- Trang Chủ
- Báo cáo khoa học
- Báo cáo khoa học: Một số đặc điểm hình thái và hoá sinh của các giống bưởi trồng tại tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh.
Xem mẫu
- T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2A-2007
§¹i häc Vinh
mét sè ®Æc ®iÓm h×nh th¸i vµ ho¸ sinh
cña c¸c gièng b−ëi trång t¹i TØNH nghÖ an vµ hµ tÜnh
NguyÔn ThÞ Thu Loan ,
(a)
§ o ThÞ Minh HiÒn ), Phan Xu©n ThiÖu
(b (c)
Tãm t¾t. §· thu thËp ®−îc 8 gièng b−ëi trång ë NghÖ An vµ Hµ TÜnh lµ: b−ëi
§−êng, b−ëi §µo, b−ëi Phóc Tr¹ch, b−ëi Chua, b−ëi Oi, b−ëi Chéng, b−ëi Tr¾ng vµ b−ëi
S¬n. KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy nh÷ng gièng b−ëi trªn cã sù kh¸c nhau vÒ mét sè ®Æc
®iÓm h×nh th¸i nh− th©n, l¸ vµ qu¶.
§· ®¸nh gi¸ ®−îc chÊt l−îng qu¶ cña c¸c gièng b−ëi qua mét sè chØ tiªu sinh ho¸
nh− hµm l−îng ®−êng, hµm l−îng axit h÷u c¬, hµm l−îng vitamin C vµ hµm l−îng
pectin trong qu¶. Qua ®ã cho thÊy b−ëi Phóc Tr¹ch lµ gièng cã hµm l−îng ®−êng cao
nhÊt (3,82% ®−êng khö, 9,2% ®−êng tæng sè). B−ëi Chua lµ gièng cã hµm l−îng axit vµ
pectin cao nhÊt (0,41% axit tù do, 0,95% axit tæng sè, 12,80% pectin). B−ëi §µo lµ gièng
cã hµm l−îng vitamin C cao nhÊt (122,00 mg% vá qu¶ vµ 67,00 mg% tÐp qu¶).
Tû lÖ ®−êng/axit cña c¸c gièng n»m trong kho¶ng 20-30, ngo¹i trõ gièng b−ëi
Chua vµ b−ëi S¬n, ®iÒu nµy cho thÊy phÇn lín qu¶ c¸c gièng b−ëi cã chÊt l−îng tèt.
i. Më ®Çu
B−ëi (Citrus maxima (J. Burmal) Merrill) lµ thuéc mét trong ba ®èi t−îng c©y ¨n
qu¶ chÝnh (chuèi, døa vµ c©y cã mói) cã gi¸ trÞ dinh d−ìng cao: ngoµi ®−êng chiÕm 8-
10%, b−ëi cßn rÊt giµu vitamin C, axit h÷u c¬, pectin… cã t¸c dông tèt ®èi víi søc
khoÎ con ng−êi. Trong c«ng nghiÖp ng−êi ta cßn sö dông tinh dÇu l¸ b−ëi, vá qu¶
b−ëi ®Ó chÕ n−íc hoa hay dÇu th¬m phôc vô s¶n xuÊt b¸nh kÑo. Trong y d−îc, pectin
vá qu¶ b−ëi dïng lµm thuèc cÇm m¸u, chèng nhiÔm x¹ vµ ch÷a bÖnh ®−êng ruét;
mïi th¬m cña b−ëi cßn kÝch thÝch tiªu ho¸, trÞ bÖnh phæi vµ ch¶y m¸u d−íi da. ë
n−íc ta c©y b−ëi ®−îc trång tõ rÊt l©u ®êi, gãp phÇn ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao
trong c¬ cÊu thu nhËp tõ c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp cña c¶ n−íc [1,2,6].
NghÖ An vµ Hµ TÜnh, n¬i cã sù ®a d¹ng cao vÒ c¸c loµi thuéc chi cam quýt, víi
nhiÒu gièng ®Æc s¶n cã tiÕng, trong ®ã cã c¸c gièng b−ëi (cultivars). Bªn c¹nh ®ã cßn
cã rÊt nhiÒu gièng ®Þa ph−¬ng ®−îc trång vµ tiªu thô kh¸ phæ biÕn. V× vËy, viÖc kh¶o
s¸t c¸c ®Æc ®iÓm h×nh th¸i vµ ho¸ sinh cña c¸c gièng b−ëi ®Þa ph−¬ng nh»m ®¸nh gi¸
®óng gi¸ trÞ cña nã, tõ ®ã lµm c¬ së viÖc b¶o tån vµ khai th¸c c¸c nguån gen quý tõ
b−ëi.
Ii. §èi t−îng v ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
2.1. §èi t−îng nghiªn cøu
§èi t−îng sö dông cho nghiªn cøu lµ 8 gièng b−ëi (cultivars) thuéc loµi Citrus
maxima (J. Burmal) Merrill ®−îc trång ë NghÖ An vµ Hµ TÜnh bao gåm: b−ëi §−êng,
,
NhËn bµi ngµy 14/11/2006. Söa ch÷a xong 18/12/2006.
65
- T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2A-2007
§¹i häc Vinh
b−ëi §µo, b−ëi Phóc Tr¹ch, b−ëi Chua (thu t¹i huyÖn H−¬ng S¬n, H−¬ng Khª tØnh
Hµ TÜnh); b−ëi Oi, b−ëi Chéng, b−ëi Tr¾ng, b−ëi S¬n (thu t¹i huyÖn Thanh Ch−¬ng
tØnh NghÖ An). §©y lµ c¸c gièng ®· ®−îc ng−êi d©n trång tõ rÊt l©u ®êi, ®−îc ph©n
biÖt gi÷a chóng víi nhau chñ yÕu qua mïi vÞ, h×nh d¹ng, mµu s¾c, kÝch th−íc qu¶.
2.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
- MÉu qu¶ ®−îc thu vµo c¸c ngµy cã thêi tiÕt tèt, trªn nh÷ng c©y kh«ng s©u bÖnh
vµ ph©n bè ®Òu trªn t¸n. Thêi gian thu mÉu tõ th¸ng 8 ®Õn th¸ng 12 n¨m 2005.
- X¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu h×nh th¸i dùa theo tµi liÖu “Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc
vËt” cña Klein [5].
- Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu sinh ho¸
+ X¸c ®Þnh hµm l−îng axit h÷u c¬ tæng sè theo ph−¬ng ph¸p Potrinop.
+ X¸c ®Þnh hµm l−îng axit h÷u c¬ tù do theo ph−¬ng ph¸p ®o Ièt.
+ X¸c ®Þnh hµm l−îng pectin b»ng ph−¬ng ph¸p canxi pectat.
+ X¸c ®Þnh hµm l−îng ®−êng theo ph−¬ng ph¸p Bectrand.
+ X¸c ®Þnh hµm l−îng vitamin C theo ph−¬ng ph¸p ®o Ièt.
C¸c ph−¬ng ph¸p ®−îc tr×nh bµy trong tµi liÖu “Thùc hµnh ho¸ sinh” cña NguyÔn
V¨n Mïi vµ "KiÓm nghiÖm l−¬ng thùc, thùc phÈm" cña Ph¹m V¨n Sæ [7,8].
iII. KÕt qu¶ nghiªn cøu
3.1. Mét sè ®Æc ®iÓm h×nh th¸i cña 8 gièng b−ëi nghiªn cøu
3.1.1. Th©n c©y vµ h×nh d¹ng t¸n
C©y b−ëi sinh tr−ëng khoÎ, chiÒu cao trung b×nh tõ 8- 13m ®èi víi c©y sinh
tr−ëng b»ng h¹t vµ tõ 5-8m ®èi víi c©y nh©n gièng b»ng chiÕt cµnh hoÆc ghÐp. ChiÒu
cao trung b×nh lín nhÊt gÆp ë b−ëi §µo (10m) vµ thÊp nhÊt gÆp ë b−ëi Chéng (3m),
c¸c gièng b−ëi cßn l¹i chiÒu cao trung b×nh giao ®éng trong kho¶ng 5-8m ®· cho thÊy
sù kh¸c nhau c¬ b¶n vÒ møc ®é sinh tr−ëng gi÷a c¸c gièng víi nhau (b¶ng 1).
B¶ng 1. ChiÒu cao, ®−êng kÝnh vµ d¹ng t¸n (Cì mÉu: 5)
TT Gièng ChiÒu cao c©y (m) §−êng kÝnh t¸n (m) D¹ng t¸n
1 B−ëi Phóc Tr¹ch 8,0 ± 0,47 4,5 ± 0,21 H×nh b¸n nguyÖt
2 B−ëi §−êng 7,0 ± 0,34 6,0 ± 0,32 H×nh th¸p
3 B−ëi §µo 10,0 ± 0,51 4,0 ± 0,19 H×nh chæi xÓ
4 B−ëi Chua 9,0 ± 0,42 3,0 ± 0,22 H×nh th¸p
5 B−ëi Tr¾ng 9,0 ± 0,38 3,0 ± 0,18 H×nh trô
6 B−ëi Oi 5,0 ± 0,26 5,5 ± 0,36 H×nh dï
7 B−ëi Chéng 3,0 ± 0,24 3,0 ± 0,31 H×nh qu¹t
8 B−ëi S¬n 8,0 ± 0,37 3,0 ± 0,20 H×nh th¸p
§−êng kÝnh t¸n c©y ë mçi gièng còng cã mét gi¸ trÞ kh¸c nhau, ®−êng kÝnh t¸n
trung b×nh réng nhÊt ë b−ëi §−êng (6m) vµ hÑp nhÊt ë c¸c gièng b−ëi Chua, Tr¾ng,
66
- T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2A-2007
§¹i häc Vinh
Chéng, S¬n (3m). Ngoµi ra c¸c gièng kh¸c nhau còng kh¸c nhau ë h×nh d¹ng t¸n, ta gÆp
h×nh b¸n nguyÖt ë b−ëi Phóc Tr¹ch, h×nh chæi xÓ ë b−ëi §µo, h×nh dï ë b−ëi Oi, h×nh trô
ë b−ëi Tr¾ng, h×nh qu¹t ë b−ëi Chéng vµ h×nh th¸p ë b−ëi Chua, b−ëi §−êng vµ b−ëi
S¬n.
3.1.2. L¸ c©y
TiÕn hµnh quan s¸t vµ ®o kÝch th−íc cña 100 l¸ trong tõng gièng chóng t«i nhËn thÊy
(b¶ng 2).
B¶ng 2. Mét sè chØ tiªu h×nh th¸i l¸ c¸c gièng b−ëi
KÝch th−íc l¸
TT Gièng Mµu s¾c vµ d¹ng l¸
Réng (cm) Dµi (cm)
10,5
1 B−ëi Phóc Tr¹ch Xanh ®Ëm – BÇu dôc 6,5
5,6
2 B−ëi §−êng Xanh lôc - BÇu dôc 12,7
10,5 26,0
3 B−ëi §µo Xanh ®Ëm - BÇu dôc dµi
4 B−ëi Chua Xanh ®Ëm - BÇu dôc dµi 9,0 21,5
5 B−ëi Tr¾ng Xanh lôc - BÇu dôc 6,5 11,5
6 B−ëi Oi Xanh s¸ng - BÇu dôc 6,5 11,5
7 B−ëi Chéng Xanh lôc - BÇu dôc dµi 7,0 16,5
8 B−ëi S¬n Xanh lôc - BÇu dôc 8,0 13,5
L¸ cña c¸c gièng b−ëi cã mµu xanh ®Ëm hoÆc xanh lôc, phÇn lín l¸ cã d¹ng h×nh
bÇu dôc. Sù kh¸c nhau vÒ h×nh th¸i l¸ cña c¸c gièng b−ëi ®−îc thÓ hiÖn rá qua chØ
tiªu kÝch th−íc, mÐp l¸ vµ ®Çu l¸, trong ®ã gièng b−ëi §µo cã kÝch th−íc l¸ l¬n nhÊt
(10,5 x 26,0cm), thø ®Õn lµ b−ëi Chua (9,0 x 21,5cm). §Æc biÖt gièng b−ëi Chéng l¸
kh«ng cã c¸nh l¸ do kh«ng cã sù th¾t eo ë gi÷a, ®©y lµ mét ®Æc ®iÓm rÊt dÔ ph©n biÖt cña
gièng b−ëi nµy.
3.1.3. Qu¶
Sù kh¸c nhau vÒ qu¶ gi÷a c¸c gièng kh«ng nh÷ng thÓ hiÖn ë mµu s¾c vá qu¶ mµ
cßn ë h×nh d¹ng, mµu s¾c cña cïi, träng l−îng qu¶, kÝch th−íc qu¶, sè mói/qu¶, thêi
gian chÝn cña qu¶. KÕt qu¶ vÒ c¸c chØ tiªu cña qu¶ ®−îc thÓ hiÖn ë b¶ng 3.
Qu¶ b−ëi Phóc Tr¹ch cã h×nh d¹ng c©n ®èi, khi chÝn cïi vµ tÐp b−ëi cã mµu tr¾ng
hoÆc hång, tÐp mäng n−íc. Qu¶ b−ëi §−êng d¹ng h×nh qu¶ lª cã nóm to, khi chÝn cïi
vµ tÐp mµu tr¾ng. Qu¶ b−ëi §µo vÒ h×nh d¹ng gièng qu¶ b−ëi §−êng tuy nhiªn khi
chÝn th× c¶ cïi vµ tÐp ®Òu cã mµu hång nh¹t, sè mói/qu¶ ®¹t gi¸ trÞ trung b×nh cao
nhÊt (15,5 mói/ qu¶). Qu¶ b−ëi Chua cã h×nh d¹ng kh«ng c©n ®èi, ®Çu cuèng qu¶ nh«
ra vµ to dÇn xuèng cuèi qu¶, trong mét qu¶ cã xuÊt hiÖn nhiÒu phÇn låi lâm kh¸c
nhau, khi chÝn c¶ cïi vµ tÐp cã mµu tr¾ng ®ôc. Qu¶ b−ëi Tr¾ng cã h×nh cÇu h¬i dÑt,
chiÒu réng trung b×nh qu¶ ®¹t kÝch th−íc bÐ nhÊt (9,7mm), khi chÝn c¸c tÐp b−ëi
mÒm nhòn vµ rÊt mäng n−íc, tÐp cã mµu tr¾ng ®ôc. Qu¶ b−ëi Oi cã h×nh d¹ng t−¬ng
tù c¸i oi b¾t c¸ cña d©n ®Þa ph−¬ng NghÖ-TÜnh (v× thÕ nªn cã tªn lµ b−ëi Oi), ®Çu
67
- T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2A-2007
§¹i häc Vinh
cuèng nhá vµ to dÇn vÒ cuèi qu¶, khi chÝn tÐp b−ëi dµi vµ cã mµu tr¾ng trong. Qu¶
b−ëi S¬n cã h×nh cÇu, träng l−îng trung b×nh qu¶ bÐ nhÊt (580g), khi chÝn vá qu¶
chuyÓn sang mµu ®á cam rÊt ®Ñp, cïi b−ëi vµ tÐp b−ëi cã mµu hång ®Ëm ph©n biÖt râ
víi b−ëi §µo. Qu¶ b−ëi Chéng cã h×nh bÇu dôc kÐo dµi, ®¹t gi¸ trÞ lín nhÊt vÒ chiÒu
cao (29,5cm), chiÒu réng qu¶ (15,9cm), träng l−îng trung b×nh qu¶ (4000g) vµ ®é dµy
vá qu¶ (28,5mm), ®©y lµ ®Æc ®iÓm quan träng nhÊt ®Ó nhËn d¹ng gièng b−ëi nµy.
B¶ng 3. Gi¸ trÞ trung b×nh vÒ c¸c chØ tiªu h×nh th¸i qu¶
KÝch th−íc Träng §é Sè Thêi Mµu Mµu Mµu s¾c
qu¶ (cm) l−îng dµy vá mói/ gian s¾c vá s¾c cïi cña tÐp
Gièng
qu¶ qu¶ qu¶ chÝn qu¶ khi khi khi chÝn
Cao Réng
(g) (mm) chÝn chÝn
B−ëi 12,5 11,9 920 18,0 13,0 T7-T8 Vµng Tr¾ng Tr¾ng
Phóc r¬m hång hång
Tr¹ch
B−ëi 13,5 12,2 700 18,8 14,0 T8-T9 Vµng Tr¾ng Vµng
§−êng xanh nh¹t
15,5
B−ëi 13,7 12,8 870 21,0 T8-T9 Vµng Hång Hång
§µo x¸m nh¹t
B−ëi 11,6 11,8 615 16,0 13,5 T8-T9 Vµng Tr¾ng N©u
Chua x¸m ®ôc tr¾ng
9,7
B−ëi 10,9 660 20,3 13,5 T8-T9 Vµng Tr¾ng Tr¾ng
Tr¾ng r¬m ®ôc
B−ëi Oi 14,5 12,3 975 18,6 14,5 T9-T10 Vµng Tr¾ng Tr¾ng
r¬m trong
15,9 4000 28,5
B−ëi 14,0 T11- Vµng Tr¾ng Tr¾ng
29,5
Chéng T12 ®ôc
8,6 580 11,3
B−ëi 10,6 13,0 T11- §á cam Hång Hång
S¬n T12 cam ®Ëm
3.1.4. H¹t
C¸c ®Æc ®iÓm cña h¹t còng lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu quan träng ®Ó ph©n biÖt
c¸c gièng. KÕt qu¶ kh¶o s¸t ®−îc ph¶n ¸nh qua b¶ng 4.
§Æc ®iÓm chung nhÊt cña h¹t b−ëi lµ th−êng to bÌ, h×nh nªm, cã hai mµng râ
rµng: mµng ngoµi cøng v× lignin ho¸, mµng trong bao giê còng máng h¬n vµ dÝnh
chÆt víi tö diÖp. Tuy nhiªn gi÷a c¸c gièng b−ëi kh¸c nhau cã sù kh¸c nhau vÒ mét sè
chØ tiªu nh− mµu s¾c, kÝch th−íc, träng l−îng. B−ëi Chua cã khèi l−îng trung b×nh
h¹t/qu¶ lín nhÊt (48,34g) vµ b−ëi S¬n cã khèi l−îng trung b×nh h¹t/qu¶ bÐ nhÊt
(18,62g). B−ëi Oi cã sè l−îng trung b×nh h¹t/qu¶ lín nhÊt (166,7 h¹t/qu¶) trong khi
®ã sè l−îng h¹t lÐp l¹i Ýt (21,7h¹t), cßn b−ëi Phóc Tr¹ch tuy sè l−îng trung b×nh
h¹t/qu¶ t−¬ng ®èi lín nh−ng sè l−îng h¹t lÐp l¹i rÊt cao (78,0/117,1 h¹t/ qu¶). §©y lµ
mét ®Æc ®iÓm quý ®èi víi c©y ¨n qu¶. Gièng b−ëi Chéng qu¶ to, n¨ng, sè l−îng h¹t Ýt
68
- T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2A-2007
§¹i häc Vinh
vµ h¹t lÐp l¹i nhiÒu (73,5/98,5h¹t/qu¶), nªn vÒ mÆt h×nh th¸i ®©y lµ ®Æc ®iÓm quý ®èi
víi c©y b−ëi.
B¶ng 4. Mét sè chØ tiªu vÒ h¹t cña c¸c gièng b−ëi
Gièng Dµi Réng Dµy Sè l−îng H¹t Khèi l−îng
(mm) (mm) (mm) h¹t/ qu¶ ch¾c/ lÐp h¹t/qu¶ (g)
5,7
B−ëi Phóc Tr¹ch 20,3 13,5 117,1 39,0/78,0 21,5
B−ëi §−êng 16,2 6,2 3,2 120,0 108,5/11,5 25,3
B−ëi §µo 17,5 7,9 3,4 108,7 79,7/29,0 41,3
48,3
B−ëi Chua 22,6 6,1 3,6 148,5 141,7/6,7
94,5
B−ëi Tr¾ng 17,0 8,7 4,1 81,0/13,5 35,6
5,4 2,4 166,7
B−ëi Oi 18,2 145,0/21,7 40,5
23,5 15,5
B−ëi Chéng 4,0 98,5 25,0/73,5 20,5
13,0 18,6
B−ëi S¬n 5,5 3,6 97,5 91,5/6,5
3.2. Mét sè ®Æc ®iÓm sinh ho¸ cña qu¶ c¸c gièng b−ëi
3.2.1. §¸nh gi¸ b»ng c¶m quan
§èi víi hoa qu¶, viÖc ®¸nh gi¸ b»ng c¶m quan lµ b−íc ®Çu ®Ó ®−a ra nh÷ng nhËn
®Þnh vÒ chÊt l−îng vµ ®©y còng lµ ph−¬ng ph¸p ®−îc sö dông phæ biÕn. KÕt qu¶
®¸nh gi¸ b»ng c¶m quan vÒ vÞ (ngät, chua, the vµ ®¾ng) cña qu¶ c¸c gièng b−ëi ®−îc
dÉn ra ë b¶ng 5.
B¶ng 5. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ b»ng c¶m quan
VÞ
Gièng
Ngät Chua The §¾ng
B−ëi Phóc Tr¹ch + - - -
B−ëi §−êng + - - -
B−ëi §µo + + + +
B−ëi Chua + + - +
B−ëi Tr¾ng + + - +
B−ëi Oi + + - -
B−ëi Chéng + + - -
B−ëi S¬n + + - +
Qua b¶ng 5 cho thÊy: B−ëi Chua cã vÞ chua thanh, kh«ng the nh−ng ®Ó l¹i vÞ
®¾ng sau khi ¨n. B−ëi §−êng vµ b−ëi §µo cã vÞ ngät kh¸ gièng nhau, nh−ng kh¸c
nhau lµ b−ëi §µo cã c¶ vÞ chua, the vµ ®¾ng.
B−ëi S¬n cã vÞ gÇn gièng b−ëi Chua, kh«ng cã vÞ the, cßn l¹i b−ëi Tr¾ng, b−ëi Oi,
b−ëi Chéng cã vÞ ngät nh¹t, chua võa kh«ng the vµ Ýt ®¾ng.
Trong 8 gièng b−ëi nãi trªn, chØ cã b−ëi Phóc Tr¹ch cã vÞ ngät ®Ëm, kh«ng ®Ó l¹i
vÞ the, ®¾ng khi ¨n, ®©y lµ ®Æc ®iÓm quan träng gãp phÇn n©ng cao gi¸ trÞ cña gièng
b−ëi nµy trong tËp ®oµn c¸c gièng b−ëi hiÖn cã.
69
- T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2A-2007
§¹i häc Vinh
3.2.2. Hµm l−îng ®−êng vµ axit h÷u c¬ trong qu¶
Hµm l−îng ®−êng vµ axit h÷u c¬ trong qu¶ lµ hai chØ tiªu quan träng quyÕt ®Þnh
chÊt l−îng cña qu¶ b−ëi, v× chóng gãp phÇn t¹o nªn vÞ cña qu¶. KÕt qu¶ ph©n tÝch
hµm l−îng c¸c chØ tiªu nµy ®−îc tr×nh bµy qua b¶ng 6.
B¶ng 6. Hµm l−îng ®−êng vµ axit h÷u c¬ trong qu¶ cña c¸c gièng b−ëi (§VT: %)
HL HL axit HL axit Tû lÖ
HL ®−êng
®−êng h÷u c¬ h÷u c¬ tù ®−êng/ax
TT Gièng
tæng sè
khö tù do do it
3,82 9,20 24,93
1 B−ëi Phóc Tr¹ch 0,36 0,51
1,28 5,60 0,24 0,32
2 B−ëi §−êng 23,03
3 B−ëi §µo 2,00 6,60 0,30 0,79 22,30
0,41 0,95 17,02
4 B−ëi Chua 2,30 7,70
5 B−ëi Tr¾ng 2,10 7,60 0,35 0,47 21,55
6 B−ëi Oi 2,60 7,60 0,35 0,45 21,05
7 B−ëi Chéng 2,41 6,70 0,32 0,47 21,05
8 B−ëi S¬n 2,14 5,90 0,29 0,45 19,70
DÉn liÖu tõ b¶ng cho thÊy: Hµm l−îng ®−êng trong qu¶ c¸c gièng b−ëi lµ kh¸c
nhau vµ dao ®éng kh¸ lín, tõ 1,28% - 3,82% ®èi víi ®−êng khö vµ 5,60% - 9,20% ®èi
víi ®−êng tæng sè. Trong ®ã gièng b−ëi Phóc Tr¹ch cã hµm l−îng c¸c lo¹i ®−êng cao
nhÊt (3,82% ®−êng khö, 9,2% ®−êng tæng sè), vµ gièng b−ëi §−êng co hµm l−îng
®−êng thÊp nhÊt (1,28% ®−êng khö, 5,60% ®−êng tæng sè). C¸c gièng b−ëi cßn l¹i cã
hµm l−îng ®−êng tæng sè giao ®éng trong kho¶ng tõ 5,90%- 7,70% vµ kÕt qu¶ nµy
thÊp h¬n so víi mét sè gièng b−ëi nh−: b−ëi Tµu (10,6%), b−ëi BÞ (9,6%), b−ëi N¨m
Roi (8,6%) vµ b−ëi §oan Hïng (11,6%)[3,4].
Hµm l−îng axit h÷u c¬ tù do vµ tæng sè trong qu¶ cao nhÊt lµ gièng b−ëi Chua
(0,41%; 0,95%), vµ thÊp nhÊt lµ b−ëi §−êng (0,24%; 0,32%). C¸c gièng cßn l¹i cã hµm
l−îng axit tù do kh¸c nhau kh«ng ®¸ng kÓ. KÕt qu¶ ph©n tÝch hµm l−îng axit tù do
trªn nh×n chung cã thÊp h¬n so víi c¸c gièng ®· ®−îc nghiªn cøu[3,4].
§Ó ®¸nh gi¸ chÊt l−îng cña qu¶ ngät th−êng dùa vµo tû lÖ ®−êng/ axit, gièng cã
tû lÖ nµy lín h¬n 20 ®−îc xem lµ gièng cã chÊt l−îng. KÕt qu¶ b¶ng 7 cho thÊy: gi«ng
b−ëi Phóc Tr¹ch cã gi¸ trÞ cao nhÊt (24,93) vµ b−ëi Chua lµ thÊp nhÊt (17,02). Cßn
gièng b−ëi §−êng tuy cã hµm l−îng ®−êng thÊp nh−ng vÉn ngät v× hµm l−îng axit
h÷u c¬ còng rÊt thÊp, tû lÖ ®−êng/axit 23,03, chØ thÊp h¬n ë b−ëi Phóc Tr¹ch, nh−ng
cao h¬n 6 gièng cßn l¹i. Gièng b−ëi S¬n, b−ëi §µo, b−ëi Tr¾ng, b−ëi Oi vµ b−ëi Chéng
cã tû lÖ nµy giao ®éng trong kho¶ng tõ 19,70 – 21,55.
3.2.4. Hµm l−îng vitamin C vµ pectin trong qu¶ c¸c gièng b−ëi
Qu¶ c¸c loµi cam quýt lµ nguån cung cÊp vitamin vµ pectin quan träng cho con
ng−êi. Hµm l−îng cña chóng th−êng thay ®æi tuú theo bé phËn vµ phô thuéc vµo
nhiÒu yÕu tè cña m«i tr−êng.
70
- T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2A-2007
§¹i häc Vinh
B¶ng 7. Hµm l−îng vitamin C vµ pectin trong qu¶ b−ëi
TT Gièng Hµm l−îng vitamin C (mg%) Hµm l−îng pectin
(%)
Vá qu¶ TÐp qu¶
1 B−ëi Phóc Tr¹ch 118,80 58,96 12,64
2 B−ëi §−êng 104,00 52,40 10,50
122,00 67,00
3 B−ëi §µo 11,20
83,60 12,80
4 B−ëi Chua 51,04
5 B−ëi Tr¾ng 120,20 52,60 11,90
45,10 9,27
6 B−ëi Oi 84,48
7 B−ëi Chéng 97,30 52,60 11,40
8 B−ëi S¬n 111,00 62,50 10,25
KÕt qu¶ ph©n tÝch tõ b¶ng 7 cho thÊy: c¸c gièng b−ëi cã hµm l−îng vitamin C
kh¸ cao kÓ c¶ phÇn tÐp vµ vá qu¶. Trong ®ã gièng b−ëi §µo cã hµm l−îng vitamin C
cao nhÊt lµ 122,00 mg% (vá qu¶), 67,00mg%(tÐp qu¶), c¸c gièng cßn l¹i cã hµm l−îng
vitammin C giao ®éng tõ 83,60 - 118,80mg% ®èi víi phÇn vá vµ 45,10 - 62,50mg%
®èi víi phÇn tÐp qu¶. Hµm l−îng vitamin C trong tÐp qu¶ cña c¸c gièng ®−îc nghiªn
cøu cao h¬n so víi c¸c gièng b−ëi N¨m Roi (23,44mg%) vµ §oan Hïng
(46,20mg%)[3].
B−ëi lµ nguån nguyªn liÖu dïng cho khai th¸c pectin phôc vô cho nhiÒu môc
®Ých nh− s¶n xuÊt b¸nh kÑo, n−íc c« ®Æc. Ngoµi ra pectin cßn cã vai trß quan träng
gióp c¬ thÓ lo¹i bá cholesterol, chèng x¬ cøng ®éng m¹ch, chèng nhiÔm kim lo¹i
nÆng, nhiÔm x¹ vµ ch÷a c¸c bÖnh ®−êng ruét.
Hµm l−îng pectin trong vá cña 7 gièng b−ëi giao ®éng trong kho¶ng tõ 9.27-
12.8% trong ®ã cao nhÊt ë b−ëi Chua (12,80%)vµ b−ëi Phóc Tr¹ch (12,64%), thÊp
nhÊt lµ ë b−ëi Oi (9,27%). Pectin tån t¹i c¶ hai tr¹ng th¸i: pectin hoµ tan vµ pectin
kh«ng hoµ tan (protopectin), lóc qu¶ cßn xanh chóng ph©n t¸n nhiÒu trong thµnh
qu¶, thµnh tÕ bµo, t¹o chÊt kÕt dÝnh gi÷a c¸c tÕ bµo, lµm cho qu¶ cã ®é r¾n ch¾c nhÊt
®Þnh gãp phÇn b¶o vÖ qu¶.
III. KÕt luËn
Qua thu thËp vµ nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm h×nh th¸i vµ sinh ho¸ cña 8 gièng
b−ëi nhËn thÊy:
- C¸c gièng cã sù kh¸c nhau vÒ mÆt h×nh th¸i qua mét sè ®Æc ®iÓm nh− chiÒu cao
c©y, h×nh d¹ng t¸n, kÝch th−íc l¸, ®Æc biÖt lµ h×nh d¹ng, kÝch th−íc, khèi l−îng vµ
mµu s¾c vá cña qu¶.
- §· ®¸nh gi¸ ®−îc chÊt l−îng qu¶ cña c¸c gièng b−ëi qua mét sè chØ tiªu sinh
ho¸ nh− hµm l−îng ®−êng, hµm l−îng axit h÷u c¬, hµm l−îng vitamin C vµ hµm
l−îng pectin, qua ®ã cho thÊy b−ëi Phóc Tr¹ch lµ gièng cã hµm l−îng ®−êng vµ tû lÖ
®−êng/axit (24,93) lµ cao nhÊt vµ gièng b−ëi Chua cã tû lÖ nµy lµ thÊp nhÊt (17,02).
C¸c gièng cßn l¹i cã tû lÖ giao ®éng trong kho¶ng tõ 19,70 – 21,55, ®iÒu nµy chøng tá
phÇn lín qu¶ c¸c gièng ®Òu cã phÈm chÊt tèt.
71
- T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVI, sè 2A-2007
§¹i häc Vinh
T i liÖu tham kh¶o
[1] §ç Huy BÝch vµ céng sù, C©y thuèc vµ ®éng vËt lµm thuèc ë ViÖt Nam, NXB Khoa
häc Kü thuËt, Hµ Néi, 2003.
[2] Vâ V¨n Chi, Tõ ®iÓn c©y thuèc ViÖt Nam, NXB Y häc, Hµ Néi, 1999.
[3] Phan ThÞ Chö, TrÇn ThÕ Tôc, S¬ bé ®¸nh gi¸ mét sè ®Æc ®iÓm cña c¸c gièng b−ëi ë
ViÖt Nam, KÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc, quyÓn 6, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi, 1996,
191-194.
[4] Phan ThÞ Chö, TrÇn ThÕ Tôc, KÕt qu¶ nghiªn cøu b−íc ®Çu vÒ mét sè gièng b−ëi ®−îc
trång ë H−¬ng Khª - Hµ TÜnh, KÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc, quyÓn 4, NXB N«ng
nghiÖp, Hµ Néi, 1995, 156-158.
[5] R. M. Klein, D. T. Klein, Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc vËt, NXB Khoa häc Kü thuËt
Hµ Néi, 1983.
[6] §ç TÊt Lîi, Nh÷ng c©y thuèc vµ vÞ thuèc ViÖt Nam, NXB Y häc, Hµ Néi, 2003.
[7] NguyÔnV¨n Mïi, Thùc hµnh ho¸ sinh häc, NXB §¹i häc Quèc gia Hµ Néi, 2001.
[8] Ph¹m V¨n Sæ, Bïi ThÞ Nh− ThuËn, KiÓm nghiÖm l−¬ng thùc thùc phÈm, NXB
Khoa häc Kü thuËt, Hµ Néi, 1975.
Summary
some Morphological and biochemical characteristics of
grapefruits grown in nghe an and ha tinh provinces
The authors have colleted eight types grapefruits grown in Nghe An and Ha
Tinh provinces, including: Phuc Trach, Duong, Dao, Chua, Chong, Trang, Oi and
Son. It can be shown from the research that there are some morphological features
among these types of grapesuits such as trunk, leaf and fruit.
The quality of some types of grapefruits has been evaluated in term of
biochemical index such as the content of sugar, organic acid, vitamin C and pectin.
It can be concluded that Phuc Trach has the highest sugar content (3.82% reduced
sugar, 9.2% total sugar), Chua has the highest acid and pectin content (0.41% free
acid, 0.95% total acid, 12.80% pectin), meanwhile Dao has the highest vitamin C
content (122.00% in peel and 67.00% in succulent cell).
The sugar/axit ratio of the eight types of grapefruit, except for Chua and Son, is
defined to be from 20 to 30, which can be concluded that almost all of the grapefruits
studied are of high quality.
(a) Cao häc 12 Sinh, tr−êng §¹i häc Vinh
(b) 42 Sinh häc, tr−êng §¹i häc Vinh
(c) Khoa Sinh häc, Tr−êng §¹i häc Vinh.
72
nguon tai.lieu . vn
