Xem mẫu
- Bạn nghĩ là châu Á sẽ thống trị thế kỷ XXI? Hãy suy nghĩ lại(*) DOV. S. ZAKHEIM, Think Asia Will Dominate the 21st Century? Think Again, http://nationalinterest.org/feature/think-asia-will-dominate-the-21st-century-think- again-19429?page=show Hà Lan dịch Michael(*)R. Auslin mở đầu cuốn sách tâm tới châu Âu và cố né tránh những rắc của mình với lời tựa “Châu Á không ai rối của Trung Đông càng nhiều càng tốt. nhìn thấy”. Nếu tốt hơn ông ấy đã có thể Ông ủng hộ khái niệm về một châu Á đang đặt một cái tít là “Ẩn náu giữa tầm nhìn nổi lên, là nơi sẽ sớm làm thành những lợi sáng rõ”. Trong khoảng thời gian rất dài, ích quan trọng nhất của Hoa Kỳ. Cũng với đặc biệt là trong những năm ông B. Obama tinh thần đó, bà Hillary Clinton đã công bố làm tổng thống, các nhà hoạch định chính “xoay trục sang châu Á”, điều này có nghĩa sách Mỹ đã tập trung chú ý vào sự tăng là Mỹ sẽ tái tập trung sức mạnh quân sự trưởng kinh tế nổi bật của châu Á, đi đôi cùng các ưu tiên chính trị và kinh tế rời khỏi với thời đại tương đối hòa bình. Họ đã quá châu Âu và Trung Đông, thay vào đó là thường xuyên bỏ qua những căng thẳng về nhấn mạnh tầm quan trọng của châu Á đối kinh tế, nhân khẩu học, xã hội, chính trị và với Hoa Kỳ. quân sự, những điều không khó nhìn thấy Tất nhiên, Trung Đông đối với Mỹ sau ánh hào quang của châu Á. cũng quan trọng như là châu Á; 5 nước Barack Obama, người đã có một số cộng hòa thuộc Liên Xô cũ cũng vậy; năm thời niên thiếu sống ở Indonesia, là Afghanistan cũng thế. Nhưng khi ông B. người dẫn đầu khởi xướng cho khái niệm Obama và bà H. Clinton nói đến châu Á, Thế kỷ châu Á. Ông dường như ít quan họ thường có ý nói đến Đông Á, mặc dù thỉnh thoảng họ mở rộng định nghĩa của (*) mình bao gồm cả Nam Á, sử dụng thuật Bài viết giới thiệu cuốn sách của M.R. Auslin ngữ “Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương”, (2017), The End of the Asian Century: War, Stagnation, and the Risks to the World’s Most nhưng trọng tâm chủ yếu là Đông và Dynamic Region, Yale University Press, New Haven, Đông Nam Á, và đặc biệt là Trung Quốc, 304 trang, do Dov S. Zakheim - Phó Chủ tịch Trung Nhật Bản, Hàn Quốc và 5 trong số 8 quốc tâm Lợi ích Quốc gia (ông từng là Trợ lý Bộ trưởng gia ASEAN - Indonesia, Malaysia, Quốc phòng Mỹ - Trưởng ban Ban Tài chính, từ năm 2001 đến 2004; và Phó Trợ lý Bộ trưởng Quốc Singapore, Việt Nam và Thailand. Những phòng - phụ trách lập kế hoạch và nguồn lực, từ nước này, thêm cả Ấn Độ, tạo thành nhóm năm 1985 đến năm 1987), thực hiện. các cường quốc kinh tế ở châu Á (Brunei
- Bạn nghĩ lš chŽu ç§ 47 là quốc gia giàu dầu mỏ có nhiều điểm Hệ thống ngân hàng Trung Quốc vẫn khá chung về kinh tế với các quốc gia Vùng không minh bạch, và bảng cân đối ngân vịnh Ả-rập hơn so với các đối tác hàng không đáng tin cậy, vì họ tiếp tục ASEAN). Lào, Campuchia và Myanmar khoa trương giá trị tài sản của họ, đặc biệt tụt xa phía sau về mặt phát triển chính trị là các doanh nghiệp nhà nước (SOE). Hơn và kinh tế. Tương tự, Auslin quan tâm đến nữa, muốn có được nguồn tài chính ở những nước này ít hơn so với các đối tác Trung Quốc thì thường là cần phải kết nối ASEAN tiên tiến hơn, mặc dù chính với Bắc Kinh, điều này tiếp tục làm giảm quyền dưới thời Tổng thống B. Obama hiệu quả của hệ thống ngân hàng. Cuối vốn luôn nhất quán với chính sách tiếp cùng, các quy định nhà nước ở cấp địa cận kẻ thù và các đối tượng khác chịu lệnh phương và cấp tỉnh thường lại gây cản trở trừng phạt kéo dài của Hoa Kỳ, đã chuyển cho tăng trưởng trong kinh doanh, trong động nhanh chóng để cải thiện quan hệ khi tham nhũng, đặc biệt là ở những cấp với Myanmar khi “Mùa xuân ở Myanmar” này, vẫn tràn lan, bất chấp những nỗ lực nở rộ vào năm 2010. không ngừng của Chủ tịch Tập Cận Bình Auslin đặt những câu hỏi mà ông gọi nhằm quét sạch tham nhũng trong nước. là “câu hỏi không dễ chịu”, chẳng hạn Cuối cùng, Auslin cũng xác định rõ về tai như: “Các quốc gia châu Á đã phục hồi họa mà Trung Quốc, và các nền kinh tế như thế nào trước những cú sốc kinh tế? khác của châu Á, phải trải qua: Mối đe Những lĩnh vực kinh tế hàng đầu và chính dọa kiểu mafia, hoặc tệ hơn là mối đe dọa sách của chính phủ thích ứng như thế đến từ các nhà đầu tư nước ngoài. Không nào?”. Tất nhiên, câu trả lời phụ thuộc vào ngạc nhiên khi các công ty đang suy tính quốc gia liên quan. Nhưng Auslin thừa đầu tư ở Đông Á đang ngày càng tìm kiếm nhận một cách đúng đắn rằng những vấn nhiều hơn tại Việt Nam, Malaysia hay đề này không phải là vấn đề riêng cho bất Indonesia, hoặc thậm chí là Philippines, kỳ một quốc gia nào trong khu vực mà là chứ không phải là đặt rủi ro thu hẹp lợi vấn đề chung cho hầu như tất cả các quốc nhuận ở Trung Quốc. gia. Như ông đã chỉ ra, các quốc gia châu Các doanh nghiệp nhà nước là một Á, đã phát triển cũng như đang phát triển, gánh nặng, một nút thắt trong kinh tế của phải đối mặt với những thách thức lớn... Trung Quốc, ngay cả Chủ tịch Tập Cận Nhu cầu từ các nước phương Tây có thể Bình - người được coi là “nhà lãnh đạo sẽ chững lại vì những xã hội đó đang trở nòng cốt” của Trung Quốc, ngày càng gia nên già nua và vì thu nhập vẫn tiếp tục trì tăng quyền lực ngay từ khi nhậm chức trệ... Tham nhũng, đầu tư chệch hướng và cũng không thể đóng cửa hầu hết các chất thải ăn mòn dần hiệu quả kinh tế. doanh nghiệp đó. Việc quản lý, sở hữu và Như Auslin chứng minh, Trung Quốc các hoạt động tài chính của nhiều doanh là bản mẫu cho sự phát triển này. Kết quả nghiệp tư nhân cũng không minh bạch. thống kê kinh tế của Trung Quốc cho Thông thường, các doanh nghiệp trên thấy, không có sự tin cậy hoàn toàn và danh nghĩa tư nhân nhưng thực tế là thuộc kinh tế tiếp tục được điều chỉnh theo sở hữu của Chính phủ thông qua một hướng giảm xuống. Tiền lương đã tăng chuỗi các công ty cổ phần phức tạp. Điều mạnh trong thập kỷ qua; thực sự là trong này đặc biệt đúng đối với các doanh một vài năm qua, mức lương tối thiểu tăng nghiệp trong lĩnh vực công nghệ cao và trưởng ở mức hai con số, cao nhất là 18%. hàng không vũ trụ.
- 48 Th“ng tin Khoa học xž hội, số 4.2017 Thời đại tăng trưởng kinh tế không Trong khi ông S. Abe đã mở cửa nền giới hạn của Trung Quốc dường như đã kinh tế ở mức độ nhất định, thì nền kinh tế qua - và sự phát triển đó vốn dĩ không giải Nhật Bản vẫn chỉ gắn liền với tốc độ tăng thích cho bất cứ hành động nào mà chính trưởng dựa vào xuất khẩu. Nhật Bản tiếp quyền mới của Tổng thống D. Trump sẽ tục bảo vệ ngành viễn thông và dược thực hiện để san bằng sân chơi thương phẩm, thuê ít nhân công nước ngoài và mại Trung Quốc - Hoa Kỳ. Nếu chính lãnh đạo điều hành doanh nghiệp người quyền của Tổng thống D. Trump khởi nước ngoài hơn, và nhìn chung là sự e động những bước đi với khả năng dẫn đến ngại về văn hóa cạnh tranh với nước ngoài một cuộc chiến tranh thương mại với Bắc mà ông S. Abe mới chỉ thành công được Kinh thì cuộc chiến đó cũng sẽ gây ảnh chút ít trong việc làm giảm nhẹ tình trạng hưởng nghiêm trọng cho nền kinh tế Hoa đó. Cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 Kỳ nhưng lại tàn phá nền kinh tế của giáng một cú đòn mạnh vào Nhật Bản, và Trung Quốc. Nền tảng kinh tế của Hoa Kỳ thảm họa Fukushima năm 2011 còn là cú vốn mạnh, thậm chí có thể trở nên mạnh giáng mạnh hơn. Đất nước này vẫn đang hơn, trong khi Trung Quốc, theo ghi nhận phải đấu tranh để phục hồi sau hai biến của Auslin, vẫn chưa đạt được mức phát cố đó. triển bền vững. Những thăng trầm của nền Nhật Bản đã bất đắc dĩ ký vào Hiệp kinh tế Trung Quốc còn lâu mới kết thúc. định Đối tác xuyên Thái Bình Dương Không rõ là chính quyền của Tổng (TPP). Khi ông D. Trump quyết định loại thống D. Trump sẽ xác định sân chơi với bỏ TPP, hoặc ít nhất là đàm phán lại về Nhật Bản ở mức độ nào khi tìm cách “san các điều khoản mà ông chắc chắn người bằng” về mặt thương mại. Thủ tướng Mỹ sẽ “có lợi hơn”, thì điều này cũng Shinzo Abe đã cho thấy, ông là nhà lãnh không có lợi gì cho Nhật Bản. Trong bốn đạo nước ngoài đầu tiên có chuyến thăm ứng viên tổng thống cuối cùng của cuộc Tổng thống mới đắc cử của Hoa Kỳ, và chạy đua tranh cử Tổng thống Mỹ trước dấu ấn từ cuộc gặp mặt này là ông D. đó, Bernie Sanders - ứng viên thuộc Đảng Trump đã nhận thức rõ hơn về tầm quan Dân chủ và Ted Cruz - ứng viên thuộc trọng của Nhật Bản với tư cách là đồng Đảng Cộng hòa, những người đã không minh của Hoa Kỳ. Ông S. Abe đã đẩy lớp giành được phần thắng cho đề cử tương vỏ chính trị, quân sự và kinh tế của Nhật ứng trong đảng, và Hillary Clinton và Bản vượt xa ra khỏi những giới hạn trước Trump, những người đã làm tất cả để phản đó. Nhưng những nỗ lực kích thích nền đối việc ký kết TPP, gửi tín hiệu mạnh mẽ kinh tế đã bị giảm sút trong hơn hai thập tới các đối tác thương mại châu Á của Hoa kỷ qua của ông đã đạt được những kết quả Kỳ rằng, họ phải đối mặt với thời kỳ kinh thấp hơn nhiều so với ông và các cử tri tế thậm chí là khó khăn hơn. Đối với Nhật của ông dự đoán. Nhật Bản đã từng là Bản, đối tác thương mại lớn nhất của Hoa quốc gia dẫn đầu thế giới trong vô số các Kỳ trong phạm vi TPP, mà bây giờ dường ngành công nghiệp khác nhau, từ đóng tàu như không còn tồn tại, thì không phải là đến điện tử, chất bán dẫn nhưng ngày nay tin tốt chút nào. chỉ còn dẫn đầu trong ngành ô tô, và thậm Auslin miễn cưỡng gạch tên Nhật chí sau này khi công nghệ ô tô không Bản, như một số nhà phân tích đã từng người lái nổi lên thì Nhật Bản cũng có thể làm: “Toàn bộ Nhật Bản được vẽ biếm bị mất đi vị trí dẫn đầu trong lĩnh vực này. họa quá dễ dàng như là quốc gia đã hết
- Bạn nghĩ lš chŽu ç§ 49 thời”. Nhưng Auslin thừa nhận rằng, ngay kết tội hối lộ hai lần), sự kiện này càng cả những cải cách của ông S. Abe cũng nhấn rõ tác động nguy hại của chaebol và khó lòng thay đổi được văn hóa kinh tế và bản chất không cân bằng và đầy khiếm lề thói bảo hộ lâu đời của đất nước, trong khuyết của nền kinh tế Hàn Quốc. Dường khi ông bày tỏ niềm hy vọng đầy thiện ý như vẫn chưa đủ, điện thoại thông minh rằng các công ty Nhật Bản sẽ dần chấp Galaxy S7 của Samsung đã cho thấy mối nhận mức độ rủi ro và tinh thần kinh nguy hỏa hoạn đúng theo nghĩa đen; các doanh vốn là bản chất của công nghệ đột hãng hàng không cấm hành khách không phá, điều thúc đẩy nền kinh tế năng động, được sử dụng Galaxy S7 trên máy bay. ông thấy không chắc chắn về việc khi nào, Samsung đang tung ra Galaxy S8; dù và nếu, điều đó sẽ xảy ra. Samsung, và hệ thống chaebol, sẽ vẫn ổn, Auslin xác định một cách chính xác không bị ảnh hưởng nhiều bởi vụ bê bối sự tác động gây ra bởi mạng lưới các tập hối lộ, như đã từng trong quá khứ, thì đây đoàn kinh doanh (chaebol) lên nền kinh tế lại là vấn đề hoàn toàn khác. Hàn Quốc. Trong khi ngành chế tạo của Auslin có phần lạc quan hơn về nền Seoul đã đẩy nền kinh tế lên vị trí dẫn đầu kinh tế nhỏ hơn tuy là đang phát triển của thế giới trong ngành đóng tàu (đã vượt Đông Nam Á - Việt Nam. Nhắc lại chuyến qua Nhật Bản), ti vi màn hình phẳng và đi khắp Hà Nội bằng xe tay ga - cuốn sách các sản phẩm khác, thì quy mô và bảo hộ chứa nhiều họa tiết cá nhân làm sinh động của Chính phủ dành cho chaebol đã chặn những phân tích khô khan - ông ca ngợi các doanh nghiệp nhỏ hơn tham gia thị một Việt Nam năng động, tương phản rõ trường của Hàn Quốc theo bất kỳ cách ràng với một Nhật Bản trì trệ. Không giống thức có ý nghĩa nào. Hơn nữa, chaebol như Nhật Bản, Việt Nam có dân số trẻ; thường xuyên bị cáo buộc là nhận hối lộ đường bờ biển dài tạo tiềm năng trở thành và mua chuộc ảnh hưởng chính trị. Theo trung tâm logistics của khu vực; xe hơi tiếp Auslin, “một yếu tố rủi ro khác trong hệ tục thay thế xe đạp, một dấu hiệu chắc thống của Hàn Quốc... là những tập đoàn chắn của tăng trưởng kinh tế đang lên cùng khổng lồ như Samsung trở nên càng lớn với mức sống. Đầu tư trực tiếp từ nước hơn và quan trọng hơn đối với nền kinh tế, ngoài tiếp tục tăng, một phần là do sự hấp việc các tập đoàn đó không đặt cược xấu dẫn của Trung Quốc đang giảm sút đối với càng trở nên quan trọng hơn”. các nhà đầu tư. Có lẽ Auslin không dự đoán được ông Nhưng theo Auslin, Việt Nam có vấn đúng được bao nhiêu, bởi Samsung đã đặt đề về cơ cấu vốn tích tụ bên trong, điều cược khủng khiếp. Ngay cả khi cuốn sách không thể mất đi một sớm một chiều. Sự của ông sắp được phát hành, thì Hàn Quốc lãnh đạo của Đảng Cộng sản, như ở Trung lại chìm ngập trong vụ bê bối lớn nhất Quốc, là phương thức gây bất lợi về mặt trong lịch sử mà Samsung là trung tâm kinh tế nghiêm trọng. Tương tự như Trung của vụ bê bối đó. Các luận tội Tổng thống Quốc, Việt Nam có hành trang riêng của Park Geun-hye và lệnh bắt giữ Phó Chủ mình, đó là các doanh nghiệp nhà nước - tịch của Samsung Lee Jae-yong về cáo cũng thiếu sự minh bạch và có thống kê buộc hối lộ tổng thống (Lee Jae-yong đã rất đáng ngờ. Chiến lược kinh tế dựa vào được phóng thích sau đó vì thiếu chứng xuất khẩu làm cho nền kinh tế dễ bị trì trệ cứ. Lee Jae-yong là con trai của Chủ tịch về thương mại - nền kinh tế cũng sẽ bị tổn của Samsung Lee Kun-hee, người đã bị thương khi TPP không còn. Hơn nữa,
- 50 Th“ng tin Khoa học xž hội, số 4.2017 người dân Việt Nam còn chưa được đào độ tăng trưởng kinh tế vượt qua Trung tạo đúng mức, có nghĩa là trong khi Việt Quốc và dân số cũng sẽ sớm tương đương Nam có thể cung cấp lao động cho các với Trung Quốc. Những trung tâm kinh tế đơn vị sản xuất kinh doanh nhưng vẫn quan trọng của Ấn Độ thuộc đẳng cấp thế chưa phát triển được nguồn nhân lực đủ giới. Bangalore là trung tâm của ngành am hiểu công nghệ - đây mới là chính chìa công nghiệp hàng không vũ trụ năng khóa cho tăng trưởng lâu dài ổn định trong động. Chennai, nói theo cách của Auslin, thế kỷ XXI. là “Detroit” của Ấn Độ. Và Auslin thậm Tuy nhiên, Việt Nam có lẽ sẽ thịnh chí không đề cập đến Bollywood, ngành vượng hơn so với nhiều đối tác ASEAN về công nghiệp điện ảnh bằng tiếng Hindi triển vọng kinh tế trong tương lai. Đa dạng nằm ở Mumbai. Các bộ phim được sản sắc tộc và địa lý; sự phụ thuộc quá lớn vào xuất ở đó được phân phối trên toàn thế nền kinh tế hàng hóa và nông nghiệp cùng giới, và đang ngày càng phát triển một với chủ nghĩa bảo hộ và chính sách thiếu cách tinh vi, mặc dù các bộ phim của Ấn quyết đoán của Chính phủ, những điều này Độ vẫn thường có thói quen hát và nhảy đã làm suy yếu triển vọng kinh tế của múa mà người Mỹ nhận dạng thông qua Indonesia. Malaysia đã và đang dần dời bộ phim Slumdog Millionaire (Triệu phú khỏi vị trí của nhà sản xuất hàng hóa đơn Khu ổ chuột). Ấn Độ cũng sản xuất và thuần, nhưng vẫn còn có khoảng cách nhất xuất khẩu các bộ phim không dùng tiếng định để dịch chuyển trong vấn đề đó; Bên Hindi và ngành công nghiệp điện ảnh cạnh đó là tình trạng căng thẳng hiện hữu cạnh tranh với Hollywood về số lượng lâu nay giữa thiểu số người Trung Quốc người sử dụng và số lượng phim sản xuất. giàu có và đại đa số người Malaysia cùng Tuy nhiên, mặc dù tầng lớp trung lưu các chương trình hành động tích cực của rất lớn và được giáo dục tốt, thì Ấn Độ Chính phủ dành cho người Malaysia. vẫn còn khập khiễng trên nhiều phương Auslin nói quá ít về tình hình kinh tế diện, từ bộ máy quan liêu gây phẫn nộ mà của Malaysia, và thậm chí còn nói ít hơn chắc chắn cạnh tranh với tất cả những đối về một số các quốc gia ASEAN khác. Nền thủ khác về khả năng bóp ngẹt bất kỳ việc kinh tế thành công của Singapore, quốc gì với thủ tục rườm rà, đến cơ sở hạ tầng gia năng động nhất nhóm, hầu như không nghèo nàn đến nỗi nếu bay thì trong được đề cập đến. Là một thành phố tự trị khoảng cách vô cùng ngắn thậm chí là có đa sắc tộc, Singapore có thể sẽ mãi duy trì ý nghĩa hơn so với gặp rủi ro trong ùn tắc sự suy thoái kinh tế do hậu quả của Thế giao thông vô tận bởi việc quay đầu của chiến II. Di sản ông Lý Quang Diệu để lại xe khi bị lạc đà hay bò chặn đường. Hơn tiếp tục làm tăng thêm sự kỳ diệu của nền nữa, tầng lớp dưới của Ấn Độ cũng rất kinh tế Singapore, điều xứng đáng có lớn, trẻ tuổi và không được học hành đúng được sự quan tâm nhiều hơn từ Auslin, mức thường vẫn bị phân biệt đối xử dựa nếu chỉ để lý giải cho việc mô hình trên đẳng cấp và chưa bao giờ thực sự Singapore không thực sự áp dụng được biến mất khỏi cấu trúc xã hội. cho các đối tác trong ASEAN. Những thách thức kinh tế mà các quốc Khi bàn luận về tương lai của châu Á, gia châu Á phải đối mặt ngày nay, hoặc có đặc biệt là trong lĩnh vực kinh tế, thì khả năng phải đối mặt trong tương lai, chỉ không thể bỏ qua Ấn Độ, quốc gia có tốc tạo thành một trong bốn phương diện rủi
- Bạn nghĩ lš chŽu ç§ 51 ro đan xen nhau mà Auslin phác thảo cho nhập cư vĩnh viễn. Những định kiến cũ độc giả. Nhân khẩu học cũng đang có tác như vậy thật khó bỏ. động không thuận lợi cho các quốc gia Nhật Bản không phải là quốc gia duy châu Á. Đối với một số quốc gia như Nhật nhất phải đối phó với các tác động kinh tế Bản, dân số đang già hóa, nghiêm trọng và xã hội của nhân khẩu học bất lợi. Một hơn là do phụ nữ kết hôn muộn hơn hoặc số nghiên cứu dự đoán rằng, dân số của không kết hôn. Auslin nhắc tới cuộc trò Hàn Quốc sẽ giảm 80% trong suốt thế kỷ chuyện với một người phụ nữ bốn mươi này. Hồng Kông, Singapore và Đài Loan tuổi tại quầy ăn trưa ở Tokyo, người phụ cũng phải đối mặt với dân số giảm sút do nữ đó nói với ông rằng nỗi sợ hãi lớn nhất tỷ lệ sinh thấp, và Đài Loan, giống như của cô không phải là khủng bố hay nền Hàn Quốc và Nhật Bản, bị cản trở do tinh kinh tế mà là đang già đi trong cô độc. thần chung là thiếu thiện chí chấp nhận Tuy nhiên, trong khi người phụ nữ có thể những người nhập cư. ít lo ngại hơn về nền kinh tế thì chính nền Đối với Ấn Độ và các nước ASEAN, kinh tế đang phải trả giá cho phần lớn dân ngoại trừ Singapore - một quốc gia ngoại số là người cao tuổi, về vấn đề lương hưu lệ ở nhiều phương diện, chính nguồn dân và trợ cấp xã hội. Chính các quyền lợi này số trẻ lại tạo ra thách thức và rủi ro lớn. đang vắt kiệt ngân sách của Chính phủ Những người trẻ tuổi ít học có thể hỗ trợ Nhật Bản - và thực tế điều này cũng đang cho các hoạt động có giá trị gia tăng thấp ngày càng tăng ở Hoa Kỳ - và hạn chế chi của những quốc gia này, chẳng hạn như tiêu của Chính phủ trong những lĩnh vực nông nghiệp có công nghệ thấp, chế biến khác cần thiết hơn. tài nguyên thiên nhiên, nhưng họ không Auslin cũng đề cập mờ nhạt tới những thể đủ trải nghiệm để đột phát vào các thách thức xã hội khác cho tương lai của ngành công nghiệp phức tạp hơn. Tuy Nhật Bản. Ông ghi nhận sự gia tăng về số nhiên, Ấn Độ và hầu hết các nước lượng người Nhật Bản trẻ tuổi chỉ ở nhà, ASEAN chỉ đơn giản là không có và đang những người không tham gia vào thị gặp rắc rối trong việc thiết lập hệ thống trường lao động, và sự giảm sút số lượng giáo dục, nền tảng cho đa số người trẻ để sinh viên Nhật Bản du học. Chuyến thăm làm việc trong các lĩnh vực sản xuất hàng của ông đến nhà máy Toyota mang lại cho đầu và số ít hơn thì làm việc trong những ông “tầm nhìn tệ hại không tưởng tượng lĩnh vực công nghệ cao. Auslin kể lại được về tương lai Nhật Bản”. Khoa học chuyến thăm của ông tới các trường đại người máy không chỉ là lĩnh vực mà Nhật học trong khu vực (lại một lần nữa, ngoại Bản hy vọng sẽ duy trì vị thế là quốc gia trừ Singapore). Ông nhận thấy thiếu dẫn đầu trên thế giới; đây cũng là phương nguồn lực một cách ghê gớm, mặc dù rất tiện “chỉ đơn giản là đảm bảo sản xuất có đông sinh viên. Ông cũng dành sự quan thể tiếp tục”. Có chút ít nghi ngờ trong tâm đặc biệt cho việc phụ nữ ở Ấn Độ bị những tiến triển vừa nêu, một thực tế đặt đối xử một cách tàn nhẫn với những cơn ra những thách thức nghiêm trọng đối với bùng phát và hiếp dâm tập thể quá thường tương lai kinh tế của Nhật Bản. Thủ tướng xuyên thu hút sự chú ý của toàn thế giới. Nhật Bản S. Abe đang cố gắng có những “Không có phong trào thực sự để giải những bước đi đầu tiên để thu hút nhân phóng phụ nữ ở Ấn Độ”, ông than vãn. công nước ngoài làm việc tại Nhật Bản, Về mặt nhân khẩu học, chính Trung mặc dù về cơ bản vẫn là không cho họ Quốc, cũng như trong tất cả các lĩnh vực
- 52 Th“ng tin Khoa học xž hội, số 4.2017 khác, là một thực thể riêng biệt. Chính nhiên, theo Auslin ghi nhận, “Sự thiếu tin sách một con kéo dài, đi kèm với mong tưởng giữa người dân và Nhà nước có lẽ muốn của nhiều gia đình là chắc chắn phải là nguy cơ lớn nhất đối với việc tiếp tục có con trai (và kéo theo là nạo những bào lãnh đạo của Đảng Cộng sản Trung thai có giới tính nữ) đã khiến quốc gia này Quốc”. Thiếu cải cách chính trị ôn hòa không chỉ phải đối mặt với vấn đề giảm về khiến nguy cơ rối loạn lan tràn gia tăng; mặt nhân khẩu học mà còn vấn đề là nam về vấn đề này, Auslin đề cập đến Cách giới sẽ đông hơn nữ giới rất nhiều. Ngoài mạng năm 1911. Có lẽ Auslin cũng đã ra, dòng chảy người nông thôn ra các trích dẫn cuộc nổi loạn Thái Bình Thiên thành phố lớn trong nước vẫn tiếp diễn Quốc thế kỷ XIX chống lại Triều đại nhà nhanh chóng, nhiều người lao động gọi ký Thanh mà kết cục là lên đến bảy mươi túc xá nhà máy là nhà của họ. Bệnh hô triệu người chết. Vấn đề nan giải của hấp, hậu quả từ việc chối cãi của Trung Đảng Cộng sản Trung Quốc là từ chối Quốc (cho đến gần đây), đối mặt với cam kết về bất kỳ cải cách chính trị những hậu quả của ô nhiễm không khí, đã nghiêm túc nào - và ứng phó một cách tàn trở thành một trong những nguyên nhân nhẫn với những người chống đối như sự gây tử vong hàng đầu trên toàn quốc. Việc kiện Quảng trường Thiên An Môn vào thiếu kiểm soát trong các vấn đề môi năm 1989 - điều này làm tăng khả năng trường khác, chẳng hạn như kiểm soát nổi loạn và tình trạng bất ổn ở khu vực gom rác thải hóa học, cũng là nguyên hoặc nổi loạn có thủ lĩnh quân phiệt vốn nhân gây bệnh tật và tử vong. đã đánh dấu mốc cho lịch sử và của đất Dân số đang già hóa lớn của Trung nước và là cơn ác mộng khủng khiếp nhất Quốc sẽ đòi hỏi một mạng lưới quốc gia của đất nước. an toàn mà vốn dĩ hầu như không tồn tại Auslin quan sát thấy người dân Nhật ngày nay, bởi vì cha mẹ của gia đình một Bản vừa bi quan về tương lai, vừa hoài con sẽ không có mạng lưới con cái hỗ trợ nghi về chính trị. Không chỉ riêng người họ. Điều này sẽ tạo ra sức ép mới lên ngân dân Nhật Bản cảm thấy như vậy, người sách trung ương và cấp tỉnh, tại thời điểm dân thuộc các nước châu Âu cũng vậy, và mà nhu cầu chung đòi hỏi cải thiện chương họ đã thể hiện mình bằng cách xoay trình xã hội sẽ tiếp tục tăng cao. Sự gia hướng tập trung vào các nhà lãnh đạo đã tăng này, và tác động của phát triển đến sự cam kết về dân chủ tự do một cách mơ hồ ổn định xã hội, sẽ tiếp tục là mối lo lớn cho trong thời điểm tốt nhất. Auslin khẳng Đảng Cộng sản, một đảng phái luôn giữ định rằng, các nhà lãnh đạo Nhật Bản “đã mục tiêu chính từ trước đến nay là duy trì không mang lại cho người dân của mình quyền lực. một tầm nhìn thuyết phục về tương lai, Khi Auslin quay sang vấn đề ổn định bao gồm tình trạng kinh tế thịnh vượng chính trị, ông xác định rủi ro trong chính được phục hồi và Nhật Bản sẽ giữ vai trò trị cũng tương đương, nếu không muốn quan trọng trên trường quốc tế”. Điều nói là nghiêm trọng hơn, các vấn đề kinh giống như thế có thể nói đối với châu Âu tế và nhân khẩu học, một phần vì tất cả đang trong tình trạng tồi tệ bị bóp nghẹt. các vấn đề điều liên quan với nhau. Dù Tương tự, điều gây tranh cãi là dân số Hàn cho là gì đi nữa, Đảng Cộng sản Trung Quốc có thể đang có cùng xu hướng bi Quốc (CCP) đã và đang là lực lượng quan: Chắc chắn là vụ bê bối gần đây nhất thống nhất vĩ đại của nước này. Tuy khiến họ có lý do chính đáng để nghĩ như
- Bạn nghĩ lš chŽu ç§ 53 vậy. Cộng hòa dân chủ nhân dân Triều tiếp tục khủng bố (thậm chí ngay cả người Tiên có thể cố gắng gây ra một cuộc hùng như Aung San Suu Kyi cũng hầu khủng hoảng chính trị, như đã từng làm như im lặng), trong khi đó Việt Nam, Lào trước đây, để tạo ra một mối nguy hiểm và Campuchia vẫn đang trong chế độ lãnh duy nhất cho Hàn Quốc, điều đó chỉ làm đạo của Đảng Cộng sản. Tiếp đến là cho bầu không khí chính trị vốn căng Thailand, đã từng bị tàn phá bởi bạo lực ở thẳng trở nên trầm trọng thêm. miền Nam và bất ổn chính trị ở thủ đô, giờ Các nước ASEAN vốn là chủ đề trọng đây lại thiếu vắng sự hiện diện thống nhất tâm chính của Auslin lại có rất ít hy vọng của người trị vì lâu nay là Vua Bhumibol - một lần nữa, có thể ngoại trừ Singapore. Adulyadej. Con trai và là người kế nhiệm Mặc dù ông thẳng thắn ghi nhận rằng của ông, Vajiralongkorn, một gương mặt những hạn chế của Singapore về tự do lập dị có con chó được thăng cấp lên ngôn luận và kiềm chế phương tiện truyền tướng ba sao; Vajiralongkorn sẽ khó có thông có thể dẫn đến tình trạng bất ổn được sự tôn trọng mà cha mình đã có. chung, thì ông cũng thừa nhận rằng trường Về vấn đề thiếu cộng đồng chính trị hợp này không còn đúng với ngày nay. của khu vực, trước tiên, Auslin đề cập đến Thật vậy, điều đáng tranh cãi là nền kinh việc thiếu các tổ chức thống nhất của khu tế và mạng an sinh xã hội mạnh của vực, chẳng hạn giống như NATO hay EU, Singapore cũng như sự quan tâm hết sức và thiếu vắng nhà lãnh đạo, ngoại trừ chu đáo đến người Mã Lai, Ấn Độ và các Trung Quốc, các nước láng giềng của dân tộc thiểu số khác, tất cả đều có lợi cho Trung Quốc lo sợ hơn là tuân theo. Auslin sự ổn định trong tương lai gần. không đề cập đến việc đã từng có một liên Các nước ASEAN khác có thể không minh khu vực, SEATO - Tổ chức Hiệp may mắn như vậy. Indonesia hiện đang ước Đông Nam Á, bao gồm Hoa Kỳ, tương đối yên tĩnh, nhưng đã từng phải Australia, Pháp, New Zealand, Pakistan đối mặt với cuộc nổi dậy trong quá khứ, (bao gồm cả Đông Pakistan, hiện là đặc biệt là ở Aceh, cũng như tình trạng Bangladesh), Philippines, Thailand và căng thẳng tôn giáo và bạo lực, đặc biệt là Vương quốc Anh. Tổ chức được thành lập ở Nam Sulawesi (đáng ngạc nhiên là nhờ sáng kiến của Hoa Kỳ mà đại diện là Auslin không đề cập đến cả hai nơi này). Ngoại trưởng Hoa Kỳ John Foster Dulles Là một quốc gia Hồi giáo ôn hòa, và các quốc gia thành viên khác từ bên Indonesia liên tiếp phải đối mặt với mối ngoài nhiều hơn là bên trong khu vực đe dọa của chủ nghĩa tôn giáo cực đoan. Đông Nam Á. Là một tổ chức quân sự, Malaysia thậm chí còn ổn định hơn nhưng SEATO không bao giờ tập hợp đủ Indonesia, một phần là do Chính phủ bảo nhiều; các quốc gia thành viên góp không vệ người dân gốc Hoa. Người dân gốc đủ nguồn lực quân sự hoặc các nguồn lực Hoa đã trở thành đối tượng của những khác để nâng cao mức tín nhiệm cho tổ cuộc tàn sát trong quá khứ ở cả Indonesia chức. Pháp và Anh từ chối cho phép và Malaysia, tuy nhiên những cuộc tàn sát SEATO hỗ trợ can thiệp từ Mỹ tại Lào đó có thể bùng phát trở lại. Hơn nữa, vào năm 1962, và ngăn chặn SEATO là Malaysia cũng đang bị nạn tham nhũng và nơi ẩn nấp chính trị cho chiến tranh tại đấu đá chính trị nội bộ. Myanmar thì vẫn Việt Nam. Pakistan rút lui khỏi SEATO chưa thỏa hiệp xong với bộ phận vào năm 1972, sau khi mất Đông Pakistan Rohingya của mình, và số dân này vẫn vào năm 1971 trong xung đột với Ấn Độ.
- 54 Th“ng tin Khoa học xž hội, số 4.2017 Pháp ngừng cung cấp tài chính vào năm New Guinea và Đông Timor chưa phải là 1975, và tổ chức này đã ngừng hoạt động thành viên của ASEAN), thảo luận về các không lâu sau đó. vấn đề cùng quan tâm. Hội nghị Thượng Cho dù chỉ số ít nhà phân tích và hầu đỉnh Đông Á, bao gồm ASEAN+3, cộng như không có nhà chính trị nào, ngày nay, thêm Ấn Độ, Australia, New Zealand, đề cập đến sự tồn tại của SEATO, nhưng Hoa Kỳ và Nga, đã có phương tiện thảo điều vẫn gây tranh cãi là về sự sụp đổ của luận tương tự. Động từ đặc trưng cho tất SEATO: lý do tại sao các quốc gia Đông cả các cuộc họp này là “thảo luận”; trên Á tránh xa tổ chức này. Thất bại của Hoa thực tế, tất cả đều chỉ nhỉnh hơn diễn đàn Kỳ ở Việt Nam có thể đưa ra một lý do trao đổi một chút. khác để đối phó một cách thận trọng với Auslin khép lại phân tích của mình phương Tây. Và việc Trung Quốc nổi lên qua đánh giá tổng quan về tình trạng căng đã khiến nhiều nước láng giềng tạo cân thẳng có thể gây ra chiến tranh cho Đông bằng trong thỏa hiệp với Bắc Kinh và mối Á. Ông đánh giá những tuyên bố đầy tranh quan hệ ngày càng thân thiết - nhưng cãi được ghi chép đầy đủ về chủ quyền không chặt chẽ - với Hoa Kỳ mà không trên quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa của cần ký kết các hiệp ước chính thức với biển Đông, tuyên bố về đường chín đoạn Washington. Thật vậy, các liên minh không rõ ràng của Trung Quốc trên hầu chính thức đã không ngăn chặn cả như toàn bộ vùng biển, tăng cường quân Thailand và đặc biệt là Philippines đứng sự liên tục trên vùng đá tự nhiên hay nhân tách biệt khỏi Hoa Kỳ; Hiệp ước Hoa Kỳ - tạo của biển và chiếm đoạt thực sự Bãi Philippines năm 1951 đã không ngăn cạn Scarborough từ Philippines. Ông cũng Manila đóng cửa căn cứ hải quân Mỹ tại mô tả những căng thẳng ở biển Đông trên Vịnh Subic và Căn cứ Không quân Clark quần đảo Senkaku thuộc quản lý của Nhật trong bốn thập kỷ sau đó. Bản (mà Trung Quốc gọi là Điếu Ngư); Mười quốc gia Đông Nam Á tạo nên tranh chấp Đảo Kuril giữa Nhật Bản và Hiệp hội Các quốc gia Đông Nam Á, hay Nga có từ những ngày cuối của Thế chiến ASEAN, tổ chức hoạt động theo đồng II; và tranh chấp của Nhật Bản với Hàn thuận, và vì các thành viên khác biệt nhiều Quốc về những gì người Nhật gọi là Quần nên thường gặp khó khăn khi thống nhất đảo Takeshima và người Hàn lại gọi là quan điểm về vấn đề liên quan đến một Quần đảo Dokdo. hoặc nhiều quốc gia thành viên. Trong những năm gần đây, Diễn đàn Khu vực Mặc dù Nhật Bản tham gia vào cả ba ASEAN, trong đó bao gồm Trung Quốc, vụ tranh chấp nói trên, nhưng không có dự Ấn Độ, Australia, Canada, Nga và Hoa Kỳ đoán nào về việc sẽ dẫn đến chiến tranh cũng như nhiều thành viên khác, đã có để giải quyết bất kỳ tranh chấp ở trên. tầm quan trọng nhất định vì là nơi gặp gỡ Trung Quốc lại là vấn đề khác. Auslin ghi thảo luận về các vấn đề an ninh. Các cuộc nhận sức mạnh quân sự đang ngày càng thảo luận cấp hội nghị thượng đỉnh gần tăng của Trung Quốc - chiến lược hạt nhân, đây tại Diễn đàn ASEAN+3 - cùng Nhật hải quân, không quân và không gian mạng. Bản, Trung Quốc và Hàn Quốc - đã cung Bắc Kinh không do dự gồng lên hết sức cấp phương tiện cho hầu hết các quốc gia nhằm giễu võ giương oai. Để đối phó với Đông Á hàng đầu (không phải tất cả trong việc ông D. Trump ve vãn lộ liễu với Đài số đó, theo Auslin khẳng định, vì Papua Loan, Trung Quốc đã gửi tàu sân bay Liêu
- Bạn nghĩ lš chŽu ç§ 55 Ninh qua Eo biển Đài Loan, buộc Đài Bắc cứ vào việc khu vực không có khả năng tự cho máy bay cất cánh đột ngột để phản tổ chức an ninh theo bất kỳ cách thức có ý ứng. Auslin tuyên bố rằng Trung Quốc nghĩa nào, Auslin trông chờ Hoa Kỳ trở không muốn chiến tranh, nhưng ông cũng thành chỗ neo dựa cho sự ổn định của khu nói thêm, “Bắc Kinh hành động như một vực, như Hoa Kỳ đã làm như thế kể từ nhân tố đầy thách thức đang phát triển Thế chiến II. hoàn hảo với hiện trạng”. Chuyến đi đến Để hoạt động hiệu quả trong thế kỷ Liêu Ninh càng cho thấy rõ quan điểm của XXI, Auslin kêu gọi Hoa Kỳ nuôi dưỡng ông. Hai thập kỷ trước, hai tàu sân bay bộ “tam giác đồng tâm”, tam giác bên của Hoa Kỳ đi vào Eo biển Đài Loan để ngoài bao gồm Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn phản ứng việc Bắc Kinh phóng tên lửa Độ và Australia, và tam giác bên trong kết gần các cảng Đài Loan là Keelung và nối Ấn Độ, Malaysia, Philippines và Kaohsiung, và để chứng minh rằng Trung Singapore, có Thailand tham gia và tiếp Quốc không thể ngăn chặn Hoa Kỳ đến cận đến Việt Nam. Washington sẽ là chất viện trợ Đài Loan. Giờ đây chính Trung xúc tác, không chỉ khuyến khích hợp tác Quốc lại chứng minh rằng mình cũng có quân sự mà còn tạo ra “một Ấn Độ Dương- thể triển khai tàu sân bay đến Eo biển Đài Thái Bình Dương tự do hơn nhằm tạo sự Loan và có khả năng phủ nhận quyền tiếp ổn định và cơ hội cho phát triển”. Đó là cận Eo biển này của lực lượng Hoa Kỳ. một giấc mơ đáng cân nhắc, nhưng không dễ được nhận ra. Mặc dù ghi nhận mối đe dọa liên tiếp về sự xâm lược của Cộng hòa dân chủ Ông D. Trump đắc cử vào Nhà Trắng nhân dân Triều Tiên, đặc biệt là khi tìm đã phủ bóng đen lên tất cả các liên minh cách kết hợp vũ khí hạt nhân với tên lửa của Mỹ. Đồng thời, các nước nhỏ ở châu tầm xa, Auslin đã nhìn thấy “vực thẳm lớn Á tiếp tục, với mức độ thận trọng cao, giữ và ngày càng tăng giữa Trung Quốc và cân bằng trong các mối quan hệ với Bắc các nước láng giềng” là yếu tố gây mất ổn Kinh và Washington, và thậm chí có thể là định chính của khu vực. Cho dù ông có công bằng hơn nếu D. Trump thực hiện tốt nói đúng về lực hấp dẫn tương đối trong một số lời hứa của mình, mà ông đã bắt các mối đe dọa đến từ Bình Nhưỡng và đầu thực hiện bằng loại bỏ TPP. Trong bất Bắc Kinh hay không, thì chắc chắn là kỳ trường hợp nào, rất khó nhìn nhận rằng Auslin đã chính xác trong việc ghi nhận Mỹ sẽ giữ vai trò của nhà hoạt động tích những thay đổi cơ bản nhằm tạo sự cân cực tràn đầy sinh lực gần đây ở châu Á, bằng trong khu vực do Trung Quốc tăng trừ trong lĩnh vực quân sự: Ông D. Trump cường quân sự. đã hứa hẹn tăng cường trong lĩnh vực quân sự, nếu thực hiện sẽ dẫn đến sự hiện Auslin kết luận nghiên cứu của mình diện quân sự uy lực hơn của Mỹ ở châu Á. bằng lập luận rằng, mối nguy hiểm lớn Chắc chắn, những hy vọng của Auslin về nhất trong thời gian tới cho tình trạng ổn việc Washington làm việc với các quốc định của châu Á nằm trong lĩnh vực an gia có nền dân chủ tự do khác nhằm ninh: “Điều chúng tôi phải lo lắng nhất là truyền bá các giá trị dân chủ và tự do ở gần như tất cả... rủi ro bảo mật... liên quan châu Á cần phải được duy trì trong ít nhất đến một hoặc nhiều cường quốc trong khu là vài năm ông D. Trump đã cho thấy rõ là vực, bao gồm Hoa Kỳ. Điều đó tạo ra tiềm ông không quan tâm đến việc thúc đẩy năng cho một cuộc đối đầu lớn hơn”. Căn dân chủ.
- 56 Th“ng tin Khoa học xž hội, số 4.2017 Cuốn sách Kết thúc thế kỷ của châu trích dẫn Argentina là đất nước của Á có chút thiếu sót: Đánh giá khá sơ sài tương lai (trên thực tế, “Brazil là đất về những thách thức mà một số các quốc nước của tương lai, và sẽ luôn luôn như gia ASEAN nghèo hơn phải đối mặt; ít vậy”). Nhưng những lỗi này, và một số sự cố, chẳng hạn như tham chiếu đến Sir lỗi khác tương tự, chắc chắn không làm Stamford Raffles của Singapore (không giảm đi tầm quan trọng của nghiên cứu. phải là Stanford); tuyên bố rằng tất cả Vì những gì Auslin đã cho chúng ta các thành viên của NATO đều là các nền thấy là: hòa bình, ổn định và thịnh dân chủ (Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha là vượng ở châu Á không thể được xem là các chế độ độc tài cho đến giữa những đương nhiên. Đó phải là lời cảnh báo - năm 1970); đề cập đến triều đại Gandhi và một khẩu hiệu - cho chính quyền (đó là triều đại của Jawarhalal Nehru; và Trump (tiếp theo trang 8) thống chính trị ở Việt Nam thời kỳ đổi mới”, Báo cáo chuyên đề thuộc Tài liệu tham khảo Chương trình KX.10 (Ban Tổ chức 1. Bertalanffy và cộng sự (1968), Trung ương). General systems theory: Foundation, 7. Lê Ngọc Hùng (2015), Hệ thống, cấu development, applications, Penguin trúc và phân hóa xã hội, Nxb. Đại học Books, England. Quốc gia Hà Nội. 2. Trần Thái Dương (2006), “Suy nghĩ về hệ thống chính trị - xã hội ở Việt 8. Lê Quốc Lý (2014), Đổi mới, hoàn Nam hiện nay”, Tạp chí Khoa học thiện hệ thống chính trị ở Việt Nam Pháp lý, số 2. hiện nay, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội. 3. George Ritzer (1992), Contemporary sociological theory, Third Edition. Mc 9. Lê Hữu Nghĩa (2013), “Tiếp tục đổi Graw- Hill, Inc, New York . mới và hoàn thiện hệ thống chính trị ở 4. Tô Duy Hợp (1996), “Đặc điểm tiếp nước ta hiện nay: Một số vấn đề lý cận hệ thống trong xã hội học”, Tạp luận và thực tiễn”, Tạp chí Lý luận chí Xã hội học, số 4. chính trị, số 1. 5. Tô Duy Hợp (2001), “Lý thuyết hệ 10. T. Parsons (1951), The Social System, thống - Nguyên lý và vận dụng”, Tạp Glencoe Press, Illinois. chí Triết học, số 9. 11. Hoàng Tụy (1987), Phân tích hệ thống 6. Tô Duy Hợp và cộng sự (2005), “Tổng và ứng dụng, Nxb. Khoa học và Kỹ quan tài liệu sẵn có về chính trị và hệ thuật, Hà Nội.
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học