Xem mẫu
- Chương 7: Ý THỨC XÃ HỘI
1. Khái niệm tồn tại xã hội, ý thức xã hội
2. Vai trò quyết định của tồn tại xã hội đối với ý
thức xã hội và tính độc lập tương đối của ý
thức xã hội
3. Xây dựng nền tảng tinh thần của xã hội Việt
Nam hiện nay
189
- a) Khái niệm tồn tại xã hội và các yếu tố
cơ bản hợp thành tồn tại xã hội
*Tồn tại xã hội là khái niệm dùng để chỉ mặt hoạt
động vật chất và các điều kiện sinh hoạt vật chất của
xã hội; tức là các điều kiện vật chất khách quan quy
định sự sinh tồn và phát triển của XH
Đ/K tự nhiên-điạ lý
CÁC YẾU TỐ CƠ BẢN
Đ/K dân số-dân cư
CỦA TỒN TẠI XÃ HỘI
Phương thức sản xuất
- Ý thức xã hội dùng để chỉ phương diện tinh thần
của XH, nảy sinh từ TTXH và phản ánh TTXH
trong những giai đoạn lịch sử nhất định.
Biểu hiện của YTXH
Các sinh hoạt Các sinh hoạt Các tập tục và nếp
tư tưởng mang văn hóa của sống mang đặc trưng
cộng đồng xã văn hóa của các cộng
tính học thuật
hội đồng người
- *Tính giai cấp của YTXH
- Trong XH có GC: Những GC khác nhau thì YTXH khác
nhau.
- Tính GC của YTXH thể hiện ở các bộ phận cấu thành.
Ý thức của giai cấp thống trị
Tính giai Giai cấp
cấp của
Ảnh hưởng
Quyết định
khác nhau
ý thức thì ý thức
xã hội khác nhau
Ý thức của giai cấp bị trị
- *Hai trình độ phản ánh của YTXH
Hệ thống quan
Tri thức lý luận: điểm của một
học thuyết, YT Hệ giai cấp…
lý thuyết… lý tư
luận tưởng Hình thành một
Phản ánh trừu cách tự giác
tượng, khái quát… bởi các nhà
YTXH tư tưởng…
Tri thức Tình cảm,
kinh nghiệm YT Tâm tập quán,
kinh lý phong tục…
nghiệm XH
Phản ánh trực tiếp
Hình thành
các hiện tượng trong
tự phát, lâu dài…
cuộc sống hàng ngày TTXH
- c) Các hình thái YTXH
• Ý thức chính trị: xuất hiện và tồn tại trong các xã hội có
giai cấp và nhà nước
✓ Phản ánh lợi ích giai cấp mà nó đại diện
✓ Hình thành một các tự giác
✓ Có vai trò quan trọng với sự phát triển của XH
• Ý thức pháp quyền:
✓ Phản ánh trực tiếp các quan hệ kinh tế của xã hội
✓ Ý chí của GCTT được biểu hiện thông qua luật
✓ Hiệu lực phụ thuộc vào sức mạnh cưỡng chế và trình độ
hiểu biết pháp luật.
- c) Các hình thái YTXH
• Ý thức đạo đức là những quan niệm, những chuẩn
mực đạo đức của cộng đồng, trên cơ sở đó để điều
chỉnh hành vi của các cá nhân.
✓ Là hình thái YTXH xuất hiện sớm nhất
✓ Những giá trị đạo đức mang tính toàn nhân loại
✓ Trong xã hội có giai cấp, YT đạo đức phản ánh quan
hệ giai cấp và mang tính GC
• Ý thức khoa học là hệ thống tri thức phản ánh chân
thực dưới dạng lôgic trừu tượng và đã được kiểm
nghiệm trong thực tiễn
✓ YTKH thâm nhập vào các hình thái YTXH khác và
hình thành các khoa học tương ứng
4/25/2021
- c) Các hình thái YTXH
• Ý thức thẩm mỹ là sự phản ánh hiện thực vào ý thức
con người thông qua hoạt động sáng tạo và thưởng thức
nghệ thuật
✓ Phản ánh TTXH
✓ Trong XH có giai cấp, nghệ thuật mang tính GC
• Ý thức tôn giáo
✓ Tâm lý tôn giáo: là những biểu tượng, tình cảm, tâm
trạng, thói quen của nhân dân về tín ngưỡng tôn giáo
✓ Tư tưởng tôn giáo: thực hiệ chức năng bù đắp, bổ xung
tâm lý hay tư tưởng cho hiện thực mà con người bất lực
trước tự nhiên và xã hội
- 2. Vai trò quyết định của tồn tại xã hội đối với
ý thức xã hội và tính độc lập tương đối của ý
thức xã hội
• a) Vai trò quyết định của tồn tại xã hội đối với ý
thức xã hội
• b) Tính độc lập tương đối của ý thức xã hội và
vai trò của ý thức xã hội đối với tồn tại xã hội
197
- a) Nội dung cơ bản của nguyên lý TTXH quyết
định YTXH và ý nghĩa PPL của nó
•Bản chất của YTXH (bản sắc văn hóa) suy đến
cùng là sự phản ánh TTXH, có nguồn gốc từ
TTXH
•Nội dung của YTXH (tâm lý, hệ tư tưởng) là sự
phản ánh hiện thực khách quan
•Sự biến đổi của YTXH có nguyên nhân căn bản
từ TTXH mà quan trọng nhất là sự biến đổi của
PTSX
- b) Tính độc lập tương đối của YTXH
Tính lạc hậu của YTXH
Do lực
Do sức lượng
TTXH có mạnh phản tiến
trước, của thói quen, bộ giữ lại
YTXH tính bảo nhằm
là sự phản thủ của chống lại
ánh TTXH YTXH GCCM
4/25/2021 199
- Tính tiên tiến của YTXH
Trong những điều kiện nhất định tư tưởng của con người,
đặc biệt là những tư tưởng khoa học và tiến bộ có tính dự
báo, có tác dụng chỉ đạo thực tiễn; nhưng suy đến cùng nó
cũng chỉ xuất phát trên một cơ sở hiện thực nhất định
Những nguyên lý của
Chủ nghĩa Mác Lê nin
- Tính kế thừa trong quá trình vận động,
phát triển của YTXH
Khi nghiên cứu
YTXH không chỉ
Trong xã hội có GC,
dựa vào các quan
tính chất kế thừa của
hệ kinh tế mà còn
YTXH gắn với tính
phải dựa vào truyền
chất giai cấp của nó
thống hoặc lịch sử
tưởng trước đó
4/25/2021 201
- * Sự tương tác nội tại của đời sống YTXH
-Sự tác động qua lại giữa các hình thái YTXH tạo
nên sự biến đổi và phát triển trong đời sống tinh
thần của các cộng đồng người
- Sự tác động ấy còn là cơ sở để thấy rằng có
những mặt ở mỗi hình thái YTXH nhiều khi
không thể giải thích được trực tiếp từ TTXH
- Tính năng động của YTXH
• Mức độ ảnh hưởng của YTXH đến TTXH phụ thuộc
vào bản thân tư tưởng đó là tiến bộ hay phản tiến bộ xét
một cách tổng thể
• Tuy nhiên, tính khoa học và tính cách mạng của ý thức
xã hội không phải là bất biến. Có những quan điểm là
khoa học và cách mạng trong điều kiện lịch sử này
nhưng lại có thể không còn là khoa học và cách mạng
trong điều kiện lịch sử khác.
• Phương thức tác động của YTXH đối với TTXH được
biểu hiện thông qua hoạt động thực tiễn của con người
(tự phát và tự giác)
- 3. Xây dựng nền tảng tinh thần của xã hội
Việt Nam hiện nay
• a) Công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội và tính
tất yếu của việc xây dựng nền tảng tinh thần của
xã hội Việt Nam hiện nay
• - Công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt
Nam hiện nay là công tác tư tưởng và phát triển
văn hóa phải đi trước một bước để tạo lập nền
tảng tinh thần cho xã hội
• - Tính tất yếu của việc xây dựng nền tảng tinh
thần của xã hội Việt Nam hiện nay.
204
- b) Một số vấn đề cơ bản của việc xây dựng nền
tảng tinh thần của xã hội Việt Nam hiện nay.
• - Kết hợp giữa truyền thống và hiện đại trong việc xây dựng
nền tảng tinh thần của xã hội Việt Nam hiện nay.
• - Phát huy tinh thần khoa học và cách mạng của chủ nghĩa
Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong sự nghiệp đổi mới.
• - Kế thừa và phát huy các giá trị tinh hoa trong lịch sử tư
tưởng Việt Nam.
• - Tiếp thu và phát huy các giá trị tư tưởng tiến bộ của nhân
loại
• - Khắc phục những hạn chế và tác động tiêu cực của tư
tưởng, tâm lý tiểu nông trong sự nghiệp công nghiệp hóa và
phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
trong thời kỳ đổi mới hiện nay.
205
nguon tai.lieu . vn