- Trang Chủ
- Báo cáo khoa học
- Báo cáo Các điểm mới trong quy định về những biện pháp ngăn chặn của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2003
Xem mẫu
- ®Æc san vÒ bLtThS n¨m 2003
Ths. Vò Gia L©m *
N h ng bi n pháp ngăn ch n là ch
pháp lí h t s c quan tr ng ư c quy nh
t i Chương VI c a BLTTHS năm 2003. N u
nh ph m thì i u 79 BLTTHS năm 2003 ã kh c
ph c ư c h n ch này b ng vi c quy nh rõ
ngoài các cơ quan ti n hành t t ng có quy n
so v i các quy nh v nh ng bi n pháp này áp d ng bi n pháp ngăn ch n còn có nh ng
trong Chương V BLTTHS năm 1988 thì có th ngư i khác cũng có quy n áp d ng nh ng bi n
th y ây là bư c phát tri n m i trong vi c k pháp này trong nh ng trư ng h p c th ,
th a và ti p t c hoàn thi n các quy nh c a không nh ng v y mà ngay tên g i c a i u
pháp lu t t t ng hình s c a Nhà nư c ta lu t cũng ã bao quát ư c n i dung c n quy
trong th i kì i m i. Nói v s lư ng các i u nh trong ó:
lu t thì chương VI BLTTS năm 2003 ch có 16 " i u 79. Các bi n pháp và căn c áp
i u (t i u 79 n i u 94), ít hơn m t i u d ng bi n pháp ngăn ch n.
lu t so v i chương V BLTTHS năm 1988 k p th i ngăn ch n t i ph m ho c khi
nhưng các quy nh v nh ng bi n pháp ngăn có căn c ch ng t b can, b cáo s gây khó
ch n trong BLTTHS năm 2003 l i có s thay khăn cho vi c i u tra, truy t , xét x ho c
i r t nhi u v ch t theo chi u hư ng ti n b , s ti p t c ph m t i, cũng như khi c n b o
khoa h c và c th hơn. m thi hành án, cơ quan i u tra, vi n ki m
V các bi n pháp ngăn ch n và căn c áp sát, toà án trong ph m vi th m quy n t t ng
d ng các bi n pháp ngăn ch n thì m c dù n i c a mình ho c ngư i có th m quy n theo
dung quy nh t i i u 79 BLTTHS năm 2003 quy nh c a B lu t này có th áp d ng m t
không khác gì m y so v i quy nh t i i u 61 trong nh ng bi n pháp ngăn ch n sau ây:
BLTTHS năm 1988 nhưng có th th y quy B t, t m gi , t m giam, c m i kh i nơi cư
nh t i i u 79 BLTTHS năm 2003 y trú, b o lĩnh, t ti n ho c tài s n có giá tr
và bao quát hơn, tên c a i u lu t ư c thay b o m".
i phù h p v i n i dung quy nh trong ó. Quy nh như trên theo chúng tôi là y
C th , n u i u 61 BLTTHS năm 1988 xác vì n i dung v a bao hàm ư c các căn c áp
nh th m quy n áp d ng các bi n pháp ngăn d ng bi n pháp ngăn ch n, th m quy n áp
ch n ch thu c v cơ quan i u tra, vi n ki m d ng cũng như s lư ng các bi n pháp ngăn
sát, toà án là chưa y , chưa bao quát ư c
h t nh ng ch th có quy n áp d ng các bi n * Gi ng viên chính Khoa lu t hình s
pháp này trong u tranh phòng ch ng t i Trư ng i h c lu t Hà N i
T¹p chÝ luËt häc 43
- ®Æc san vÒ bLtThS n¨m 2003
ch n có th ư c áp d ng. Tuy nhiên, n u tên th m quy n ra l nh b t b can, b cáo t m
c a i u lu t ư c b sung thêm hai t "ngăn giam là:
ch n" n a tr thành "các bi n pháp ngăn Th nh t: B quy nh t i i m c i u 62
ch n và căn c áp d ng bi n pháp ngăn ch n" BLTTHS năm 1988 và thay vào ó là trao cho
thì càng rõ ràng và h p lí hơn. các ch th khác c a toà án quy n ra l nh b t
V trình t quy nh thì BLTTHS năm ngư i m b o tính th ng nh t c a lu t
2003 v n gi nguyên như trình t quy nh i cũng như tính kh thi c a nó. i m c i u 62
v i các bi n pháp ngăn ch n t i BLTTHS năm BLTTHS 1988 quy nh: "Th m phán toà án
1988, cũng b t u t bi n pháp b t và k t nhân dân c p t nh ho c toà án quân s c p
thúc b ng quy nh v bi n pháp t ti n ho c quân khu tr lên ch to phiên toà" có quy n
tài s n có giá tr b o m. ra l nh b t b can, b cáo t m giam, kho n 3
Bi n pháp b t ngư i ư c quy nh trong 6 i u 70 B lu t này cũng kh ng nh nh ng
i u lu t t i u 80 n i u 85. M c dù ngư i ó cũng có quy n ra l nh t m giam song
v n gi nguyên cách phân chia vi c b t các quy nh này ch là hình th c và không th
ngư i thành các trư ng h p b t: B t b can, th c hi n ư c vì i u 152 BLTTHS năm
b cáo t m giam; b t ngư i trong trư ng 1988 l i quy nh r ng: "Sau khi nh n h sơ v
h p kh n c p; b t ngư i ph m t i qu tang án, toà án có quy n quy t nh vi c áp d ng,
ho c ang b truy nã như trong quy nh c a thay i, hu b bi n pháp ngăn ch n, riêng
BLTTHS năm 1988 nhưng n i dung các quy bi n pháp t m giam do chánh án, phó chánh
nh v b t trong các trư ng h p này ã có án toà án quy t nh". Như v y, trong giai
m t s thay i quan tr ng. o n chu n b xét x sơ th m, th m phán toà
Trư c h t, vi c b t b can, b cáo t m án các c p không có quy n ra l nh b t t m
giam quy nh t i i u 80 BLTTHS năm 2003 giam b can, b cáo còn t i phiên toà sơ th m
ã xác nh h t s c rõ ràng và c th v i thì theo i u 173 vi c b t giam ho c tr t do
tư ng có th b b t, th m quy n ra l nh b t và cho b cáo ph i ư c th o lu n và thông qua
th t c b t. N u như t i kho n 1 i u 62 t i phòng ngh án b ng bi u quy t a s . Vì
BLTTHS năm 1988 quy nh: "Nh ng ngư i v y, vi c i u 80 BLTTHS năm 2003 không
sau ây có quy n ra l nh b t ngư i" d d n quy nh cho th m phán toà án nhân dân c p
n vi c hi u l m r ng t t c nh ng ngư i y t nh và toà án quân s c p quân khu ư c phân
u có quy n ra l nh b t ngư i trong m i công ch to phiên toà có quy n ra l nh b t b
trư ng h p, nay kh c ph c cách hi u không can, b cáo t m giam mà thay vào ó là quy
chính xác này, kho n 1 i u 80 BLTTHS năm nh cho th m phán gi ch c v chánh toà,
2003 ch rõ: "Nh ng ngư i sau ây có quy n phó chánh toà phúc th m Toà án nhân dân t i
ra l nh b t b can, b cáo t m giam" quy cao; h i ng xét x có quy n ra l nh b t b
nh y , rõ ràng như v y thì m i m b o can, b cáo t m giam là hoàn toàn phù h p
ư c s th ng nh t trong n i dung i u lu t. và có tính kh thi hơn.
Hai i m m i nh t trong quy nh v Th hai: i m d kho n 1 i u 80 BLTTHS
44 T¹p chÝ luËt häc
- ®Æc san vÒ bLtThS n¨m 2003
năm 2003 quy nh th m quy n ra l nh b t b kho n 2 i u 62 BLTTHS năm 1988 nh m
can t m giam thu c v th trư ng, phó th m b o cho vi c tác ng n quy n t do v
trư ng cơ quan i u tra các c p là hoàn toàn h p thân th c a công dân ư c h p pháp như vi c
lí. i u ó ã kh c ph c ư c s thi u th ng b t ph i có l nh vi t c a ngư i có th m quy n
nh t trong quy nh v quy n ra l nh b t c a trong ó ph i ghi rõ h tên, a ch c a ngư i
nh ng ngư i có th m quy n t i cơ quan i u b b t lí do b t có ch kí c a ngư i ra l nh, có
tra các c p quy nh t i i m d kho n 1 i u d u cơ quan, l nh c a cơ quan i u tra ph i có
62 BLTTHS năm 1988, nh t là t i cơ quan phê chu n trư c c a vi n ki m sát cùng c p
i u tra c p huy n. T i i m d kho n 1 i u m i ư c thi hành.... Tuy nhiên, i m m i
62 TTHS năm 1988 quy nh th m quy n ra trong quy nh v th t c b t t i o n 3 kho n 2
l nh b t b can t m giam c p huy n thu c i u 80 BLTTHS năm 2003 l i nh m vào vi c
v trư ng công an, phó trư ng công an c p b o m s tôn tr ng quy n con ngư i tránh
huy n (bao g m các ơn v hành chính qu n, nh ng tác ng trái pháp lu t có th x y ra
huy n, th xã, thành ph thu c t nh) là chưa c trong quá trình thi hành l nh b t b can, b cáo
th vì xét v t ch c thì công an c p huy n nh ng a i m khác nhau, ó là s mb o
thư ng có m t trư ng công an và nhi u phó vi c cho vi c ki m tra giám sát ho t ng c a
trư ng công an ph trách các chuyên môn cơ quan ti n hành t t ng. V n này trong
khác nhau và i i u tra (cơ quan i u tra) quy nh t i o n 3 kho n 2 i u 62 BLTTHS
c a công an huy n ch là m t b ph n c a năm 1988 là r t chung chung m i ch gi i h n
công an huy n. Do v y quy n ra l nh b t b các yêu c u b t bu c v th t c ph i ch p hành
can t m giam ch thu c v i trư ng (th khi b t trong ph m vi h p là b t ngư i nơi
trư ng) ho c i phó (phó th trư ng) i i u cư trú và nơi làm vi c c a h mà thôi. Ngoài
tra (cơ quan i u tra) c p huy n mà ngư i ó vi c quy nh gi ng như quy nh c a i u 62
thì có th là trư ng công an c p huy n và m t BLTTHS năm 1988 v vi c m b o s có
phó trư ng công an c p huy n ph trách i u m t c a i di n chính quy n xã, phư ng, th
tra ch không ph i là t t c . N u có gi quy tr n và ngư i láng gi ng c a ngư i b b t
nh như v y là làm cho i u lu t m t tính ch ng ki n khi b t ngư i t i nơi cư trú; có m t
ch t ch , chính xác d d n n hi u l m là t t c a i di n cơ quan, t ch c nơi ngư i b b t
c nh ng ngư i có ch c v nêu trên c a công làm vi c ch ng ki n n u b t t i nơi làm vi c,
an c p huy n u có quy n ra l nh b t b can i u 80 BLTTHS năm 2003 còn quy nh khi
t m giam. Thi t nghĩ vi c quy nh t i b t ngư i t i nơi khác ph i có s ch ng ki n
i m d kho n 1 i u 80 BLTTHS năm 2003 c a i di n chính quy n xã, phư ng, th tr n
là c n thi t vì nó v a m b o chính xác nơi ti n hành b t. V th i i m b t, ph i
v a làm cho quy nh c a i u lu t tr nên tuân th úng nguyên t c: "Không b t ngư i
ng n g n ch t ch nhưng có tính khái quát cao. vào ban êm tr trư ng h p b t kh n c p
V th t c b t b can, b cáo t m giam ho c ph m t i qu tang, b t ngư i ang b
cơ b n v n gi nguyên như quy nh t i truy nã quy nh t i i u 81 và i u 82 c a
T¹p chÝ luËt häc 45
- ®Æc san vÒ bLtThS n¨m 2003
B lu t này". Như v y, theo quy nh t i sát cùng c p b ng văn b n kèm theo các tài
kho n 3 i u 80 BLTTHS 2003 thì i v i li u liên quan n vi c b t vi n ki m sát
ngư i ang b truy nã vi c b t cũng ư c ti n xét phê chu n, kho n 4 i u 81 còn quy nh
hành b t c lúc nào, không k ban ngày hay c th trách nhi m c a vi n ki m sát trong
ban êm. i u này không ư c quy nh t i vi c ki m tra tính úng n và h p pháp c a
kho n 3 i u 62 BLTTHS năm 1988 cho nên vi c b t như "trong trư ng h p c n thi t, vi n
cũng có th nói ây là m t s b sung c n thi t ki m sát ph i tr c ti p g p h i ngư i b b t,
trong B lu t m i. trư c khi xem xét, quy t nh phê chu n ho c
Trư ng h p b t th hai: B t ngư i trong không phê chu n".
trư ng h p kh n c p quy nh t i i u 81 Bên c nh ó, B lu t m i còn quy nh
BLTTHS năm 2003 có hai i m m i so v i th i h n mà vi n ki m sát ph i xem xét quy t
quy nh v b t kh n c p t i i u 63 nh phê chu n ho c không phê chu n vi c b t
BLTTHS năm 1988. kh n c p nh m tránh tình tr ng dây dưa kéo
Th nh t, quy nh t i i m a kho n 2 dài làm nh hư ng n quy n l i c a ngư i b
i u 81 BLTTHS năm 2003 v ngư i có th m b t cũng như làm ch m vi c gi i quy t nh ng
quy n ra l nh b t kh n c p so v i i m a vn có liên quan n v vi c mà ngư i b
kho n 2 i u 63 BLTTHS năm 1988 cũng v b t ã th c hi n: "Trong th i h n 12 gi k t
v n này có s thay i cơ b n. T ch quy khi nh n ư c ngh xét phê chu n và tài
nh trư ng công an, phó trư ng công an c p li u có liên quan n vi c b t kh n c p, vi n
huy n, th trư ng, phó th trư ng cơ quan ki m sát ph i ra quy t nh phê chu n ho c
i u tra c p t nh tr lên, th trư ng, phó th quy t nh không phê chu n...".(1)
trư ng cơ quan i u tra các c p trong quân i Trư ng h p b t ngư i ph m t i qu tang
nhân dân có quy n ra l nh b t kh n c p. ho c ang b truy nã quy nh t i i u 82
BLTTHS năm 2003 quy nh ng n g n và c BLTTHS năm 2003 ch khác hai ch so v i
th hơn là "th trư ng, phó th trư ng cơ quan quy nh v trư ng h p này t i i u 64
i u tra các c p" có quy n ra l nh b t kh n BLTTHS năm 1988, ó là t i kho n 2 i u 82
c p. Theo chúng tôi, quy nh như v y là h p B lu t m i quy nh khi b t ngư i ph m t i
lí và chính xác b i vì i u ó cũng có lí do qu tang ho c ang b truy nã, ai cũng có
gi ng v i lí do thay i quy nh v ngư i có quy n tư c vũ khí, hung khí c a ngư i b b t,
th m quy n ra l nh b t b can, b cáo t m như v y h u như không có gì m i b i l n u ai
giam t i i m d kho n 1 i u 80 B lu t này. cũng có quy n b t, tư c vũ khí c a ngư i b
Th hai, vi c ki m sát tuân theo pháp lu t b t thì t t nhiên nh ng th khác ngoài vũ khí
c a vi n ki m sát trong vi c b t kh n c p ư c dùng gây án, ch ng i ngư i b t u có
quy nh c th và t m hơn trong kho n 4 c a th ư c s d ng ch ng l i ngư i b b t. Do
i u 81 BLTTHS năm 2003. Ngoài vi c quy ó, mu n b t ư c các i tư ng này thì
nh trách nhi m c a cơ quan ra l nh b t kh n ương nhiên ph i vô hi u các i u ki n có th
c p sau khi b t ph i báo ngay cho vi n ki m gây thi t h i cho ngư i b t và dù lu t không
46 T¹p chÝ luËt häc
- ®Æc san vÒ bLtThS n¨m 2003
quy nh thì khi b t ngư i ph m t i qu tang, ngư i b b t khác v i quy nh trư c ây t i
ngư i ang b truy nã thông thư ng ai cũng i u 65 BLTTHS năm 1988 ch quy nh
ph i tư c b t t c các "v t" mà ngư i ph m nh ng vi c c n làm ngay sau khi nh n ngư i
t i có th s d ng làm hung khí như côn, g y, b b t d làm cho ngư i ta hi u l m là ch sau
g ch, á... m i có th b t ư c h . Tuy v y, khi nh n ngư i b b t t cơ quan khác chuy n
n u lu t m i thay c m t "gi i ngay ngư i b t i mà không tính n trư ng h p t cơ quan
b t n cơ quan công an, vi n ki m sát ho c i u tra ra l nh b t ngư i. Nhìn chung quy
UBND nơi g n nh t" b ng c m t "gi i ngay nh t i kho n 1 i u 83 BLTTHS năm 2003
ngư i b b t n ngay cơ quan công an, vi n không có gì khác so v i quy nh t i kho n 1
ki m sát ho c UBND nơi thu n ti n nh t" thì i u 65 BLTTHS năm 1988, i m khác cơ
h p lí hơn, b i l n u như vi c b t ngư i ph m b n l i n m t i kho n 2 i u lu t này. Trư ng
t i qu tang, b t ngư i b truy nã ư c th c h p i v i ngư i b b t theo l nh truy nã thì
hi n b i nh ng ngư i dân sinh s ng t i a sau khi l y l i khai, cơ quan i u tra nh n
phương, thông thu c các a ch c a cơ quan ngư i b b t ph i thông báo ngay cho cơ quan
có th m quy n thì s không có gì c n tr h ã ra l nh truy nã cơ quan này n nh n
khi th c hi n quy nh này nhưng n u ngư i ngư i b b t ng th i, thay vì gi i ngay
dân vãng lai, khách du l ch không sinh s ng ngư i b b t n tr i t m giam nơi g n nh t
a bàn s t i mà b t ư c ngư i ph m t i qu như quy nh t i i u 65 BLTTHS năm 1988
tang ho c ang b truy nã thì có th h s thì kho n 2 i u 83 BLTTHS năm 2003 quy
không bi t ư c tr s c a m t trong ba cơ nh ngay sau khi l y l i khai n u xét th y cơ
quan ó cái nào là g n nh t và vi c gi i ngư i quan ã ra quy t nh truy nã không th n
b b t n cơ quan nào, cơ quan ó âu l i nh n ngay ngư i b b t thì cơ quan i u tra ã
ph thu c vào nh ng ngư i dân s t i vì ch c nh n ngư i b b t ph i ra quy t nh t m gi
ch n h s ph i h i thăm a ch c a m t trong và thông báo ngay cho cơ quan ã ra l nh truy
ba cơ quan ó thông qua nh ng ngư i này và nã bi t. Sau khi nh n ư c thông báo, cơ quan
n u như x y ra ngh ch lí là cơ quan mà h gi i ã ra l nh truy nã có th m quy n b t t m
ngư i b b t n l i xa hơn cơ quan có th m giam ph i ra ngay l nh t m giam và g i l nh
quy n tương ng mà l ra n u bi t h ph i gi i t m giam ã ư c vi n ki m sát cùng c p phê
ngư i b b t n và cơ quan ó l i t ch i ti p chu n cho cơ quan i u tra nh n ngư i b b t.
nh n ngư i b b t thì vi c th c hi n quy nh Sau khi nh n ư c l nh t m giam, cơ quan
này r t khó khăn. i u tra nh n ngư i b b t có trách nhi m gi i
i u 83 BLTTHS năm 2003 quy nh v ngay ngư i ó n tr i t m giam nơi g n nh t.
nh ng vi c ph i làm sau khi b t ngư i ho c Ngoài ra, i u lu t còn quy nh sau khi nh n
nh n ngư i b b t có m t s thay i theo ngư i b b t, cơ quan ã ra quy t nh truy nã
chúng tôi là r t c n thi t. Trư c h t, i u lu t ph i ra quy t nh ình nã ch m d t vi c
xác nh c th nh ng công vi c mà cơ quan truy b t c a các cơ quan chuyên môn, tránh
i u tra ph i làm sau khi b t ngư i ho c nh n t n kém công s c và ti n c a c a Nhà nư c.
T¹p chÝ luËt häc 47
- ®Æc san vÒ bLtThS n¨m 2003
Các quy nh m i t i kho n 2 i u 83 tranh phòng, ch ng t i ph m hi n nay.
BLTTHS năm 2003 là cơ s pháp lí lo i tr Th hai, v th m quy n ra l nh t m gi
tình tr ng ngư i b b t theo l nh truy nã có th quy nh t i i u 86 thì ngoài nh ng ngư i có
b h n ch t do mà không rõ là b áp d ng th m quy n ra l nh b t kh n c p quy nh t i
bi n pháp ngăn ch n nào vì n u c theo quy kho n 2 i u 81 c a B lu t này còn quy nh
nh trư c ây thì khi nh n ư c ngư i b b t ch huy trư ng vùng c nh sát bi n cũng có
theo l nh truy nã, sau khi l y l i khai cơ quan quy n ra quy t nh t m gi . Không nh ng ch
i u tra l p t c gi i ngay ngư i b b t t i tr i m r ng di n ch th có th m quy n ra l nh
t m giam nơi g n nh t, tuy nhiên theo quy t m gi , B lu t m i còn quy nh trách nhi m
nh c a BLTTHS năm 1988 thì không th c a nh ng ngư i thi hành quy t nh t m gi
bi t r ng h b gi i n tr i t m giam h n ph i gi i thích quy n và nghĩa v c a ngư i b
ch t do b ng bi n pháp t m gi hay t m t m gi ư c i u 48 c a B lu t này quy
giam. Quy nh c a i u lu t m i ã giúp kh c nh. m b o cho vi c t m gi là có căn
ph c ư c h n ch không áng có này. c , BLTTHS năm 2003 còn quy nh trong
Hai i u lu t còn l i liên quan n bi n th i h n 12 gi k t khi ra quy t nh t m gi
pháp b t ngư i g m i u 84 biên b n v vi c (BLTTHS năm 1988 quy nh là 24 gi ) quy t
b t ngư i; i u 85 thông báo v vi c b t v cơ nh t m gi ph i ư c g i cho vi n ki m sát
b n không có gì khác so v i các quy nh t i cùng c p ki m sát bi n pháp t m gi , ây
i u 66, 67 BLTTHS năm 1988 và i u này cũng là s s a i c n thi t nh m tránh tình
cũng không có gì là b t h p lí vì các quy nh tr ng h n ch m t cách trái pháp lu t quy n t
như v y là ã y và c th , xét th y không do c a công dân. V n th i h n t m gi quy
c n b sung hay s a i nhi u. nh t i i u 87 BLTTHS năm 2003 cơ b n
Bi n pháp t m gi ư c quy nh t i các gi ng quy nh v th i h n t m gi quy nh
i u 86, 87 BLTTHS năm 2003. So v i các t i i u 69 BLTTHS năm 1988, i m m i
quy nh v bi n pháp này t i các i u 68; 69 áng lưu ý nh t là B lu t m i quy nh th i
BLTTHS năm 1988 có nhi u thay i r t h n mà vi n ki m sát ph i ra quy t nh phê
quan tr ng. chu n ho c không phê chu n vi c gia h n t m
Th nh t, v i tư ng áp d ng, quy nh gi là 12 gi (v n này BLTTHS năm 1988
c a B lu t m i m r ng di n i tư ng có th không quy nh) càng m b o ư c quy n l i
b áp d ng bi n pháp t m gi so v i quy nh c a ngư i b t m gi hơn b i h có th ư c
trư c ây. ó là, t m gi không ch ư c áp t do s m hơn n u vi n ki m sát xem xét
d ng i v i ngư i b b t trong trư ng h p nhanh các lí do mà cơ quan i u tra ã ưa ra
kh n c p, ph m t i qu tang mà còn áp d ng ngh gia h n t m gi . Ngoài ra, n u theo
i v i ngư i ph m t i t thú, u thú ho c quy nh c a kho n 3 i u 69 BLTTHS năm
ngư i b b t theo l nh truy nã. S m r ng các 1988 thì ch khi h t h n t m gi n u không
i tư ng có th b t m gi như trên là c n căn c kh i t b can thì ngư i b t m gi
thi t và hoàn toàn áp ng v i th c ti n u m i ư c tr t do, nay theo quy nh t i
48 T¹p chÝ luËt häc
- ®Æc san vÒ bLtThS n¨m 2003
kho n 3 i u 87 BLTTHS năm 2003 thì n u nuôi con dư i 36 tháng tu i, ngư i già y u, b
không có căn c kh i t b can, ngư i b t m b nh n ng nhưng n u rơi vào m t trong các
gi s ư c tr l i t do ngay mà không c n trư ng h p quy nh t i i m a; b; c c a kho n
ch n khi h t th i h n t m gi ã ghi trong 2 i u này thì s v n b áp d ng bi n pháp t m
quy t nh t m gi ho c quy t nh gia h n giam. Quy nh c th như v y giúp cho quá
t m gi , quy nh này là h p lí tránh tình trình áp d ng bi n pháp ngăn ch n này ư c
tr ng gi ngư i quá dài không c n thi t. thu n l i và chính xác hơn, tránh ư c tình
Trư ng h p ngư i b t m gi sau ó b kh i tr ng lúng túng khó tránh kh i s thi u th ng
t , t m giam thì th i h n ã t m gi h ư c nh t trong vi c nh n nh như th nào là
tính tr vào th i h n t m giam theo nguyên t c "trư ng h p c bi t" như trong quy nh c a
m t ngày t m gi b ng m t ngày t m giam. i u 70 BLTTHS năm 1988. i m m i n a là
Bi n pháp t m giam quy nh t i BLTTHS trong chương này ã chuy n quy nh v th i
năm 2003 có m t s thay i so v i quy nh h n t m giam i u tra (quy nh t i i u 71
v bi n pháp này trong BLTTHS năm 1988. BLTTHS năm 1988) sang quy nh t i chương
Trư c h t, c th hoá quy nh c a kho n 2 i u tra v án hình s là h p lí, b i l th i h n
i u 70 BLTTHS năm 1988, kho n 2 i u 88 t m giam thư ng g n li n v i các giai o n t
BLTTHS năm 2003 quy nh: " i v i b t ng hình s nh t nh vì v y, n u trong
can, b cáo là ph n có thai ho c ang nuôi chương này ch quy nh th i h n t m giam
con dư i ba mươi sáu tháng tu i, là ngư i i u tra thì rõ ràng là b t h p lí, v a khó
già y u, ngư i b b nh n ng mà nơi cư trú rõ áp d ng l i v a chưa th hi n ư c tính th ng
ràng thì không t m giam, tr nh ng trư ng nh t trong m i quan h gi a th i h n i u tra
h p sau ây: và th i h n t m giam i u tra v án. M t
a. B can, b cáo b tr n và b b t theo khác, n u ch quy nh m t lo i th i h n là
l nh truy nã; th i h n t m giam i u tra trong chương
b. B can, b cáo ư c áp d ng bi n pháp này thì d d n n s hi u l m r ng bi n pháp
ngăn ch n khác nhưng ti p t c ph m t i ho c t m giam ch y u là ph c v cho ho t ng
c ý gây c n tr nghiêm tr ng n vi c i u i u tra, do v y quy nh v bi n pháp này
tra, truy t , xét x ; không có tính khái quát.
c. B can, b cáo ph m t i xâm ph m an Ngoài ra, liên quan n bi n pháp t m gi ,
ninh qu c gia và có căn c cho r ng n u t m giam, các quy nh t i các i u 89, 90
không t m giam i v i h thì s gây nguy h i BLTTHS năm 2003 có quy nh v ch t m
n an ninh qu c gia". gi , t m giam và vi c chăm nom ngư i thân
Như v y, v i vi c thay c m t "tr thích và b o qu n tài s n c a ngư i b t m gi ,
trư ng h p c bi t" trong o n cu i c a t m giam. Nhìn chung các quy nh này không
kho n 2 i u 70 BLTTHS năm 1988, kho n khác nhi u so v i các quy nh v nh ng v n
2 i u 88 BLTTHS năm 2003 ch rõ ngay ó t i i u 72; 73 BLTTHS năm 1988.
các i tư ng m c dù là ph n có thai, ang Bi n pháp c m i kh i nơi cư trú quy nh
T¹p chÝ luËt häc 49
- ®Æc san vÒ bLtThS n¨m 2003
t i i u 91 BLTTHS năm 2003 có nh ng s a B o lĩnh là bi n pháp ngăn ch n ư c áp
i r t cơ b n so v i quy nh v bi n pháp d ng thay th bi n pháp t m giam. Bi n
này t i i u 74 BLTTHS năm 1988. pháp này ư c quy nh t i i u 92 BLTTHS
Th nh t, quy nh c a lu t m i xác nh năm 2003. Quy nh v b o lĩnh l n này có
c th i tư ng có th b áp d ng bi n pháp nhi u thay i theo hư ng c th và khoa h c
này, i u ki n áp d ng cũng như m c ích áp hơn so v i quy nh trư c ây ( i u 75
d ng "c m i kh i nơi cư trú là bi n pháp ngăn BLTTHS năm 1988). Trư c h t là v phía i
ch n có th ư c áp d ng i v i b can, b tư ng nh n b o lĩnh, n u như trư c ây quy
cáo có nơi cư trú rõ ràng nh m m b o s có nh m t cách chung chung là g m cá nhân
m t c a h theo gi y tri u t p c a cơ quan i u (b t kì cá nhân nào) và t ch c thì hi n nay
tra, vi n ki m sát, toà án". lu t m i ch rõ cá nhân nh n b o lĩnh ph i là
V th m quy n quy t nh áp d ng bi n ngư i thân thích c a b can, b cáo nh m tránh
pháp c m i kh i nơi cư trú, ngoài nh ng trư ng h p b can, b cáo l i d ng nh hư ng
ngư i có quy n ra l nh b t b can, b cáo c a ngư i có m i quan h nào ó v i cơ quan
t m giam quy nh t i kho n 1 i u 80 ti n hành t t ng ư c nh n b o lĩnh m t
BLTTHS năm 2003 thì th m phán ư c phân cách d dàng và không có căn c ng th i
công ch t a phiên toà cũng có quy n ra l nh cũng h n ch ư c tình tr ng cá nhân l i d ng
c m i kh i nơi cư trú. nh hư ng c a mình i v i cơ quan ti n hành
Th hai, quy nh v th t c áp d ng bi n t t ng tr c l i trong vi c b o lĩnh. V phía
pháp c m i kh i nơi cư trú cũng chi ti t và c các t ch c nh n b o lĩnh thì ch các t ch c
th hơn: Sau khi ra l nh c m i kh i nơi cư có thành viên do mình qu n lí ph m t i m i
trú, ngư i ra l nh ph i thông báo cho chính ư c nh n b o lĩnh.
quy n xã, phư ng, th tr n nơi b can, b cáo V ch th có th m quy n quy t nh cho
cư trú và giao b can, b cáo cho chính quy n b o lĩnh, ngoài nh ng ngư i có th m quy n
xã, phư ng, th tr n qu n lí theo dõi h . ư c quy nh t i kho n 1 i u 80 BLTTHS
Trư ng h p b can, b cáo có lí do chính áng năm 2003, th m phán ư c phân công ch to
t m th i i kh i nơi cư trú c a mình thì phiên toà cũng có quy n ra quy t nh v vi c
ph i có s ng ý c a chính quy n xã, b o lĩnh. Th t c nh n b o lĩnh quy nh gi ng
phư ng, th tr n nơi h cư trú ng th i ph i v i quy nh t i i u 75 BLTTHS năm 1988.
có gi y phép c a cơ quan ã áp d ng bi n V trách nhi m c a ngư i nh n b o lĩnh và i
pháp ó. Quy nh c th như v y có th giúp tư ng ư c nh n b o lĩnh trong trư ng h p vi
cho vi c qu n lí ngư i b c m i kh i nơi cư ph m nghĩa v ã cam oan. Kho n 2 i u 92
trú ư c ch t ch hơn, tránh ư c tình tr ng BLTTHS năm 2003 quy nh chi ti t hơn so
vi ph m l nh c m t phía b can, b cáo cũng v i BLTTHS năm 1988 song áng ti c là v n
như s buông l ng qu n lí c a các cơ quan chưa c th , b i l n u cá nhân ho c t ch c
chính quy n ư c giao vi c giám sát ngư i b nh n b o lĩnh vi ph m nghĩa v ã cam oan
c m i kh i nơi cư trú. như cho b can, b cáo ti p t c ph m t i, b
50 T¹p chÝ luËt häc
- ®Æc san vÒ bLtThS n¨m 2003
tr n, không có m t theo gi y tri u t p thì b s n ã t ư c quy nh rõ ràng theo hư ng
can, b cáo s b áp d ng bi n pháp ngăn ch n v a m b o l i ích c a Nhà nư c, b o m
khác, có th hi u là b can, b cáo s b áp d ng pháp ch v a th hi n s tôn tr ng quy n l i
bi n t m giam hay b c m i kh i nơi cư trú h p pháp c a công dân. V n này th hi n
thay cho bi n pháp b o lĩnh. V y cá nhân, t rõ trong quy nh t i kho n 4 i u 93
ch c nh n b o lĩnh ph i ch u trách nhi m gì v BLTTHS năm 2003 cho th y s i m i tích
s vi ph m ó, v n này l i không ư c quy c c so v i quy nh trư c ây (kho n 3 i u
nh c th t i i u lu t này, ch c ch n n u có 76 BLTTHS năm 1988) là: Trư ng h p b
vi ph m s d n n s lúng túng trong x lí can, b cáo ã ư c cơ quan i u tra, vi n
khi n cho hi u qu áp d ng quy nh v b o ki m sát, toà án tri u t p h p l mà c tình
lĩnh có th s không cao. v ng m t không có lí do chính áng thì s
t ti n ho c tài s n có giá tr b o ti n ho c tài s n ã t s b t ch thu sung
m là m t bi n pháp ngăn ch n cũng có th qu nhà nư c và trong trư ng h p này b
ư c áp d ng thay cho bi n pháp t m giam. can, b cáo s b áp d ng bi n pháp ngăn
Bi n pháp này quy nh t i i u 93 ch n khác. Trong trư ng h p b can, b cáo
BLTTHS năm 2003 n u so v i quy nh c a ch p hành y các nghĩa v ã cam oan
BLTTHS năm 1988 ( i u 76) thì quy nh thì cơ quan ti n hành t t ng có trách nhi m
trong lu t m i có nh ng thay i cơ b n v tr l i cho h s ti n ho c tài s n ã t.
ch t. N u như quy nh trư c ây i tư ng áp Vi c h y b , thay th bi n pháp ngăn ch n
d ng bi n pháp này ch i v i b can, b cáo quy nh t i i u 94 BLTTHS năm 2003
là ngư i nư c ngoài thì nay cho phép áp d ng không có gì khác so v i quy nh v v n
i v i t t c b can, b cáo mà không có s này t i i u 77 BLTTHS năm 1988.
phân bi t h là ngư i nư c ngoài hay ngư i Nh ng s a i, b sung cơ b n trong các
Vi t Nam, i u này th hi n s thay i l n quy nh v nh ng bi n pháp ngăn ch n t i
trong quan i m c a Nhà nư c trong u tranh chương VI BLTTHS năm 2003 chính là s
phòng, ch ng t i ph m, trong vi c m r ng áp ng òi h i có tính c p thi t c a ho t ng
dân ch cũng như m b o s công b ng xã l p pháp cũng như th c ti n áp d ng pháp lu t
h i. V th m quy n quy t nh cho t ti n nư c ta trong th i kì m i. Ch c ch n nh ng
ho c tài s n b o m ngoài nh ng ngư i thay i l n ó s t o i u ki n thu n l i cho
quy nh t i kho n 1 i u 80 c a b lu t này, vi c ngăn ch n t i ph m cũng như cho các
th m phán ư c phân công ch to phiên toà ho t ng i u tra, truy t , xét x và thi hành
có quy n ra quy t nh v vi c t ti n ho c tài án hình s , góp ph n tích c c nâng cao hi u
s n có giá tr b o m, quy nh th m qu c a công cu c u tranh phòng ch ng t i
quy n r ng như v y giúp cho vi c áp d ng ph m, b o m quy n và l i ích c a Nhà
nư c c a xã h i và công dân./.
ư c thu n l i, k p th i tránh tình tr ng ph i
qua nhi u n c trung gian như th nh th xin ý (1).Xem: o n 3 kho n 4 i u 81 B lu t t t ng
ki n, xu t... c bi t vi c x lí s ti n, tài hình s năm 2003.
T¹p chÝ luËt häc 51
nguon tai.lieu . vn
