sau nhi u cu c h i th o, m c dù còn nhi u lư c c i cách tư pháp n năm 2020 ti p t c
ý ki n và quan i m tranh lu n r t khác nhau kh ng nh c n ph i “Xây d ng cơ ch xét x
nhưng cu i cùng th t c rút g n ã ư c xây theo th t c rút g n i v i nh ng v án có
d ng t i chương XV D th o BLTTDS (l n m t s i u ki n nh t nh”.
th V) g m 7 i u lu t ( i u 234 - i u 243) . Như v y, vi c xây d ng th t c t t ng
Tuy còn có nh ng i m còn ph i ch nh s a dân s rút g n Vi t Nam ã không th c s
nhưng các quy nh v th t c rút g n này ã thành công b i nh n th c và quan i m khác
ph n nào áp ng ư c nh ng òi h i mà th c nhau c a các nhà nghiên c u, xây d ng, áp
ti n gi i quy t tranh ch p t ra và ti p thu d ng pháp lu t c a Vi t Nam. Hi v ng r ng,
ư c nh ng tinh hoa c a pháp lu t t t ng dân m t ngày không xa nh ng th t c này v i tư
s trên th gi i. Cho t i D th o VIII, ph m vi cách là m t thành t u c a n n văn minh nhân
áp d ng th t c rút g n này ã b thu h p b i 3 lo i s hi n di n trong pháp lu t t t ng dân
i u lu t ( i u 267 - i u 269) t i chương XV s nư c nhà. Và như v y, nh ng nhà nghiên
v i tên g i là “ Th t c yêu c u thanh toán c u h n còn nhi u vi c c n làm góp s c
n ”. Có th th y r ng th t c yêu c u thanh mình vào s nghi p chung này.
toán n trong D th o VIII v cơ b n là s mô 4. S ti p nh n pháp lu t t t ng dân
ph ng các quy nh v th t c ra l nh thanh s nư c ngoài trong vi c xây d ng th t c
toán i v i các món n có ch ng c rõ ràng thi hành án dân s t i Vi t Nam
trong BLTTDS Pháp, Trung Qu c, Nga nhưng Tham kh o pháp lu t t t ng dân s c a
l i thi u v ng các quy nh v cơ ch xét x m t s nư c trên th gi i cho th y nhi u
m t l n, phán quy t c a toà án có hi u l c nư c, vi c thi hành án do th a phát l i th c
pháp lu t ngay, s vi c ch do m t th m phán hi n. Ch ng h n Pháp, B , Hà Lan và Lux-
gi i quy t i v i nh ng vi c ki n có giá tr xem-bourg, nhà nư c không n m trong tay t t
nh . R t ti c r ng, cho t i D th o X và XI thì c các c quy n như m t s nư c khác.
th t c rút g n ã hoàn toàn “m t tích”. Xem Nét c thù này th hi n qua vi c nhà nư c
ra “s ph n” c a th t c rút g n này cũng th t trao cho th a phát l i trách nhi m thi hành
T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007 55
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
các b n án dân s do toà án tuyên. Th a phát thi hành án dân s th c hi n, các toà án
l i không ph i là công ch c nhà nư c, ư c không còn m nh n công tác thi hành án dân
hành ngh theo quy ch t do và hư ng thù lao s n a. Theo pháp lu t hi n hành, vi c thi
t l phí thi hành án thu ư c theo t l nh t hành các b n án, quy t nh c a toà án v n
nh. Pháp th a phát l i ch u trách nhi m thu c trách nhi m c a các cơ quan nhà nư c
trư c toà án v nh ng sai ph m chuyên môn mà c th là các cơ quan thi hành án dân s .
và ch u trách nhi m trư c các t ch c chuyên Sau hơn mư i năm áp d ng mô hình thi hành
môn c a ngh ho c trư c vi n trư ng vi n án công do các cơ quan thi hành án dân s
công t bên c nh toà sơ th m th m quy n r ng th c hi n, bên c nh nh ng ưu i m c a nó
v nh ng sai ph m k lu t c a mình.(9) Ngư c cũng b c l nh ng h n ch , d n t i quy n l i
l i, Th y i n, Trung Qu c, Nga, Thái Lan, h p pháp c a ngư i ư c thi hành án không
Singapore và các nư c xã h i ch nghĩa ông ư c b o m, vi c thi hành án b kéo dài.
Âu trư c ây l i theo mô hình thi hành án Do v y, trên cơ s nghiên c u các quy
công, t ch c thi hành án bao g m h th ng nh v th a phát l i trong l ch s và ti p thu
các cơ quan thu c b máy nhà nư c, các ch p các quy nh v th t c thi hành án dân s
hành viên là công ch c, viên ch c hư ng trên th gi i, chúng ta có th v n d ng xây
lương t ngân sách nhà nư c. Ngoài ra, m t d ng m t cơ ch thi hành án h p lí trong i u
s nư c như Nh t B n, c, Hà Lan, Áo, ki n hi n nay. Trong Chi n lư c xây d ng và
Thu Sĩ... theo mô hình t ch c thi hành án hoàn thi n h th ng pháp lu t Vi t Nam n
bán công, vi c thi hành án do viên ch c thi năm 2010, nh hư ng n năm 2020 B
hành án m nhi m nhưng trên nguyên t c t chính tr Ban ch p hành trung ương ng ã
l y thu bù p chi phí thi hành án. ch rõ ph i “... t ng bư c xã h i hoá ho t
Xét th c ti n thi hành án Vi t Nam ng thi hành án”. Ti p theo ó, Ngh quy t
dư i th i kì Pháp thu c thì vi c thi hành án s 49-NQ/TW c a B chính tr Ban ch p
án không do cơ quan thi hành án c a nhà hành trung ương ng ngày 2/6/2005 v
nư c th c hi n mà vi c thi hành án do th a Chi n lư c c i cách tư pháp n năm 2020
phát l i m nhi m. Th a phát l i do nhà cũng xác nh “... làm thí i m m t s a
nư c b nhi m nhưng không ph i là công phương v ch nh th a phát l i, t ng bư c
ch c nhà nư c, không hư ng lương t ngân xã h i hoá các ho t ng b tr tư pháp”.
sách nhà nư c mà ư c tr thù lao t các Như v y, vi c nghiên c u s d ng lu t so
kho n l phí thu ư c t ngư i ư c thi hành sánh trong vi c xây d ng pháp lu t t t ng dân
án theo m t t l nh t nh. T năm 1950, trên s Vi t Nam cho th y r ng trong quá trình xây
cơ s i u 19 S c l nh s 85/ SL ngày d ng BLTTDS, các nhà l p pháp c a chúng ta
22/5/1950 “V c i cách b máy tư pháp và ã ti p thu ư c các quy nh h p lí trong
lu t t t ng” thì vi c thi hành án dân s ư c pháp lu t t t ng dân s c a nhi u nư c trên
giao toà án m nhi m. Cho n năm 1993, th gi i hoàn thi n pháp lu t t t ng dân s
sau khi Nhà nư c ban hành Pháp l nh thi Vi t Nam. Ch ng h n như s ti p nh n các
hành án m i ngày 21/4/1993 thì vi c t ch c y u t c a t t ng xét h i và tranh t ng, các
thi hành án dân s ư c bàn giao cho cơ quan quy nh v ph m vi, th i i m áp d ng các
56 T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007
- Thùc tiÔn sö dông luËt so s¸nh trong ho¹t ®éng lËp ph¸p t¹i ViÖt Nam
nghiên c u các lo i hình th t c t t ng gi n
bi n pháp kh n c p t m th i, th c hi n bi n
pháp b o m khi áp d ng các bi n pháp kh n lư c c a các nư c như Mĩ, Australia, Pháp,
c p t m th i cũng như các quy nh v xã h i Nga, Trung Qu c, Nh t B n v n d ng xây
hoá ho t ng thi hành án. d ng th t c rút g n trong pháp lu t t t ng
Tuy nhiên, bên c nh nh ng thành t u t dân s Vi t Nam, áp ng nh ng òi h i c a
ư c cũng còn nhi u v n òi h i chúng ta th c ti n hi n nay v c i cách và ơn gi n hoá
ph i ti p t c nghiên c u kinh nghi m c a th t c t t ng dân s ./.
nư c ngoài và tìm ki m gi i pháp kh c ph c
(1).Xem: Pháp l nh th t c gi i quy t các v án dân
cho phù h p v i i u ki n, hoàn c nh c th
s năm 1989, Pháp l nh th t c gi i quy t các v án
c a Vi t Nam. Như ã phân tích trên, khi
kinh t năm 1994 và Pháp l nh th t c gi i quy t các
ti p nh n các y u t c a th t c t t ng tranh tranh ch p lao ng năm 1996.
t ng và xét h i trong pháp lu t t t ng dân s (2).Xem: i u 3 Pháp l nh th t c gi i quy t các v
các nư c vào n i lu t, chúng ta c n nghiên án dân s năm 1989; i u 3, 4 Pháp l nh th t c gi i
quy t các v án kinh t năm 1994, i u 3 Pháp l nh
cu xây d ng các quy nh mang tính
th t c gi i quy t các tranh ch p lao ng năm 1996.
chuy n ti p cho phù h p v i i u ki n th c
(3).Xem: i u 6 và các i u t i u 85 n i u 98
ti n và c i m tâm lí c a ngư i Vi t Nam. BLTTDS.
C th là khi ti p nh n các quy nh v th (4).Xem: Các i u 222, 232, 233 BLTTDS.
t c t t ng tranh t ng c a các nư c theo (5).Xem: Jean Vincent et Serge Guinchard, Procédure
civile, Nxb. DALLOZ, 2001, tr. 267, 277.
truy n th ng common law như Anh, Mĩ,
(6).Xem: Pierre ESTOUP, La pratique des procédures
Australia chúng ta ph i tính n nh ng c
rapides, Nxb. LITEC, 1990, tr. 3, 285 , 327.
i m riêng bi t c a Vi t Nam như c i m (7).Xem: Jean - Marie COULON, K y u H i th o
v m t n n văn minh nông nghi p lúa nư c, pháp lu t t t ng dân s , Nhà Pháp Lu t Vi t-Pháp,
ngư i dân Vi t s ng hư ng n i và có 1998, tr. 38, 39, 40. Áp d ng các i u 808, 809
“khuynh hư ng duy hoà”(10) hơn là ch BLTTDS Pháp, chánh án toà sơ th m th m quy n r ng
ng
có th áp d ng bi n pháp cư ng ch tr nhà i v i
tranh u t b o v quy n l i cá nhân như
ngư i thuê nhà không có h p ng thuê ho c ch nh
các nư c phương Tây. m t u viên qu n tr t m th i m t công ti trong trư ng
Bên c nh ó, vi c ti p t c nghiên c u h p công ti không th ho t ng do có s b t ng
pháp lu t nư c ngoài v th i i m, ph m vi gi a các c ông, cư ng ch m t ngư i thuê nhà ra
kh i nhà vì ngôi nhà có nguy cơ b s p , quy t nh
áp d ng cũng như các quy nh v th c hi n
c m c nh tranh b t h p pháp, c m phát hành các n
bi n pháp b o m khi áp d ng các bi n pháp
ph m có n i dung xâm ph m i tư c a cá nhân.
kh n c p t m th i nh m hoàn thi n các quy (8).Xem: i u 13, chương II; i u 4, chương IV Hi p
nh tương ng trong BLTTDS Vi t Nam, nh thương m i Vi t Nam – Hoa Kì ngày 13/7/2000;
kh c ph c nh ng vư ng m c n y sinh t th c Jean Vincent et Serge Guinchard, Procédure civile,
Nxb. DALLOZ, 2001, tr. 612, 622; i u 93 BLTTDS
ti n áp d ng các quy nh c a BLTTDS là h t
c a nư c C ng hoà nhân dân Trung Hoa.
s c c n thi t. Ngoài ra, theo xu hư ng h i
(9).Xem: “L'Huissier de Justice” - Tài li u do H i
nh p qu c t và trong b i c nh Vi t Nam ã ng th a phát l i Pháp n hành tháng 2/1994, tr.4.
gia nh p T ch c thương m i th gi i (10).Xem: Tr n Qu c Vư ng, «Văn hoá Vi t Nam - Tìm
(WTO), chúng ta cũng c n ph i ti p t c tòi và suy ng m», Nxb. Văn h c 2003, tr. 121, 901.
T¹p chÝ luËt häc sè 4/2007 57
nguon tai.lieu . vn
