Xem mẫu
- nghiªn cøu - trao ®æi
TS. L−u B×nh Nh−ìng *
L u t lao ng là h th ng pháp lu t có
i s ng riêng có i tư ng i u ch nh
riêng, ó là các quan h lao ng và các
“quê hương” c a nó thì chưa có nhà khoa h c
nào ho c tài li u nào ch ng minh c n k , t
m mà ch có nh ng k t lu n theo ki u d
quan h khác có liên quan ch t ch v i quan ph ng. Tuy nhiên, v m t khía c nh nào ó,
h lao ng như quan h xã h i v vi c làm, ngư i ta có th kh ng nh ư c r ng các
h c ngh , i di n lao ng, b i thư ng thi t quan h lao ng có “tu i i” cao hơn và
h i trong quá trình lao ng...Tuy nhiên, n u không nghi ng gì, quan h lao ng ch c
i tìm căn nguyên c a nó, t c là nh ng cơ s ch n thu c hàng “cha chú” c a lu t lao ng.
mà qua ó lu t lao ng phát sinh, phát tri n, T th k XV, nư c Anh, do tác ng
c bi t là dư i lăng kính tri t h c thì chưa c a cu c cách m ng công nghi p, c a “phong
có công trình nào tho mãn ư c yêu c u ó. trào rào ru ng cư p t” và ch “c u ăn
Th t áng ti c n u chúng ta th ơ v i i u th t ngư i” ã d n n s phát tri n c a các
này, b i vì, n u không tìm hi u nh ng c i ngành công nghi p, ti u th công nghi p,
g c c a nó, chúng ta m i ch hi u ư c m t thương m i ng th i y nhanh quá trình
ph n c a ng n cây lu t lao ng. Bài vi t hình thành giai c p vô s n làm thuê và các
này không có tham v ng trình bày công trình ơn v s d ng lao ng làm thuê. S phát
nghiên c u công phu mà ch ưa ra m t vài tri n t nhiên này do phương th c s n xu t tư
g i ý bư c u trao i cùng các ng b n ch nghĩa quy t nh, có tính l ch s ,
nghi p và nh ng ngư i quan tâm m t s trong xã h i có nhà nư c. T bu i ban u
v n v cơ s tri t h c c a lu t lao ng - c a bình minh l ch s c a giai c p tư s n,(1)
ngành lu t có t m quan tr ng c bi t trong n n s n xu t m i ã y các quan h phong
i s ng c a con ngư i. ki n muôn màu và thu n phác vào quá kh .
1. V t ch t và ý th c - t n t i xã h i Quan h s n xu t, thương m i tư b n ch
quy t nh ý th c xã h i - nh ng i u nghĩa d n ư c thi t l p. Ch thuê mư n
không ư c bàn n nhi u trong lí lu n v lao ng cũng có s thay i cơ b n. Thay vì
s ra i và phát tri n c a lu t lao ng vi c duy trì quan h phát canh thu tô c a a
Quan h lao ng là lo i quan h ra i ch và lãnh chúa th t p, các ông ch m i ti n
mu n m n trong xã h i. Tu i i c a quan hành tuy n lao ng làm thuê theo phương
h lao ng (mà c th ây là quan gi a th c t do tho thu n. B i vì, trong ch tư
ngư i lao ng làm thuê và ch s d ng lao
ng) có kho ng trên dư i 100 năm. V nơi * Gi ng viên chính Khoa pháp lu t kinh t
phát nguyên c a quan h lao ng, t c là Trư ng i h c lu t Hà N i
52 T¹p chÝ luËt häc sè 6/2003
- nghiªn cøu - trao ®æi
b n ch nghĩa, vi c hình thành ch s n Vi t Nam th i kì trư c cách m ng không th
xu t công xư ng òi h i ph i s d ng ngư i xu t hi n và t n t i.
lao ng có tay ngh , làm vi c theo ch Sau khi giành chính quy n v tay nhân
riêng ch không th áp d ng ch lao ng dân, Nhà nư c Vi t Nam thi t l p ch quy n
c a ngư i nông dân trư c kia vào quá trình i v i các tài nguyên và toàn b n n kinh t
s n xu t ư c. Quan h lao ng theo h p qu c dân. Nhà nư c Vi t Nam dân ch c ng
ng lao ng phát sinh t ó và ư c duy hoà, cho dù còn non tr , ã ph i và có quy n
trì cho n ngày nay. i v i vi c qu n lí xã h i, qu n lí t nư c,
Trong quan h y, m c dù ư c t do bán qu n lí n n kinh t . Và h lu n là, v i quy n
s c lao ng, ngư i công nhân làm vi c trong l c ương nhiên y, Nhà nư c ph i t o i u
các công xư ng v n tr thành ngư i l thu c ki n, ph i b o h cho các quan h công
pháp lí vào ngư i s d ng lao ng. H ph i nghi p ư c xác l p, duy trì và phát tri n
làm vi c dư i quy n i u khi n c a ch s nh m y m nh s nghi p xây d ng t
d ng lao ng. S l thu c, cho dù dư i d ng nư c. S ra i c a S c l nh s 29/SL ngày
th c nào, v n hơn là m t s nô l - cái mà 12/3/1947 v s làm công, trong ó quy nh
trư c ây nhi u th h ngư i lao ng ph i v kh ư c lao ng (h p ng lao ng-TG),
còng lưng ch u ng như là m t c c hình. t p h p kh ư c (tho ư c lao ng t p th -
Khác v i các nư c châu Âu, Vi t Nam, TG), v s t p ngh , v cơ ch gi i quy t
vi c hình thành quan h lao ng làm thuê, tranh ch p lao ng... chính là cái ư c sinh ra
t c quan h công nghi p g n li n v i s xu t t i u ki n qu n lí xã h i, qu n lí t nư c,
hi n và th ng tr c a ch nghĩa th c dân qu n lí kinh t nh ng năm u y khó khăn
Pháp. Cùng v i ách nô d ch, th c dân Pháp c a Nhà nư c Vi t Nam. i u áng lưu ý i
ã l p ra nhi u n i n, h m m , nhà máy... v i lu t lao ng th i kì u c a nư c ta là
bóc l t công nhân nhi u nơi như Hà ch nó ư c xây d ng d a trên n n t ng c a
N i, H i Phòng, Qu ng Nình, Vinh, Sài ch kinh t , chính tr , xã h i c a m t b n
Gòn... Ngư i dân Vi t Nam có th ki m Hi n pháp tư s n dân quy n mà chưa ph i là
ư c ch làm vi c trong nhà máy, h m m ... m t n n kinh t có nh hư ng xã h i ch
c a tư s n Pháp ho c các nhà tư s n dân t c nghĩa như ngày nay.
khác nhưng ó ch ng qua là quan h b t bình Vào nh ng năm ti n hành hai cu c kháng
ng. Ngư i Pháp th c hi n chính sách vơ vét chi n ch ng Pháp và ch ng Mĩ, v i n n t ng
tài nguyên nh m bù p cho s th t b i c a h kinh t nghèo nàn, l c h u, n ng tính th i
trên các chi n trư ng và kh c ph c nh ng h u chi n, các quy nh c a lu t lao ng ã k p
qu kinh t do các cu c kh ng ho ng gây nên. th i th ch hoá ư ng l i c a ng vào lĩnh
Quan h công nghi p lúc ó là quan h l ch v c s d ng công nhân, viên ch c dư i hình
c c, trong ó, ch tư b n Pháp và tay sai có th c ng viên nhân l c ph c v cho s
quy n chi ph i m i ho t ng tuy n m , b t nghi p xây d ng và b o v t qu c. V i n n
b phu phen, t p d ch... Do ó, lu t lao ng kinh t - xã h i như v y, các quan h lao
T¹p chÝ luËt häc sè 6/2003 53
- nghiªn cøu - trao ®æi
ng như v y, ch c ch n s khó có m t o riêng và trong các quan h kinh t - xã h i
lu t th c s v lao ng theo úng nghĩa c a ngày m t nâng cao, òi h i v s h i nh p,
t này ra i. Cho nên, v i tính ch t “ ng m c a tr thành yêu c u b c xúc trong n n
viên nhân l c th i chi n”, các quy nh c a kinh t - xã h i có ti m năng và ư c khích
lu t lao ng ã “hoá thân” thành các quy l b ng quan i m dân ch , dân sinh ã khơi
ph m hành chính và luôn có i m d ng hai ngu n các nhà làm lu t cho ra i các văn
ch “t m th i” và hình th c “ngh nh” b n pháp lu t lao ng có hi u l c cao i u
ho c “quy t nh” ho c “thông tư” là ch ch nh m i m t c a i s ng lao ng. S ra
y u. V m t ph m vi, các quy nh c a lu t i c a Pháp l nh h p ng lao ng (1990),
lao ng ch i u ch nh các quan h gi a Pháp l nh b o h lao ng (1991), Lu t công
công nhân - viên ch c nhà nư c và “nhà oàn (1990), B lu t lao ng (1994 - s a i
nư c” (không ph i là v i các cơ quan - xí 2002), Pháp l nh th t c gi i quy t các tranh
nghi p như ngày nay) và bao quát khu v c ch p lao ng (1996)... là nh ng minh ch ng
mi n B c mà không m r ng t i mi n Nam y thuy t ph c cho nguyên lí tri t h c v t
và trong ph m vi c nư c. Lúc ó, mi n ch t quy t nh ý th c, t n t i xã h i quy t
Nam, ch ngu quy n Sài Gòn có B lu t nh ý th c xã h i, xung quanh cơ s phát
lao ng do vua B o i ban hành theo o sinh, t n t i và phát tri n c a lu t lao ng
D s 15 (1952). So v i B lu t lao ng Vi t Nam th i kì i m i.
c a ch ngu quy n Sài Gòn - các quy T n n kinh t nghèo nàn, l c h u, ph
nh do Nhà nư c ban hành có s chênh l ch thu c và b ô h , Vi t Nam ã giành l i v
r t l n không ch hình th c văn b n mà th c a mình, tr thành qu c gia c l p,
còn tính ch t c a các quy nh ó. V m t th ng nh t, nư c ta bư c vào th i kì m i,
này, các quy nh c a Nhà nư c chưa ti p th i kì xây d ng n n kinh t th trư ng, trong
c n v i n n kinh t th trư ng, chưa th c s ó có s hi n di n m nh m c a các quan h
có i tư ng và tính bao quát cho lĩnh v c lao ng - quan h mua, bán s c lao ng
lao ng. Và m c dù ã c g ng nhưng v i (cái trư c kia không ư c coi là hàng hoá).
hoàn c nh lúc b y gi , pháp lu t lao ng Th i kì m i v i n n kinh t th trư ng và quá
v n mang tính ch t manh mún, ch p vá, trình toàn c u hoá m i quan h lao ng
thi u tính h th ng, úng như chính các văn chính là cơ s , n n t ng quan tr ng cho s ra
b n pháp lu t lao ng c th luôn th a nh n i c a nh ng văn b n pháp lu t lao ng có
tính ch t “t m th i” c a nó. hi u l c cao và th ng nh t, bao trùm lĩnh v c
S th ng nh t t nư c, s phát tri n c a lao ng và lãnh th qu c gia.
n n kinh t qu c dân trong nh ng năm 1976 2. Lu t lao ng - nhìn dư i góc quy
-1984 ã m ra m t th i kì m i. Các xí lu t th ng nh t và u tranh c a các m t
nghi p, nông - lâm trư ng... l n lư t ra i, il p
nhu c u lao ng ngày m t tăng lên, s òi S v t, hi n tư ng t n t i trên cơ s s
h i quy n t ch trong quan h lao ng nói th ng nh t c a các m t i l p. Lu t lao ng
54 T¹p chÝ luËt häc sè 6/2003
- nghiªn cøu - trao ®æi
không ph i là m t ngo i l , hay ít ra cũng ng, tăng th i gian làm vi c, tăng cư ng
không ph i là m t ngo i l c a quá trình làm vi c v i k lu t lao ng hà kh c... T t c
mang tính t t y u ó. nh ng cái ó u ng ch m, u ánh vào
Theo giáo sư Nguy n Quang Quýnh thì quy n, l i ích c a ngư i lao ng, nh ng
“lu t lao ng là nh ng quy t c pháp lí áp ngư i luôn mong mu n có ư c m t công
d ng cho c công nhân và ch nhân, ch vi c n nh, m c thu nh p cao, trong i u
không ch riêng cho công nhân. Lúc ban u ki n làm vi c ngày càng ư c c i thi n...
trong ch tư b n c i n khi nh ng liên Mâu thu n gi a ngư i lao ng và ngư i s
l c gi a ch và th còn do nguyên t c t do d ng lao ng n y sinh b t u t lí do kinh
k t ư c quy nh, ch nhân thư ng l i d ng t và luôn xoay quanh lí do kinh t . Có th
ưu th c a mình v kinh t ép bu c công trong th i i m nào ó, s xung t có
nhân nh ng i u ki n làm vi c do ch nhân nguyên nhân tr c ti p t thái i x thi u
n nh. Qu c gia ph i can thi p b ov úng n, song sâu xa v n là ngu n g c kinh
công nhân và ban hành pháp ch lao ng. t . Mâu thu n ó r t khó có kh năng tri t
Vì ngu n g c lu t lao ng như v y nên tiêu và luôn là v n c a quan h ch - th .
ngư i ta thư ng có thành ki n cho r ng lu t Lu t lao ng ban u ra i là nh m
lao ng hoàn toàn bênh v c công nhân và i u ch nh m i quan h gi a ngư i lao ng
ch t ra cho ch nhân nh ng nghĩa v ”.(2) và ngư i s d ng lao ng, t c quan h vi c
Trong quan h lao ng, n u xét góc làm. Mâu thu n c a các bên trong quan h
quan h vi c làm hay quan h xã h i vi c làm ó chính là v n th hai mà lu t
trong ó m t bên cung ng s c lao ng lao ng ph i bao quát. B i vì, n u quan h
làm vi c, còn bên kia tr thù lao cho ho t ch - th không ư c t n t i trong hoà bình
ng lao ng ó thì ó là quan h hai bên: thì s nh hư ng t i không ch các cá nhân
Ngư i lao ng và ngư i s d ng lao ng. ó. Nó còn là nh ng cơ s cho các xung t
Ngư i ta thư ng g i là quan h ch - th . l n hơn, có t m bao quát hơn, nh hư ng t i
Ngư i ch , v i m c ích c a mình là l i i s ng lao ng và i s ng kinh t - chính
nhu n, s tìm cách gi m các chi phí u vào tr c a xã h i. S kh ng ch , i u hoà các
g m: Nguyên, nhiên, v t li u, lao ng. Tuy xung t cá nhân trong quan h lao ng cá
nhiên, giá nguyên, nhiên, v t li u là cái mà nhân chính là nhi m v quan tr ng, m c dù
h khó có th quy t nh, b i vì nó ph chưa ph i là t t c c a lĩnh v c lao ng.
thu c vào th trư ng, vào i tác thương i v i quan h lao ng, mâu thu n v
m i. Cái d bi n thiên nh t chính là h giá quy n, l i ích ó không ch t n t i trong
s c lao ng. ph m vi c a quan h gi a ngư i ch s d ng
h giá s c lao ng, ngư i ch có th lao ng và cá nhân ngư i lao ng, t c là
áp d ng các bi n pháp khác nhau, tr c ti p trong quan h lao ng cá nhân. Và lu t lao
ho c gián ti p như: H lương, c t gi m chi ng ư c hình thành, t n t i và phát tri n
phí b o hi m, c t gi m chi phí b o h lao không ch nh m i u hoà m i quan h lao
T¹p chÝ luËt häc sè 6/2003 55
- nghiªn cøu - trao ®æi
ng cá nhân và nh ng xung t trong quan lao ng lên m t v th khác so v i các ngành
h lao ng cá nhân. lu t tư(4) như dân lu t, thương lu t.
Trong quá trình duy trì m i quan h lao 3. M t cách nhìn t góc c a ph m
ng, nh ng ngư i lao ng ã tìm cách c trù cái chung và cái riêng
k t nh m tăng cư ng thêm s c m nh c a Lu t lao ng là m t ngành lu t trong h
mình. H l p ra t ch c c a mình v i m c th ng pháp lu t qu c gia. Lu t lao ng ph i
ích và hi v ng s cân b ng v th c l c i th ch hoá các quy nh c a Hi n pháp v
v i ngư i s d ng lao ng. Ban u, các t lao ng. Lu t lao ng là cái riêng, hi n
ch c c a nh ng ngư i lao ng chưa có nh pháp là cái chung.
hư ng gì áng k nhưng sau ó, d n d n, ã M i quan h gi a hi n pháp và lu t lao
tr thành l c lư ng m i trong xã h i. Các ng là m i quan h h u cơ. Hi n pháp là
công oàn ư c thành l p ã có kh năng o lu t cơ b n c a nhà nư c, ương nhiên
và kinh nghi m lãnh o, bi n s c m nh không th chi ti t hoá ư c các quan i m,
oàn k t theo s ông lúc ban u thành s c chính sách l n. Do ó, nó ph i chuy n nh ng
m nh mang tính xã h i có t ch c. M t giai v n ó cho các o lu t khác. Hi n pháp
c p m i, giai c p công nhân xu t hi n ngay như là v nh c trư ng, các o lu t khác là
t trong lòng phương th c s n xu t tư b n các nh c công trong dàn h p xư ng pháp lí.
ch nghĩa, là s n ph m c a quan h công M i o lu t, t hi n pháp u có giá tr
nghi p (Industrial Relations)(3) i l p v i riêng và có nhi m v riêng h th ng pháp
giai c p tư s n, giai c p t ng l t ch và lu t có giá tr th ng nh t trong a d ng.
xi ng xích phong ki n xây d ng nên xã Nói như v y không ph i là ph nh n tính
h i công nghi p - thương m i. Và như v y, b t bu c c n ph i có trong m i quan h gi a
bên c nh nh ng mâu thu n ch - th mang hi n pháp và lu t lao ng. Không th có
tính cá nhân, trong quan h công nghi p còn chuy n khi m t v n v lao ng ã ư c
ch a ch t nh ng mâu thu n giai c p gi a quy nh trong hi n pháp mà lu t lao ng có
giai c p công nhân và giai c p tư s n. Và vì th b qua, không chi ti t hoá thành các quy
th , lu t lao ng d n d n thay i di n m o nh c th . ành r ng hi n pháp là hi n thân
lúc ban u có tính nguyên sơ c a nó là i u cao quý nh t c a h th ng pháp lu t song các
ch nh quan h vi c làm (Employment quy nh c a hi n pháp r t khó có th ưa
Relationship) và i u hoà các mâu thu n, các vào áp d ng tr c ti p i u ch nh các quan
xung t cá nhân. Nó bu c ph i b sung vào h xã h i, vì nó có tính “tuyên ngôn” là cơ
nhi m v i u ch nh c a nó danh m c các b n. Vì th , hi n pháp bao gi cũng có tính
xung t t p th gi a các t p th ngư i lao khái quát, bao hàm, cô ng và vì v y, nó
ng và cao hơn n a, gi a giai c p công luôn ph i “c y nh ” n s chi ti t trong các
nhân v i bên s d ng lao ng. ây cũng quy nh c a các lu t khác nhau. Lu t lao
chính là m t trong nh ng c trưng c a lu t ng không th n m ngoài quy t c pháp lí
lao ng so v i các ngành lu t khác, ưa lu t mang tính truy n th ng ó.
56 T¹p chÝ luËt häc sè 6/2003
- nghiªn cøu - trao ®æi
Hi n pháp Vi t Nam t năm 1946 n dân trong lĩnh v c lao ng xã h i.(13) c
Hi n pháp năm 1959, 1980, 1992 ( ã s a bi t Hi n pháp 1980 quy nh: “Lao ng là
i, b sung) u ghi nh n m t cách tr nh quy n, nghĩa v và vinh d hàng u c a
tr ng quy n lao ng c a công dân. Hi n công dân. Công dân có quy n có vi c làm.
pháp năm 1946 quy nh: “T t c các công Ngư i có s c lao ng ph i lao ng theo
dân Vi t Nam u ngang quy n v m i quy nh c a pháp lu t...”.(14) i u ó m t
phương di n: Chính tr , kinh t , văn hoá”;(5) m t th hi n tính ưu vi t c a ch xã h i
“ àn bà ngang quy n v i àn ông v m i ch nghĩa trong nh ng năm u c a th i kì
phương di n”(6), "quy n l i các gi i c n lao quá lên ch nghĩa xã h i theo ư ng l i
trí th c và chân tay ư c b o m”.(7) n c a ng ra t i i h i i bi u toàn qu c
Hi n pháp 1959, Nhà nư c xác nh: “Công l n th IV,(15) m t khác th hi n quy t tâm
dân nư c Vi t Nam dân ch c ng hoà u c a Nhà nư c trong vi c t o công ăn vi c
bình ng trư c pháp lu t”;(8) “ph n nư c làm, thu nh p và c i thi n i s ng nhân dân.
Vi t Nam dân ch c ng hoà có quy n bình Là Hi n pháp c a th i kì i m i, Hi n
ng v i nam gi i v các m t sinh ho t pháp năm 1992 ã bám sát quá trình phát
chính tr , kinh t , văn hoá, xã h i và gia tri n c a t nư c, c a xã h i. Trong các quy
ình”;(9) “Công dân nư c Vi t Nam dân ch nh c a mình, Hi n pháp 1992 ( ư c s a
c ng hoà có quy n làm vi c. Nhà nư c d a i, b sung năm 2001) ã th hi n ư c các
vào s phát tri n có k ho ch c a n n kinh v n cơ b n nh t c a lĩnh v c lao ng xã
t qu c dân, d n d n m r ng công vi c h i. Hi n pháp quy nh quy n bình ng c a
làm, c i thi n i u ki n lao ng và lương công dân trư c pháp lu t;(16) quy n bình ng
b ng, b o m cho công dân ư c nam - n ;(17) quy n và nghĩa v c a công dân
hư ng quy n ó”;(10) “ngư i lao ng có trong lao ng;(18) trách nhi m c a Nhà nư c
quy n ngh ngơi. Nhà nư c quy nh th i trong vi c quy nh các ch b o h lao
gi làm vi c và ch ngh ngơi c a công ng, th i gi làm vi c, th i gi ngh ngơi,
nhân và viên ch c, m r ng d n nh ng i u ch ti n lương, ch b o hi m xã h i(19)
ki n v t ch t v ngh ngơi và an dư ng, và chăm sóc s c kho ...(20) Theo quan i m
b o m cho ngư i lao ng ư c hư ng c a các nhà khoa h c, các quy n c a công
quy n ó”;(11) “ngư i lao ng có quy n dân trong lĩnh v c xã h i, trong ó có v n
ư c giúp v v t ch t khi già y u, b nh lao ng, có xu hư ng tăng lên.
t t, ho c m t s c lao ng. Nhà nư c m Trên cơ s các quy nh c a Hi n pháp,
r ng d n các t ch c b o hi m xã h i, c u qua t ng th i kì, Nhà nư c ã th ch hoá
t và y t b o m cho ngư i lao ng các quy nh c a lu t lao ng.
ư c hư ng quy n ó”.(12) Tinh th n c a Hi n pháp 1946 ã là cơ s
Là o lu t ư c coi là mang l i nhi u quan tr ng Ch t ch H Chí Minh kí S c
quy n nh t cho công dân, Hi n pháp năm l nh s 29/SL ngày 12/3/1947. S c l nh ó
1980 quy nh r t c th các quy n c a công ư c coi là “B lu t lao ng” u tiên
T¹p chÝ luËt häc sè 6/2003 57
- nghiªn cøu - trao ®æi
Vi t Nam, v i n i dung r t ti n b v m i nhưng h th ng các văn b n pháp lu t lao
quan h lao ng và gi i quy t tranh ch p ng ã mang l i nh ng quy n l i r t l n cho
lao ng, m b o quy n ình công (bãi ngư i lao ng.
công) c a ngư i lao ng. N u xét trong b i c nh n n kinh t t p
Sau khi có Hi n pháp năm 1959, m t trung, bao c p, Hi n pháp năm 1980 là b n
lo t các văn b n pháp lu t lao ng ư c ban Hi n pháp thu c lo i ti n b nh t. Ngay trong
hành ã c p và quy nh các lĩnh v c lĩnh v c lao ng, m t lĩnh v c b h n ch v
khác nhau c a i s ng lao ng và m i tính thư ng tr c trong tư duy pháp lí th i kì
quan h lao ng, trong ó ph i k n: Lu t ó, các quy nh c a Hi n pháp v lao ng
công oàn (5/11/1957); Ngh nh s 07/CP xã h i ã mang l i s c s ng c bi t cho lu t
ngày 18/4/1960 v vi c c p s lao ng cho lao ng. T năm 1980 n năm 1994 (trư c
ngư i lao ng trong biên ch nhà nư c; khi B lu t lao ng có hi u l c) Nhà nư c
Ngh nh s 08/CP ngày 18/4/1960 v c p ã ban hành nhi u văn b n pháp lu t quan
gi y ăng kí cho th và ngư i lao ng tr ng có liên quan n lĩnh v c lao ng như:
ngoài biên ch nhà nư c; quy ch t m th i Ngh nh s 235/H BT ngày 18/9/1985 v
v tuy n d ng và cho thôi vi c i v i công ti n lương; b n Quy nh v quy n t ch
nhân, viên ch c nhà nư c (ban hành kèm trong s n xu t kinh doanh c a các doanh
theo Ngh nh s 24/CP ngày 13/3/1963 c a nghi p nhà nư c (ban hành kèm theo Quy t
H i ng Chính ph ); b n i u l t m th i nh s 217/H BT ngày 14/11/1987 c a H i
v k lu t lao ng c a công nhân viên ch c ng b trư ng); Lu t u tư nư c ngoài t i
nhà nư c (ban hành kèm theo Ngh nh s Vi t Nam (29/12/1987); Lu t công oàn
195/CP ngày 31/12/1964 c a H i ng (30/6/1990); Pháp l nh h p ng lao ng
Chính ph ); b n Quy nh v ch trách (30/8/1990); Quy ch lao ng trong các xí
nhi m v t ch t c a công nhân, viên ch c i nghi p có v n u tư nư c ngoài (ban hành
v i tài s n nhà nư c (ban hành kèm theo kèm theo Ngh nh s 233/H BT ngày
Ngh nh s 49/CP ngày 9/4/1968 c a H i 22/6/1990); Lu t doanh nghi p tư nhân, Lu t
ng Chính ph ); i u l t m th i v các công ti (21/12/1990);(21) b n Quy nh v
ch b o hi m xã h i (ban hành kèm theo tho ư c lao ng t p th (ban hành kèm theo
Ngh nh s 218/CP ngày 27/12/1961 c a Ngh nh s 18/CP ngày 26/12/1992); Ngh
H i ng Chính ph )... Có th nói, vào nh s 25/CP và 26/CP (25/3/1993) v ti n
nh ng năm 1960 và 1970 h th ng các văn lương và tr c p i v i công nhân, viên
b n pháp lu t lao ng ư c ban hành dày ch c nhà nư c và các i tư ng hư ng chính
c, chi ti t, t m , ư c thay i thư ng sách xã h i…
xuyên theo k ho ch phát tri n kinh t - xã Ngày 23/6/1994, v i tinh th n quy t tâm
h i c a t nư c. M c dù vào th i i m ó, xây d ng B lu t lao ng, văn b n pháp lí
v i nh ng h n ch nh t nh v quan i m quan tr ng i u ch nh quan h lao ng
khoa h c, quan i m phát tri n trong kinh t theo h p ng lao ng trong xã h i và áp
58 T¹p chÝ luËt häc sè 6/2003
- nghiªn cøu - trao ®æi
d ng cho lĩnh v c lao ng xã h i, Qu c h i
khoá IX, kì h p th X ã chính th c thông (2).Xem: Nguy n Quang Quýnh, lu t lao ng và an
ninh xã h i, H i NCHC xu t b n 1969, tr. 11.
qua B lu t lao ng. B lu t lao ng dù
(3). Trong khoa h c pháp lí nói chung và trong các
ư c xác nh ra i và t n t i v i nh ng lí o lu t v lao ng c a các qu c gia trên th gi i có
do và nh ng nhi m v khác nhau nhưng xét b dày v l ch s i u ch nh quan h lao ng ho c
cho cùng v n là s th ch hoá ư ng l i c a trong các qu c gia ti p thu nhanh các tri th c v quan
h lao ng theo h Anh - Mĩ, ngư i ta thư ng s
ng và c th hoá Hi n pháp năm 1992(22)
d ng thu t ng này ch các quan h trong lĩnh v c
v lao ng. i u ó càng ch ng t m i công nghi p. i u này có hai ý nghĩa: m t m t, nó ch
quan h bi n ch ng gi a cái chung và cái rõ ngu n g c nơi phát sinh ra quan h lao ng, ó là
riêng trong m i quan h gi a hi n pháp và các ngành công nghi p và các ho t ng công nghi p
lu t lao ng. có t ch c; m t khác, nó bao hàm các quan h khác
nhau trong lĩnh v c công nghi p, v phương di n lao
Bên c nh hi n pháp, m t v n không
ng, ch không ph i là các quan h s n xu t - phân
kém ph n nh y c m có liên quan n s hi n ph i - trao i - tiêu dùng có tính thương m i, vì v y
di n c a lu t lao ng và giá tr xã h i c a nó giúp mngư i ta phân bi t ư c các quan h công
nó, ó chính là quan h gi a lu t lao ng và nghi p v i quan h lao ng cá nhân (Employment
Relationship) xung quanh s làm vi c và tr công gi a
pháp lu t qu c t .
ngư i lao ng và ngư i s d ng lao ng (TG).
Vi t Nam là qu c gia thành viên c a (4). Private Law. Ngư i ta quan ni m r ng lu t lao ng
Liên hi p qu c (UNO) và c bi t, là thành là ngành lu t v a có tính ch t công và tính ch t tư, do
viên c a T ch c lao ng qu c t (ILO). ó không th x p vào h th ng các ngành lu t công
V i tư cách thành viên, Vi t Nam ã kí k t (Public Law) như lu t hành chính, lu t hình s , mà cũng
không th x p vào h th ng các ngành lu t tư ư c.
và tham gia nhi u công ư c qu c t c a
(5), (6), (7).Xem: i u 6, 9, 13 Hi n pháp năm 1946.
UNO và ILO,(23) trong ó ph i k n các (8), (9), (10), (11), (12).Xem: i u 22, 24, 30, 31, 32
công ư c quan tr ng như: Công ư c v các Hi n pháp năm 1959.
quy n kinh t - xã h i và văn hoá (1962); (13), (14).Xem: i u 3, 4, 5, 10, 11, 31, 58, 59, 63
Hi n pháp năm 1980.
Công ư c v quy n tr em; Công ư c v
(15).Xem: L i nói u Hi n pháp 1980.
ngày ngh hàng tu n trong công nghi p… (16), (17), (18), (19), (20).Xem: i u 52, 63, 55, 56,
(Xem ti p trang 40) 61 Hi n pháp năm 1992.
(21). Theo quan i m c a các nhà khoa h c pháp lí,
(1). Theo C.Mác, ch nghĩa tư b n ra i không ch th m chí c các i bi u Qu c h i th i kì này thì vi c
v i ho t ng s n xu t công nghi p mà còn v i ho t thông qua Lu t doanh nghi p tư nhân và Lu t công ti
ng thương m i. S l n m nh c a các i thương là trái v i Hi n pháp năm 1980 (TG).
thuy n qua i dương, qua ư ng bi n vòng Phi và (22).Xem: L i nói u c a B lu t lao ng 1994.
n , vi c buôn bán ngư i nô l da en... ã làm (23). Cho n nay, ngoài các công ư c c a UNO, b ng
cho ch nghĩa tư b n tr nên có s c m nh thôn tính hai Quy t nh s 193/Q -CTN (30/5/1993) và s
giai c p phong ki n và áp t phương th c s n xu t tư 796/Q -CTN (26/8/1997), Vi t Nam ã phê chu n 14
b n ch nghĩa, m t phương th c hơn h n phương công ư c c a ILO, g m: S 5 (1919), 6 (1919), 14
th c s n xu t phong ki n vào h th ng s n xu t c a (1921), 27 (1919), 45 (1935 ), 80 (1947), 81 (1947),
nhân lo i (TG). 100 (1958), 111 (1958), 116 (1964), 120 (1964), 123
(1965), 124 (1965), 155 (1981).
T¹p chÝ luËt häc sè 6/2003 59
nguon tai.lieu . vn
