Xem mẫu
- XÃ HỘI HỌC ĐẠI CƯƠNG Giảng viên: TS. Lê Ngọc Thông 1 v1.0014104216
- BÀI 3 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU XÃ HỘI HỌC Giảng viên: TS. Lê Ngọc Thông 2 v1.0014104216
- MỤC TIÊU BÀI HỌC Sử dụng được các phương pháp, kỹ thuật nghiên cứu 1 vấn đề xã hội để có thể tự triển khai nghiên cứu. Rèn luyện được kỹ năng nghiên cứu một vấn đề xã hội học cụ thể. 3 v1.0014104216
- CÁC KIẾN THỨC CẦN CÓ Người học cần được trang bị trước một số các kiến thức cơ bản từ các môn học: • Triết học; • Tâm lý học; • Sử học. 4 v1.0014104216
- HƯỚNG DẪN HỌC • Xem bài giảng đầy đủ và tóm tắt những nội dung chính của từng bài. • Tích cực thảo luận trên diễn đàn và đặt câu hỏi ngay nếu có thắc mắc. • Làm các bài tập và luyện thi trắc nghiệm theo yêu cầu từng bài. 5 v1.0014104216
- CẤU TRÚC NỘI DUNG 3.1 Một số khái niệm trong phương pháp nghiên cứu xã hội học 3.2 Phương pháp nghiên cứu xã hội học 3.3 Phương pháp nghiên cứu điều tra xã hội học 3.4 Xã hội hóa kết quả điều tra nghiên cứu xã hội học 6 v1.0014104216
- 3.1. MỘT SỐ KHÁI NIỆM TRONG PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU XÃ HỘI HỌC Bản chất của khoa học Khoa học Tiêu chí của một khoa học Phương pháp nghiên cứu khoa học Nghiên cứu xã hội học Phương pháp luận Phương pháp Phương pháp luận xã hội học 7 v1.0014104216
- 3.1. MỘT SỐ KHÁI NIỆM TRONG PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU XÃ HỘI HỌC • Mục đích nghiên cứu là gì? Nhằm vào việc gì? Phục vụ cho điều gì? • Cấu trúc của phương pháp luận nghiên cứu khoa học 1. Luận đề 2. Luận cứ 3. Luận chứng • Cách tiếp cận cơ bản của XHH Cơ cấu – chức năng; Xung đột – mâu thuẫn xã hội; Lý thuyết hậu hiện đại Tương tác biểu trưng. 8 v1.0014104216
- 3.1. MỘT SỐ KHÁI NIỆM TRONG PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU XÃ HỘI HỌC (tiếp theo) • Các bước cơ bản trong nghiên cứu khoa học Quan sát sự vật, hiện tượng Phát hiện và đặt vấn đề Phương pháp (Methods) nghiên cứu Đặt giả thuyết nghiên cứu (hay luận đề) “Tác giả đã làm gì” (What did you do?) Xây dựng luận chứng Tìm luận cứ lý thuyết và • Thiết kế nghiên cứu; thực tiễn • Đối tượng nghiên cứu; • Phương pháp đo lường; Xử lý thông tin, phân tích • Phương pháp phân tích dữ liệu. Tổng hợp kết quả, kết luận, khuyến nghị 9 v1.0014104216
- 3.1. MỘT SỐ KHÁI NIỆM TRONG PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU XÃ HỘI HỌC (tiếp theo) • Các yếu tố cơ bản của mô hình nghiên cứu Nhân tố tác động 1 Nhân tố tác động n (biến độc lập 1) (biến độc lập n) Mục tiêu, đối tượng (biến phụ thuộc) Nhân tố tác động 3 Nhân tố tác động x (biến độc lập 3) (biến độc lập x) 10 v1.0014104216
- 3.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU XÃ HỘI HỌC 3.2.1. Phương pháp 3.2.2. Phương pháp quan sát thực nghiệm 3.2.3. Phương pháp 3.2.4. Phương pháp phỏng vấn An-két 3.2.5. Phương pháp phân tích tài liệu 11 v1.0014104216
- 3.2.1. PHƯƠNG PHÁP QUAN SÁT • Khái niệm: Phương pháp thu thập thông tin từ thực tế xã hội; Dùng các tri giác: Nghe, nhìn, ghi chép… Thu nhận các thông tin. • Xây dựng kế hoạch quan sát: Kỹ thuật quan sát và tiến trình quan sát. Xác định vấn đề, nội dung, tiêu chí, mục đích; Thiết lập một chương trình/kế hoạch quan sát; Chọn thời gian, địa điểm, đối tượng quan sát; Chuẩn bị công cụ: Bảng kiểm, phiếu quan sát... Chuẩn bị trang thiết bị: Máy quay, ghi âm,... Chọn cách thức quan sát; Lên kế hoạch xử lý và phân tích kết quả quan sát. 12 v1.0014104216
- 3.2.2. PHƯƠNG PHÁP THỰC NGHIỆM Thực nghiệm ở hiện trường Thực nghiệm trong phòng thực nghiệm Loại hình Thực nghiệm kiểm tra Thực nghiệm tự nhiên • Khái niệm: Phương pháp thu thập thông tin xã hội thông qua việc kiểm tra giả thuyết này hay giả thuyết khác, để có những tri thức mới có giá trị lý luận hoặc thực tiễn. • Yêu cầu: Cần xác định được mối quan hệ nhân – quả; Phải đặt được giả thuyết; Đảm bảo tính khách quan; Cần có kinh nghiệm, hiểu tâm lý. 13 v1.0014104216
- 3.2.3. PHƯƠNG PHÁP PHỎNG VẤN • Khái niệm: Là phương pháp thu thập thông tin xã hội thông qua đối thoại theo một chủ đề, một trật tự nhất định giữa nhà nghiên cứu với khách thể nghiên cứu. Phỏng vấn thường và phỏng vấn sâu Phân loại Phỏng vấn có và không tiêu chuẩn hóa Phỏng vấn nhóm tập trung • Yêu cầu Nghệ thuật đặt câu hỏi; Nghệ thuật lắng nghe; Sáng tạo. 14 v1.0014104216
- 3.2.3. PHƯƠNG PHÁP PHỎNG VẤN (tiếp theo) • Ưu điểm Thu được thông tin trực tiếp, bổ ích, lọai bỏ được các sai số trung gian. Nhà nghiên cứu có thể kiểm tra thăm dò đối tượng khi thấy thông tin chưa đủ độ tin cậy. Thu được thông tin nhiều mặt. • Nhược điểm Tốn thời gian, công sức, kinh phí (xử lý tốn kém, phức tạp). Thái độ của người phỏng vấn có thể ảnh hưởng đến độ tin cậy của thông tin. 15 v1.0014104216
- 3.2.4. PHƯƠNG PHÁP AN-KÉT • Khái niệm: Phương pháp thu thập thông tin xã hội gián tiếp dựa trên bảng hỏi (phiếu trưng cầu ý kiến). • Các loại câu hỏi: Câu hỏi đóng, câu hỏi mở, câu hỏi hỗn hợp, câu hỏi chức năng… • Yêu cầu Quy chuẩn: Thể hiện được nội dung nghiên cứu, đảm bảo tính logic hợp lý. Chọn mẫu đại diện nghiêm ngặt. Tập huấn cho cộng tác viên. • Ưu điểm Tiết kiệm được kinh phí (cùng một lúc thu được ý kiến của nhiều người). Thông tin thu được có độ tin cậy tương đối cao. Phù hợp cho những nghiên cứu định lượng. • Nhược điểm Tốn thời gian công sức soạn thảo bảng hỏi. Khó khăn khi thu hồi lại bảng hỏi, do đó ảnh hưởng trực tiếp tới tính đại diện của thông tin. Nhiều câu hỏi không trả lời, hạn chế tính đầy đủ của thông tin… 16 v1.0014104216
- 3.2.5. PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH TÀI LIỆU • Khái niệm: Phương pháp thu thập thông tin xã hội dựa trên sự phân tích nội dung những tài liệu đã có sẵn như tài liệu viết, tài liệu thống kê, tài liệu điện quang, tài liệu ghi âm… • Các phương pháp: Phương pháp phân tích định tính, phân tích định lượng, phân tích theo nhóm các dấu hiệu, phạm trù, tìm ra mối quan hệ nhân quả giữa các nhóm chỉ báo. • Yêu cầu chính xác, linh hoạt về: Lựa chọn tài liệu; Xác định tài liệu là bản chính, bản sao hay dị bản; Có thái độ phê phán đối với tài liệu. • Ưu điểm Tiết kiệm thời gian, công sức, kinh phí, nhân lực. Thu được thông tin đa dạng, nhiều mặt; giúp nhà nghiên cứu tìm hiểu những đối tượng quá khứ, hiện tại. • Nhược điểm Tài liệu ít được phân chia theo dấu hiệu đang cần. Thông tin dễ bị chủ quan hóa. Khó tổng hợp thông tin, đòi hỏi phải có trình độ cao, tính bảo mật cản trở,… 17 v1.0014104216
- 3.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ĐIỀU TRA XÃ HỘI HỌC 3.3.1. Quy trình nghiên 3.3.2. Xác định vấn đề cứu khoa học nghiên cứu XXH 3.3.3. Xây dựng khung 3.3.4. Chọn phương lý thuyết nghiên cứu pháp điều tra XHH 3.3.5. Xây dựng bảng 3.3.6. Chọn mẫu trong câu hỏi nghiên cứu XHH 3.3.7. Tổ chức điều tra 3.3.8. Xử lý – phân nghiên cứu XHH tích dữ liệu điều tra 18 v1.0014104216
- 3.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ĐIỀU TRA XÃ HỘI HỌC • Mục đích: Trang bị cho học viên hệ thống tri thức cơ bản về phương pháp điều tra xã hội học, quy trình của một cuộc điều tra xã hội học, kỹ thuật của một cuộc điều tra xã hội học, nắm được các bước điều tra, các thao tác chính trong từng giai đoạn. • Yêu cầu Giảng dạy theo phương pháp cùng tham gia. Trang bị cho người học các tri thức cơ bản về: Các phương pháp điều tra xã hội học, các bước của một cuộc điều tra XHH, các kỹ năng vận dụng các phương pháp, các quy trình điều tra XHH. Giúp học viên xây dựng khả năng nghiên cứu thực tiễn xã hội tại địa phương. Quy trình nghiên cứu xã hội học Chuẩn bị Tiến hành Phân tích và điều tra XHH điều tra XHH XHH kết quả 19 v1.0014104216
- 3.3.1. QUY TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC Thực tế xã hội Xác định vấn đề Tiến hành thu thập cần nghiên cứu thông tin Xã hội hoá kết quả nghiên cứu Xây dựng khung Lựa chọn và tập lý thuyết, giả thiết huấn điều tra viên Trình bày báo cáo kết quả nghiên cứu Chọn phương pháp Lập biểu đồ điều tra tiến độ điều tra Kiểm định giả Xây dựng bảng thuyết nghiên cứu câu hỏi điều tra Công tác tiền trạm Tập hợp tài liệu Chuẩn bị kinh xử lý và phân tích Chọn mẫu điều tra phí điều tra Kết thúc công Chọn thời điểm Xử lý và phân tác chuẩn bị điều tra tích thông tin 20 v1.0014104216
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học