Xem mẫu
- ð I H C M TP.HCM
KHOA ðÔNG NAM Á H C
CHUYÊN ð : VĂN HOÁ ðÔNG NAM Á
BÀI THUY T TRÌNH
ð TÀI: LÀNG G M BÀU TRÚC –
NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM
SV TH C HI N: NGUY N TH L C
GVHD: ThS. ðÀNG NĂNG HOÀ
TP. H CHÍ MINH,
Tháng 11/2009
Chuyên ñ Văn hoá ðông Nám Á
LÀNG G M BÀU TRÚC – NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM Trang - 2 -
- M CL C
N i dung Trang
I. GI I THI U
4
1. Dân t c Chăm
2. Làng ngh
6
3. Làng g m Bàu Trúc
II. NGH THU T CH TÁC G M 7
1. Nguyên li u
8
2. K thu t t o dáng
3. Nung g m
10
4. S n ph m g m
III. G M CHĂM XU T NGO I 11
IV. K T LU N 12
TÀI LI U THAM KH O 13
PH L C 14
Chuyên ñ Văn hoá ðông Nám Á
LÀNG G M BÀU TRÚC – NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM Trang - 3 -
- I – GI I THI U
1. Dân t c Chăm
Tên g i khác: Chàm, Chiêm, Chiêm Thành, Chăm Pa, H i...
Nhóm ñ a phương: Chăm Hroi, Chăm Po ng, Chà Và Ku, Chăm Châu Ð c.
Dân s : 98.971 ngư i.
Ngôn ng : Ti ng nói thu c nhóm ngôn ng Malayô - Polynéxia (ng h Nam Ð o).
L ch s : Dân t c Chăm v n sinh t duyên h i mi n Trung Vi t Nam t r t lâu ñ i, ñã
t ng ki n t o nên m t n n văn hoá r c r v i nh hư ng sâu s c c a văn hoá n Ð .
Ngay t nh ng th k th XVII, ngư i Chăm ñã t ng xây d ng nên vương qu c Chăm
pa. Hi n t i cư dân g m có hai b ph n chính: B ph n cư trú Ninh Thu n và Bình
Thu n ch y u theo ñ o Bà la môn (m t b ph n nh ngư i Chăm ñây theo ñ o Islam
truy n th ng g i là ngư i Chăm Bà ni). B ph n cư trú m t s ñ a phương thu c các
t nh Châu Ð c,Tây Ninh, An Giang, Ð ng Nai và thành ph H Chí Minh theo ñ o Islam
(H i giáo) m i.
Ho t ñ ng s n xu t: Ngư i Chăm có truy n th ng nông nghi p ru ng nư c, gi i làm
thu l i và làm vư n tr ng cây ăn trái. Bên c nh vi c làm ru ng nư c v n t n t i lo i
hình ru ng khô m t v trên sư n núi. B ph n ngư i Chăm Nam B l i sinh s ng ch
y u b ng ngh chài lư i, d t th công và buôn bán nh , ngh nông ch là th y u.
Ngh th công phát tri n vùng Chăm n i ti ng là d t l a tơ t m và ngh g m n n tay,
nung trên các lò l thiên. Vi c buôn bán v i các dân t c láng gi ng ñã xu t hi n t xưa.
Vùng duyên h i mi n Trung ñã t ng là nơi ho t ñ ng c a nh ng ñ i h i thuy n n i ti ng
trong l ch s .
Ăn: Ngư i Chăm ăn cơm, g o ñư c n u trong nh ng n i ñ t nung l n, nh . Th c ăn g m
cá, th t, rau c , do săn b t, hái lư m và chăn nuôi, tr ng tr t ñem l i. Th c u ng có rư u
c n và rư u g o. T c ăn tr u cau r t ph bi n trong sinh ho t và trong các l nghi phong
t c c truy n.
M c: Nam n ñ u qu n váy t m. Ðàn ông m c áo cánh ng n x ng c cài khuy. Ðàn bà
m c áo dài chui ñ u. Màu ch ñ o trên y ph c là màu tr ng c a v i s i bông. Ngày nay,
trong sinh ho t h ng ngày, ngư i Chăm ăn m c như ngư i Vi t mi n Trung, ch có
chi c áo dài chui ñ u là còn th y xu t hi n trong gi i n cao niên.
Chuyên ñ Văn hoá ðông Nám Á
LÀNG G M BÀU TRÚC – NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM Trang - 4 -
- : Ngư i Chăm cư trú t i Ninh Thu n, Bình Thu n, nhà ñ t (nhà tr t). M i gia ñình có
nh ng ngôi nhà ñư c xây c t g n nhau theo m t tr t t g m: nhà khách, nhà c a cha m
và các con nh tu i, nhà c a các cô gái ñã l p gia ñình, nhà b p và nhà t c trong ñó có
kho thóc, bu ng tân hôn và là ch c a v ch ng cô gái út.
Phương ti n v n chuy n: Ch y u và thư ng xuyên v n là cái gùi cõng trên lưng. Cư dân
Chăm cũng là nh ng ngư i th ñóng thuy n có k thu t cao ñ ho t ñ ng trên sông và
bi n. H làm ra nh ng chi c xe bò kéo, trâu kéo có tr ng t i khá l n ñ v n chuy n trên
b .
Quan h xã h i: Gia ñình ngư i Chăm mang truy n th ng m u h , m c dù xã h i Chăm
trư c ñây là xã h i ñ ng c p, phong ki n. nh ng vùng theo H i giáo Islam, tuy gia ñình
ñã chuy n sang ph h , vai trò nam gi i ñư c ñ cao, nhưng nh ng t p quán m u h v n
t n t i khá ñ m nét trong quan h gia ñình, dòng h v i vi c th cúng t tiên. Cư dân
Chăm v n ñư c phân thành hai th t c: Cau và D a như hai h dòng Niee và Mlô dân
t c Ê ñê. V sau th t c Cau bi n thành t ng l p c a nh ng ngư i bình dân, trong khi th
t c D a tr thành t ng l p c a quý t c và tăng l . Dư i th t c là các dòng h theo huy t
h m , ñ ng ñ u là m t ngư i ñàn bà thu c dòng con út. M i dòng h l i có nhi u chi h .
Xã h i c truy n Chăm ñư c phân thành các ñ ng c p như xã h i n Ð c ñ i. H có
nh ng vùng cư trú riêng và có nh ng ngăn cách rõ r t: không ñư c thi t l p quan h hôn
nhân, không s ng cùng m t xóm, không ăn cùng m t mâm...
Cư i xin: Ph n ch ñ ng trong quan h luy n ái. Hôn nhân cư trú phía nhà v , con sinh
ra ñ u theo h m . Sính l do nhà gái lo li u. Gia ñình m t v m t ch ng là nguyên t c
trong hôn nhân.
Ma chay: Ngư i Chăm có hai hình th c ñưa ngư i ch t v th gi i bên kia là th táng và
ho táng. Nhóm cư dân theo ñ o Bà la môn thư ng ho táng theo giáo lu t, còn các nhóm
cư dân khác thì th táng. Nh ng ngư i trong cùng m t dòng h thì ñư c chôn c t cùng
m t nơi theo huy t h m .
Nhà m i: Ngư i Chăm Ninh Thu n, Bình Thu n khi d ng nhà m i ph i th c hi n m t
s nghi l cúng th n như: cúng Th th n ñ ñ n g t i r ng. Khi g v n chuy n v làng
ph i làm l ñón cây. L ph t m c ñư c t ch c ñ kh i công cho vi c xây c t ngôi nhà.
L t t: Ngư i ta th c hi n nhi u nghi l nông nghi p trong m t chu kỳ năm như: l khai
mương ñ p ñ p, l h ñi n, l m ng lúa con, l m ng lúa ra ñòng. Nhưng l l n nh t v n
là l Bon katê ñư c t ch c linh ñình t i các ñ n tháp vào gi a tháng mư i âm l ch.
L ch: Ngư i Chăm có nông l ch c truy n tính theo l ch âm.
Chuyên ñ Văn hoá ðông Nám Á
LÀNG G M BÀU TRÚC – NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM Trang - 5 -
- H c: Dân t c Chăm có ch t r t s m. Hi n t n t i nhi u bia kí, kinh b ng ch Chăm.
Ch Chăm ñư c sáng t o d a vào h th ng văn t Sascrit, nhưng vi c s d ng ch này
còn r t h n h p trong t ng l p tăng l và quý t c xưa. Vi c h c hành, truy n ngh , v n
ch y u là truy n kh u và b t chư c, làm theo.
Văn ngh : Nh c c Chăm n i b t có tr ng m t da Paranưng, tr ng v , kèn xaranai. N n
dân ca - nh c c Chăm ñã ñ l i nhi u nh hư ng ñ n dân ca - nh c c c a ngư i Vi t
mi n Trung như tr ng cơm, nh c nam ai, ca hò Hu ... Dân vũ Chăm ñư c th y trong các
ngày h i Bon katê di n ra t i các ñ n tháp.
Chơi: Tr em thích ñánh cù và th di u, ñánh tr n gi , thi cư p c , chơi trò b t m t b t
dê.
2. Làng ngh
Nh ng làng s ng b ng ho c ch y u b ng ngh th công nông thôn Vi t Nam. Trư c
1945, các làng ngh ñư c t ch c, ch khác các làng nông nghi p ch nó có phư ng
ngh và th cúng t ngh . Xóm làng tuy có ch nhưng không thành dãy ph , không có
c a hàng c a hi u. Các gia ñình t p h p theo huy t th ng (dòng h ) và theo quan h xóm
gi ng, theo l a tu i (giáp), theo thi t ch hành chính (dân hàng xã, kì m c và lí d ch). Các
công vi c làng - giáp (cúng thành hoàng, l h i) do giáp ñ m nhi m, còn vi c hàng xã, l
h i hàng xã, b thu , phu d ch, lính, do h i ñ ng kì m c, lí d ch và giáp ph i h p ho t
ñ ng. Ngoài vi c làng - giáp - xã, dân th còn h p nhau l i thành phư ng ngh . C k t
trong phư ng ngh ch y u là th cúng t ngh , giúp nhau b ng cách cho vay v n ho c
nguyên li u, hàng hoá, phư ng ngh chưa ñư c như phư ng h i Châu Âu. Trong các LN
ñã có quan h thuê mư n lao ñ ng, nhưng chưa hình thành các công trư ng th công, h u
h t dân làng làm nông - công k t h p. M t s làng ngh tiêu bi u Vi t Nam: làng g m
Bát Tràng (Gia Lâm, Hà N i), làng ñúc ñ ng ð i Bái (B c Ninh), làng d t La Khê (Hà
Tây), làng làm gi y (Bư i, Hà N i), vv.
Ngày nay, các LN ñang ñư c ph c h i nhưng di n m o c a nó ñã thay ñ i. Tuy v y,
quan h ch - th và ñ i ngũ ngư i làm thuê ñã xu t hi n, cùng v i s hình thành nh ng
xí nghi p c nh .
(Theo T ñi n Bách Khoa Vi t Nam)
3. Làng g m Bàu Trúc
Làng B u Trúc là m t trong hai làng g m c xưa nh t ðông Nam Á n m cách thành
ph Phan Rang -Tháp Chàm 10km v hư ng Nam. ðây là m t làng nh có hơn 400 h
Chuyên ñ Văn hoá ðông Nám Á
LÀNG G M BÀU TRÚC – NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM Trang - 6 -
- trong ñó 85% h làm ngh g m truy n th ng. Ngư i trong làng k r ng chính Pô klong
Chanh là ngư i ñã truy n ngh , ông là m t trong nh ng v t sư c a ngh g m t th i xa.
Nét ñ c ñáo c a làng g m B u Trúc chính là 5 công ño n ch tác ra s n ph m g m v n
ñư c duy trì, k th a và phát huy cho ñ n ngày nay. Theo m t vài ngh nhân l n tu i c a
làng B u Trúc, s n ph m g m c a B u Trúc n i ti ng có l nh th như ng c a B u
Trúc. T ñ t, qua ngh thu t ñ t, pha ñ t v i cát… r i s sáng t o t ñôi bàn tay khéo
léo c a các ngh nhân ñã t o nên nh ng s n ph m g m v a ñ c ñáo, v a ngh thu t.
Ngư i dân B u Trúc ñã dùng ñôi bàn tay khéo léo c a mình, nh ng vòng tre và nh ng
v sò ñ t o ra nh ng tác ph m vô giá. Th t ñáng ng c nhiên trong khi nh ng làng ngh
g m khác ñã ñ i sang dùng bàn xoay như m t công c thi t y u, thì trái l i các ngh nhân
Chăm v n d a vào ñôi bàn tay tài năng c a mình và nh ng công c thô sơ. ð t o ra m t
s n ph m g m, m t ngh nhân Chăm ch c n dùng m t cái ñe – cái ñ b ng g (không
ph i vòng xoay) và các công c thô sơ khác cùng v i ñ t tơi; sau ñó dùng tay ñ n n
nh ng m u ñ t sét thành nh ng tác ph m mà h mu n. B ng nh ng thao tác khéo léo và
các tuy t ph m ñã ñư c hình thành.
II – NGH THU T CH TÁC G M
Vi c nghiên c u nghêt thu t g m Chăm, cho ñ n nay hãy còn ít i, b i l nh ng công
cu c khai qu t kh o c , và nh ng d u hi u v g m Chăm hãy còn m i b t ñ u ñư c quan
tâm. m t s các tác gi , g n ñây, ñã c g ng lưu tâm ñ n m i quan h gi a văn hoá Sa
Huỳnh và Văn hoá Chăm trong ñó có các lo i hình g m, ñ c bi t là các chumb ng g m
thô trong ch c năng làm m táng, ch a các di c t ho táng. Nhưng ñó ch m i là m t
ñ nh hư ng, còn c n nhi u c li u và công s c nghiên c u tìm ki m nhi u hơn n a. G n
ñây, theo m t vài ch d n, các nhà kh o c ñang ti n hành khai qu t di ch Gò Sành thu c
thôn Phú Quang, xã Nhơn Hoà, hu yn An Nhơn, t nh Bình ð nh. ðây là m t di ch g m
nhi u lò g m c , có l thu c văn hoá Chăm. R t ti c, công vi c còn dang d , và chưa m t
tư li u và k t qu n o c a công vi c khai qu t ñư c công b .
Ngh thu t, k thu t ch tác g m Chăm trong quá kh h n liên quan ñ n k thu t ch tác
g ch ñ xây d ng các tháp Chăm c kính mà m t s ít v n còn t n t i ñ n ngày nay. Tuy
nhiên, s ñ t ño n trong truy n th ng g m Chăm, trong quan h gi a ngh thu t g m và
ch tác g ch Chăm v n còn là m t câu h i l n, chưa ñư c gi p ñáp tho ñáng.
Nh ng nơi s n xu t g m Chăm hi n nay Ninh Thu n, các ngh nhân và th th công
cũng không nh ñư c ngu n g c l ch s c a ngh g m ñ a phương. Và ông t c a ngh
g m m t ñ a phương – như là Bàu Trúc (Ninh Phư c, Ninh Thu n) – ñư c quy công
cho Pô Klong Chanh. Theo cư dân ñ a phương, ông Pô này s ng dư i th i Pô Klong
Girai (1151-1205) ñã có công tr ng vi c canh tân ngh g m ñây.
Chuyên ñ Văn hoá ðông Nám Á
LÀNG G M BÀU TRÚC – NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM Trang - 7 -
- Hi n nay, ngh làm g m Chăm ch còn t n t i b ph n ngư i Chăm Ninh Thu n. Và
ñây cũng ch có 2 làng Chăm thu c Chăm Bà la môn là 2 trung tâm s n xu t g m: làng
Trì ð c (Palay Gok) thu c huy n B c Bình và làng Bàu Trúc (Palay Danau Panrang)
thu c huy n Ninh Phư c. H u h t cư dân trong 2 làng này t nh ñ n l n ñ u bi t và
tham gia ch t o các s n ph m g m nhưng gi a 2 làng thì k thu t và ngh thu t ch tác
có m t s d bi t ñáng k .
1. Nguyên li u
• ð t sét v n có g n các làng Trì ð c và Bàu Trúc.
• Cát nư c ng t các b sông.
• Ngoài ra, trong trang trí các s n ph m g m còn dùng t i: ñ t có màu vàng (th
hoàng), trái dông, trái th ..
làng Trì ð c thì l y ñ t sét ven sông Mao, còn Bàu Trúc thì l y ven sông Quao, ñ t
ñư c l y chung cho c làng. ð t sét ñư c l y vào khoàng tháng giêng, tháng hai kho ti t
tr i n ng ráo, ñ t khô d v n chuy n. ð t sét làm g m ñư c tr trong các chòi tr i che
t m, ñ dùng d n.
Khi làm g m, ñ t sét ñu c sàn l c k càng, lo i b m i t p ch t nh nh t, sau ñó ñư c
ngâm nư c ñ t o ñ quánh d o c n thi t. Cát ñư c pha v i ñ t sét theo nh ng t l nh t
ñ nh tuỳ theo s n ph m. Bàu Trúc, s n ph m càng l n thì càng c n nhi u cát, ví như:
làm lu c n 1 ñ t 1 cát, làm kh p c n 3 ñ t 2 cát, làm n i thì 2 ñ t 1 cát,...
Vi c tr n cát, ñ t và nư c ñư c chú ý tr n ñ u và k , ñ m b o ñ dính và ñ ng nh t c a
ñ t làm g m trư c khi t o hình.
2. K thu t t o dáng
Cho ñ n nay, ngư i th th công v n không dùng bàn xoay, thay vào ñó là m t bàn ñ g
c ñ nh gi ng như chi c mâm g , ho c dùng ngay m t chi c lu l n ñ t úp, ñáy lu ñư c
làm bàn kê. ð i v i nh ng s n ph m có kích thu c l n thì ngư i th làm ngay trên n n
ñ t b ng ph ng ñ làm, sau ñó ñ nguyên t i ch và phơi khô.
ð t o dáng, ngư i Chăm Bàu Trúc và Trì ð c dùng khá nhi u d ng c như vòng quơ
(gai kuáh) ñ c o m t láng bên ngoài, vòng pouk n o ñ t trong ñáy, bàn ñ p ñ v ñ u
bên ngoài... Nh ng d ng c này khá ñơn giàn, ñư c làm b ng tre ho c s t u n cong, và
ñôi khi cũng s d ng v sò ñ n o, chu t ñ t bên trong, bên ngoài s n ph m.
Chuyên ñ Văn hoá ðông Nám Á
LÀNG G M BÀU TRÚC – NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM Trang - 8 -
- Tuỳ theo m i lo i s n ph m, các công ño n th c hi n có khác nhau, nhưng nhìn chung,
k thu t ch tác g m Chăm tr i qua các bư c:
a) B mi ng:
V i chi c vòng quơ b ng tre và m t chi c khăn th m nư c, ngư i th th công n i nh ng
l n ñ t hình con ch ch t o nên ph n mi ng s n ph m theo ý ñ nh ch tác s n ph m.
Ngư i th v a ñi quanh v a mi t nh vòng quơ bên ngoài, theo chi u t dư i lên ñ làm
cho ph n mi ng s n ph m m ng d n và u n cong d n.
b) N ng vai và thân:
Sau khi b mi ng, ngư i th dùng v sò n o ñ u bên trong. V a n o, ngư i th v a n ng
t bên trong ra ngoài, sao cho ph n thân và ph n vai s n ph m n ng t bên trong ra bên
ngoài có dáng khum tròn ho c hơi xiên tròn. Công vi c ñòi h i s t m và khéo léo c a
ñôi bàn tay, cũng như s tinh m t nh n bi t ñ dày m ng, ñ cong c a vai và thân s n
ph m sao cho ñ u ñ n nh t.
c) N ng ñáy:
v i chi c vòng pouk làm b ng thanh tre ho c s t u n cong ngư i th g m n o b t ñ t
ñáy s n ph m phía bên trong, ñ ng th i dùng tay n ng ra phía ngoài. Sau ñó, ngư i th
dùng bàn ñ p (gai poh) v nh và ñ u phía bên ngoài làm cho ñáy s n ph m có ñ khum
tròn theo ý mu n.
d) Hoàn ch nh:
Ngư i th dùng vòng quơ n o dáng bên ngoài, s a l i ch móp méo. Sau ñó, ngư i th
dùng lo i nư c màu vàng ñư c làm t ñ t vàng pha v i nư c thoa nh lên b m t ngoài
cho s n ph m có ñ láng, m n và có màu vàng g ch. Cu i cùng, ngư i th dùng viên ñá
láng (patâu jôh) chá mi t bên ngoài s n ph m nhi u l n ñ tăng ñ bóng làng và m
thu t.
e) Trang trí hoa văn:
Ngư i th dùng m t lo i bàn ch i có nhi u răng nh kh c v ch lên vai s n ph m l n như
lu, kh p thành nh ng ñư ng g n sóng song song hình khuôn nh c. Hay m t s s n ph m
khác, ngư i th dùng v sò in d u lên ñ t khi còn ư t t o thành t ng nhóm hình ho c m t
d i hình v sò chen chúc nhau. M t s khác hi m hoi hơn, ñư c ngư i th g m trang trí
b ng nh ng hoa văn hình dây th ng ñ p n i ch y quanh ph n vai ho c thân trên...
Chuyên ñ Văn hoá ðông Nám Á
LÀNG G M BÀU TRÚC – NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM Trang - 9 -
- Còn làng Trì ð c, ngư i ta trang trí b ng cách dùng nư c ñ t vàng bôi lên m t ngoài
ho c v y thêm các lo i nư c ch b ng qu cây dông, cây th lên m t g m ngay sau khi
v a nung xong, t o nên các v t loang s m màu.
3. Nung g m
K thu t nung g m r t ñơn gi n, không c n lò nung mà nung ngoài tr i, t i m t kho ng
ñ t r ng.
Vi c nung g m ñư c th c hi n v i s ñ t l a chung c a nhi u gia ñình cùng góp c i và
s p chung các s n ph m v i nhau.
Các s n ph m g m sau khi phơi khô t 3 – 7 ngày tuỳ ñ l n, ñư c g i là g m m c và
ñem ñi nung.
Ngư i ta ch t m t l p c i thưa, sau ñó ñ n g m m c úp mi ng xu ng và thêm c i chung
quanh c trên m t kh i c a s n ph m ñ nh nung. vi c ñ t l a ñư c th c hi n vào gi a
trưa và xuôi hư ng gió ñ l a cháy thành ng n to. C i cháy tàn ñ n ñâu thì s n ph m
g m chín ñ n ñó. Sau ñó, ta dùng m t cây sào dài l y t ng s n ph m ra, ngay t c kh c,
ngư i khác c m nhành lá nhúng nư c trài dông, trái th ngâm giã nh , r y lên các sán
ph m v a ra lò còn ñang nóng. m t g m th m nư c qu loang l các màu ñen, th m ñ m
nh t như ki u da báo. ðó là cách làm làng Trì ð c.
Còn Bàu Trúc, ngư i ta nung theo t ng gia ñình. S n ph m g m ch t thành nhi u l p
bên trên m t l p dày kho ng m t gang tay các lo i c i l n rơm r , lá khô và c phân trâu
bò khô. Sau khi ch t lên m t ñ cao v a ph i, ngư i th s tr i lên toàn b trên b m t
ñ ng g m ñó m t l p rơm r dày kho ng n a gang tay. Ngư i ta ch n lúc ñ ng gió ñ
ñ t, nh m làm cho l p rơm r bên trên kh i s n ph m cháy ñ u và h t t o thành l p tro
kín, gi hơi nóng c a l p c i bên dư i ti p t c cháy. Vài ti ng sau, ho c có khi ñ qua
ñêm cho tàn l a thì s n ph m g m m i ñư c coi là nung chín và d ra.
4. S n ph m g m
ðư c chia thành 2 lo i: ñ ñ ng và ñ n u, cũng có các lo i lò ñ ñun, n u th c ăn.
ð ñ ng ví như: d (buk - g n gi ng n i, ñ ñ ng nư c), lu (bìu), ch u (b n)... ð n u
thì có: n i (gok), trã (glah - gi ng n a hình c u),..
Bên c nh ñó, sau này còn có các s n ph m mang tính thương m i và ngh thu t như: tháp
Chăm, tư ng th n, các tư ng trang trí,...
Chuyên ñ Văn hoá ðông Nám Á
LÀNG G M BÀU TRÚC – NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM Trang - 10
-
- III – G M CHĂM XU T NGO I
G m Quao, m t dòng s n ph m g m Chăm c a làng Bàu Trúc, t nh Ninh Thu n, m i ñây
ñã tìm ñư c ñư ng xu t kh u. V n là nh ng dáng v , màu s c huy n ho c ngàn xưa,
song nay khoác thêm nh ng t m áo m i, g m Chăm ñã ñi xa hơn.
Bao ñ i nay, nh ng ngư i ph n Chăm ngôi làng g m nh tr m l ng này ñã sinh nhai
b ng vi c n n ñ t sét làm g m. ð t sét cánh ñ ng làng nhào v i cát l n vàng non l y
ven sông Quao ch y quanh làng ñã ñư c ngh nhân Chăm vu t nên nh ng s n ph m g m
mang nét ñ p huy n bí.
“Cách ñây năm năm, m t h a sĩ có ti ng t TP.HCM ra Bàu Trúc. Nhìn th y g m có nét
ñ p ñơn sơ m c m c, ông ñem v trang trí thêm h t cư m, hoa văn... r i tính chuy n xu t
kh u cho g m. T lúc ñó làng g m chúng tôi có nhi u công ty xu t kh u ñ ý, ñ n ñ t
hàng. Làm hàng m ngh xu t kh u có giá hơn g m truy n th ng, cu c s ng cũng khá
hơn...”, ngh nhân Lưu Th B ng k .
“Có m y công ty ñ t làm hàng xu t kh u l y hàng t n nhà, mình không ph i gánh ñi bán
n a”, bà B ng cho hay. Lò bà B ng làm g n c ngàn m u hàng g m m ngh : ch u hoa
k t h p l ng ñèn, bình có tai, bình quai c cao, bình c cao ñi m hoa văn dây th ng, m
quai...
M i tháng thu nh p c a bà B ng kho ng 1 – 1,5 tri u ñ ng, tr ti n v n mua ñ t cát, rơm
c i. Bà B ng m i xây ñư c căn nhà g ch thay cho nhà tranh vách ñ t nh ti n làm g m
ch t chiu góp l i.
Nhà ngh nhân ðàng Th Phan cũng khá lên nh chuy n t làm g m truy n th ng sang
g m m ngh . Bình, v i g m m ngh ch t ñ y sân. Ngoài g m truy n th ng, hi n bà
Phan làm thêm hàng m ngh cho b n công ty xu t kh u ñi M , Nh t. M i tháng lò g m
bà Phan làm ñư c 300 s n ph m g m m ngh , tr chi phí dư ñư c 2 tri u ñ ng m i
tháng.
Vài năm g n ñây, nhi u doanh nghi p th công m ngh ñã ñ m t ñ n dòng g m mang
nét bí n ngàn xưa c a làng Bàu Trúc. “Nguyên li u làm g m t cát l n h t vàng non
thiên nhiên làm nên nh ng s n ph m g m ñ c ñáo chính là ñi m nh n mà chúng tôi
mu n gi i thi u v i khách Âu, M ”, ch Mai Th Nhân – giám ñ c s n xu t Công ty Vi t
H Chí (TP.HCM) – nói.
Quao, tên dòng sông ch y c nh làng g m Bàu Trúc, ñư c ch n làm tên dòng s n ph m
khoác t m áo m i c a làng g m. Vi t H Chí ñã xu t hơn 20 kh i hàng g m Chăm ñi
Chuyên ñ Văn hoá ðông Nám Á
LÀNG G M BÀU TRÚC – NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM Trang - 11
-
- Pháp, Singapore. Trong kho Vi t H Chí lúc nào cũng tr kho ng m t container 40 feet
hàng g m Quao ñ k p giao hàng ñúng h n. M i tháng Vi t H Chí ñưa ra kho ng 20
m u g m m i. Trên nh ng s n ph m g m Quao, ý tư ng c a ngh nhân làng g m và nét
sáng t o c a Vi t H Chí ñã ñư c k t h p hài hòa. Thành công ñã m m cư i v i nh ng lô
hàng g m Quao ñ u tiên, nh ng th trư ng m i m ra...
IV – K T LU N
Ngh thu t ch tác g m Chăm hi n nay ch còn b o lưu vùng ngư i Chăm Ninh Thu n
và cũng ch là h n h p trong m t vài ñ a phương như Bàu Trúc, Trí ð c,... Nhìn chung
k thu t ch tác g m Chăm khá ñơn gi n, th th công ngh g m Chăm v n còn duy trì
các ñ g , mâm g c ñ nh, chưa bi t t i bàn xoay. Ngh thu t trang trí trên s n ph m
g m còn khá thô sơ, ñơn ñi u và hi m hoi ngoài cách làm láng, ho c vài nét hoa văn hình
răng lư c, d u v sò ho c bôi màu th m loang l t nhiên mà không s d ng các lo i
men g m. Nhi t ñ nung g m còn th p, ch nung b ng cách ñ t nóng s n ph m ngoài
tr i, không s d ng lò nung v i quy mô l n. Lo i hình s n ph m g m Chăm cũng r t ñơn
ñi u, kích thư c nh bé là ch y u. Tuy nhiên, qua k thu t ch tác g m Chăm cũng cho
th y m t s ñ c ñi m văn hoá t c ngư i Chăm, cũng như m i quan h văn hoá v i các
dân t c láng gi ng th hi n khá rõ nét. S n ph m g m Chăm ñã ñáp ng nhu c u tiêu
dùng và th hi u không ch c a ngư i Chăm mà còn ñu c trao ñ i r ng rãi v i nhi u vùng
và nhi u t c ngư i khác n a. ð c bi t hi n nay g m Chăm ñã tr thành thương ph m có
giá tr xu t kh u, cũng như có giá tr trong các ho t ñ ng tham quan, du l ch c trong và
ngoài nư c.
Chuyên ñ Văn hoá ðông Nám Á
LÀNG G M BÀU TRÚC – NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM Trang - 12
-
- TÀI LI U THAM KH O
PHAN XUÂN BIÊN, PHAN AN, PHAN VĂN D P – VĂN HOÁ CHĂM – NXB
KHOA H C XÃ H I – 1991.
WEBSITE T NH NINH THU N: WWW.NINHTHUAN.GOV.VN
WEBSITE U BAN DÂN T C: CEMA.GOV.VN
Chuyên ñ Văn hoá ðông Nám Á
LÀNG G M BÀU TRÚC – NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM Trang - 13
-
- PH L C
M T S HÌNH NH LIÊN QUAN ð N G M CHĂM BÀU TRÚC
a) Các bư c t o thành m t s n ph m g m c a ngh nhân ðàng Th Gia t i làng Bàu
Trúc – th tr n Phư c Dân – Ninh Phư c – Ninh Thu n:
Chuyên ñ Văn hoá ðông Nám Á
LÀNG G M BÀU TRÚC – NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM Trang - 14
-
- Chuyên ñ Văn hoá ðông Nám Á
LÀNG G M BÀU TRÚC – NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM Trang - 15
-
- Chuyên ñ Văn hoá ðông Nám Á
LÀNG G M BÀU TRÚC – NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM Trang - 16
-
- b) M t s hoa văn ñư c s d ng trong g m Chăm:
Chuyên ñ Văn hoá ðông Nám Á
LÀNG G M BÀU TRÚC – NÉT ð C S C C A NGƯ I CHĂM Trang - 17
-
nguon tai.lieu . vn
