Xem mẫu
- Ph¸p luËt doanh nghiÖp ViÖt Nam – Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn hoµn thiÖn
Ths. NguyÔn Quý Träng *
S ra i c a Lu t doanh nghi p và Lu t
u tư năm 2005 là bư c ti n trong vi c
xây d ng và hoàn thi n h th ng pháp lu t
nhân, công ti trách nhi m h u h n,… i u 13
Lu t doanh nghi p kh ng nh: “T ch c, cá
nhân Vi t Nam, t ch c, cá nhân nư c ngoài
Vi t Nam v doanh nghi p và u tư. Nh ng có quy n thành l p và qu n lí doanh nghi p
ch nh trong hai o lu t ư c xây d ng t i Vi t Nam theo quy nh c a Lu t này”. Cơ
theo hư ng t p trung, góp ph n t o khung ch và m t s “rào c n” nh hư ng t i t
pháp lí cho “sân chơi chung” bình ng cho ch c, qu n lí và i u hành c a nhà u tư
m i lo i hình doanh nghi p, không phân bi t cũng d n ư c tháo b , như: th t c thành
ch s h u và nhà u tư. Tuy nhiên, s l p, ăng kí kinh doanh cho doanh nghi p t
t n t i ng th i c a Lu t doanh nghi p và hai bư c (theo cơ ch xin - cho, có quy t nh
Lu t u tư v i nh ng i m khác bi t cơ b n thành l p t i u ban nhân dân c p t nh, ăng
v thành l p, qu n lí và ho t ng c a các kí sau khi có quy t nh thành l p) xu ng m t
doanh nghi p ã t o ra s chưa th ng nh t bư c ( ăng kí kinh doanh). c bi t, quy n
trong h th ng pháp lu t v doanh nghi p; s thành l p, u tư c a nhà u tư cũng ư c
phân bi t, i x gi a các nhà u tư trong m r ng, theo ó, nhi u i tư ng trư c ây
nư c và nư c ngoài trên phương di n nào ó b c m quy n thành l p doanh nghi p thì nay
không b c m n a, như: ngư i ang b truy
là i u khó tránh kh i.
c u trách nhi m hình s , ngư i b k t án tù
M c tiêu xây d ng và i u ch nh ho t
mà chưa ư c xoá án. Quy n t quy t nh
ng c a các nhà u tư, ch y u là doanh
c a ch u tư trong thành l p, ăng kí; các
nghi p ph bi n trong n n kinh t th trư ng,
quy t nh v lĩnh v c ngành ngh , v n cũng
hư ng t i s xích l i g n nhau, t o khung
luôn ư c m b o. Cán b , công ch c thu c
pháp lí bình ng cho các nhà u tư trong
biên ch các ơn v hành chính s nghi p có
vi c l a ch n mô hình, hình th c và lĩnh v c
th thành l p và qu n lí doanh nghi p ư c
u tư là nhu c u t t y u trong h i nh p kinh
hay không chưa ư c c p c th .(1) Tuy
t toàn c u. H th ng pháp lu t v doanh
nhiên, Lu t phòng ch ng tham nhũng có quy
nghi p và u tư d n t ng bư c ư c c i
nh rõ ràng hơn v v n này.
thi n trong s nh hư ng ho t ng c a các
S song hành các văn b n pháp pháp lu t,
ch th kinh doanh. Các “s c màu kinh
trong ó có Lu t doanh nghi p và Lu t u tư
doanh” ư c các nhà u tư là t ch c, cá
ã t o nên nh ng gam màu “sáng- t i” nh
nhân (không phân bi t qu c t ch) l a ch n
v i a hình th c s h u v tư li u s n xu t, t
* Gi ng viên Khoa pháp lu t kinh t
doanh nghi p nhà nư c, doanh nghi p tư Trư ng i h c Lu t Hà N i
56 t¹p chÝ luËt häc sè 9/2010
- Ph¸p luËt doanh nghiÖp ViÖt Nam – Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn hoµn thiÖn
hư ng không nh n quá trình th c thi pháp v i vai trò là các nhân s cao c p, ho c th c
lu t, nh t là khi Vi t Nam ã tr thành thành hi n quy n ki m soát các giao d ch thương
viên chính th c c a WTO, t ng bư c th c m i, u tư ho c không tr c ti p qu n lí các
hi n y , tr n v n các cam k t. Lu t doanh d án u tư t i qu c gia ti p nh n u tư.
nghi p và Lu t u tư có th ư c xem xét Ho t ng u tư, bao g m u tư gián ti p
nh ng i m khác nhau r t cơ b n sau ây: và u tư tr c ti p thông qua các d án u
Th nh t, Lu t doanh nghi p 2005 g m tư. u tư tr c ti p là hình th c u tư do nhà
10 chương và 172 i u ch y u hư ng t i xây u tư b v n u tư và tham gia qu n lí ho t
d ng khung pháp lí quy chu n cho doanh ng u tư. u tư gián ti p là hình th c u
nghi p hay các mô hình kinh doanh ư c tư thông qua vi c mua c ph n, c phi u, trái
pháp l ât quy nh là doanh nghi p, trong ó phi u, các gi y t có giá khác, qu u tư
bao g m t hình th c tên g i n qu n lí n i ch ng khoán và thông qua các nh ch tài
b c a lo i ch th kinh doanh này. Doanh chính trung gian khác mà nhà u tư không
nghi p là t ch c kinh t có tên riêng, có tài tr c ti p tham gia qu n lí ho t ng u tư.
s n, có tr s giao d ch n nh, ư c ăng kí Nh ng quy nh trong Lu t u tư chính là
kinh doanh theo quy nh c a pháp lu t nh m “c m nang pháp lí” cho các nhà u tư, cái
m c ích th c hi n các ho t ng kinh mà h có th th c hi n ư c khi ã i u
(2)
doanh. Doanh nghi p Vi t Nam ư c xem ki n là m t nhà u tư theo quy nh c a
xét trên nhi u phương di n, như: ch s pháp lu t Vi t Nam v i tư cách là nư c ti p
h u, tư cách ch th , ch trách nhi m hay nh n u tư và pháp lu t nư c ngoài. C t lõi
t ch c qu n lí và i u hành. Doanh nghi p thành công trong ho t ng kinh doanh ph i
không ch bao g m các lo i hình doanh ư c xây d ng trên m t n n qu n tr doanh
nghi p ư c hình thành t ngu n v n trong nghi p hi u qu . Ho t ng u tư, kinh
nư c mà còn bao g m các doanh nghi p có doanh không th t t hơn n u không có m t cơ
ngu n v n nư c ngoài. ây chính là n n t ng s t ch c, qu n lí và i u hành m nh.
cơ s pháp lí cho các ch th th c hi n các ây cũng chính là i u mà các nhà hoach
ho t ng kinh doanh, thương m i. Lu t u nh chính sách Vi t Nam luôn quan tâm khi
tư v i 10 chương và 89 i u t p trung i u xây d ng Lu t u tư và Lu t doanh nghi p.
ch nh ho t ng c a các nhà u tư, bao g m Tuy có s khác nhau trong m t s quy nh
nhà u tư trong nư c và nhà u tư nư c nhưng ó là v n c n thi t, bi n ch ng và
ngoài. u tư, có th hi u là m t s d ch b tr l n nhau nh m hư ng t i h th ng
chuy n tư b n t qu c gia này sang qu c gia pháp lu t minh b ch, hi u qu , t ng bư c i
khác; là vi c nhà u tư b v n b ng các lo i vào cu c s ng. Chính các quy nh v s
tài s n h u hình ho c vô hình hình thành khác nhau có tính bi n ch ng này làm “s c
tài s n ti n hành các ho t ng u tư theo nét” hơn trong lĩnh v c ho t ng c a các
quy nh c a pháp lu t. Thông qua các doanh nghi p, c bi t là trong lĩnh v c u
phương th c u tư, nhà u tư có th tr c tư khi có s tham gia c a nhà u tư nư c
ti p qu n lí, như: gi các ch c danh qu n lí ngoài. Quá trình ti p nh n h th ng pháp lu t
t¹p chÝ luËt häc sè 9/2010 57
- Ph¸p luËt doanh nghiÖp ViÖt Nam – Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn hoµn thiÖn
nư c ngoài c n có l trình c th , không “ t i u ch nh, bao g m:
cháy giai o n” và th c hi n m t cách “t “ 1. Nhà u tư trong nư c và nhà u
nhiên” phù h p v i nh ng c i m chính tr , tư nư c ngoài th c hi n ho t ng u tư
kinh t , văn hoá Vi t Nam trong b i c nh h i trên lãnh th Vi t Nam và u tư t Vi t
nh p kinh t khu v c và toàn c u. Nam ra nư c ngoài.
Th hai, v ph m vi i u ch nh. Lu t 2. T ch c, cá nhân liên quan n ho t
doanh nghi p i u ch nh nh ng v n v t ng u tư”.(4)
ch c, qu n lí i u hành các lo i hình doanh Theo ó, thu t ng “nhà u tư” ư c quy
nghi p, bao g m vi c thành l p, t ch c qu n nh t i Lu t u tư bao g m t ch c, cá nhân
lí và ho t ng c a công ti trách nhi m h u th c hi n ho t ng u tư áp ng y các
h n, công ti c ph n, công ti h p danh và i u ki n theo quy nh c a pháp lu t Vi t
doanh nghi p tư nhân thu c m i thành ph n Nam, g m: Doanh nghi p thu c các thành
kinh t ; quy nh v nhóm công ti. i v i lo i ph n kinh t thành l p theo Lu t doanh nghi p;
hình công ti nhà nư c do Nhà nư c thành l p h p tác xã, liên hi p h p tác xã thành l p theo
và qu n lí không thu c ph m vi i u ch nh c a Lu t h p tác xã; doanh nghi p có v n u tư
Lu t doanh nghi p năm 2005 (thu c ph m vi nư c ngoài ư c thành l p trư c khi Lu t u
i u ch nh c a Lu t doanh nghi p nhà nư c tư có hi u l c; h kinh doanh, cá nhân; t
năm 2003). Lo i hình doanh nghi p này s ch c, cá nhân nư c ngoài; ngư i Vi t Nam
ư c th c hi n l trình chuy n i h ng năm, nh cư nư c ngoài; ngư i nư c ngoài
ch m nh t trong th i h n b n năm k t khi thư ng trú Vi t Nam và các t ch c khác
Lu t doanh nghi p năm 2005 có hi u l c pháp theo quy nh c a pháp lu t Vi t Nam. Bên
lu t, các công ti nhà nư c thành l p theo quy c nh ó, chính ph các nư c cũng có th tr
nh c a Lu t doanh nghi p nhà nư c năm thành nhà u tư t p trung ch y u vào các d
2003 ph i chuy n i thành công ti trách án u tư theo hình th c u tư gián ti p cho
nhi m h u h n ho c công ti c ph n theo quy các qu c gia ti p nh n u tư, như các d án
nh c a Lu t doanh nghi p. ăng kí, t ch c ODA mà Chính ph Nh t B n dành cho Vi t
và ho t ng theo quy nh c a Lu t doanh Nam xây d ng các công trình h t ng cơ s
nghi p và pháp lu t có liên quan. Tuy nhiên, tr ng i m c a t nư c, ho c s tham gia c a
quá trình chuy n i lo i hình công ti nhà t ch c tín d ng qu c t khi th c hi n các h p
nư c theo hư ng trên còn ch m. Lu t u tư ng tín d ng qu c t . Lu t doanh nghi p quy
năm 2005 xác nh ph m vi i u ch nh ch nh v các lo i hình doanh nghi p ư c xét
y u v ho t ng u tư nh m m c ích kinh trên nhi u phương di n, như: s h u, t ch c
doanh; quy n và nghĩa v c a nhà u tư; b o qu n lí, bao g m các lo i hình công ti, doanh
m quy n, l i ích h p pháp c a nhà u tư; nghi p tư nhân, công ti c ph n nhà nư c,
khuy n khích và ưu ãi u tư; qu n lí nhà công ti trách nhi m h u h n nhà nư c. M t s
nư c v u tư t i Vi t Nam và u tư t Vi t ch th kinh doanh khác không ư c g i là
Nam ra nư c ngoài.(3) doanh nghi p, như h p tác xã (ho t ng theo
Th ba, v i tư ng i u ch nh c a lu t. Lu t h p tác xã năm 2003), cá nhân, h kinh
Lu t u tư năm 2005 xác nh i tư ng doanh m c dù các ch th này cũng là nhà u
58 t¹p chÝ luËt häc sè 9/2010
- Ph¸p luËt doanh nghiÖp ViÖt Nam – Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn hoµn thiÖn
tư khi tham gia ho t ng u tư ư c i u không i theo hư ng i u ch nh c a lu t
ch nh b i văn b n pháp lu t khác. Như v y, doanh nghi p 2005 khi t o ra s phân bi t i
nhà u tư không ch bao g m các lo i hình x gi a nhà u tư nư c ngoài và nhà u tư
doanh nghi p thu c i tư ng i u ch nh c a Vi t Nam. i v i các nhà u tư nư c ngoài
Lu t doanh nghi p mà còn bao g m nhi u ch l n u tiên u tư vào Vi t Nam thì ph i có
th kinh doanh khác khi áp ng y các d án u tư và làm th t c ăng kí ho c
i u ki n c a Lu t u tư và pháp lu t liên th m tra h sơ u tư ư c c p gi y ch ng
quan. Ho t ng u tư ư c th c hi n trên ba nh n u tư trong khi các nhà u tư Vi t
phương di n: u tư t nư c ngoài vào Vi t Nam không ph i th c hi n công vi c này.(5)
Nam, u tư t Vi t Nam ra nư c ngoài và u Gi y ch ng nh n u tư ng th i là gi y
tư trong nư c. S a d ng v phương th c u ch ng nh n ăng kí kinh doanh. Chúng tôi
tư d n n s a d ng ch th tham gia là i u cho r ng thu t ng “ ng th i” chưa n, vì
t t y u. Vì v y, bên c nh các lo i hình doanh n u trên nhi u phương di n gi y ch ng nh n
nghi p còn có các ch th v i tư cách là u tư và gi y ch ng nh n kinh doanh không
thương nhân, như: cá nhân kinh doanh, h th ng nh t v i nhau ư c khi mà th t c
kinh doanh tham gia vào ho t ng u tư. c p, cơ quan có th m quy n, ch s h u, th i
Lu t doanh nghi p ư c coi là o lu t chung h n giá tr c a gi y phép… không ph i là
i u ch nh ho t ng các lo i hình doanh m t. Suy cho cùng gi y phép u tư là m t
nghi p trong n n kinh t . Do ó, v n i hàm lo i gi y t cho phép “anh” th c hi n cái mà
khái ni m nhà u tư c n thi t ph i ư c quy ngư i ta g i là “ u tư”, trong khi ó gi y
nh r ng hơn khái ni m doanh nghi p; theo ch ng nh n ăng kí kinh doanh là cơ s pháp
ó, doanh nghi p là nhà u tư nhưng nhà u lí ch ng nh n “anh” có tư cách pháp lí c a
tư không ch bao g m các doanh nghi p. T m t ch th , ư c th c hi n các ho t ng
vn này có th th y rõ r ng ho t ng u kinh t , thương m i; trong khi ó u tư ch là
tư không ch bao g m vi c thành l p nên các m t trong b n lĩnh v c ho t ng thương m i
t ch c kinh t mà còn ư c a d ng hoá trên c a nhà u tư.(6) Khi th c hi n u tư t i
nhi u lĩnh v c u tư, như: u tư theo h p Vi t Nam, nhà u tư có th tr c ti p qu n lí,
ng BCC, BOT, BTO, BT; u tư mua c i u hành cũng có th thành l p các doanh
phi u, trái phi u,… nghi p d án, như: doanh nghi p BOT, doanh
Th tư, s b t tương thích gi a Lu t nghi p BTO v n hành công vi c ho c d án
doanh nghi p và Lu t u tư th hi n vi c u tư t i Vi t Nam thông qua vi c thành l p
phân bi t i x trong th t c gia nh p th t ch c kinh t . Do ó, vi c quy nh gi y
trư ng dành cho các doanh nghi p trong nư c phép u tư, gi y ch ng nh n ăng kí kinh
và doanh nghi p có v n u tư nư c ngoài. doanh phù h p v i các hình th c u tư c a
V phương di n lí thuy t, Lu t doanh nghi p nhà u tư. Tuy nhiên, quy nh phân bi t i
năm 2005 ã thành công khi áp d ng chung x gi a nhà u tư trong nư c và nhà u tư
cho t t c các lo i hình doanh nghi p không nư c ngoài khi th c hi n d án u tư (ví d :
phân bi t qu c h u, tư h u hay tư b n nư c các d án u tư trong nư c v i v n u tư
ngoài. Tuy nhiên, Lu t u tư năm 2005 dư i 15 t VND và không thu c lĩnh v c u
t¹p chÝ luËt häc sè 9/2010 59
- Ph¸p luËt doanh nghiÖp ViÖt Nam – Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn hoµn thiÖn
tư có i u ki n theo i u 29 Lu t u tư thì then ch t; ng th i gi i h n này s ch m d t
không ph i làm th t c ăng kí u tư) c n trong m t giai o n c n thi t. Ví d , khi u
ư c d b vì nó s t o ra các rào c n thương tư vào lĩnh v c kinh doanh d ch v v n t i
m i và s quan ng i cho các nhà u tư khi hàng h i thì ch ư c thành l p công ti liên
th c hi n d án u tư t i Vi t Nam. doanh v n hành i tàu t năm 2009, trong ó
Th năm, nhìn chung các nhà làm lu t t l góp v n c a nhà u tư nư c ngoài không
Vi t Nam khi xây d ng Lu t doanh nghi p và quá 49%; ư c thành l p liên doanh cung c p
Lu t u tư trên cơ s k th a ch n l c nh ng d ch v v n t i bi n qu c t trong ó t l góp
giá tr “tinh hoa” các văn b n lu t trư c ó ã v n c a nhà u tư nư c ngoài không quá
hư ng t i xóa b nh ng rào c n t o s phân 51%, h n ch này ch m d t vào năm 2012.(8)
bi t i x gi a các nhà u tư trong nư c và Th sáu, v áp d ng Lu t t tư, Lu t
u tư nư c ngoài. V n pháp nh ch ư c doanh nghi p, i u ư c qu c t và các lu t
t ra i v i các nhà u tư trong m t s lĩnh có liên quan. ây là m t trong nh ng cơ s
v c nh t nh như là m t i u ki n b t bu c pháp lí r t quan tr ng nh m m b o th c thi
nh m m b o năng l c tài chính, h n ch t i hi u qu các chính sách c a Nhà nư c dành
a hành vi vi ph m pháp lu t c a nhà u tư cho nhà u tư. ng th i, tôn tr ng quy n
khi th c hi n các m c ích không trong sáng t quy t nh c a h nh m thu hút ngu n
trong kinh doanh, như: l a o, chi m d ng v n u tư, c bi t là dòng ch y v n u tư
v n,… Lu t doanh nghi p không quy nh t nư c ngoài vào Vi t Nam. T i i u 3
m c v n góp t i a c a các nhà u tư vào Lu t doanh nghi p quy nh:
các lo i hình doanh nghi p, ch y u do s “1. Vi c thành l p, t ch c qu n lí và
tho thu n gi a các ông ch doanh nghi p. ho t ng c a doanh nghi p thu c m i
Quy nh này nh m “c suý” tinh th n kinh thành ph n kinh t áp d ng theo quy nh
doanh cho h , ng th i tăng cư ng kh năng c a Lu t này và các quy nh khác c a pháp
tài chính, qu n tr và trách nhi m trong doanh lu t có liên quan.
nghi p. ây cũng là ch nh khác v i xã viên 2. Trư ng h p c thù liên quan n vi c
trong h p tác xã, khi góp v n vào h p tác xã thành l p, t ch c qu n lí và ho t ng c a
thì m c v n góp c a xã viên không ư c th p doanh nghi p ư c quy nh t i Lu t khác
hơn m c v n t i thi u do i u l h p tác xã thì áp d ng theo quy nh c a Lu t ó.
quy nh và không cao hơn 30% V n i u l (Xem ti p trang 76)
c a h p tác xã.(7) Tuy nhiên, theo quy nh t i
Lu t u tư năm 2005 thì t l v n góp t i a (1).Xem: Lu t cán b công ch c năm 2009.
(2).Xem: i u 3 Lu t doanh nghi p năm 2005.
c a nhà u tư nư c ngoài s ư c kh ng ch (3).Xem: i u 2 Lu t u tư năm 2005.
trong m t s ngành, lĩnh v c và gi i h n ó (4).Xem: i u 2 Lu t u tư năm 2005.
ư c xoá b t i m t th i i m nh t nh. Quy (5).Xem: i u 46, i u 47 Lu t u tư năm 2005.
(6).Xem: i u 3 Lu t thương m i năm 2005.
nh này có l nh m h n ch “quy n l c en”
(7).Xem: i u 19 Lu t h p tác xã năm 2003.
hay ti n t i s th ng lĩnh th trư ng c a các (8).Xem: i u 6 Ngh nh c a Chính ph s
ông ch nư c ngoài trong m t s lĩnh v c 140/2007/N -CP.
60 t¹p chÝ luËt häc sè 9/2010
nguon tai.lieu . vn
