Xem mẫu
- Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự nhiên và Công nghệ 25 (2009) 40-44
Thú ăn th t (Carnivora) Vư n Qu c gia U Minh Thư ng,
t nh Kiên Giang
Hoàng Trung Thành1,*, Ph m Tr ng n h2, Hoàng Văn Chính3
1
Khoa Sinh h c, Trư ng ð i h c Khoa h c T nhiên, ðHQGHN, 334 Nguy n Trãi, Hà N i, Vi t Nam
2
Phòng ð ng v t có xương s ng, Vi n Sinh thái và Tài nguyên Sinh v t,
18 Hoàng Qu c Vi t, Hà N i, Vi t Nam
3
Vư n Qu c gia U Minh Thư ng, Kiên Giang
Nh n ngày 28 tháng 4 năm 2008
Tóm t t. Vư n Qu c gia U Minh Th ư ng thu c t nh Kiên Giang là m t trong nh ng khu b o v
có tính ña d ng sinh h c cao nh t khu v c ñ n g b ng sông C u Long v i 243 loài th c v t, 201
loài côn trùng, 66 loài cá, 7 loài ch nhái, 34 loài bò sát, 170 loài chim và 32 loài thú.
Nghiên c u ñư c th c hi n nh m góp ph n ñánh giá hi n tr ng và b sung d n li u v các loài
thú ăn th t trong khu v c. K t qu ñã ghi nh n ñư c Vư n Qu c gia U Minh Th ư ng có 10 loài
thú ăn th t thu c 4 h . Trong s ñó có 4 loài ñư c x p trong Sách ð Vi t nam 2007, 7 loài có
trong Ngh ñ nh 32/2006/ND/CP c a Chính ph . M t s loài r t hi m trong c nư c cũng có ñây
như Rái cá lông mũi Lutra sumatrana, Rái cá vu t bé Aonyx cinerea, Mèo cá Prionailurus
viverrinus, C y giông ñ m l n Viverra megaspila. ð ng v t hoang dã Vư n Qu c gia u Minh
Th ư ng ñang ph i ñ i m t v i m t s ñe d a, trong ñó ch y u là cháy r ng, săn b n và các ho t
ñ ng du l ch.
T khóa: Thú ăn th t, hi n tr ng, U Minh Thư ng.
∗
1. ð t v n ñ bao g m r ng trên ñ t than bùn, tr ng c ng p
nư c theo mùa và vùng ñ m l y tr ng [1].
Vư n Qu c gia U Minh Thư ng thu c ñ a VQG U Minh Thư ng ñư c ñ ánh giá là có
ph n xã An Minh B c - huy n An Minh và xã tính ña d ng sinh h c cao nh t khu v c ð ng
Minh Thu n - huy n Vĩnh Thu n, t nh Kiên b ng Sông C u L ong. Hi n ñã xác ñ nh ñây
Giang, n m t a ñ 9°31' - 9°39' N, 105°03' - có 243 loài th c v t, 201 loài côn trùng, 7 loài
105°07' E v i t ng di n tích 8.053 ha. phía ch nhái, 34 loài bò sát, 170 loài chim [2], 66
B c c a m t vùng ñ m l y than bùn r ng l n loài cá [3].
thu c hai t nh Kiên Giang và Cà Mau, VQG U
Cho ñ n nay, riêng v thú ñã xác ñ nh ñư c
Minh Thư ng n m trong vùng ng p nư c ng t, ñây có 32 loài thu c 12 h , 8 b [2,4,5].
Nghiên c u ñư c ti n hành nh m góp ph n
_______
ñánh giá hi n tr ng, b sung d n li u v các loài
∗
Tác gi liên h . ð T: 84-4-8582331.
E-mail: thanhht_ksh@vnu.edu.vn
40
- 41
H.T. Thành và nnk. / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự Nhiên và Công nghệ 25 (2009) 40-44
K t qu nghiên c u ñư c t ng h p q ua
thú ăn th t, ñ c bi t là các loài thu c h C y
nh ng d n li u thu ñư c t th c ñ a k t h p v i
(Viverridae) có trong khu v c.
vi c ñ i chi u, tham kh o các công trình khoa
h c ñã công b có liên quan [2,4-6], k t qu các
ñ t nghiên c u trư c (2000, 2004, 2005 – Ph m
2. Tư li u và phương pháp nghiên c u
Tr ng nh). H th ng phân lo i theo Corbet
and Hill 1992 [7].
ði u tra kh o sát: Kh o sát ñ ư c th c hi n
trong 12 ngày trong kho ng th i gian t 16/08
ñ n 27/08/2007 trên các sinh c nh chính c a 3. K t qu nghiên c u
VQG.
Trong quá trình kh o sát có s d ng các 3.1. Thành ph n loài
phương pháp ñi u tra theo tuy n, soi ñêm,
ph ng v n và ñ t b y l ng (kích thư c Qua kh o sát ñi u tra và t ng h p tài li u ñã
1,2x0,5x0,4m). Tuy nhiên do th i gian ñ t b y ghi nh n Vư n Qu c gia U Minh Thư ng có
không ñư c nhi u nên chưa thu ñư c m u v t. 10 loài thú ăn th t thu c 4 h (b ng 1).
B ng 1. Danh sách các loài thú ăn th t Vư n Qu c gia U Minh Thư ng
ð quý hi m
B - H - Loài
STT Ngu n thông tin
Sð 2007 Nð32
Tên Vi t Nam Tên khoa h c
B ĂN TH T CANIVORA
H Ch n Mustelidae
1. Rái cá vu t bé Aonyx cinerea ( Illiger, 1815) VU IB QS
Rái cá lông mũi
2. Lutra sumatrana (Gray, 1865) EN IB M
H Cy Viveridae
C y vòi hương
3. Paradoxurus hermaphroditus (Pallas, 1777) QS
C y giông ñ m l n Viverra megaspila Blyth, 1862
4. VU IIB [2]
5. C y giông Viverra zibetha (Linnaeus, 1758) IIB PV, [2, 6, 2]
C y hương
6. Viverricula indica (Desmarest, 1817) IIB PV, [2, 6, 2]
H C yl n Herpestidae
7. C y móc cua Herpestes urva (Hodgson, 1836) [6, 2]
8. C yl n Herpestes javanicus (Geoffroy, 1818) [6, 2]
H Mèo Felidae
9. Mèo r n g Prionailurus bengalensis (Kerr, 1792) IB M
10. Mèo cá Prionailurus viverrinus Bennett, 1833 EN IB M
ð quý hi m: Sð 2007 – Sách ð Vi t Nam 2007, ph n ð ng v t [8]
VU - Vulnerable (S nguy c p) EN - Endangered (Nguy c p)
Nð 32 - Danh m c th c v t r ng, ñ ng v t r ng nguy c p, quý, hi m
(Ban hành theo ngh ñ nh 32/2006/Nð-CP ngày 30 tháng 3 năm 2006 c a Chính ph ) [9]:
IB: Nghiêm c m khai thác, s d ng vì m c ñích thương m i
IIB: H n ch khai thác, s d ng vì m c ñích thương m i
Ngu n thông tin: QS – quan sát; TL – Tài li u; PV – ph ng v n; M – m u
Như v y Vư n Qu c gia U Minh Thư ng VQG Phong Nha – K Bàng [11] thu c mi n
có s loài thú ăn th t chi m 25,6% t ng s l oài Trung, 22 loài KBTTN H u Liên [12]. Tuy
thú ăn th t c a Vi t Nam (10/39), cao nh t trong nhiên s lư ng cá th c a m t s l oài thú ñây
các vư n qu c gia và khu b o t n ñ ng b ng l i tương ñ i cao so v i các vùng khác, ñ c bi t
sông C u Long, nhưng ít hơn nhi u so v i các là m t s loài quý hi m như Rái cá vu t bé, Rái
cá lông mũi, Mèo cá, C y giông ñ m l n.
vùng khác c a c nư c (so v i 22 loài vùng
núi Tà ðùng [10] thu c Tây Nguyên, 27 loài
- 42 H.T. Thành và nnk. / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự Nhiên và Công nghệ 25 (2009) 40-44
3.2. Giá tr b o t n và hi n tr ng m t s loài Vi t Nam, C y giông ñ m l n có phân b
thú ăn th t t i VQG U Minh Thư ng các t nh phía nam. Cho ñ n nay ñã ghi nh n
ñư c chúng Tây Ninh, TP. H Chí Minh [13],
Trong s 10 loài thú ăn th t ñã ñư c xác
ðăk Lăk, Lâm ð ng, ð ng Nai, Kiên Giang
ñ nh Vư n Qu c gia U Minh Thư ng, 4 loài
[14]. Trong vùng phân b c a C y giông ñ m
có trong Sách ð Vi t Nam 2007, 7 loài có
l n, các ghi nh n trư c ñây ch phát hi n ñư c
trong Danh m c các loài th c v t r ng, ñ ng
chúng r ng thư ng xanh, m t s r ng cây
v t r ng quý hi m c n ñư c b o v c a Chính
r ng ñã b tàn phá [15].
lá d u r ng lá, m t s
ph [9]. C th :
Ngoài các d ng sinh c nh trên, ð ng b ng
* Rái cá vu t bé – Aeonyx cinerea (Illiger, sông C u Long ñã phát hi n c y giông ñ m l n
1815), ti ng ñ a phương g i là “Rái cá cùi”: trong h sinh thái r ng tràm – m t d ng ñ t
ñư c x p trong Sách ð Vi t Nam 2007 m c ng p nư c [2]. Ch ng t C y giông ñ m l n có
VU và Nð32/2006/Nð-CP nhóm IB. th s ng nhi u d ng sinh c nh khác nhau. Tuy
nhiên s lư ng cá th c a loài này trong vùng
Rái cá vu t bé có phân b r ng trên toàn
còn t ương ñ i ít và qu n t h C y giông ñ m l n
qu c, tuy nhiên chúng s ng r i rác theo ñàn ch
VQG U Minh Thư ng có th là r t nh , ít
4 – 5 cá th . U Minh Thư ng và các vùng lân
ñư c ghi nh n trong vùng.
c n loài này tương ñ i ph bi n [2]. Trong ñ t
kh o sát tháng 8/2007 ñã 3 l n chúng tôi g p rái * Mèo cá - Prionailurus viverrinus Bennett,
cá vu t bé trên ñ ư ng t tr s VQG ñi h Hoa 1833, ti ng ñ a p hương g i là “Cáo c c”: Sách
Mai, t a ñ N09036’52,6’’; E105005’48,4’’. ð Vi t Nam 2007 x p m c EN và
Tìm hi u qua m t s ngư i dân và qua kh o sát
Nð32/2006/Nð-CP nhóm IB.
cho th y Rái cá vu t bé tương ñ i p h bi n
ðây là loài thú r t hi m trong toàn qu c, t
trong khu v c và có s lư ng cá th cao, m i
trư c ñ n nay m i ch m t vài l n ghi nh n
ñàn có 10 – 20 cá th .
ñư c Tây Ninh [13], Khánh Hòa, TP. H Chí
* Rái cá lông mũi - Lutra sumatrana (Gray, Minh [14,16], Cao B ng, Kiên Giang (Ph m
1865), ti ng ñ a phương g i là “Rái cá vu t”: Tr ng nh, 2000). Tuy nhiên loài này l i r t ph
ñư c x p trong Sách ð Vi t Nam 2007 m c bi n VQG U Minh Thư ng. Năm 2000 d án
EN và Nð32/2006/Nð-CP nhóm IB. CARE ñã thu ñ ư c m t s hình nh và m u v t
c a loài này [2]. Trong ñ t kh o sát tháng
Rái cá lông mũi là m t trong s nh ng loài
8/2007 ñã ghi nh n d u v t c a Mèo cá nhà
thú quý hi m trên th gi i, hi n nay ch có Thái
dân g n kênh s 8 (N09038’33,9’’, E
Lan và Vi t Nam có b ng ch ng tr c ti p v s
105006’20,5’’), trong tháng 4/2007 máy i
xu t hi n c a loài này [2]. Cho ñ n th i ñi m
trong khi làm vi c ñã ñè ch t 01 mèo cá còn
trư c năm 2000, Rái cá lông mũi ñư c cho là
non khu v c này. 10/8/2007 m t ngư i dân
tuy t ch ng Vi t Nam. Tháng 3-2000, ñoàn
kênh s 2 ñã b y ñ ư c 02 mèo cá. Như v y
cán b nghiên c u c a d án CARE ñã ghi nh n ch ng t Mèo cá r t ph bi n VQG U Minh
và thu ñư c nh c a loài này Vư n Qu c gia Thư ng và hi n ñây là qu n th l n nh t c a
U Minh Thư ng, t nh Kiên Giang. ðây là nơi loài này ñư c ghi nh n Vi t Nam.
ñ u tiên phát hi n l i rái cá lông mũi Vi t Ngoài ra còn có 3 loài khác cũng ñư c x p
Nam [2]. S lư ng cá th ít hơn Rái cá vu t bé, trong Danh m c các loài th c v t r ng, ñ ng
m i ñàn ch có t 3 – 5 cá th . v t r ng quý hi m c n ñ ư c b o v c a Chính
ph (Nð32/ 2006/Nð-CP) là C y giông –
* C y giông ñ m l n - Viverra megaspila
Viverra zibetha (IIB), C y hương – Viverricula
Blyth, 1862, ti ng ñ a phương g i là “Cáo
indica (IIB), Mèo r ng – Prionailurus
ng a”: ñ ư c x p trong Sách ð Vi t Nam 2007
bengalensis (IB)
m c VU, Nð32/2006/Nð-CP x p nhóm IB.
- 43
H.T. Thành và nnk. / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự Nhiên và Công nghệ 25 (2009) 40-44
3.3. Nh ng thách th c và nguyên nhân gây suy 4. K t l u n
gi m ña d ng sinh h c Vư n Qu c gia U
Minh Thư ng Cho ñ n nay ñã ghi nh n Vư n Qu c gia
U Minh Thư ng, t nh Kiên Giang có 10 loài thú
Hi n nay m i ñe d a ch y u ñ i v i ña ăn th t thu c 4 h , trong ñó H Ch n –
d ng sinh h c c a VQG U Minh Thư ng g m Mustelidae có 2 loài, H C y – Viverridae có 4
cháy r ng, săn b n và phát tri n du l ch. loài, H C y l n – Herpestidae có 2 loài và H
Trong khi cháy r ng là m t ñ c ñi m t Mèo Felidae có 2 loài.
nhiên c a r ng tràm và x y ra ñ nh kỳ hàng Trong s 10 loài thú ăn th t ñây có 4 loài
năm thì vi c qu n lý, ki m soát ch ñ th y văn ñư c x p trong Sách ð Vi t Nam 2007, 7 loài
không phù h p ñã ñ m c nư c kênh r ch quá có trong Ngh ñ nh 32/2006 c a Chính ph , ñ c
th p trong mùa khô nên th m h a cháy r ng ñã bi t m t s loài r t hi m trên toàn qu c nhưng
liên ti p x y ra năm 2002 [1]. G n ñây ñã có s lư ng ñây tương ñ i p hong phú như Rái cá
m t s bi n pháp ñư c ti n hành ñ gi nư c lông mũi Lutra sumatrana, Mèo cá
m c tương ñ i n ñ nh. Tuy nhiên n u tr nư c Prionailurus viverrinus, Rái cá vu t bé Aonyx
liên t c thì có th nh hư ng ñ n s p hát tri n cinerea, C y giông ñ m l n Viverra megaspila.
c a cây tràm và h th y sinh v t trong vùng.
Hi n nay các loài ñ ng th c v t hoang dã
M i ñe d a th hai ñ i v i ña d ng sinh h c Vư n Qu c gia U Minh Thư ng ñang b ñe d a
VQG U Minh Thư ng là các ho t ñ ng ñánh suy gi m b i m t s nguyên nhân, trong ñó ch
b t và b y các loài ñ ng v t m t cách b t h p y u là cháy r ng, săn b t và ho t ñ ng du l ch.
pháp. Trong vùng lõi ch y u ho t ñ ng ñánh C n có bi n p háp ki m soát và qu n lý ch t ch
b t cá. vùng ñ m ñó là ho t ñ ng b y, b t các các v n ñ này.
loài thú t trong vùng lõi ra ngoài ki m ăn và
b t gia c m c a dân, g m các loài thú ăn th t:
c y hương, mèo r ng, mèo cá. Tuy nhiên ho t Tài li u tham kh o
ñ ng này cũng r t khó ki m soát, ch sau khi
ngư i dân ñã b y b t và tiêu th trót l t thì [1] Birdlife Indochina, B Nông nghi p và phát
tri n nông thôn, Thông tin các khu b o v hi n
thông tin m i ñ n cơ quan ch c năng.
có và ñ xu t Vi t Nam, T p 2, mi n Nam Vi t
M i ñe d a th ba ñ i v i ñ a d ng sinh h c Nam, 2004.
VQG U Minh Thư ng là ho t ñ ng du l ch. [2] CARE, Biodiversity survey – U Minh Thuong
National Park, Vietnam, Agriculture Publishing
Ngoài vi c phát tri n cơ s h t ng dành cho du
House, 2004.
l ch [1,5], ho t ñ ng c a khách du l ch cũng nh [3] Nguy n Kiêm Sơn, H Thanh H i, ða d ng v
hư ng ñ n ña d ng sinh h c c a VQG. Hi n thành ph n loài cá Vư n Qu c gia U Minh
Thư ng, Nh ng v n ñ nghiên c u cơ b n trong
nay ngoài du khách ñ n tham quan còn có m t
Khoa h c S s ng, Nxb KH&KT, Hà N i, 2005,
s khách ñ n câu cá trong vùng lõi. Khi s
264.
khách này tăng lên, n u không có bi n pháp [4] Ph m Tr ng nh, Nguy n Xuân ð ng, Nguy n
qu n lý ch t ch có th d n ñ n khai thác quá Trư ng Sơn, ð c ñi m khu h thú (Mammalia)
trong h sinh thái r ng tràm ð ng b ng sông
m c làm gi m sút s ña d ng các loài cá trong
C u Long, Nh ng v n ñ nghiên c u cơ b n
vùng, ñ c bi t lư ng rác th i khách du l ch th i trong Khoa h c S s ng, Nxb KH&KT, Hà N i,
ra có th gây ô nhi m môi trư ng s ng trong 2004, 749.
khu v c. [5] Lê Xuân C nh và nnk, Báo cáo ñ tài “ði u tra
ñánh giá hi n tr ng tài nguyên sinh v t b sung
và hoàn thi n cơ s d li u, ñ xu t và ki n ngh
- 44 H.T. Thành và nnk. / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự Nhiên và Công nghệ 25 (2009) 40-44
Nha – K Bàng t nh Qu ng Bình, Nh ng v n ñ
vi c quy ho ch và bi n pháp qu n lý h u hi u h
th ng khu b o t n thiên nhiên trên ñ t li n, Giai nghiên c u cơ b n trong Khoa h c S s ng. Nxb
ño n 3: Khu v c ð n g b ng Sông C u Long”, KH&KT, Hà N i, 2004, 236.
ð ng Ng c C n, Nguy n Xuân ð ng, Nguy n
2007. [12]
Ph m Tr ng nh, Nguy n Xuân ð ng, Nguy n Trư ng Sơn, ða d ng sinh h c c a khu h thú
[6]
Trư ng Sơn, ð c ñi m khu h thú ð ng b ng H u Liên – L ng Sơn, T p chí Sinh h c 22A, 1B
sông C u Long, T p chí Sinh h c 27, 4A (2005) 11. (2000) 117.
[7] G. B. Corbert, J. E. Hill, The mammals of the [13] Osgood h. Wilfred, Mammals of the Kelly-
Indomalayan region: A systematic review, Rosevelts and Delacour Asiatic Expedition,
Oxford University Press, New York, 1992. Zoological series XVIII, 10 (1932), Chicago,
B Khoa h c và Công ngh , Sách ð Vi t Nam,
[8] USA.
Ph n ð ng v t. NXB KH&KT, Hà N i 2007. ð ng Huy Hu ỳnh, Cao Văn Sung, ðào Văn
[14]
Chính ph nư c CHXHCNVN, Danh m c th c
[9] Ti n, Ph m Tr ng nh, Hoàng Minh Khiên,
v t r ng, ñ ng v t r ng nguy c p, quý, hi m Danh l c các loài thú (Mammalia) Vi t Nam,
(Ban hành theo Ngh ñ nh 32/2006/Nð-CP ngày NXb Kh & KT, Hà N i, 1994.
30 tháng 3 năm 2006 c a Chính ph ), 2006. [15] J. Lynam, Myint Maung, Saw Htoo Tha Po and
ð ng Huy Huỳnh, Lê Xuân C nh, Nguy n Xuân
[10] J. W. Duckworth, Recent records of Large-
ð ng, Hoàng Minh Khiên, Ph m Tr ng nh, sported civet Viverra megaspila from Thailand
Tr n Văn Th ng, ð ng Huy Phương, Khu h t hú and Myanmar, The Newsletter and Journal of
(mammalia) vùng núi Tà ðùng huy n ðăk Nông the IUCN/SSC Small Carnivore Specialist Group
-ðăk Lăk, T p chí Sinh h c 22A, 1B (2000), 99. 32 (2005) 8.
Nguy n Nghĩa Thìn, Lê Vũ Khôi, Nguy n Xuân
[11] [16] P.F.D. Van Peenen, Prliminary Identification
Hu n, Nguy n Xuân Quýnh, Nguy n Văn Manual for Mammals of South Vietnam,
Qu ng, Ngô Sĩ Vân, ð ng Th ðáp, ðánh giá Smithsonian Institution Press, Washington, 1969.
tính ña d ng sinh h c Vư n Qu c gia Phong
Carnivores in U Minh Thuong National Park,
Kien Giang province
Hoang Trung Thanh1, Pham Trong Anh2, Hoang Quoc Chinh3
Faculty of Biology, College of Science, VNU, 334 Nguyen Trai, Hanoi, Vietnam
2
Department of Vertebrate, Institute of Ecology and Biological Resources
3
U Minh Thuong National Park, Kien Giang province
U Minh Thuong National Park located in Kien Giang province is the highest biodiversity in Me
Kong River Delta with 243 plant species, 201 insect species, 7 amphibian species, 34 reptilian species,
170 bird species and 66 fish species.
Research have conducted to assess status of carnivores and supplement data on carnivores in the
area, emphasized on viverrids. Results have recognized in U Minh Thuong National Park 10 carnivore
species belongs to 4 families, four of them are listed in Vietnam Red Data Book 2007, seven ones
listed in Government’s Decree No. 32/2006/ND/CP. Some of them are rarest species in Vietnam,
including Hairy-nosed otter Lutra sumatrana, Oriental small-clawed otter Aonyx cinerea, Fishing cat
Prionailurus viverrinus, Large-sported civet Viverra megaspila. Wildlife in U Minh Thuong National
Park are facing with many threats, major are forest fire, hunting and tourism.
Keywords: Carnivores, status, U Minh Thuong.
nguon tai.lieu . vn
