Xem mẫu
- BẢN CHẤT, ĐẶC ĐIỂM VÀ
CÁC HÌNH THỨC TÍN DỤNG.
- BẢN CHẤT, ĐẶC ĐIỂM VÀ CÁC
HÌNH THỨC TÍN DỤNG.
1.1. Tí n d ụ ng h ì nh th ành, ph á t tri ể n l à mộ t tấ t yế u kh ách quan.
Theo s ự ph á t tri ể n c ủa lự c l ợng sả n xu ất x ã h ội lo à i ng ờ i c ũng ph á t tri ể n theo
c ác h ình th ái kinh t ế kh ác nhau. Ở m ỗ i giai đo ạ n, th ời đạ i kinh tế đó do đặ c đ i ể m v ề
n ă ng lự c củ a n ền kinh t ế n ê n ở x ã h ộ i c ộ ng sả n nguy ê n th ủy do l ự c lợ ng s ản xu ấ t
k é m ph á t tri ể n, x ã h ộ i kh ông có c ủ a d, s ản ph ẩm do con ng ời l àm ra cha đủ t ích l ũ y,
quan h ệ sả n xu ấ t d ựa tr ên c ơ sở c ộ ng đồ ng m ọ i sả n ph ẩ m đề u l à củ a chung, con ng ờ i
ho àn to à n d ự a v à o nhau, chung số ng, t h ữu cha ra đờ i... Do đó cha xu ấ t hi ện quan h ệ
mua b án, trao đổ i.
S ự ph á t tri ển c ủ a l ực l ợ ng s ản xu ất sau đó đã t ạ o đ iề u ki ện t ă ng n ă ng su ất lao
độ ng, sản ph ẩm l àm ra ng à y c àng nhi ề u, con ng ờ i kh ô ng ch ỉ đủ ti ê u d ù ng m à dầ n
d ầ n c ò n có t í ch l ũ y, d ự tr ữ xu ất hi ệ n c ủ a d. Cù ng vớ i sự ph á t tri ể n củ a ph â n cô ng lao
độ ng xã h ội, củ a c ô ng cụ lao độ ng ch ế độ t h ữu d ần d ần xu ất hi ện, sự ph ân ho á gi ữa
ng ời gi à u ng ờ i ngh è o v à c ác t ầ ng l ớp, giai cấ p, c ác giai c ấp cũ ng theo đó ph át tri ển
ng ày c àng rõ rệ t. Quan hệ trao đổ i, mua b á n, vay m ợ n cũ ng t ừng b ớc xu ấ t hi ệ n v ới
nhi ều h ì nh th ức đ a d ạng phong ph ú . Tuy nhi ê n quan h ệ vay m ợn th ờ i k ỳ đầ u ch ỉ l à
h ì nh th ứ c sơ khai, ph ô i thai c ủ a t í n d ụ ng sau n ày.
Khi sả n xu ấ t ph á t tri ển đế n m ộ t m ức độ nh ấ t đị nh nhu cầ u mua b án, trao đổ i,
vay m ợn tă ng l ê n, xu ất hi ệ n ti ề n t ệ (m ộ t lo ại hà ng ho á đặ c bi ệt vậ t trung gian trong
trao đổ i mua bá n, m ộ t lo ạ i c ủ a c ải để t í ch tr ữ...), x ã h ội d ầ n d ầ n xu ất hi ện quan h ệ
t í n dụ ng. S ự t ồ n tạ i và ph á t tri ển quan h ệ t ín d ụ ng do cá c nguy ê n nh â n ch ủ yế u sau
đâ y:
- - Mộ t là trong qu á tr ình sả n xu ấ t kinh doanh do s ự v ậ n độ ng củ a v ố n ti ền tệ d ẫ n
đế n n ảy sinh hi ệ n t ợ ng trong c ù ng m ộ t th ờ i gian c ó nh ững đơ n v ị kinh t ế th ừa v ố n để
sả n xu ấ t kinh doanh, cha có nhu c ầu sử d ụ ng. Ng ợ c l ại có nh ững đơ n v ị thi ế u v ố n,
c ó nhu cầ u vay m ợn t ăng v ố n đầ u t cho s ản xu ấ t kinh doanh. Tì nh tr ạ ng đó nả y sinh
m â u thu ẫ n đỏ i h ỏ i có c á ch th ức gi ải quy ế t m ở đờ ng cho s ản xu ấ t ph á t tri ển. Do v ậy
c ần có sự t ậ p trung v ố n, ph â n ph ố i l ạ i c ác ngu ồ n vố n t ạm th ời nh à n r ỗi theo nguy ê n
t ắ c vay m ợn ho à n tr ả cả g ố c v à l ã i trong m ộ t th ờ i gian nh ất đị nh, b ảo đả m qu á trì nh
t á i sả n xu ấ t, tu ầ n ho à n, xoay vò ng c ủ a ngu ồ n v ố n đợ c di ễn ra li ê n t ục n â ng cao kh ả
n ă ng sản xu ấ t kinh doanh, ti ết ki ệ m đợ c ngu ồ n v ố n ...
- Hai l à: Trong đờ i s ố ng sinh ho ạ t, v ận độ ng c ủ a to à n x ã h ộ i có t ì nh tr ạng c ó
nh ững c ơ quan, đơ n v ị, t ổ ch ứ c tậ p th ể v à trong nh â n d ân (c á nh ân, hộ gia đì nh ...)
th ờng xuy ê n c ó l ợng ti ề n nh àn rỗ i cha c ầ n sử d ụ ng ngay. Đâ y cũ ng l à m ộ t đ i ề u ki ện,
c ơ sở ti ề m t à ng d ẫ n đế n nả y sinh quan h ệ t í n d ụ ng b ởi l ẽ kh ông có nh ữ ng l ợng ti ề n
nh àn rỗi đó th ì kh ô ng có c ơ sở để th ực hi ện quan h ệ tí n d ụ ng.
- Ba l à do ch ế độ s ở h ữ u v ề vố n trong n ề n sả n xu ấ t h à ng ho á nhi ều th à nh ph ầ n
n ề n kinh t ế th ị tr ờng, do t ồ n t ại nhi ề u th à nh ph ầ n kinh t ế - nhi ề u hì nh th ức sở h ữu
kh ác nhau v ề v ố n songl ại đò i h ỏ i c ó s ự chuy ển ho á trong n ộ i b ộ c ủ a c ác hì nh th ức
sở h ữu v à gi ữ a c á c h ì nh th ức s ở h ữ u, cá c th à nh ph ầ n kinh t ế . Tuy nhi ên để vi ệc
chuy ể n v ốn gi ữ a c á c h ì nh th ức sở h ữu cá c th à nh ph ần kinh t ế v à kh ông l à m ả nh
h ở ng, kh ông x â m ph ạm đế n quy ền l ợi c ủ a nhau gi ữa cá c ch ủ s ở h ữu c ần ph ải th ông
qua quan hệ t í n d ụ ng có vay có tr ả theo tho ả thu ận nh ất đị nh m à b ên cho vay khi
nh ận l ạ i số ti ề n cho vay ngo à i ph ần gố c c òn đợ c th ê m m ộ t s ố ti ền l ã i theo t ỷ l ệ quy
đị nh. Nh ờ đó m à quy ền lợ i củ a c ác ch ủ sở h ữu kh ác nhau khi tham gia quan h ệ t í n
d ụ ng đợ c đả m bả o m ộ t c á ch ch ặ t ch ẽ , theo m ộ t quy t ắc th ống nh ất, v ớ i sự b ả o đả m
c ó t ính ph á p l ý, ph áp lu ậ t.
- B ốn l à do y êu cầ u c ủ a qu á tr ì nh h ạch to á n kinh t ế trong sả n xu ấ t, kinh doanh
rấ t ch ặt ch ẽ, cụ th ể chi ti ết n ê n c ác đơ n vị , t ổ ch ứ c kinh t ế , c ác doanh nghi ệ p ph ải
lu ô n ch ủ độ ng, th ận tr ọ ng trong tí nh to án huy độ ng, chu ẩn b ị tạ o ngu ồ n v ốn n ắ m
ch ắc ngu ồ n v ố n c ũng nh sử d ụng v ố n k ể cả v ố n c ố đị nh và lu độ ng. Tí nh to án c ân
nh ắc, xá c đị nh đú ng v ề nhu cầ u v ố n c ủ a m ì nh trong sả n xu ất kinh doanh đả m b ảo lấ y
- thu b ù chi và c ó l ãi. Ch í nh vi ệc đ i vay v à cho vay th ô ng qua quan h ệ t í n d ụ ng cá c
đơ n v ị t ổ ch ức kinh tế ... gi ải quy ết đợ c v ấn đề nhu cầ u v ề v ố n, s ử d ụ ng v ố n.
T ừ nh ững vấ n đề tr ì nh b ày ở tr ên có th ể đ i đế n kh ẳng đị nh r ằng sự h ì nh th à nh
v à ph á t tri ển c ủ a quan hệ t í n d ụng ho ạ t độ ng t í n d ụ ng trong qu á tr ì nh ph át tri ể n củ a
sả n xu ất củ a nề n kinh t ế là m ộ t t ấ t y ếu kh á ch quan, là v ấ n đề c ó t í nh quy lu ậ t.
1.2. Bả n ch ấ t, đặ c đ iể m củ a tí n d ụ ng trong th ờ i k ỳ qu á độ l ên ch ủ ngh ĩ a x ã
h ộ i ở n ớ c ta hi ện nay.
* B ả n ch ấ t củ a tí n dụ ng.
T ừ sự ph ân t í ch qu á tr ì nh hì nh th ành, ph á t tri ển c ủa t í n d ụ ng, qua nghi ên c ứu
ch úng ta c ó th ể th ấ y rằ ng t í n d ụng l à m ộ t ph ạ m tr ù c ủ a kinh t ế h àng ho á , l à h ì nh
th ức v ận độ ng củ a v ốn cho vay. Tí n dụ ng ph ản ánh quan hệ kinh t ế gi ữ a ch ủ th ể sở
h ữu v à c ác ch ủ th ể sử d ụ ng ngu ồ n vố n nh àn rỗ i trong n ền kinh t ế theo nguy ên t ắc
ho àn trả c ó k ỳ h ạn cả v ốn gố c l ẫ n lợ i t ức.
B ản ch ất t í n d ụ ng bi ể u hi ện ở qu á tr ì nh v ận độ ng c ủ a tí n d ụ ng trong n ề n kinh
t ế th ị tr ờng th ể hi ệ n th ông qua cá c giai đ o ạn sau:
Ở giai đ o ạ n cho vay: vố n ti ền tệ đợ c chuy ể n t ừ ng ời cho vay sang ng ờ i đ i vay.
Khi đó gi á tr ị v ố n t í n d ụ ng đợ c chuy ển sang ng ời đi vay.
Ở giai đ oạ n sử d ụng v ố n t í n d ụng trong qu á tr ì nh sả n xu ất, ng ờ i đ i vay đợ c
quy ền s ử d ụ ng gi á tr ị c ủ a vố n t í n d ụ ng v ố n vay đợ c s ử d ụ ng tr ực ti ế p để mua h à ng
ho á (n ế u vay b ằ ng ti ền) ho ặ c đợ c s ử d ụ ng tr ự c ti ế p (n ế u vay b ằng h à ng ho á ) để tho ả
m ã n nhu c ầu s ản xu ấ t kinh doanh ho ặ c ti ê u d ù ng c ủa ng ờ i đ i vay. Song ng ời đ i vay
kh ô ng c ó quy ền sở h ữu gi á tr ị c ủ a v ố n vay m à ch ỉ đợ c sử d ụ ng t ạm th ời trong m ộ t
th ời gian nh ấ t đị nh theo tho ả thu ậ n gi ữ a ng ờ i cho vay v à ng ờ i đ i vay.
Ở giai đ oạ n: ho àn tr ả t í n d ụ ng - k ết th ú c m ột v òng tu ầ n ho à n củ a t í n d ụ ng. V ốn
t í n d ụ ng sau khi đ a v ào sả n xu ất tr ở v ề h ì nh th á i ti ề n t ệ - v ố n, đợ c ng ời đ i vay tr ả l ạ i
cho ng ờ i vay g ồ m ph â n g ố c v à l ã i (l ợ i t ức). Nh v ậy vố n đa và o ho ạt độ ng t ín d ụng
đã sinh l ợi cho ng ờ i s ở h ữu n ó . Qu á tr ì nh n à y v ề th ự c ch ấ t theo C. M ác khi ph â n t í ch
- n ề n kinh t ế TBCN đã ch ỉ rõ : "Ti ền ch ẳ ng qua ch ỉ rời kh ỏ i tay ng ờ i s ở h ữu trong m ột
th ời gian v à ch ẳng qua ch ỉ t ạm th ời chuy ể n t ừ tay ng ờ i sở h ữ u sang tay nh à t b ản
ho ạt độ ng, cho n ê n ti ền kh ô ng ph ải b ỏ ra để thanh to án hay kh ô ng ph ả i t ự ta b án đ i
để cho vay. Ti ền ch ỉ đ em nh ợng l ạ i v ới m ột đi ề u ki ện là n ó s ẽ quay v ề đ i ểm xu ấ t
ph át sau m ộ t k ỳ h ạ n nh ấ t đị nh" (C.M á c t b ản quy ền III, tậ p II, NXB S ự th ậ t, H à Nộ i,
1978). Rõ rà ng rằ ng ở đâ y sự ho à n tr ả t í n dụ ng l à s ự quay tr ở v ề củ a gi á tr ị. Đó l à sự
v ậ n độ ng củ a m ộ t l ợ ng gi á tr ị. S ự ho àn tr ả theo đú ng ngh ĩ a c ủ a n ó lu ô n đợ c b ảo to à n
v ề m ặ t gi á tr ị v à c ộng vớ i ph ầ n t ăng th ê m (l ợ i t ức). Nh v ậy "Đ em ti ền cho vay v ới t
c ách là m ộ t vậ t có đặ c đi ể m l à sẽ quay tr ở v ề đ i ể m xu ấ t ph á t c ủ a n ó m à v ẫ n gi ữ
nguy ên v ẹ n gi á tr ị c ủ a n ó , đồ ng th ờ i l ớn th êm trong qu á tr ì nh v ận độ ng" (Theo
C.M á c sá ch đã d ẫ n).
V ấ n đề tr ì nh b ày ở tr ên đã l àm r õ b ả n ch ất t í n dụ ng. B ên cạ nh đó , l à m ộ t ph ạ m
tr ù củ a kinh t ế h à ng h ó a, g ắn v ới n ền kinh t ế h àng ho á , kinh t ế th ị tr ờ ng n ên t í n d ụ ng
t ồ n t ạ i trong nhi ều nề n kinh t ế h à ng ho á, kh ô ng t í nh đế n ch ế độ ch í nh tr ị x ã h ộ i ở đó .
Tuy nhi ê n, t ồ n t ại trong nh ữ ng ph ơ ng th ức sả n xu ất x ã h ộ i kh á c nhau th ì t í n d ụ ng
c ũ ng mang b ả n ch ấ t kh ác nhau do b ản ch ấ t ch ế độ ch í nh tr ị x ã h ội đó chi ph ố i. Ri ê ng
đố i v ới n ền kinh t ế trong th ờ i k ỳ qu á độ l ê n ch ủ ngh ĩ a x ã h ộ i (nh n ớ c ta hi ệ n nay),
c ác ng â n h àng Nh à n ớ c khi cho vay ti ề n cũ ng đề u theo quy lu ật chung c ủ a ho ạt độ ng
n à y: có vay, c ó tr ả , có l ợi th ế , song ch ú ng ta kh ông ch ỉ v ì m ụ c đí ch thu l ợ i t ức m à
c ò n v ì m ụ c đí ch ch ủ y ế u l à để th úc đẩ y n ề n sả n xu ất ph á t tri ể n m ạ nh m ẽ h ơn theo
đị nh h ớng x ã h ộ i ch ủ ngh ĩ a và đồ ng th ờ i t ừng b ớc tho ả m ã n nhu c ầu ng à y cà ng t ăng
c ủ a nh ân d ân, c ả i thi ệ n, nâ ng cao đờ i số ng v ật ch ấ t tinh th ần c ủ a nh ân d â n. Ng ợ c l ạ i
ở ch ế độ t ự bả n ch ủ ngh ĩ a m ụ c đí ch ch ủ yế u tr ê n h ế t c ủa nh ững ch ủ th ể sở h ữ u - c ủ a
ng ời cho vay l à nh ằm thu l ợ i t ứ c - cà ng nhi ều c àng tố t (d ĩ nhi ên l à ngo ài vi ệc thu h ồ i
đủ v ố n g ố c). N ơ i n à o, t ổ ch ức, đơ n v ị kinh t ế , c á nh â n n à o vay v ới lã i su ất cao h ơn
th ì họ sẽ t ập trung đầ u t cho vay nhi ều h ơn, thu ận l ợi h ơn....m à xem nh ẹ m ụ c đí ch s ử
d ụ ng v ố n vay, kh ông quan tâ m nhi ề u đế n vi ệ c ng ời đ i vay s ử d ụng v ốn vay v à o m ụ c
đí ch gì , ho ặ c có ch ă ng c ũ ng ch ỉ nh ằ m thu đợ c nhi ều l ợ i t ức, ho ặc v ì m ụ c đí ch c ủ a số
í t v ì l ợ i ích c ủ a giai cấ p t sả n...
Ch í nh v ì t í n d ụ ng trong th ời k ỳ qu á độ đ i l ê n x ã h ộ i ch ủ ngh ĩ a ở n ớ c ta c ó b ản
ch ất t ố t đẹ p, ti ế n b ộ , t í ch cực nh v ậ y cho n ê n n ó tạ o đ i ều ki ệ n, c ơ s ở, thu ậ n l ợi và
- độ ng l ực m ạ nh m ẽ đẩ y m ạnh, m ở rộ ng ho ạ t độ ng t í n d ụ ng, n â ng cao vai tr ò , hi ệ u qu ả
c ủ a t í n d ụ ng trong qu á tr ì nh ph á t tri ển kinh t ế đấ t n ớ c, n âng cao đờ i số ng nh ân d ân.
II. C á c h ì nh th ức c ủ a tí n d ụ ng.
1. Đặ c đ i ể m v à cá c h ì nh th ứ c tí n d ụ ng.
S ự c ần thi ế t c ủ a t í n d ụ ng trong n ề n kinh t ế h àng ho á đợ c quy ế t đị nh bở i đặ c
đ i ể m s ản xu ất hà ng ho á , b ởi sự ph át tri ể n c ủ a ch ức n ăng ti ền tệ l àm ph ơng ti ện thanh
to á n. Quan h ệ t í n d ụng ra đờ i bắ t ngu ồ n từ đặ c đ i ể m chu chuy ển v ốn trong c á c
doanh nghi ệ p m à trong t ừ ng th ời đ i ểm th ờng xuy ên có m ộ t b ộ ph ậ n v ố n nh à n rỗ i c ần
đợ c sử d ụ ng để sinh l ờ i. Ch ẳng h ạn, v ố n d ù ng để trả l ơng nhng cha đế n k ỳ tr ả, v ố n
mua nguy ên li ệ u nhng cha đế n kỳ mua....Trong khi đó , mộ t s ố doanh nghi ệ p kh ác
mu ố n c ó v ố n để thanh to án, để m ở mang doanh nghi ệ p nhng cha t í ch lu ỹ k ịp. T ơng
t ự nh v ậy, trong d â n c v à trong t ổ ch ức x ã h ộ i c ũ ng có số ti ề n nh ãn rỗ i. R õ r àng c ù ng
trong m ộ t th ời đ i ểm, n ơi th ì c ó v ố n nhng cha c ần sử d ụng, n ơi th ì c ần số v ố n nhng
l ạ i cha có . Quan h ệ t í n dụ ng c ần v à c ó th ể ra đờ i t ừ đ iề u ki ệ n kinh t ế đó .
Quan h ệ t í n d ụ ng tồ n t ạ i trong nhi ề u n ền kinh t ế h àng ho á. Nhng t ồ n t ạ i trong
c ác ph ơng th ức sả n xu ấ t xã h ộ i kh ác nhau th ì t ín d ụ ng cũ ng mang nh ững b ả n ch ấ t
kh ác nhau. Trong n ền kinh t ế qu á độ l ê n ch ủ ngh ĩ a x ã h ộ i, cá c ng ân h àng nh à n ớ c
khi cho vay ti ề n đề u ph ả i thu l ợ i t ức, có vay c ó tr ả nhng kh ô ng ch ỉ v ì m ụ c đí ch
thul ợi t ứ c m à cò n ch ủ y ếu v ì để ph á t tri ể n m ạ nh m ẽ n ền sản xu ấ t x ã h ộ i theo đị nh
h ớ ng xã h ộ i ch ủ ngh ĩ a, t ừng b ớc tho ả m ã n nhu cầ u ng ày c àng t ă ng củ a nh ân d â n.
Quan h ệ t í n dụ ng trong th ời k ỳ qu á độ lê n ch ủ ngh ĩ a x ã h ộ i,ngo à i đặ c đ iể m
chung l à quy ề n sở h ữu v ốn t ách rời quy ề n s ử d ụng vố n, c ò n c ó đặ c đ i ểm l ớn l à:
nhi ều quan hệ t ín d ụ ng kh ác nhau v ớ i nh ững ngu ồ n lợ i tứ c kh ácnhau ph ả n á nh n ề n
kinh t ế nhi ề u th à nh ph ầ n. C á c quan h ệ t í n d ụ ng n ày vừă h ợp t á c v ừa c ạnh tranh v ớ i
nhau trong n ền kinh t ế th ị t ửờ ng c ó s ự qu ảnl ý c ủ a nh à n ớc theo đị nh h ớng x ã h ộ i ch ủ
ngh ĩa. Đâ y c ũ ng l à l ĩnh v ực đấ u ranh gay g ắt, đò i h ỏi quan h ệ t í n d ụng nh à n ớ c ph ải
kh ô ng ng ừng l ớ n m ạnh để đả m nhi ệ m vai tr ò ch ủ đạ o trong quan h ệ t í n d ụ ng to à n x ã
h ộ i.
2. Quan h ệ tí n d ụ ng tồ n tạ i d ớ i c ác h ì nh th ứ c:
- - Tí n dụ ng th ơ ng m ạ i l à vi ệc bá n h à ng ho á ho ặc cung c ấp dị ch v ụ bằ ng c ách cho
ch ị u ti ề n v ới k ỳ h ạ n nh ấ t đị nh và l ợ i t ức nh ấ t đị nh.
T ín dụ ng th ơng m ạ i kh ô ng ch ỉ c ó trong quan h ệ mua - bá n l ớn m à c ò n c ó ngay
c ả trong ti êu dù ng, n ó i c ách kh ác, n ó c ũ ng g ắ n li ền v ớ i h ình th ức t í n d ụ ng ti ê u d ù ng,
m ộ t h ình th ức kh ô ng ch ỉ b ả o đả m l ợi í ch c ủa ng ời ti ê u d ù ng, m à c ò n có l ợi cho ng ời
sả n xu ấ t. B ởi v ậy, t í n d ụ ng th ơng mạ i l à m ột h ì nh th ứ c kh ô ng th ể thi ế u trong kinh t ế
th ị tr ờng.
- Tí n d ụ ng ng â n h àng
Đâ y là h ì nh th ức t í n d ụng rấ t quan tr ọ ng và l à quan h ệ t í n d ụng ch ủ yế u gi ữa
ng ân h à ng v à cá c doanh nghi ệ p. N ó l à h ì nh th ứ c m à cá c quan h ệ t í n dụ ng đợ c th ự c
hi ệ n th ô ng qua vai tr ò trung t â m củ a ng â n h àng. N ó đá p ứng ph ầ n l ớn nhu cầ u tí n
d ụ ng cho cá c doanh nghi ệp v à cá nh ân. Theo đà ph át tri ể n củ a nề n kinh t ế , h ì nh th ứ c
t í n d ụ ng ng â n h àng ng à y cà ng tr ở th à nh h ì nh th ứ c ch ủ y ếu kh ô ng ch ỉ ở trong n ớc m à
c ò n tr ên tr ờ ng qu ố c t ế.
Tu ỳ theo cá ch ph ân chia kh ác nhau, tí n d ụ ng ng ân h àng c ó cá c lo ại kh á c nhau.
N ế u ph ân chia theo th ời gian th ì có t í n d ụ ng ng ắ n h ạ n, t í n d ụ ng trung h ạn (tr ê n 1
n ă m và d ới 5 n ă m) và t í n d ụng d ài h ạ n (tr ên 5 n ăm). Nế u ph â n chia theo đố i t ợ ng
đầ u t củ a t í n d ụ ng th ì c ó t í n dụ ng v ố n lu độ ng, t í n d ụng v ố n c ố đị nh.
3. Ch ứ c n ă ng c ủ a ng â n h à ng Th ơ ng mai
- Ch ứ c n ă ng trung gian t ài ch í nh:
Huy độ ng v ố n t ạ m th ời nh ã n rỗ i ph ụ c v ụ cho qu á tr ình ph á t tri ể n kinh t ế xã hộ i.
V ớ i ch ức n ă ng n à y, n ó c ó vai tr ò quan tr ọ ng trong vi ệ c th ú c đẩ y nề n kinh t ế ph át
tri ể n, ph á t tri ển th êm vi ệ c l àm, cả i thi ệ n m ức số ng d ân c, ổ n đị nh ch ỉ ti êu c ủ a Ch ính
ph ủ v à gó p ph ần đẩ y nhanh t ốc độ lu â n chuy ể n h àng ho á và v òng quay củ a đồ ng ti ền
th ú c đẩ y q úa tr ì nh ph á t tri ển s ản xu ất và lu th ông h à ng ho á , gi án ti ế p đi ề u ho à lu
th ô ng ti ề n t ệ , ổ n đị nh sức mua đố i n ội, k ì m ch ế l ạm ph á t, m ặt kh ác, nh ờ ch ứ c n ă ng
n à y, lu th ô ng t ài ch ính huy độ ng v à cho vay m à ng â n h àng c ó đợ c ngu ồ n thu để bù
- đắ p chi ph í tr ả l ãi ti ề n g ửi, chi ph í kinh doanh v à c ó l ãi. Đ i ề u n ày quy ế t đị nh đế n sự
ph át tri ể n v à l ớn m ạ nh kh ô ng ng ừng củ a ch í nh b ả n th â n c ác ng ân h à ng th ơ ng m ại.
- Ch ức n ă ng trung gian thanh to á n.
H à ng ng à y nề n kinh t ế xu ất hi ện h à ng lo ạ t cá c quan hệ giao d ị ch v ớ i kh ố i l ợ ng
thanh to á n rất l ớn. N ếu t ài kho ản thanh to á n đề u d ù ng ti ề n m ặ t tr ự c ti ế p sẽ d ẫ n đế n
c ác chi ph í thanh to á n rấ t tố n k é m nh in ấ n, v ận chuy ể n, đế m, ng ờ i b ả o qu ản ti ề n...
Nhng v ớ i sự ra đờ i c ủ a ng ân hà ng th ơ ng m ại v ới ch ức n ă ng thanh to án, th ì cá c
kho ản giao d ị ch tr ên đợ c th ự c hi ện th ô ng qua h ệ th ố ng ng â n h à ng v ớ i h ì nh th ứ c
thanh to án th í ch h ợp, th ủ t ụ c đơ n gi ản v à kinh t ế ng à y c àng hi ệ n đạ i nh u ỷ nhi ệm thu,
u ỷ nhi ệm chi, sé c, th t í n d ụ ng...t ừ đó l à m cho nhu c ầu chi tr ả ti ề n m ặt ng ày c à ng
nhanh, ti ết ki ệm đợ c nhi ề u th ờ i gian, chi ph í cho x ã h ộ i. Vớ i ch ức n ă ng n à y, ng â n
h à ng đã g ó p ph ầ n th ự c hi ện nhanh ch ó ng cá c kho ả n thanh to á n, l àm nhanh t ố c độ
lu â n chuy ể n v ố n, gi ảm số l ợng ti ền m ặ t in lu th ô ng, ti ế t ki ệ m chi ph í lu th ô ng ti ề n
m ặ t. Đồ ng th ời ch ức n ă ng n à y huy độ ng t ố i đ a ngu ồn v ố n củ a c á nh â n, doanh nghi ệ p
để d à nh cho đầ u t v à ph á t tri ể n. Qua đó , c ác ng ân h àng th ơ ng m ạ i gi á m sát lu th ô ng
lu ậ t t à i ch ính, ki ể m so á t đợ c lu ồ ng lu th ô ng ti ền t ệ .
- Ng â n h àng th ơng m ạ i l à c ỗ m á y t ạo ti ề n củ a n ền kinh t ế: qu á tr ình t ạ o ti ền c ủ a
h ệ th ố ng ng ân h àng th ơ ng m ạ i dự a tr ê n c ơ sở ti ề n g ửi x ã h ộ i. Ng â n h à ng cho vay
th ô ng qua c ơ ch ế thanh to á n chuy ể n kho ả n gi ữa cá c ng â n hà ng. S ứ c t ạ o ti ền c ủ a
ng ân h àng th ơng m ại ph ụ thu ộ c v ào nhi ề u yế u t ố nh t ỷ l ệ dự tr ữ b ắ t bu ộ c, t ỷ l ệ d ự
tr ữ d th ừa, t ỷ l ệ gi ữa l ợ ng ti ề n lu th ô ng ở h ệ th ố ng ng ân h àng và th ế gi ớ i c ủ a xã h ội
ph át tri ể n trong h ệ th ố ng ng â n h àng.
- Ng â n h àng th ơ ng m ạ i l à t ổ ch ức kinh doanh, do đó n ó có c á c ho ạ t độ ng đầ u t
v à kinh doanh để ki ếm l ời, gó p ph ầ n th ú c đẩ y t ă ng tr ởng kinh t ế.
Th ô ng qua h ệ th ố ng ng ân h àng th ơ ng m ại có th ể có cá c bi ện ph á p can thi ệ p để
ki ể m so át sự ph á t tri ể n b ền v ững củ a th ị tr ờ ng t ài ch í nh l à nơ i để Ch ính ph ủ v ậ n
h à nh các ch í nh sá ch kinh t ế v ĩ m ô quan tr ọ ng.
- Tí n d ụ ng Nh à n ớc
- T ín d ụ ng Nh à n ớc l à quan h ệ vay m ợn có ho àn tr ả v ốn v à l ã i sau m ột th ời gian
nh ất đị nh gi ữa Nh à n ớc vớ i c ác t ổ ch ức kinh t ế trong n ớc, gi ữa Nh à n ớc v ớ i c ác t ổ
ch ức kinh t ế trong nớ c, gi ữa Nh à nớ c vớ i cá c t ầ ng l ớp d ân c, gi ữa Nh à n ớc vớ i ch í nh
ph ủ c ác n ớc kh ác...
H ì nh th ứ c nà y đợ c th ực hi ệ n th ông qua vi ệ c Nh à n ớc ph át h à nh c ô ng tr ái b ằ ng
th ó c, b ằng v àng, bằ ng ti ền để vay d â n khi ng â n sá ch nh à n ớc thi ếu h ụ t.
T ính hi ệ u qu ả củ a h ì nh th ức t í n d ụ ng nh à n ớ c ph ụ thu ộ c v ào vi ệ c th ực hi ện
đú ng đắ n nguy ê n t ắ c t ự nguuy ệ n v à cũ ng c ó l ợ i gi ữa Nh à n ớ c v à ng ờ i mua cô ng tr á i.
Mu ố n v ậy ph ả i đả m b ả o l ã i su ấ t t í n dụ ng nh à n ơ c ph ù h ợp v ới l ã i su ất t ín d ụng ng ân
h à ng, th ờ i gian tr ả ph ả i đả m b ả o đú ng th ời h ạ n và ghi tr ên c ô ng tr á i, ph ơng th ức
thanh to á n đơ n gi ản, thu ậ n ti ện cho ng ờ i mua cô ng tr á i.
- Tí n d ụ ng tậ p th ể
T ín dụ ng t ậ p th ể l à h ình th ứ c t ự nguy ệ n g ó p v ố n củ a c ác th à nh vi ên cho nhau
vay ho ặ c để c ùng nhau kinh doanh t í n dụ ng. N ó t ồ n t ại d ới h ì nh th ức tổ ch ức nh cá c
hi ệ p h ộ i t í n dụ ng, h ợp tá c x ã t í n dụ ng...T í n d ụng t ậ p th ể l à h ì nh th ứ c c ó vai tr ò b ổ
sung cho t ín dụ ng ng ân hà ng v ề huy độ ng v à cho vay ch ủ y ếu ở n ô ng th ô n.
Ở n ớc h ợ p t á c x ã t í n d ụ ng đợ c th ành l ập t ừ nă m 1956 v à tr ở th ành ph ổ bi ến v ào
nh ững n ă m 1960, c ó t ác d ụ ng m ộ t th ời trong phong tr à o h ợp t á c ho á . Song, do ho ạt
độ ng theo c ơ ch ế hà nh ch í nh bao cấ p, n ó ch ỉ l à "ch ân rế t" củ a ng ân h à ng, n ên đã b ị
h ạ n ch ế t ác d ụ ng v à tan rã. Từ khi c ó Ch ỉ th ị 100 c ủa Ban b í th Trung ơ ng v ề kho án
sả n ph ẩm trong hợ p t ác xã n ô ng nghi ệp, trong n ông th ôn đã xu ấ t hi ệ n m ạnh m ẽ nhu
c ầu về t í n d ụ ng. N ă m 1982, cá c h ợp t ác x ã t í n dụ ng đợ c kh ô i ph ụ c l ại. Cá c qu ỹ t ín
d ụ ng nh ân d ân và cá c h ì nh th ức t í n d ụ ng h ệ th ố ng ng ân h àng, m à đỉ nh cao là n ă m
1988 v à đầ u 1989. Ch ẳ ng bao l â u, h àng lo ạt nh ữ ng t ổ ch ức t í n d ụ ng đó b ị đổ v ỡ, m ất
kh ả nă ng thanh to á n v à chi tr ả, đã g â y rố i lo ạ n v ề kinh t ế - xã h ộ i, nh ất l à trong l ĩ nh
v ực ti ền t ệ, t í n d ụ ng. Hậ u qu ả tr ên do nhi ề u nguy ê n nh â n, song tr ớc h ế t ph ả i k ể đế n
sự thi ếu th ế ch ấ p ph á p l ý ho à n ch ỉ nh, thi ếu h ệ th ống ki ểm tra, thanh to á n v à hi ệ u l ực
để ho ạt độ ng t ín d ụ ng đợ c an to àn v à n ằm trong khu ô n kh ổ củ a lu ậ t ph áp th ố ng nh ất.
- T ín d ụ ng t ập th ể l à h ì nh th ứ c t ồ n t ạ i t ấ t y ếu trong n ền kinh tế th ị tr ờ ng, c ó vai
tr ò c ực k ỳ quan tr ọng đố i v ớ i vi ệ c chuy ể n d ị ch c ơ cấ u kinh t ế n ô ng nghi ệp, n ông
th ô n khi hộ gia đì nh l à đơ n v ị kinh t ế t ự ch ủ v à khi ng â n h àng cha v ơn t ớ i t ừng h ộ
n ô ng th ô n. Tuy nhi ên, đ iề u đó ch ỉ tr ở th à nh hi ện th ực khi c ác t ổ ch ứ c t í n d ụ ng t ậ p
th ể c ó c ơ ch ế kinh doanh ph ù h ợp, t ồn t ạ i v à ph á t tri ê nr tr ê n c ơ s ở t ôn tr ọ ng ph á p
lu ậ t trong l ĩ nh v ực ti ền t ệ , t í n d ụ ng, có sự gi ú p đỡ củ a nh à n ớ c.
Trong th ờ i k ỳ qu á độ lê n ch ủ ngh ĩ a x ã h ội, ngo ài cá c h ình th ức t í n d ụ ng ch ủ y ếu
tr ê n cò n có m ộ t số h ì nh th ứ c t í n d ụng kh ác nh t í n d ụ ng ti ê u dù ng, t í n d ụ ng h ọ c
đờ ng...
III. CH Ứ C NĂ NG V À VAI TR Ò C ỦA T Í N D Ụ NG
1. Ch ứ c n ă ng c ủ a tí n d ụ ng
L à m ộ t b ộ ph ậ n c ủ a h ệ th ố ng t ài ch í nh, quan h ệ tí n d ụ ng c ũng có ch ức nă ng
ph ân ph ố i v à gi ám đố c.
- Ch ức n ăng ph ân ph ố i củ a t í n d ụng đợ c th ực hi ện th ô ng qua ph ân ph ố i l ại v ố n.
Ph â n ph ố i c ủ a t í n d ụ ng d ự a tr ê n cơ sở t ự nguy ện theo nguy ên t ắ c ho à n tr ả và có hi ệ u
qu ả. N ộ i dung củ a ch ức n ă ng n à y bi ể u hi ệ n ở c ơ ch ế "h ú t" (hay huy độ ng) cá c ngu ồ n
v ố n ti ền t ệ nh à n rỗ i, ph â n t án trong x ã h ộ i để (đẩ y) (hay cho vay) n ó v ào ho ạt độ ng
sả n xu ấ t kinh doanh v à ti ê u d ù ng "thu h ồ i" v ố n cho vay theo k ỳ h ạ n v à "tham d ự
ph ân ph ố i" ở c ác c ơ s ở đ i vay theo số l ợ ng cho vay v ới t ỷ su ấ t l ợi t ứ c đã ghi trong
h ợ p đồ ng.
- Ch ức n ă ng gi á m đố c, ki ể m so á t c ác ho ạt độ ng kinh t ế c ủ a t ín d ụ ng c ó li ên
quan đế n đặ c đ iể m quy ề n s ở h ữu t ách r ời quy ề n s ử d ụng v ốn, đế n m ố i quan hệ gi ữ a
ng ời cho vay v à ng ời đ i vay.
Ng ời c ó v ố n cho vay lu ô n quan t â m đế n s ự an to à n c ủa v ố n, kh ô ng nh ững th ế,
h ọ c ò n mong mu ố n v ố n củ a h ọ khi sử d ụ ng có kh ả n ăng sinh l ợ i để h ọ c ó th ể thu v ề
th ê m kho ả n l ợi t ứ c. Mu ố n v ậy,ng ời cho vay ph ả i am hi ểu v à ki ể m so át ho ạt độ ng
c ủ a ng ờ i đ i vay, t ừ kh âu xem x é t t c ách ph áp nh ân ng ờ i vay, t ình h ình v ố n li ế ng, m ặ t
h à ng sả n xu ấ t kinh doanh c ả v ề ch ấ t l ợng và s ố l ợng, kh ả n ă ng tr ả n ợ n ói ri êngv à
- t ì nh h ì nh t à i ch í nh n ó i chung, quan h ệ v ới cá c ch ủ nợ kh á cv..v..Sau khi x ẽm ét t c ách
ph áp nh â n để cho vay, ng ờ i cho vay cò n ph ả i ki ểm so át vi ệ c s ử d ụ ng v ốn cho vay c ó
đú ng m ụ c đí ch kh ô ng, c ó hi ệ u qu ả kh ô ng để đ i ề u ch ỉ nh li ề u l ợng v ố n và để thu h ồ i
v ố n đú ng hạ n, c ó k èm theo l ợi t ức.
2. Vai tr ò c ủ a tí n d ụ ng
Th ự c hi ệ n t ốt hai ch ức n ăng tr ên, t í n d ụng c ó vai tr ò sau đâ y:
- V ới t c ách l à c ông cụ t ập trung vố n và tí ch lu ỹ , tí n d ụng gó p ph ầ n gi ả m h ệ s ố
ti ền nh à n rỗ i, n âng cao hi ệu qu ả s ử d ụ ng v ố n, gó p ph ầ n t ăng vò ng quay củ a vố n, ti ế t
ki ệ m ti ề n m ặ t trong lu th ô ng v à gó p ph ầ n kh ắ c ph ụ c l ạm ph á t ti ền t ệ .
- Tí n d ụng g ó p ph ần cung cấ p kh ố i lợ ng v ố n cho c á c doanh nghi ệp, t ừ đó t ă ng
quy m ô sả n xu ấ t kinh doanh, đổ i m ới thi ết bị , áp d ụ ng ti ế n b ộ khoa h ọ c - k ỹ thu ậ t
v à cô ng ngh ệ m ới, n âng cao nă ng su ấ t lao độ ng v à ch ấ t l ợ ng sả n ph ẩm, t ạo kh ả n ă ng
v à khuy ế n kh í ch đầ u t v à cá c cô ng tr ì nh l ớ n, c ác ng ành, l ĩnh v ự c có ý ngh ĩ a quan
tr ọ ng đố i vớ i qu ố c t ế d â n sinh, th úc đẩ y l ực l ợng s ản xu ất ph á t tri ển.
- Tí n dụ ng g ó p ph ầ n th ú c đẩ y qu á tr ì nh m ở rộ ng m ố i quan h ệ giao lu ti ền t ệ
gi ữa n ớc ta v à n ớ c kh á c tr ên th ế gi ớ i v à trong khu v ực.
- Tí n d ụ ng g ó p ph ần v ào vi ệ c h ì nh th ành, đi ề u ch ỉ nh và chuy ển d ị ch c ơ cấ u kinh
t ế theo h ớ ng cô ng nghi ệ p ho á , hi ệ n đạ i ho á theo đị nh h ớng x ã h ội ch ủ ngh ĩ a.
- Tí n d ụ ng tạ m th ời h ỗ tr ợ v ố n ti êu d ù ng cho c d â n cả i thi ệ n đờ i số ng.
nguon tai.lieu . vn
