Xem mẫu
- Bài tiểu luận Khảo Cổ Học
Đề tài: Qúa trình hình thành và phát triển của khảo cổ học Việt
Nam
PHẦN MỞ ĐẦU
Khảo cổ học là môn học cơ sở của ngành lịch sử cung cấp cho sinh viên những
kiến thức cơ bản về nguồn gốc và sự tiến hóa văn hóa nhân loại qua các thời đại
từ đá cũ đến giai đoạn hình thành nhà nước. Đặc thù của khoa học khảo cổ là
phục dựng lại đời sống của con người trong quá khứ thông qua việc nghiên cứu
sử liệu vật thật trong bối cảnh tự nhiên và văn hóa. Từ những nghiên cứu này,
Lịch sử nhân loại được trình bày trước hết qua cách thức tiếp cận từ những di
tích, di vật thực “mắt thấy, tai nghe” sẽ giúp sinh viên hình dung rõ hơn về cuộc
sống của dân tộc và nhân loại từ khởi đầu cho tới thời cận đại. Môn học chú
trọng tới việc cập nhật tri thức và những diễn giải mới về nguồn gốc và sự tiến
hóa nhân loại nhằm làm nổi bật luận điểm về tính thống nhất và sự phát triển đa
dạng của văn hóa người cũng như nhấn mạnh vai trò của các di sản vật thể và
phi vật thể trong đời sống nhân loại hiện nay.
Bên cạnh việc cung cấp tri thức cụ thể về giai đoạn văn hóa, từng nền văn
hóa, từng di tích, di vật, môn học còn giúp sinh viên làm quen với một ngành khoa
học, những phương pháp và cách thức tiếp cận, nghiên cứu vấn đề, kể cả những
phương pháp truyền thống và phương pháp hiện đại và mối quan hệ của khoa
học khảo cổ với các khoa học xã hội, nhân văn và kỹ thuật khác. Trong môn học
này thông qua một số phần cụ thể, công việc của một nhà khảo cổ từ điền dã
đến nghiên cứu hậu khai quật cũng sẽ được giới thiệu nhằm mục đích cho thấy
đây là một ngành khoa học luôn cố gắng đạt tới kết quả khái quát và khách quan
cao nhất trong diễn giải quá khứ.
Từ việc xác định tầm quan trọng của khảo cổ học bài tiểu luận của tôi xin
điểm lại và nét về quá trình hình thành và phát triển của khảo cổ học việc nam
để thấy rõ bối cảnh ra đời và bước phát triển của khảo cổ học trong tiến trình
lịch sử.Do sự hiểu biết còn hạn chế nên Bài tiểu luận “ Qúa trình hình thành và
phát triển của khảo cổ học việt nam ” còn nhiều thiếu sót, rất mong được sự
đóng góp của giáo viên.
Người thực hiện: Nguyễn Duy Thành
1
SVTH: Nguyễn Duy Thành-Lớp K32 Việt Nam Học
- Bài tiểu luận Khảo Cổ Học
Đề tài: Qúa trình hình thành và phát triển của khảo cổ học Việt
Nam
1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Việt Nam là một quốc gia ra đời và tồn tại với lịch sử mấy nghìn
năm. Trong suốt thời gian tồn tại và phát triển của mình, cộng đồng cư
dân sinh sống trên lãnh thổ Việt Nam đã phát minh ra nhiều giá trị vật
chất và tinh thần mà giá trị của nói vẫn còn tồn tại đến ngày nay.
Khảo cổ học với vai trò của nó là phục dựng lại quá khứ lịch sử thông qua các
bằng chứng văn hoá vật chất bao gồm các di tích, di vật được lưu giữ trong lòng
đất. Do vậy khảo cổ học làm rõ những bí ẩn trong lịch sử văn hóa, văn minh của
con người, nhất là thời kỳ tiền sử khi con người chưa có chữ viết. Khảo cổ học
luôn đem lại những nhận thức mới, bổ sung những cứ liệu quan trọng trong
nghiên cứu tiến trình lịch sử - văn hóa của dân tộc. Năm 1959 nước ta chính thức
mở đầu môn KCHVN tại khoa Sử trường Đại học Tổng hợp Hà Nội.Để cung
cấp những kiến thức làm tiền đề để nghiên cứu và học tập môn khảo cổ học tôi
nghỉ điều đầu tiên hiểu rõ về nguồn gốc và sự ra đời của ngành khảo cổ học
nước ta nên tôi chọn đề tài “ quá trình hình thành và phát triển khảo cổ học việt
nam ” làm đề tài cho bài tiểu luận giữa kì môn khảo cổ học của mình.
2. QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN KHẢO CỔ HỌC VIỆT
NAM
2.1 NHỮNG TIỀN ĐỀ CHO NGÀNH KHẢO CỔ HỌC NƯỚC TA
Cũng giống như hiều dân tộc khác trên trên trên thế giới, ông cha ta từ rất xa
xưa đả quan tâm tới nguồn gốc dân tộc, tổ tiên, dòng họ của mình. Cùng với
những câu chuyện, truyền thuyết, những cuố gia phả trong các đình, chùa hoặc
trong những gia đình đều thờ những báu vật mà tuyên truyền là tự tổ tiên để lại.
nguồn sử liệu chủ viết đầu tiên có ghi chép về những báu vật là cuốn “ Lĩnh
nam chích quái ”. sau đó trong các thư tịch thuộc các triều đại phong kiến việt
nam như an nam chí lược, đại việt sử kí toàn thư, khâm định việt sử thông giám
cương mục, đại nam nhất thống chí…đều có đề cập ddens nhiều cổ tích và cổ
vật, những hàng động và đống vỏ sò, vỏ ốc ở các địa phương. Tuy nhiên trong
2
SVTH: Nguyễn Duy Thành-Lớp K32 Việt Nam Học
- Bài tiểu luận Khảo Cổ Học
Đề tài: Qúa trình hình thành và phát triển của khảo cổ học Việt
Nam
suốt thời phong kiến, việt nam chưa có một tổ chức khảo cổ riêng biệt nào, cũng
như chuuwa có một cuộc điều trr, khai quật khảo cổ nào được tiến hành.
2.2 QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN KHẢO CỔ HỌC VIỆT
NAM
Có thể nói Khảo cổ học việt nam còn rất trẻ so với khảo cổ học thế giới.
Theo giáo sư Trần Quốc Vượng “Gần một trăm năm đô hộ của thực dân Pháp,
Khảo cổ học VN là con số 0”.
Ngoài một số thư ký khảo cổ
học (KCH) đã làm việc cho
Pháp như cụ Trần Huy Bá, Lê
Xuân Động, bà Hoàng Thị Thân, thì
không có một nhà nghiên cứu
KCH nào.
Tuy nhiên, người Pháp đã
làm nhiều việc cho nền Khảo
cổ học VN (KCHVN). Phần lớn
những người Pháp được phân
công sang VN để nghiên cứu địa
chất, tiến hành khai thác thuộc
địa đều là những nhà địa chất học, do ngẫu nhiên tìm ra những di chỉ KCH và từ
đó họ bước vào nghiên cứu... Trong quá trình phát triển của khảo cổ học trong
thời kì này được chia thành hai giai đoạn nhỏ:
-giai đoạn đầu liên quan đến hoạt động thăm dò, thu thập tin tức và tiến hành
chiến tranh xâm lược trên bán đảo đông dương. Để thu thập tin tức và vẽ bản
đồ, thực dân pháp đả lợi dụng các nhà kgaor cổ học chuyên nghiệp hoặc cử
những tên thực dân đội lốp “thầy tu”, “học giả” để thâm nhập xâu vào lãnh thổ
ba nước đông dương. Mặc dù vậy, trong hành trình của mình, nhiều người trong
số họ đả thu lượm được nhiều cổ vật, miêu tả sơ sài một số di tích cổ như:
thành cổ loa, hoa lư…
3
SVTH: Nguyễn Duy Thành-Lớp K32 Việt Nam Học
- Bài tiểu luận Khảo Cổ Học
Đề tài: Qúa trình hình thành và phát triển của khảo cổ học Việt
Nam
-giai đoạn tiếp sau gắn liền với chính sách khai thác thuộc địa lần thứ nhất của
tòn quyền đume. Với mục đích thăm dò khai thác khoáng sản phục vụ cho chính
quốc
Nền KCHVN luôn ghi nhận công lao của các nhà địa chất kiêm khảo cổ học
Pháp, như Hăngri Măngsi đã phát hiện ra nền văn hóa Bắc Sơn; nhà địa chất học
Mađơlen Côlani đã phát hiện ra nền văn hóa Hòa Bình; ông Hăngri Phôngten với
văn hóa Bắc Sơn. Phát hiện ra văn hóa Đông Sơn và tìm ra thời đại đồ đồng là
ông Pagiô... Họ quây quần trong cơ quan Viện Viễn đông Bác Cổ (EFEO) cùng
nghiên cứu về
KCHVN... và cả
những nền văn hóa
lớn như Hòa Bình,
Bắc Sơn, Hạ Long,
Đông Sơn đều do
người Pháp phát hiện
sau này được các nhà
KCHVN tiếp tục
nghiên cứu sâu và
khẳng định.
Cuối thế kỷ XIX,
đầu thế kỷ XX, sau
“thời kỳ bình định”,
nhà cầm quyền Pháp lập ra một số cơ quan nghiên cứu nhằm mục đích để điều
tra, tìm hiểu kỹ xứ thuộc địa về mọi mặt đặng phục vụ đắc lực cho công cuộc
thống trị về chính trị, tinh thần và bóc lột kinh tế. Năm 1898, Uỷ ban Khảo cổ
học Đông Dương ra đời. Hai năm sau, Uỷ ban này đổi thành trường Vi ễn Đông
bác cổ (Ecoe Francaise d’Extrême orient, EFEO). Nhà trường có một tập san
(BEFEO) để công bố những phát hiện khảo cổ học ở Đông Dương. Người Pháp
nắm độc quyền tất cả (tổ chức, nghiên cứu, công bố), không dạy khảo cổ học
4
SVTH: Nguyễn Duy Thành-Lớp K32 Việt Nam Học
- Bài tiểu luận Khảo Cổ Học
Đề tài: Qúa trình hình thành và phát triển của khảo cổ học Việt
Nam
cho người bản xứ và không cho người bản xứ tham gia nghiên cứu khảo cổ học.
Bởi thế mà người nước ngoài chỉ biết đến khảo cổ Việt Nam - quá khứ lịch sử
Việt Nam qua những phát hiện và công bố của người Pháp và một số học giả
nước ngoài. Cũng cần phải
nói thêm rằng, những kết
quả nghiên cứu khảo cổ
Việt Nam lúc đó không
những không được công bố
đầy đủ mà còn bị đánh giá
sai lệch lịch sử. Dù sao thì
người Pháp và các học giả
nước ngoài cũng có công
đầu trong việc phát hiện,
khai quật, nghiên cứu, xác
lập một số nền văn hoá
khảo cổ ở Việt Nam, như
các văn hoá Hoà Bình, Bắc
Sơn, Sa Huỳnh và Đông
Sơn.. Đây cũng là cơ quan
đóng vai trò chủ yếu trong việc tìm kiếm, thu thập, lưu giữ và nghiên cưú những
cổ tích ở Việt Nam và Đông Dương. Cùng với viện Viễn đông Bác cổ, Sở Địa
chất Đông Dương cũng có nhiều đóng góp cho ngành khảo cổ học, do các nhà địa
chất làm việc ở đây đã phát hiện và nghiên cứu nhiều nền văn hóa khảo cổ thời
đồ đá Việt Nam. Từ sau Hội nghị quốc tế về tiền sử học Viễn Đông lần thứ I tổ
chức tại Hà Nội năm 1932, học giả phương Tây bắt đầu biết đến Việt Nam –
ĐNA là một khu vực có nền văn hóa độc đáo, một nền văn minh ở trình độ cao
chứ không phải là một khu vực trì trệ lạc hậu như quan niệm trước đây. Các học
giả Pháp đã có công phát hiện các nền văn hóa sơ kỳ đá mới như Hòa Bình, Bắc
Sơn…và bước đầu nghiên cứu các nền văn hóa thời kim khí như Đông Sơn, Sa
Huỳnh. Từ sau năm 1954 đến nay các nhà khảo cổ học Việt nam đã phát hiện và
5
SVTH: Nguyễn Duy Thành-Lớp K32 Việt Nam Học
- Bài tiểu luận Khảo Cổ Học
Đề tài: Qúa trình hình thành và phát triển của khảo cổ học Việt
Nam
nghiên cứu nhiều nền văn hóa thuộc các giai đoạn khác nhau, lấp được những
“khoảng trống” trong lịch sử Việt nam từ thời Tiền-Sơ sử đến các triều đại
phong kiến sau này.Cũng trong giai đoạn này miền bắc việt nam, một nền khảo
cổ học mới, khảo cổ học macsxit đả hình thành và bước đầu phát triển. một năm
sau ngày giải phóng thủ tướng chính phu thành lập vụ bảo tồn, bảo tàng-cơ quan
chuyên trách việc bảo vệ các di tích và sau đó, năm 1957, cho ban hành nghị
ddingj bảo vệ các di tích lịch sử và khảo cổ.
Về lý thuyết, nền KCHVN ra đời từ khoa Sử, trường Đại học Tổng hợp năm
1959, nhưng trên thực tế phải đến năm 1960 mới thực sự được định hình khi yếu
tố nội sinh được kết hợp chặt chẽ với yếu tố ngoại sinh. Đây cũng là lúc GS.TS
Paven Borikovski (nhà KCH lớn của Liên Xô) sang Việt Nam hướng dẫn thêm lý
thuyết khảo cổ học, phương pháp tìm hiểu thực tiễn văn hóa Hòa Bình, Bắc
Sơn, Đông Sơn... tiến hành khai quật, tìm ra di tích Thiệu Dương, di tích đồ đá
cũ ớ Núi Đọ, những di tích đồ đá mới ở Đông Khối...
Từ đó đến nay, những người làm KCHVN đều cho rằng GS.TS Paven
Borikovski là yếu tố trợ lực ngoại sinh, có những đóng góp đáng kể cho nền
KCHVN.
Sau này có thêm một số nhà KCH được đào tạo từ Trung Quốc như: PGS Lê
Xuân Diệm, PGS Hoàng Xuân Chinh, PGS. TS Diệp Đình Hoa, PGS Chữ Văn
Tần, Nguyễn Duy Tỳ... được đào tạo từ Liên Xô, Trung Quốc. Còn lại đa số
được đào tạo tại trường Đại học Tổng hợp.
Năm 1968, Viện Khảo cổ học thuộc ủy ban KHXH Việt Nam, nay là viện
KHXH và Nhân Văn quốc gia được thành lập. Lực lượng chủ yếu lấy từ trường
Đại học Tổng hợp, đội khảo cổ học Bảo tàng lịch sử.
Gần 40 năm làm việc cần mẫn, những thế hệ cán bộ của Viện KCHVN đã làm
được khá nhiều việc. Họ đã rất tích cực trong việc nghiên cứu lịch sử bảo vệ và
phát huy di sản văn hóa dân tộc, xây dựng cơ sở phát triển nguồn cán bộ cho
6
SVTH: Nguyễn Duy Thành-Lớp K32 Việt Nam Học
- Bài tiểu luận Khảo Cổ Học
Đề tài: Qúa trình hình thành và phát triển của khảo cổ học Việt
Nam
công tác này... đúng với chức năng góp phần mang lại thành công chung cho nền
KCHVN.
Tất nhiên trong thời gian ngắn rất khó lấp đầy lỗ trống lớn của nền KCHVN.
Ngoài lớp của giáo sư Hà Văn Tấn, đến nay đã có thêm ba lớp các nhà khoa học
làm công tác KCH. Lớp thứ hai được đào tạo tại trường Đại học Tổng hợp,
Trung Quốc, Liên Xô... đã và đang tham gia công tác nghiên cứu tại các viện
khảo cổ, lịch sử, bảo tàng... trải qua
nhiều thực tiễn đến nay đã trở thành
những GS, PGS, TS giàu kinh
nghiệm. Lớp thứ ba được đào tạo
tại khoa Sử, trường Đại học Tổng
hợp xưa và nay là Trường Đại học
Khoa học Xã hội và Nhân văn đã bắt
tay ngay vào nghiên cứu KCH miền
trung, miền nam Việt Nam. Lớp thứ
tư được đào tạo trong thời đại mới,
có đủ điều kiện về khoa học kỹ
thuật cùng với kế thừa kinh nghiệm
của các lớp trước sẽ đưa nền
KCHVN tiến xa hơn.
- Mặc dù có sự giúp đỡ từ bên ngoài
nhưng trước hết cần khẳng định,
nền KCHVN là do chính các nhà
khoa học VN tạo dựng.
Các nhà KCHVN có ưu điểm bám chắc thực tiễn của đất nước. Xuất phát từ tư
tưởng Hồ Chí Minh "Vừa làm vừa học, vừa học vừa làm". Đây là tư duy chiến
lược về giáo dục của Việt Nam từ thập niên 50 của thế kỷ 20.
7
SVTH: Nguyễn Duy Thành-Lớp K32 Việt Nam Học
- Bài tiểu luận Khảo Cổ Học
Đề tài: Qúa trình hình thành và phát triển của khảo cổ học Việt
Nam
Trên con đường phát triển và khẳng định mình, các nhà khoa học Việt Nam đã
tập trung vào những đề tài trọng
điểm, làm khoa học nhưng đồng
thời phục vụ kịp thời và có hiệu
quả những nhiệm vụ, chính trị do
Đảng và Nhà nước giao phó...
Sở dĩ, ngành KCH có được
thành công hôm nay là do ngay từ
đầu đã đi đúng hướng: Kết hợp
giữa lý thuyết và thực tiễn, có kế
thừa và có phát triển. Qua thực tiễn
phong phú, đa dạng và dày đặc
những phát hiện KCH, những vấn
đề cần nghiên cứu, giải quyết...
KCHVN có quá nhiều công việc để
làm, phải làm...
Ngành KCHVN cần đoàn kết lại hơn nữa với phương pháp liên ngành - đa
ngành - xuyên ngành để phát triển một cách toàn diện, hội tụ cả văn hóa lịch sử
và văn hóa nhân học. Hiện nay, không chỉ có KCHVN đi theo con đường này mà
còn có các ngành khoa học xã hội và nhân văn khác cũng triển khai nhưng còn
chậm.
Từ sau năm 1954, Một nền khảo cổ học Việt Nam mới, độc lập, một nền
khảo cổ học Mác xít - Lêninnít thực sự mới phát sinh và bước đầu phát triển từ
sau khi đánh đuổi thực dân Pháp ra khỏi bờ cõi và lập lại hoà bình ở miền Bắc
Việt Nam.
Vừa ra khỏi cuộc kháng chiến trường kỳ gian khổ chống thực dân Pháp, ngay
trong trời kỳ hàn gắn những vết thương chiến tranh và khôi phục nền kinh tế,
8
SVTH: Nguyễn Duy Thành-Lớp K32 Việt Nam Học
- Bài tiểu luận Khảo Cổ Học
Đề tài: Qúa trình hình thành và phát triển của khảo cổ học Việt
Nam
Đảng và Nhà nước ta đã đề ra những nghị định, những chủ trương chính sách để
bảo vệ các di tích lịch sử.
Phủ Thủ tướng ban hành Nghị định bảo vệ di tích 519/TTG-1957 (Nay là
Luật Di sản Văn hoá).
Thành lập Vụ Bảo tồn Bảo tàng, cơ quan chuyên trách việc bảo vệ các di
tích lịch sử (1956) (nay là Cục Di sản Văn hoá).
Thành lập nhiều cơ quan chuyên nghiên cứu Khảo cổ học, nhất là thành lập
Viện Khảo cổ học (1968).
Tăng cường đào tạo cán bộ nghiên cứu khảo cổ học ở các trường đại học
trong nước và ngoài nước.
Trước năm 1975, khi miền Nam
Việt Nam chưa hoàn toàn giải
phóng, nước nhà chưa được thống
nhất và giang sơn chưa thu về một
mối, thì Khoa Lịch sử Trường Đại
học Tổng hợp Hà Nội là nơi gần
như duy nhất đào tạo cán bộ
nghiên cứu khảo cổ học cho cả
nước. Bởi vì, ngay cả cho đến nay,
số cán bộ nghiên cứu được đào tạo
ở nước ngoài và ở các trường khác
trong nước cũng rất ít ỏi.
Sự ra đời và phát triển của Bộ
môn Khảo cổ học, Khoa Lịch sử,
Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội
gắn liền và chịu sự chi phối của
những hoàn cảnh lịch sử của đất nước. Có thể nói, Bộ môn Khảo cổ học gặp
muôn vàn khó khăn, nhất là ở giai đoạn đầu, trong việc xậy dựng đội ngũ, trong
đào tạo và nghiên cứu khoa học. Bởi vì, Bộ môn Khảo cổ học phải bắt đầu đi
9
SVTH: Nguyễn Duy Thành-Lớp K32 Việt Nam Học
- Bài tiểu luận Khảo Cổ Học
Đề tài: Qúa trình hình thành và phát triển của khảo cổ học Việt
Nam
lên từ “hai bàn tay trắng”, - không cán bộ, không bài giảng, không giáo trình,
không có kinh nghiệm và phương pháp, không có cả trang thiết bị nghiên cứu tối
thiểu…
Trong những năm đầu, từ 1956- 1967, nhất là từ năm 1956-1960, việc dạy và
học khảo cổ học trong trường còn nhiều khó khăn và hạn chế. Trong các năm
1956-1957, khảo cổ học chưa hình thành về mặt tổ chức, chỉ mới có 2 cán bộ
(nay là GS. Hà Văn Tấn và cố GS. Trần Quốc Vượng) được phân công chuẩn bị
để dạy khảo cổ học, vẫn sinh hoạt chung trong tổ Lịch sử Việt Nam cổ đại.
Sau 2 năm, năm 1959,
trên cơ sở tham khảo, tiếp
thu có chọn lọc các cuốn cơ
sở khảo cổ học của Liên
Xô, Trung Quốc, tham khảo
tài liệu Pháp và nghiên cứu
trực tiếp trên các di tích di
vật khảo cổ của Việt Nam,
các cán bộ khảo cổ học trẻ
của Việt Nam đã xây dựng
được bài giảng về khảo cổ
học đại cương cho sinh viên
năm thứ nhất của Khoa Lịch
sử.
Mặt khác để có tài liệu
giảng dạy và học tập, từ
nguồn tài liệu lấy ở Tổng
cục Địa chất, Viện Bảo tàng Lịch sử Việt Nam và tự thu thập, Khoa Lịch sử đã
lập được một phòng trưng bày với 2 tủ hiện vật các loại.
10
SVTH: Nguyễn Duy Thành-Lớp K32 Việt Nam Học
- Bài tiểu luận Khảo Cổ Học
Đề tài: Qúa trình hình thành và phát triển của khảo cổ học Việt
Nam
Năm 1960 là năm đáng ghi nhớ đối với những cán bộ giảng dạy và nghiên
cứu khảo cổ học ở Khoa Lịch sử, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. Bởi vì, lúc
này, cùng với phong trào xây dựng nhà trường XHCN, Trường Đại học Tổng
hợp Hà Nội có điều kiện mời nhiều nhà khoa học nước ngoài, trong đó có
chuyên gia khảo cổ học Xô Viết đến giảng dạy, bồi dưỡng nâng cao kiến thức
và nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ của nhà trường. Đặc biệt, việc in cuốn Lịch sử
chế độ cộng sản nguyên thuỷ ở Việt Nam[1] chủ yếu dựa vào tài liệu khảo cổ
học, có một ý nghĩa rất lớn.
Về khảo cổ học, trường mời GS.TS. P.I.Borixkovxki, một chuyên gia khảo
cổ học lớn, một nhà khoa học hết sức nhiệt thành trong việc giúp đỡ, bồi dưỡng
cho cán bộ khảo cổ học Việt Nam không chỉ tiếp thu được nhiều kiến thức về
cơ sở khảo cổ học mà còn học hỏi được nhiều phương pháp nghiên cứu khảo
cổ học và đi sâu tìm hiểu một số chuyên đề khảo cổ học. Sau khoá học, tập bài
giảng của chuyên gia được tập hợp lại thành cuốn Cơ sở khảo cổ học. Đây là
cuốn sách công cụ quan trọng giúp rất nhiều cho việc giảng dạy và học khảo cổ
học ở Khoa Lịch sử.
Trên cơ sở những kiến thức mới,
những phương pháp mới, các cán bộ khảo
cổ học trẻ Việt Nam còn nhanh chóng
vượt qua những khó khăn lúc ban đầu, có
khả năng tiếp thu và vận dụng những
thành tựu khảo cổ học thế giới trong việc
giải quyết dần từng bước những vấn đề
của khảo cổ học Việt Nam. Bấy giờ,
ngoài việc dạy cơ sở khảo cổ học, Trần
Quốc Vượng và Hà Văn Tấn còn biên
soạn các sách công cụ phục vụ cho giảng
dạy và học tập. Đó là cuốn Sơ yếu khảo
cổ học nguyên thuỷ Việt Nam (1961).
Cuốn sách này được coi như giáo trình khảo cổ học đầu tiên của Việt Nam. Sự
11
SVTH: Nguyễn Duy Thành-Lớp K32 Việt Nam Học
- Bài tiểu luận Khảo Cổ Học
Đề tài: Qúa trình hình thành và phát triển của khảo cổ học Việt
Nam
ra đời của nó đánh dấu bước trưởng thành của khảo cổ học Việt Nam. Sự
trưởng thành của đội ngũ cán bộ giảng dạy và nghiên cứu khảo cổ học còn được
thể hiện ở chỗ, từ năm học 1964-1965, Khoa Lịch sử đã xây dựng một số chuyên
ban ở năm học thứ 4, trong đó có chuyên ban Dân tộc - Khảo cổ.
Song song với quá trình bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, đội ngũ
những cán bộ dạy khảo cổ học cũng được bổ sung thêm về số lượng lấy từ
nguồn đào tạo trong và ngoài nước. Số lượng cán bộ tăng từ 2 (1957) lên 4
(1962) và đến 1989 đạt tới con số 13. Tuy nhiên, cũng cần phải nói thêm rằng,
trong thời gian từ 1967 đến 1985, có 7 cán bộ xin thuyên chuyển công tác với
nhiều lý do chính đáng khác nhau. Bộ môn Khảo cổ học hiện chỉ có 4 cán bộ cơ
hữu và 2 cán bộ hợp đồng.
Sự trưởng thành về mặt tổ chức được đánh dấu bởi việc thành lập Nhóm
Khảo cổ học do GS. Trần Quốc Vượng phụ trách. Nhóm Khảo cổ học là một
trong hai nhóm của Tổ Dân tộc- Khảo cổ. Mặc dù nằm trong Tổ Dân tộc- Khảo
cổ do cố PGS. Vương Hoàn Tuyên làm Chủ nhiệm, nhưng Nhóm Khảo cổ học
hoạt động độc lập như một bộ môn của Khoa Lịch sử.
Năm 1967 được coi là cái mốc mở đầu cho giai đoạn hai, với sự ra đời của
Bộ môn Khảo cổ học thay cho Nhóm Khảo cổ học ở giai đoạn trước. Chủ
nhiệm Bộ môn Khảo cổ học từ năm 1967 đến 1980 là: PGS. TS Diệp Đình Hoa,
GS. Trần Quốc Vượng (1980-1992), PGS. TS. Hán Văn Khẩn (1993- 2009) và
PGS.TS. Lâm Thị Mỹ Dung (2009 đến nay).
Bộ môn Khảo cổ học là một trong những bộ môn mạnh của Khoa Lịch sử,
đủ sức dạy khảo cổ học cho sinh viên năm thứ nhất và dạy các môn chuyên
ngành cho sinh viên năm thứ tư, học viên cao học cũng như nghiên cứu sinh trong
và ngoài nước, có uy tín và đóng góp quan trọng cho sự phát triển của ngành
Khảo cổ học Việt Nam.
Cùng với sự phát triển chung của đất nước, cùng với sự lớn mạnh của ngành
Khảo cổ học cả nước, Bộ môn Khảo cổ học đã trưởng thành về mọi mặt,
không chỉ trong đào tạo mà cả trong nghiên cứu khoa học.
* Về công tác đào tạo.
12
SVTH: Nguyễn Duy Thành-Lớp K32 Việt Nam Học
- Bài tiểu luận Khảo Cổ Học
Đề tài: Qúa trình hình thành và phát triển của khảo cổ học Việt
Nam
Trước hết, Bộ môn Khảo cổ học rất tự hào với việc đào tạo cho đất nước
một đội ngũ đông đảo những người làm công tác nghiên cứu khảo cổ học.
Từ năm 1967 đến nay, do được bổ sung thêm cán bộ, do trình độ cán bộ được
nâng cao, nhiều người là giảng viên chính, phó tiến sĩ, phó giáo sư, giáo sư nên
việc đào tạo không những được mở rộng về quy mô mà còn được nâng cao về
chất lượng. Hàng năm bộ môn đảm nhận một khối lượng công việc lớn, bao
gồm: dạy Cơ sở khảo cổ học cho sinh viên năm thứ nhất (chính quy, mở rộng và
tại chức); dạy chuyên đề cho sinh viên năm thứ tư; hướng dẫn sinh viên năm thứ
nhất và thứ tư thực tập, thực tế, điều tra, khai quật khảo cổ học; hướng dẫn
sinh viên năm thứ hai và thứ ba làm niên luận; hướng dẫn sinh viên năm thứ tư
viết khoá luận tốt nghiệp…
Nhiều người trưởng thành nhanh chóng trong nghiên cứu khoa học và trong
công tác quản lý. Nhiều người đã được phong học vị, học hàm cao như tiến sĩ,
phó giáo sư, giáo sư. Nhiều người là trưởng phó phòng, trưởng phó ban, giám
đốc, phó giám đốc, viện trưởng, viện phó hoặc thứ, bộ trưởng.
Trong thời gian qua, nhất là trong những năm gần đây, ngoài đào tạo cử nhân,
Bộ môn Khảo cổ học còn
đào tạo hoặc phối kết hợp
với các Viện nghiên cứu
đào tạo thạc sỹ và tiến sỹ.
* Về công tác nghiên cứu
khoa học
Công tác nghiên cứu khoa
học có vị trí quan trọng
không kém nhiệm vụ đào
tạo. Việc nghiên cứu khoa
học luôn gắn liền với công
13
SVTH: Nguyễn Duy Thành-Lớp K32 Việt Nam Học
- Bài tiểu luận Khảo Cổ Học
Đề tài: Qúa trình hình thành và phát triển của khảo cổ học Việt
Nam
tác đào tạo, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và nâng cao trình độ của đội
ngũ cán bộ.
Trước hết việc biên soạn
chương trình, giáo trình cơ sở khảo
cổ học và các chuyên đề được coi là
nhiệm vụ hàng đầu của công tác
nghiên cứu khoa học. Ngoài cuốn
Cơ sở Khảo cổ học (1975), Bộ môn
đã biên soạn xong chương trình chi
tiết môn Khảo cổ học đại cương
cho Trường Đại học Đại cương và
Khung chương trình đào tạo cử
nhân khoa học khảo cổ cho giai
đoạn 2 của Trường Đại học Khoa
học Xã hội và Nhân văn. Bộ môn đã
hoàn thành công tác biên soạn bài
giảng các chuyên đề cho năm thứ 4
chuyên ban Khảo cổ học và đó xuất bản giáo trình Cơ sở Khảo cổ học mới vào
năm 2008. Các cán bộ của Bộ môn đó viết và xuất bản một số sỏch chuyờn
khảo, giỏo trỡnh chuyờn đề phục vụ cho công tác nghiên cứu và đào tạo, đó là
những cuốn Văn hóa Phùng Nguyên, Xóm Rền của PGS.TS. Hán Văn Khẩn, Thời
đại đồ đồng của PGS.TS. Lâm Thị Mỹ Dung, Gò Mả Vôi – Những phát hiện mới
về khảo cổ học của Nguyễn Chiều, Lâm Thị Mỹ Dung và Andreas Reinecke…
Kết quả nghiên cứu của Bộ môn Khảo cổ học là rất to lớn. Hàng trăm bài thông
báo và nghiên cứu của cán bộ đã được công bố trong “Những phát hiện mới về
khảo cổ học” hàng năm, trên tạp chí Khảo cổ học và nhiều tập san nghiên cứu
lịch sử, văn hoá, nghệ thuật hoặc xuất bản thành sách. Kết quả tìm tòi nghiên
cứu di tích di vật còn được thể hiện qua hàng chục khoá luận cử nhân, luận văn
thạc sỹ và luận án tiến sỹ khảo cổ đã được bảo vệ thành công ở Khoa Lịch sử.
* Về hợp tác đào tạo và nghiên cứu khoa học
14
SVTH: Nguyễn Duy Thành-Lớp K32 Việt Nam Học
- Bài tiểu luận Khảo Cổ Học
Đề tài: Qúa trình hình thành và phát triển của khảo cổ học Việt
Nam
Đây là khâu rất quan trọng giúp cho viêc mở rộng, nâng cao hiệu quả đào tạo
và nghiên cứu khoa học.
Bộ môn Khảo cổ học đã xây dựng, mở rộng hợp tác đào tạo và nghiên cứu
khoa học với nhiều cơ quan và cá nhân từ Trung ương đến các địa phương.
Nhiều cơ quan và nhiều cá nhân thuộc các cơ quan khác nhau, như Viện Khảo cổ
học, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam, Viện Bảo tàng Mỹ thuật và Cục Di sản Văn
hoá đã tham gia giảng dạy, hướng dẫn thực tập, hướng dẫn khoá luận, luận văn
và luận án.
Nhiều cán bộ của Bộ môn Khảo cổ học đã được các cơ quan bên ngoài mời
tham gia giảng dạy, bồi dưỡng đào tạo cán bộ, bồi dưỡng thi tuyển nghiên cứu
sinh, hướng dẫn nghiên cứu sinh, tham gia hợp đồng chấm luận án tiến sỹ, tham
gia nghiên cứu hoặc tham gia Hội đồng nghiệm thu đề tài khoa học cấp Bộ và
cấp Nhà nước.
Việc hợp tác quốc tế, tuy còn ít, nhưng đã có kết quả tốt. Một số giáo sư
được mời tham gia hợp tác nghiên cứu, giảng dạy ở Pháp, Mỹ, Úc. Một số cán
bộ của Bộ môn hợp tác nghiên cứu văn hoá Sa Huỳnh, văn hoá Đông Sơn, một số
thành cổ, cảng thị cổ và đô thi cổ.
3 KẾT LUẬN
Hơn một thế kỉ trôi qua
15
SVTH: Nguyễn Duy Thành-Lớp K32 Việt Nam Học
- Bài tiểu luận Khảo Cổ Học
Đề tài: Qúa trình hình thành và phát triển của khảo cổ học Việt
Nam
Mục lục
Lời nói đầu
1. Lí do chọn đề tài
2. Nội dung
2.1 Những tiền đề cho ngành khảo cổ học ở nước ta
2.2 Quá trình hình thành và phát triển của khảo cổ học Việt Nam
Danh mục các tài liệu tham khảo
Http//:www.baotanglichsu.vn
Http//:tailieu.vn
Http//:vanhoaphuongdong.com
Http//:www.khaocohoc.gov.vn
Giáo trình khảo cổ học việt nam
16
SVTH: Nguyễn Duy Thành-Lớp K32 Việt Nam Học
nguon tai.lieu . vn