Xem mẫu
- dông phßng hé, b¶o vÖ m«i tr−êng ë møc cao nhÊt, ®¸p øng ®−îc nhu cÇu
tham quan du lÞch, nghØ ng¬i cña con ng−êi.
4 §èi t−îng cña QHLN vμ §CR
• §èi t−îng cña quy ho¹ch l©m nghiÖp: §èi t−îng cña quy ho¹ch l©m nghiÖp
bao gåm:
- Quy ho¹ch l©m nghiÖp cho c¸c cÊp qu¶n lý l·nh thæ: §èi t−îng quy ho¹ch cã
thÓ lμ c¸c diÖn tÝch ®Êt l©m nghiÖp ë c¸c quy m« kh¸c nhau nh−: Toμn cÇu,
khu vùc, toμn quèc, toμn tØnh, huyÖn, x·.
- Quy ho¹ch l©m nghiÖp cho c¸c cÊp qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh: §èi t−îng
lμ c¸c l©m phÇn thuéc L©m tr−êng, XÝ nghiÖp, Trang tr¹i, céng ®ång....
• §èi t−îng cña ®iÒu chÕ rõng:
§èi t−îng lμ diÖn tÝch tμi nguyªn rõng ®ñ lín cã cïng môc tiªu ®iÒu chÕ, t¹o thμnh
®èi t−îng cho viÖc Ên ®Þnh thèng nhÊt qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, b¶o ®¶m ®−îc kinh doanh l©u
dμi, liªn tôc vμ æn ®Þnh.
Nãi chung ®èi t−îng cña quy ho¹ch vμ ®iÒu chÕ rõng gåm tμi nguyªn rõng ®−îc ®Æt
trong bèi c¶nh cô thÓ. Trong QHLN, §CR sù tham gia cña c¸c bªn liªn quan, viÖc chia
sÎ lîi Ých tõ rõng cÇn ®−îc xem xÐt râ rμng nh»m ®¹t ®−îc sù bÒn v÷ng vÒ m«i tr−êng,
kinh tÕ vμ x· héi. Nh−ng tïy theo môc ®Ých vμ nhiÖm vô ®Ó quy ®inh râ ®èi t−îng tiÕn
hμnh x©y dùng vμ thùc thi ph−¬ng ¸n.
5 LÞch sö ph¸t triÓn cña khoa häc quy ho¹ch l©m nghiÖp vμ ®iÒu
chÕ rõng
Sù h×nh thμnh vμ ph¸t triÓn m«n khoa häc quy ho¹ch l©m nghiÖp vμ ®iÒu chÕ rõng
g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vμ kinh doanh nghÒ rõng. Qua c¸c thêi kú ®Çu
chñ yÕu lμ kinh doanh lîi dông gç, vμ trong xu h−íng ph¸t triÓn ng−êi ta nhËn ra r»ng
cÇn ph¶i tæ chøc s¶n xuÊt l©m nghiÖp hîp lý ®Ó cã thÓ thu ®−îc s¶n l−îng l©u dμi h¬n lμ
tμn ph¸ tμi nguyªn. ChÝnh v× vËy quy ho¹ch l©m nghiÖp vμ ®iÒu chÕ rõng b¾t ®Çu h×nh
thμnh.
§Çu thÕ kü 18, nh÷ng nguyªn t¾c ®¬n gi¶n nhÊt cña kinh doanh tæ chøc rõng b¾t
®Çu ®−îc ¸p dông ®Ó thu ®−îc s¶n phÈm gç ®Òu ®Æn.
Trong suèt hai thÕ kü 18 vμ 19 ngμnh khoa häc nμy dÇn tõng b−íc bæ sung c¸c c¬
së lý luËn, hoμn thiÖn c¸c gi¶i ph¸p tæ chøc tèi −u trong kinh doanh rõng. Ph¸t triÓn
m¹nh nhÊt cña ngμnh khoa häc nμy lμ ë ch©u ¢u nh− ë §øc vμ ¸o. Tªn gäi cña ngμnh
khoa häc nμy còng lu«n thay ®æi do quan niÖm vμ nhËn thøc trong tõng giai ®o¹n kh¸c
nhau vÒ ®Æc ®iÓm sinh häc, vÒ ®Þnh h−íng kinh doanh, môc tiªu kinh doanh kh¸c nhau.
Tuy nhiªn tr−íc nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kü 20, quan niÖm vÒ quy ho¹ch vμ ®iÒu chÕ
rõng còng chØ quan t©m chñ yÕu ®Õn lîi nhuËn vμ môc tiªu s¶n xuÊt gç lμ chÝnh. NhiÒu
c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc tËp trung vμo c¸c lÜnh vùc s¶n l−îng gç, vμ viÖc tæ chøc
rõng trong quy ho¹ch vμ ®iÒu chÕ còng nh»m môc tiªu s¶n xuÊt liªn tôc gç.
18
- Nh÷ng thay ®æi vÒ m«i tr−êng toμn cÇu còng nh− trong tõng khu vùc, quèc gia ®·
®ßi hái ngμnh l©m nghiÖp xem xÐt viÖc quy ho¹ch rõng vμ tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh,
vμ thùc tÕ cho thÊy khoa häc vÒ tæ chøc rõng nμy kh«ng chØ ®¬n thuÇn lμ khoa häc thuÇn
tóy vÒ cÊu tróc, s¶n l−îng, sinh vËt häc rõng mμ cßn liªn quan ®Õn yÕu tè v¨n ho¸ x·
héi, kinh tÕ, m«i tr−êng. Ngoμi ra ®èi víi c¸c khu rõng tù nhiªn, ®Æc biÖt lμ rõng nhiÖt
®íi, chøa ®ùng trong nã sù ®a d¹ng sinh häc to lín, lμ mét ng©n hμng gen, loμi vμ ®a
d¹ng vÒ hÖ sinh th¸i; ®©y lμ mét di s¶n quý b¸u cña nh©n lo¹i nh−ng ®ang tõng ngμy bÞ
tμn ph¸ vμ qu¶n lý kinh doanh kÐm hiÖu qu¶, nhiÒu lo¹i l©m s¶n ngoμi gç quý ch−a ®−îc
b¶o tån vμ chó träng kinh doanh. Do ®ã quy ho¹ch vμ ®iÒu chÕ rõng ngμy nay cÇn cã
nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n trong nhËn thøc còng nh− gi¶i ph¸p toμn diÖn ®Ó kinh doanh bÒn
v÷ng nguån tμi nguyªn rõng.
Trong n−íc ta, quy ho¹ch vμ ®iÒu chÕ rõng còng ®−îc ng−êi Ph¸p thö nghiÖm ¸p
dông th«ng qua c¸c m« h×nh rõng trång.
Tõ n¨m 60 ë miÒn b¾c ®· b¾t ®Çu c«ng t¸c quy ho¹ch tæng thÓ vÒ l©m nghiÖp, trong
khi ®ã ë miÒn nam thùc hiÖn c¸c m« h×nh thö nghiÖm ®iÒu chÕ rõng. Sau n¨m 1975,
h×nh thμnh c¸c Liªn hiÖp l©m nghiÖp, c¸c l©m tr−êng trong c¶ n−íc, chóng ta ®· tiÕn
hμnh c¸c cuéc tæng kiÓm kª tμi nguyªn rõng vμ x©y dùng ph−¬ng ¸n quy ho¹ch l©m
nghiÖp cho tõng cÊp l·nh thæ, trong ®ã chó träng cho c¸c ®¬n vÞ trùc tiÕp kinh doanh
l©m nghiÖp nh− Liªn hiÖp l©m nghiÖp, l©m tr−êng. Giai ®o¹n nμy ph−¬ng ¸n quy ho¹ch
l©m nghiÖp ®−îc xem lμ yÕu tè ph¸p lý ®Ó tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh cho mét ®¬n vÞ
l©m nghiÖp. Tuy nhiªn thùc tÕ còng cho thÊy r»ng c¸c ph−¬ng ¸n nμy th−ßng ch−a ®¸p
øng ®−îc nhu cÇu thùc tÕ vμ khã thùc thi, do trong qu¸ tr×nh x©y dùng ph−¬ng ¸n chóng
ta ch−a ph¶n ¶nh ®−îc thùc tr¹ng nhu cÇu x· héi, hoÆc do c¬ së d÷ liÖu cã ®é tin cËy
thÊp, ®ång thêi víi nã lμ sù t¸ch biÖt céng ®ång d©n c− trong c¸c kinh doanh, qu¶n lý
b¶o vÖ rõng; ®iÒu nμy ®· dÉn ®Õn ph−¬ng ¸n quy ho¹ch ¸p dông kÐm hiÖu qu¶, rõng vÉn
bÞ mÊt.
Tõ nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kü 20 chóng ta b¾t ®Çu chó träng vμo khoa häc ®iÒu chÕ
rõng, tøc lμ cè g¾ng tæ chøc rõng khoa häc h¬n vÒ kh«ng gian vμ thêi gian, tr¸nh kinh
doanh rõng ®Ó lμm mÊt rõng. Dùa vμo ph−¬ng ¸n quy ho¹ch, hÇu hÕt c¸c l©m tr−êng ®Òu
ph¶i x©y dùng ph−¬ng ¸n ®iÒu chÕ rõng vμ hμng n¨m ®Òu cã c¸c thiÕt kÕ s¶n xuÊt. Ho¹t
®éng nμy ®· ®ãng gãp tÝch cùc vμo viÖc qu¶n lý kinh doanh gç æn ®Þnh h¬n, tuy nhiªn vÒ
kü thuËt c¸c ph−¬ng ¸n nμy còng ë møc ®¬n gi¶n. Nh−ng qua h¬n 20 n¨m thùc hiÖn
chóng ta còng thÊy r»ng c¸c ph−¬ng ¸n nμy vÉn nÆng vÒ kü thuËt, lý thuyÕt vμ viÖc ¸p
dông trong thùc tÕ rÊt h¹n chÕ, h¬n n÷a nã còng tËp trung vμo khai th¸c gç; nh÷ng yÕu
tè vÒ quan hÖ x· héi trong kinh doanh rõng ch−a ®−îc xem xÐt, viÖc th©m canh rõng víi
s¶n phÈm ®a d¹ng ch−a ®−îc ®Ò cËp nhiÒu. §iÒu nμy ®ßi hái quy ho¹ch còng nh− ®iÒu
chÕ rõng xem xÐt c¸ch tiÕp cËn còng nh− vËn dông lý thuyÕt s¶n l−îng trong thùc tiÔn.
Thùc tÕ cho thÊy ®iÒu chÕ rõng vμ quy ho¹ch cã tÝnh x· héi s©u s¾c, chóng ta cÇn quan
t©m h¬n ®Õn kiÕn thøc b¶n ®Þa, n¨ng lùc, nguån lùc t¹i chæ ®Ó x©y dùng mét kÕ ho¹ch
kinh doanh rõng kh¶ thi vμ cã hiÖu qu¶ h¬n, trong ®ã chó ý ®Õn vai trß cña céng ®ång,
ng−êi d©n, nh÷ng kinh nghiÖm còng nh− sù tham gia cña hä, vμ kinh doanh rõng ph¶i
®ãng gãp vμo viÖc n©ng cao ®êi sèng cña c− d©n sèng trong vμ gÇn rõng.
Ngμy nay khoa häc quy ho¹ch l©m nghiÖp vμ ®iÒu chÕ rõng ®ang tiÕp tôc ®−îc ph¸t
triÓn víi nh÷ng yªu cÇu míi, trong ®ã xem xÐt mét c¸ch toμn diÖn h¬n viÖc tæ chøc nghÒ
rõng trong bèi c¶nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, b¶o ®¶m ba yªu cÇu c¬ b¶n lμ bÒn v÷ng vÒ
kinh tÕ, x· héi vμ m«i tr−êng.
19
- Ch−¬ng 2
C¬ së kinh tÕ - x· héi - m«i tr−êng cña quy ho¹ch
l©m nghiÖp vμ ®iÒu chÕ rõng.
Môc ®Ých:
Cung cÊp cho sinh viªn kh¶ n¨ng ph©n tÝch c¸c khÝa c¹nh kinh tÕ, x· héi m«i
tr−êng trong tæ chøc kinh doanh rõng vμ tæ chøc quy ho¹ch l©m nghiÖp vμ ®iÒu chÕ
rõng.
Khung ch−¬ng tr×nh tæng quan toμn ch−¬ng:
Néi dung Ph−¬ng VËt liÖu Thêi
Môc tiªu
ph¸p gian
Sau khi häc xong sinh
viªn cã kh¶ n¨ng: (TiÕt)
DiÔn gi¶i Tμi liÖu
C¸c c¬ së kinh tÕ - x· héi -
Gi¶i thÝch ®−îc ý nghÜa
ph¸t tay
m«i tr−êng trong qui ho¹ch
cña c¸c c¬ së kinh tÕ -
N·o c«ng 5
l©m nghiÖp - ®iÒu chÕ rõng
x· héi trong qui ho¹ch
l©m nghiÖp - ®iÒu chÕ
- C¬ së kinh tÕ/x· héi
rõng
- C¬ së vÒ m«i tr−êng trong
qui ho¹ch l©m nghiÖp vμ
®iÒu chÕ rõng.
Tr×nh bμy Tμu liÖu
Nh÷ng nguyªn t¾c qu¶n lý
Tr×nh bμy ®−îc c¸c
ph¸t tay
rõng bÒn v÷ng cña FSC
nguyªn t¾c vμ tiªu
2
chuÈn qu¶n lý rõng bÒn
Tiªu chuÈn quèc gia qu¶n lý
v÷ng trong qui ho¹ch
rõng bÒn v÷ng.
l©m nghiÖp - §iÒu chÕ
rõng.
Quy ho¹ch l©m nghiÖp vμ ®iÒu chÕ rõng võa mang tÝnh chÊt kü thuËt l¹i võa
mang tÝnh chÊt kinh tÕ - x· héi - m«i tr−êng. V× vËy, c¸c kiÕn thøc vÒ kinh tÕ - x· héi vμ
m«i tr−êng lμ c¬ së rÊt quan träng ®Ó nghiªn cøu m«n qui ho¹ch l©m nghiÖp vμ ®iÒu chÕ
rõng.
C¬ së kinh tÕ x· héi lμ mét ph¹m trï rÊt réng, bao hμm toμn bé nh÷ng tri thøc vÒ
kinh tÕ vμ x· héi, nh÷ng quy luËt kinh tÕ vμ ph−¬ng ph¸p luËn trong qu¶n lý nhμ n−íc
nãi chung vμ qu¶n lý kinh tÕ nãi riªng. Trong ph¹m vi øng dông cña m«n häc quy ho¹ch
l©m nghiÖp, c¬ së kinh tÕ ®−îc hiÓu lμ nh÷ng v¨n b¶n luËt ph¸p, nh÷ng chÝnh s¸ch,
nh÷ng chØ thÞ, nghÞ quyÕt, nghÞ ®Þnh cña Nhμ n−íc cã liªn quan ®Õn ph¸t triÓn l©m
nghiÖp. Ngoμi ra, c¬ së kinh tÕ cña quy ho¹ch l©m nghiÖp cßn bao hμm nh÷ng ®Þnh
h−íng vμ chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi n«ng th«n miÒn nói, c¸c ch−¬ng tr×nh vμ
dù ¸n ph¸t triÓn l©m nghiÖp nãi riªng vμ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trªn ®Þa bμn trung du
miÒn nói chung.
20
- C¬ së m«i tr−êng bao hμm nhiÒu khÝa canh trong qu¶n lý sö dông tμi nguyªn theo
h−íng b¶o ®¶m sù an toμn sinh th¸i vμ c©n b»ng, nã yªu cÇu kh«ng chØ thu ho¹ch l©m
s¶n æn ®Þnh mμ cßn duy tr× vμ b¶o vÖ sù ®a d¹ng sinh häc, duy tr× ®−îc m«i tr−êng sèng
cña loμi ng−êi.
1 C¸c c¬ së kinh tÕ - x· héi - m«i tr−êng trong qui ho¹ch l©m
nghiÖp - ®iÒu chÕ rõng.
1.1 C¬ së x· héi
1.1.1 Mét sè chÝnh s¸ch lμm c¬ së cho c«ng t¸c qui ho¹ch l©m nghiÖp vμ
®iÒu chÕ rõng
ChiÕn l−îc
ph¸t triÓn l©m nghiÖp
giai ®o¹n 2001 –
2010 ®−îc Bé tr−ëng
Bé N«ng NghiÖp vμ
Ph¸t triÓn n«ng th«n
phª duyÖt t¹i qui
®Þnh sè 199/ Q§ -
BNN – PTNT ngμy
22/ 1/ 2002 lμ c¬ së
®Çu tiªn ®Ó tæ chøc
quy ho¹ch l·nh thæ,
tæ chøc quy ho¹ch vμ
®iÒu chÕ rõng. Néi
dung chñ yÕu cña
chiÕn l−îc ph¸t triÓn
l©m nghiÖp giai ®o¹n Mèi quan hÖ kinh tÕ, x· héi vμ m«i tr−êng trong QHLN & §CR
2001 – 2010 lμ:
• Môc tiªu: Ngμnh l©m nghiÖp phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2010 ®¹t:
- VÒ m«i tr−êng ®¹t 43% ®é che phñ cña rõng
- VÒ kinh tÕ ®¹t gi¸ trÞ 2,5 tû USD hμng l©m s¶n xuÊt khÈu.
- VÒ x· héi thu hót kho¶ng 6,0 – 8,0 triÖu lao ®éng tham gia s¶n xuÊt l©m
nghiÖp.
• §Þnh h−íng ph¸t triÓn l©m nghiÖp ®Õn n¨m 2010 vÒ quy m« 3 lo¹i rõng:
- Rõng phßng hé: 6,0 triÖu ha chiÕm 18,2% diÖn tÝch toμn quèc trong ®ã diÖn
tÝch cã rõng 4,831 triÖu ha, ch−a cã rõng 1,169 triÖu ha.
- Rõng ®Æc dông: 2,0 triÖu ha chiÕm 6,1 % diÖn tÝch toμn quèc trong ®ã diÖn
tÝch cã rõng 1,495 triÖu ha, ch−a cã rõng 505 ngh×n ha.
- Rõng s¶n xuÊt: 8,0 triÖu ha chiÕm 24,3% diÖn tÝch toμn quèc, trong ®ã diÖn
tÝch cã rõng lμ 4,59 triÖu ha ch−a cã rõng 3,41 triÖu ha.
• X©y dùng vμ ph¸t triÓn vèn rõng
21
- - B¶o vÖ rõng hiÖn cã 10,9 triÖu ha, trong ®ã rõng tù nhiªn 9,4 ha vμ rõng
trång 1,5 triÖu ha.
- Lμm giμu rõng nghÌo kiÖt 1,85 triÖu ha trong ®ã rõng phßng hé 855 ngh×n ha
vμ rõng s¶n xuÊt 995 triÖu ha.
- Khoanh nu«i phôc håi rõng 1,56 triÖu ha trong ®ã rõng phßng hé 855 ngh×n
ha, rõng ®Æc dông 299 ngh×n ha vμ rõng s¶n xuÊt 406 ngh×n ha.
- Trång rõng míi 3,52 triÖu ha trong ®ã rõng kinh tÕ chñ lùc 1,8 triÖu ha.
• §Þnh h−íng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp khai th¸c, chÕ biÕn l©m s¶n
- Khai th¸c l©m s¶n: Giai ®o¹n 2001 – 2005 khai th¸c 12 triÖu m3/ n¨m chñ
yÕu lμ khai th¸c tõ rõng trång. Giai ®o¹n 2006 – 2010 khai th¸c 24,5 triÖu
m3/ n¨m chñ yÕu lμ khai th¸c tõ rõng trång.
- ChÕ biÕn l©m s¶n: §Õn n¨m 2010 s¶n xuÊt 1,5 triÖu tÊn giÊy vμ 3,5 triÖu tÊn
bét giÊy, 1 triÖu m3 v¸n nh©n t¹o.
Ngoμi ra c¸c luËt l©m nghiÖp, c¸c chÝnh s¸ch liªn quan sÏ hç trî cho viÖc x©y dùng
ph−¬ng ¸n quy ho¹ch, ®iÒu chÕ rõng:
- LuËt ®Êt ®ai
- LuËt b¶o vÖ vμ ph¸t triÓn rõng
- QuyÕt ®Þnh 1171/Q§ vÒ quy chÕ qu¶n lý c¸c lo¹i rõng.
- NghÞ ®Þnh 02, 163 vÒ giao ®Êt l©m nghiÖp
- QuyÕt ®Þnh cña Thñ t−íng ChÝnh phñ sè 661/Q§ - TTg ngμy 29/07/ 1998 vÒ
môc tiªu, nhiÖm vô, chÝnh s¸ch vμ tæ chøc thùc hiÖn dù ¸n trång míi 5 triÖu
ha rõng.
C¸c chÝnh s¸ch cã liªn quan ®Õn ph¸t triÓn l©m nghiÖp ®−îc tr×nh bμy chi tiÕt
trong tËp bμi gi¶ng “ LuËt vμ hμnh chÝnh l©m nghiÖp vμ L©m nghiÖp x· héi ®¹i c−¬ng”
1.1.2 X· héi ho¸ nghÒ rõng vμ vÊn ®Ò qui ho¹ch l©m gnhiÖp
Trong qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ, ph¸t triÓn s¶n xuÊt theo h−íng thÞ
tr−êng, ®a d¹ng ho¸ ngμnh nghÒ, nhiÒu thμnh phÇn kinh tÕ; ngμnh l©m nghiÖp ®· vμ ®ang
chuyÓn ®æi tõ nÒn l©m nghiÖp truyÒn thèng sang ph¸t triÓn l©m nghiÖp x· héi. Trong l©m
nghiÖp x· héi ng−êi d©n gi÷ vai trß trung t©m. XÐt vÒ môc tiªu, l©m nghiÖp x· héi lμ
mét ch−¬ng tr×nh hay chiÕn l−îc ph¸t triÓn n«ng th«n miÒn nói, trong ®ã mäi ho¹t ®éng
nh»m huy ®éng ng−êi d©n vμo ph¸t triÓn l©m nghiÖp, hä cïng g¸nh v¸c tr¸ch nhiÖm vμ
®−îc nhËn lîi Ých trùc tiÕp tõ chÝnh sù cè g¾ng cña hä. Quy ho¹ch ph¸t triÓn s¶n xuÊt
l©m nghiÖp ngoμi viÖc tæ chøc c¸c ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp, cÇn tËp trung vμo
h−íng ®−a c¸c ho¹t ®éng l©m nghiÖp vμo ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña ng−êi d©n, hä ®−îc
trùc tiÕp tham gia thùc hiÖn, cã nh− vËy th× ph−¬ng ¸n quy ho¹ch míi cã tÝnh kh¶ thi vμ
mang l¹i hiÖu qu¶ thiÕt thùc.
1.1.3 Qu¶n lý rõng dùa vμo céng ®ång
Kinh nghiÖm qu¶n lý sö dông tμi nguyªn thiªn nhiªn ®Æc biÖt kinh nghiÖm qu¶n
lý rõng céng ®ång cu¶ ®ång bμo d©n téc thiÓu sè lμ c¬ së quan träng trong viÖc x©y
22
- dùng ph−¬ng ¸n qui ho¹ch l©m nghiÖp ë cÊp vi m«. Thùc tÕ cho thÊy nhiÒu gi¶i ph¸p,
ph−¬ng ph¸p ph¸t triÓn tõ bªn ngoμi vμo kh«ng cã tÝnh kh¶ thi vÒ kinh tÕ hoÆc kh«ng
®−îc chÊp nhËn vÒ v¨n ho¸. Trong khi ®ã nh÷ng kinh nghiÖm s½n cã ë céng ®ång l¹i dÔ
thùc hiÖn, phï hîp tr×nh ®é, nguån lùc t¹i chæ.
1.2 C¬ së kinh tÕ
C¬ së kinh tÕ cña c«ng t¸c qui ho¹ch l©m nghiÖp vμ ®iÒu chÕ rõng ®−îc thÓ hiÖn
th«ng qua c¸c nguyªn t¾c kinh tÕ c¬ b¶n, nã chi phèi mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh
cña c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt
1.2.1 Nguyªn t¾c t¸i s¶n xuÊt tμi nguyªn rõng
1.2.1.1 Kh¸i niÖm vμ ®Æc ®iÓm t¸i s¶n xuÊt tμi nguyªn rõng.
T¸i s¶n xuÊt rõng lμ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®−îc lÆp l¹i th−êng xuyªn vμ phôc håi
kh«ng ngõng tμi nguyªn. Tõ kh¸i niÖm trªn, t¸i s¶n xuÊt tμi nguyªn rõng cã nh÷ng ®Æc
®iÓm chÝnh sau ®©y:
- T¸i s¶n xuÊt tμi nguyªn rõng bao gåm 2 giai ®o¹n: X©y dùng rõng (trång rõng
vμ b¶o vÖ, nu«i d−ìng) vμ sö dông rõng, vμ hai mÆt ®èi lËp nμy lμ qu¸ tr×nh
thèng nhÊt cña t¸i s¶n xuÊt tμi nguyªn rõng. ThÓ hiÖn sö dông rõng lμ s¶n xuÊt
ra s¶n phÈm cho tiªu dïng hiÖn t¹i cßn trång rõng lμ t¸i t¹o tμi nguyªn ®Ó cã
thÓ tiÕp tôc khai th¸c nã trong t−¬ng lai.
- T¸i s¶n xuÊt më réng tμi nguyªn rõng kh«ng chØ ®¬n thuÇn lμ t¨ng thªm vÒ diÖn
tÝch, tæng s¶n phÈm l©m nghiÖp, mμ cßn bao gåm c¶ viÖc t¨ng lªn vÒ chÊt l−îng
còng nh− tÝnh n¨ng cã lîi kh¸c cña rõng. Nh− vËy t¸i s¶n xuÊt tμi nguyªn rõng
võa cã néi dung t¸i s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt võa t¸i s¶n xuÊt ra hoμn c¶nh
sinh th¸i, tøc lμ t¸i s¶n xuÊt c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn vμ m«i tr−êng nh−: Kh«i
phôc ®é mμu mì cña ®Êt ®ai, c¸c vμnh ®ai rõng ven biÓn, lμm trong s¹ch c¸c
nguån n−íc kh«ng khÝ...
S¶n xuÊt l©m nghiÖp chØ cã thÓ tån t¹i vμ ph¸t triÓn khi cã mét chiÕn l−îc vÒ tæ chøc
hîp lý cho toμn bé chu tr×nh t¸i s¶n xuÊt “t¹o rõng - khai th¸c- chÕ biÕn - thÞ tr−êng”.
ThiÕu mét chiÕn l−îc nh− thÕ cho mét qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt l©m nghiÖp thèng nhÊt th×
khã cã thÓ tæ chøc hîp lý viÖc sö dông rõng vμ trång rõng, khã thùc hiÖn ®−îc tÝnh liªn
tôc vÒ t¸i s¶n xuÊt tμi nguyªn rõng.
C¸c c¬ së l©m nghiÖp cÇn ¸p dông khoa häc ®iÒu chÕ rõng nh»m ®iÒu khiÓn qu¸
tr×nh t¸i sinh - khai th¸c, h−íng vèn rõng ®i vμo thÕ æn ®Þnh.
1.2.1.2 Hai ph−¬ng thøc t¸i s¶n xuÊt më réng tμi nguyªn rõng
Cã nhiÒu gi¶i ph¸p nh»m t¸i s¶n xuÊt më réng tμi nguyªn rõng, nã phô thuéc vμo
nhiÒu yÕu tè nh−: HiÖn tr¹ng nÒn kinh tÕ, tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ, chÝnh s¸ch ph¸t
triÓn l©m nghiÖp, nguån lùc t¹i chæ... Nh−ng nh×n chung cã hai ph−¬ng thøc ®Ó t¸i s¶n
xuÊt më réng tμi nguyªn rõng.
a) T¸i s¶n xuÊt më réng tμi nguyªn rõng theo chiÒu réng
§©y lμ ph−¬ng thøc s¶n xuÊt nh»m ph¸t triÓn tμi nguyªn rõng b»ng c¸ch më réng
diÖn tÝch g©y trång víi c¬ së vËt chÊt thÊp, kü thuËt th« s¬ chñ yÕu dùa vμo viÖc sö dông
®é ph× nhiªu tù nhiªn cña ®Êt. Cã thÓ hiÓu mét c¸ch cô thÓ h¬n ph−¬ng thøc ph¸t triÓn
23
- tμi nguyªn rõng theo chiÒu réng lμ sù t¨ng thªm khèi l−îng l©m s¶n cung cÊp cho nÒn
kinh tÕ, dùa vμo viÖc më réng diÖn tÝch rõng trªn ®Êt trèng ®åi nói träc.
Ph−¬ng thøc nμy g¾n liÒn víi kiÓu qu¶ng canh. Trong lÞch sö ph¸t triÓn, t¸i s¶n xuÊt
tμi nguyªn rõng theo chiÒu réng ®· cã vai trß quan träng trong viÖc ®¸p øng nhu cÇu l©m
s¶n cho nÒn kinh tÕ vμ ®êi sèng x· héi: khai hoang, lÊn biÓn ®Ó ®−a ®Êt ®ai vμo s¶n xuÊt
l©m nghiÖp.
Tuy nhiªn kh¶ n¨ng më réng diÖn tÝch trång rõng bÞ h¹n chÕ, h¬n n÷a do ph¸t triÓn
tμi nguyªn rõng theo lèi qu¶ng canh ®· kh«ng chó ý ®óng møc nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ, kü
thuËt sö dông ®Êt ®ai, tμi nguyªn ®· mang l¹i hiÖu qu¶ thÊp. V× vËy cÇn xem xÐt chuyÓn
sang viÖc n©ng cao chÊt l−îng canh t¸c th«ng qua viÖc ®Çu t− thªm t− liÖu s¶n xuÊt vμ
lao ®éng ®Ó thu ®−îc nhiÒu s¶n phÈm h¬n trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch. Theo xu h−íng ®ã,
ph−¬ng thøc ph¸t triÓn tμi nguyªn rõng theo chiÒu s©u ®· ®−îc xem xÐt.
b) T¸i s¶n xuÊt më réng tμi nguyªn rõng theo chiÒu s©u
Thùc chÊt ph−¬ng thøc nμy lμ ®Çu t− thªm t− liÖu s¶n xuÊt vμo lao ®éng cã chÊt
l−îng cao h¬n trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch nh»m hoμn thiÖn kh«ng ngõng c¸c biÖn ph¸p kü
thuËt, tæ chøc kinh doanh rõng, n©ng cao gi¸ trÞ kinh tÕ vμ sinh häc cña rõng.
- Ph¸t triÓn theo chiÒu s©u lμ ph−¬ng thøc s¶n xuÊt tiÕn bé, lμm t¨ng l©m s¶n b»ng
c¸ch n©ng cao ®é ph× nhiªu kinh tÕ cña ®Êt rõng th«ng qua viÖc ®Çu t− thªm vèn
vμ kü thuËt míi vμo qu¸ tr×nh t¹o rõng.
- Ph−¬ng thøc nμy trë thμnh khuynh h−íng chung cã tÝnh quy luËt, g¾n liÒn h÷u
c¬ víi sù ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ. §Æc biÖt trong giai ®o¹n hiÖn nay khi
cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ ®· vμ ®ang diÔn ra mét c¸ch m¹nh mÏ
trªn ph¹m vi réng lín, ph−¬ng thøc nμy g¾n liÒn víi c¸c biÖn ph¸p th©m th©m
canh tμi nguyªn rõng.
§Ó thùc hiÖn th©m canh rõng cÇn l−u ý mét sè ®iÓm sau:
- Hoμn thiÖn c¬ cÊu c©y trång, t¨ng tû lÖ diÖn tÝch nh÷ng c©y trång ®em l¹i nhiÒu
s¶n phÈm trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch, cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, ¸p dông c¸c m«
h×nh n«ng l©m kÕt hîp, tuyÓn chän c¸c c©y b¶n ®Þa.
- Thùc hiÖn tèt quy ®Þnh kü thuËt l©m sinh, ®−a tiÕn bé khoa häc vμ c«ng nghÖ
vμo s¶n xuÊt, ®Æc biÖt lμ c«ng nghÖ sinh häc. §Èy m¹nh c«ng t¸c nghiªn cøu lai
t¹o gièng, b¶o tån gen, khoa häc ®iÒu chÕ rõng.
- T¨ng c−êng x©y dùng c¬ së vËt chÊt - kü thuËt ®Ó ®Èy m¹nh th©m canh rõng.
- Më réng diÖn tÝch, khai hoang phôc hãa, sö dông ®Êt trèng ®åi nói träc vμo
trång rõng.
- CÇn häc hái kinh nghiÖm ®· tÝch luü tõ bao ®êi nay cña c¸c d©n téc ®Ó hoμn
thiÖn, bæ sung vμo c¸c gi¶i ph¸p l©m sinh.
- Hoμn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch nh»m t¹o m«i tr−êng cho viÖc ph¸t triÓn tμi
nguyªn rõng.
1.2.2 Mét sè nguyªn t¾c kinh tÕ kh¸c
• Nguyªn t¾c sö dông hîp lý tμi nguyªn rõng
24
- Sö dông hîp lý tμi nguyªn rõng ®−îc thÓ hiÖn th«ng qua viÖc qu¶n lý hîp lý tμi
nguyªn rõng, ®−îc thÓ hiÖn trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm nhÊt vμ hiÖu
qu¶ cao nhÊt vÒ nhiÒu mÆt. §Ó thùc hiÖn nguyªn t¾c nμy trong c«ng t¸c qui ho¹ch vμ
®iÒu chÕ rõng ph¶i lùa chän ph−¬ng thøc trång, loμi c©y trång, cÊu tróc rõng vμ tæ thμnh
loμi c©y phï hîp cho tõng ®èi t−îng s¶n xuÊt kinh doanh, vμ tæ chøc ®−îc c¸c gi¶i ph¸p
b¶o ®¶m sù c©n b»ng vμ æn ®Þnh vÒ s¶n l−îng, tr¸nh kinh doanh rõng lμm mÊt rõng.
• Nguyªn t¾c t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng l©m nghiÖp
§Ó thùc hiÖn nguyªn t¾c nμy, trong c«ng t¸c qui ho¹ch vμ ®iÒu chÕ rõng ph¶i øng
dông nh−ng tiÕn bé khoa häc kü thuËt vμo thùc tiÔn s¶n xuÊt l©m nghiÖp, ®ång thêi lùa
chän c¸c loμi c©y trång sinh tr−ëng vμ ph¸t triÓn nhanh vμ c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt l©m
sinh phï hîp n©ng cao n¨ng suÊt rõng, rót ng¾n chu kú kinh doanh.
• Nguyªn t¾c t¨ng thu nhËp trong l©m nghiÖp
T¨ng thu nhËp l©m nghiÖp lμ mét trong nh÷ng chØ tiªu rÊt quan träng ®Ó ®¸nh gi¸
hiÖu qu¶ cña mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt. Do s¶n xuÊt l©m nghiÖp tån t¹i nhiÒu d¹ng s¶n xuÊt
kh¸c nhau, cho nªn trong ph−¬ng ¸n quy ho¹ch l©m nghiÖp cÇn c©n ®èi, lùa chän gi¶i
ph¸p thÝch hîp nh»m t¹o thu ra thu nhËp tèi −u. Th«ng th−êng trong l©m nghiÖp chu kú
s¶n xuÊt dμi, nªn t¨ng thu nhËp l©m nghiÖp khã cã thÓ x¸c ®Þnh cho c¶ mét chu kú mμ
®−îc ®¸nh gi¸ th«ng qua hiÖu qu¶ cña tõng khèi l−îng c«ng viÖc trong tõng giai ®o¹n.
1.2.3 Thμnh thôc kinh tÕ (Gi¸ trÞ)
ë n−íc ta theo nÒn kinh tÕ nhiÒu thμnh phÇn ®ang vËn hμnh trong c¬ chÕ thÞ tr−êng
cã sù ®iÒu tiÕt cña nhμ n−íc. Do vËy quy ho¹ch l©m nghiÖp vμ ®iÒu chÕ rõng ph¶i chÞu
sù chi phèi cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, môc tiªu cuèi cïng lμ mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ
cao nhÊt hay nãi c¸ch kh¸c lμ ph¶i t«Ý −u ho¸ lîi nhuËn thu ®−îc. §Ó thu ®−îc hiÖu qu¶
kinh tÕ cao nhÊt, c¸c nhμ l©m nghiÖp ®· quan t©m nghiªn cøu c¸c quy luËt sinh tr−ëng vμ
ph¸t triÓn cña rõng nh»m x¸c ®Þnh thêi kú thu ho¹ch cã lîi nhÊt vÒ kinh tÕ ®ång thêi
tho¶ m·n ®−îc nhu cÇu nhiÒu mÆt cña x· héi. Do gi¸ c¶ l©m s¶n trªn thÞ tr−êng cã thÓ
biÕn ®éng cho nªn c¸c nhμ ®iÒu chÕ ®· dùa vμo mét sè c¬ së kinh tÕ kh¸c nhau ®Ó ®¸nh
gi¸ hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c ®iÒu chÕ. XÐt vÒ gãc ®é lîi nhuËn vμ kinh tÕ, quy ho¹ch vμ
®iÒu chÕ rõng cÇn tÝnh to¸n x¸c ®Þnh thêi ®iÓm ®¹t tíi thμnh thôc kinh tÕ, cã nghÜa sÏ thu
®−îc lîi Ých kinh tÕ cao nhÊt trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch.
1.2.4 ThÞ tr−êng vμ tiÒm lùc cña céng ®ång
1.2.4.1 ThÞ tr−êng
VÊn ®Ò khai th¸c sö dông tμi nguyªn rõng nãi chung ®Òu phô thuéc vμo sù chØ
®¹o cña quy luËt kinh tÕ – x· héi. V× vËy, quy ho¹ch vμ ®iÒu chÕ rõng kh«ng ®¬n thuÇn
xuÊt ph¸t tõ sù cøng nh¾c cña yªó tè kü thuËt mμ ph¶i biÕt kÕt hîp vËn dông nh÷ng yªu
cÇu vμ xu h−íng vËn ®éng cña quy luËt kinh tÕ trong x· héi. §Ó b¶n ph−¬ng ¸n quy
ho¹ch - ®iÒu chÕ rõng cho mét ®èi t−îng cô thÓ cã tÝnh kh¶ thi cao, nã ph¶i gi¶i quyÕt
c¸c vÊn ®Ò sau:
- CÇn lμm tèt c«ng t¸c nghiªn cøu vμ th«ng tin thÞ tr−êng ®Ó cã thÓ ®Þnh h−íng s¸t
h¬n khi quyÕt ®Þnh s¶n phÈm rõng vμ trång rõng, lùa chän loμi c©y trång thÝch
hîp. CÇn tr¶ lêi c©u hái nªn s¶n xuÊt lo¹i l©m s¶n nμo? trång c©y ®Ó lμm g×? vμ
b¸n cho ai?
25
- - Tuú theo ®iÒu kiÖn tù nhiªn tõng vïng, khi x©y dùng ph−¬ng ¸n quy ho¹ch, cÇn
quy ho¹ch vïng nguyªn liÖu tËp trung g¾n víi viÖc quy ho¹ch nhμ m¸y chÕ biÕn,
lμm nh− vËy sÏ gi¶m ®−îc chi phÝ vËn chuyÓn nguyªn liÖu, h¹ gi¸ thμnh s¶n
phÈm.
1.2.4.2 Xem xÐt tiÒm lùc cña céng ®ång
TiÒm lùc céng ®ång bao gåm c¸c yÕu tè: Lao ®éng, vèn, c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý,
kiÕn thøc, kinh nghiÖm truyÒn thèng trong qu¶n lý tμi nguyªn rõng. §©y lμ nh÷ng yÕu tè
gi÷ vai trß quan träng trong viÖc tæ chøc qui ho¹ch rõng. Do vËy khi tiÕn hμnh x©y dùng
ph−¬ng ¸n qui ho¹ch cho mét ®èi t−îng nμo ®ã nhÊt thiÕt ph¶i ®i ph©n tÝch vμ rót ra
nh÷ng kÕt luËn x¸c ®¸ng vÒ:
- Kh¶ n¨ng cung cÊp nguån lao ®éng t¹i chç.
- Kh¶ n¨ng vÒ tμi chÝnh, c¸c nguån vèn cã thÓ huy ®éng ®−îc.
- C«ng t¸c tæ chøc, qu¶n lý ta× nguyªn cña céng ®ång.
- Ph¸t hiÖn c¸c kinh nghiÖm, kiÕn thøc sinh th¸i ®Þa ph−¬ng phôc vô cho ph¸t
triÓn c«ng nghÖ cã sù tham gia trong qu¶n lý, sö dông rõng.
1.3 C¬ së vÒ m«i tr−êng trong qui ho¹ch l©m nghiÖp vμ ®iÒu chÕ rõng.
Do søc Ðp cña d©n sè, nghÌo ®ãi, chiÕn tranh vμ nh÷ng tån t¹i trong c¬ chÕ qu¶n lý
vμ chÝnh s¸ch l©m nghiÖp, trong 50 n¨m qua, rõng cña n−íc ta ®· suy gi¶m c¶ vÒ sè
l−îng vμ chÊt l−îng. §ã lμ nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng lò lôt, h¹n h¸n, tho¸i ho¸ ®Êt, «
nhiÔm m«i tr−êng.... Nh÷ng diÔn biÕn bÊt th−êng cña khÝ hËu còng nh− nh÷ng th¶m ho¹
vÒ m«i tr−êng trong nh÷ng n¨m võa qua ®Òu cho thÊy viÖc kh«i phôc vμ ph¸t triÓn rõng
®· trë thμnh nhiÖm vô cÊp b¸ch vμ kh«ng cßn bã hÑp trong mçi quèc gia mμ nã mang
tÝnh chÊt toμn cÇu. NÕu loμi ng−êi kh«ng b¶o vÖ ®−îc rõng, th× trong vßng 20 - 30 n¨m
tíi , tÇng « - zon sÏ bÞ x©m h¹i, n−íc biÓn d©ng cao vμ lò lôt sÏ x¶y ra lμ ®iÒu kh«ng thÓ
tr¸nh khái.
N−íc ta, víi sù ra ®êi cña dù ¸n trång 5 triÖu ha rõng, mét trong nh÷ng ch−¬ng
tr×nh träng ®iÓm quèc gia lμ nh»m vμo viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò vÒ m«i tr−êng nãi
trªn vμ h−íng ®Õn t¹o ra s¶n phÈm l©m nghiÖp tËp trung.
Môc ®Ých cña c«ng t¸c qui ho¹ch l©m nghiÖp vμ ®iÒu chÕ rõng lμ tæ chøc kinh
doanh rõng toμn diÖn hîp lý nh»m khai th¸c tμi nguyªn rõng vμ ph¸t huy tÝnh n¨ng cã
lîi kh¸c cña rõng mét c¸ch bÒn v÷ng víi hiÖu qu¶ ngμy cμng cao. Trong qu¸ tr×nh thùc
hiÖn c¸c ph−¬ng ¸n quy ho¹ch, con ng−êi ®· t¸c ®éng vμo tù nhiªn, nh−ng tr−íc ®©y
ng−êi ta chØ ®¬n thuÇn chó träng vÒ yÕu tè kinh tÕ mμ bá sãt mét bé phËn quan träng ®ã
lμ m«i tr−êng tù nhiªn. V× vËy chØ chó ý ®Õn tèi −u ho¸ tæ chøc ®Ó thu ®−îc lîi nhuËn
cao nhÊt, kh«ng chó ý ®Õn t¸c ®éng m«i tr−êng. Tr−íc nh÷ng biÕn ®æi xÊu ®i nhanh
chãng cña m«i tr−êng sèng, con ng−êi ®· nhËn thøc ®−îc vμ ngμy cμng quan t©m ®Õn
vÊn ®Ò m«i tr−êng nhiÒu h¬n. Do vËy, khi tiÕn hμnh c«ng t¸c qui ho¹ch l©m nghiÖp, nhÊt
thiÕt ph¶i quan t©m c¸c khÝa c¹nh:
- VÊn ®Ò b¶o vÖ l−u vùc, chèng xãi mßn, röa tr«i ®Êt: Tuú theo môc ®Ých sö dông
vμ ®Æc ®iÓm tù nhiªn cña ®èi t−îng (®é dèc, ®é cao, lo¹i lËp ®Þa, khÝ hËu, dßng
ch¶y...) mμ cã ph−¬ng ¸n lùa chän ph−¬ng thøc kinh doanh, trång rõng vμ chän
26
- loμi c©y trång phï hîp. Tõ ®ã n©ng cao kh¶ n¨ng gi÷ ®Êt, gi÷ n−íc cña ®èi
t−îng quy ho¹ch - ®iÒu chÕ rõng.
- B¶o tån ®a d¹ng sinh häc: Cïng víi vÊn ®Ò suy tho¸i m«i tr−êng, th× vÊn ®Ò
gi¶m sót nhanh chãng sù ®a d¹ng sinh häc ®· kÐo theo sù biÕn ®æi c¸c hÖ sinh
th¸i, biÕn mÊt loμi c©y, ®éng vËt hoang d·, suy gi¶m ®a d¹ng vÒ nguån gen ë c¶
rõng tù nhiªn vμ rõng trång. Do vËy khi x©y dùng ph−¬ng ¸n quy ho¹ch ph¶i
quan t©m ®Õn vÊn ®Ò b¶o tån vμ ph¸t triÓn ®a dang sinh häc.
- T¸c ®éng ®Õn khÝ hËu: Vai trß cña rõng ®Õn c©n b»ng khÝ hËu vïng còng cÇn
®−îc xem xÐt trong ph−¬ng ¸n quy ho¹ch - ®iÒu chÕ rõng ë tõng ®Þa ph−¬ng,
quèc gia vμ khu vùc.
2 C¸c nguyªn t¾c qu¶n lý rõng bÒn v÷ng
2.1 Nh÷ng vÊn ®Ò cña rõng
Sù ra ®êi cña qu¶n lý rõng bÒn v÷ng (QLRBV) vμ chøng chØ rõng (CCR) xuÊt ph¸t
tõ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn t¸c ®éng tiªu cùc cña sù tæn h¹i tμi nguyªn rõng trªn toμn
thÕ giíi vμ cã thÓ ®−îc minh ho¹ qua s¬ ®å sau:
Christopher Upton & Stephen Bas (1996) ®· ®Ò cËp ®Õn c¸c vÊn ®Ò cña rõng trªn
toμn thÕ giíi, ®ã lμ:
• Sù suy gi¶m diÖn tÝch vμ chÊt l−îng rõng: Sè vμ chÊt l−îng rõng ®ang gi¶m sót.
Lý do cña nã lμ viÖc khai th¸c gç, cñi, thùc phÈm,... diÔn ra víi tèc ®é nhanh
h¬n t¸i sinh rõng, bëi v× nhiÒu khu rõng bÞ chÆt ®èt ®Ó lÊy ®Êt vμo c¸c môc ®Ých
sö dông kh¸c. Cßn trång rõng th× chñ yÕu cã sè l−îng h¬n lμ chÊt l−îng, vμ nh−
vËy nã kh«ng thÓ thay thÕ ®−îc vai trß cña rõng tù nhiªn.
• Suy gi¶m m«i tr−êng cña c¸c khu rõng: Khai th¸c rõng vμ chÆt ph¸ rõng ®· t¹o
nªn vÊn ®Ò: ®Êt ®ai xãi mßn, suy gi¶m kh¶ n¨ng gi÷ n−íc ®Çu nguån, thay ®æi
tiÓu khÝ hËu. ¤ nhiÔm kh«ng khÝ ë do c«ng nghiÖp, ®· lμm cho rõng sinh
tr−ëng kÐm. NhiÒu lîi Ých m«i tr−êng cña rõng cho con ng−êi ®· gi¶m sót hoÆc
biÕn mÊt.
• ThiÖt h¹i vÒ ®a d¹ng sinh häc: tõ nh÷ng vÊn ®Ò trªn ®· gãp phÇn lμm suy gi¶m
nhanh sù ®a d¹ng loμi vμ nguån gen trong c¶ hai hÖ sinh th¸i rõng: rõng tù
nhiªn vμ rõng trång. TiÒm n¨ng sinh häc cña thÕ giíi phôc vô cho s¶n xuÊt vËt
liÖu di truyÒn, thùc phÈm, thuèc ch÷a bÖnh bÞ h¹ thÊp. Víi rõng nhiÖt ®íi lμ mét
nguån ®a d¹ng sinh häc chÝnh, vμ sù l¹m dông rõng ë c¸c khu vùc nhiÖt ®íi
còng do nh÷ng nguyªn nh©n ®· ®Ò cËp trªn.
• Sù mÊt m¸t vÒ v¨n hãa vμ tri thøc: suy gi¶m rõng ®· kÐo theo sù thiÖt h¹i vÒ v¨n
hãa, b¶n s¾c d©n téc vμ kiÕn thøc b¶n ®Þa ®· h×nh thμnh vμ ph¸t triÓn trong c−
d©n cã ®êi sèng g¾n bã víi rõng.
• ThiÖt h¹i vÒ sinh kÕ: tÊt c¶ nh÷ng yÕu tè nãi trªn ®· ¶nh h−ëng ®Õn sinh kÕ cña
nh÷ng ng−êi sèng phô thuéc vμo rõng - ®Æc biÖt lμ nhãm ng−êi nghÌo trong c¸c
quèc gia nghÌo, nh÷ng ng−êi kh«ng cã ®Êt ®ai canh t¸c n«ng nghiÖp, vμ nh÷ng
ng−êi phô thuéc vμo rõng v× sù ‘an tßan x· héi’
27
- • Thay ®æi khÝ hËu: suy gi¶m rõng vμ m«i tr−êng trªn thÕ giíi sÏ gãp phÇn t¹o
nªn mÊt c©n b»ng vÒ khÝ hËu trong c¸c khu vùc vμ tßan cÇu. Rõng ®ãng vμi trß
chÝnh trong l−u gi÷ khÝ cacbon: v× víi sù di chuyÓn cña chóng, carbon dioxide
trong kh«ng khÝ sÏ lμm cho tr¸i ®Êt nãng lªn t¹o nªn nhiÒu ¶nh h−ëng xÊu trong
nhiÒu mÆt.
NhiÒu vÊn ®Ò ®ang ®−îc ph©n tÝch nh− m«i tr−êng, quyÒn sö dông ®Êt, sù nghÌo
®ãi.... vμ chóng cã mèi liªn hÖ víi nhau. VÊn ®Ò cña rõng lμ kÕt qu¶ cña nhiÒu nguyªn
nh©n, vμ hμnh ®éng ®Ó gi¶i quyÕt lμ mét thö th¸ch cho ngμnh l©m nghiÖp trong t−¬ng lai.
* Sù phô thuéc kinh tÕ ®èi víi rõng
* Kh«ng tiÕp cËn ®−îc t− liÖu s¶n xuÊt
* ThÊt nghiÖp/thiÕu viÖc lμm
Nguyªn nh©n c¬ b¶n
* C«ng nghÖ
ThÓ Gi¸o dôc
kÐm
chÕ/chÝnh
* Khã kh¨n vÒ ®Þa m«i tr−êng
h×nh/®Þa thÕ s¸ch kÐm
Nguyªn nh©n phô
thuéc
* ThiÕu gç/còi
ThiÕu kiÕn thøc
Khai hoang më
*ThiÕu l©m s¶n
vÒ vai trß cña
réng n«ng nghiÖp
ngoμi gç
rõng
BiÓu hiÖn tr−íc
Ph¸ Xãi m¾t
rõng mßn ®Êt
Tho¸i ho¸ m«i tr−êng
§ãi nghÌo
H×nh 2.1: HÖ thèng nguyªn nh©n l μm suy tho¸i tμi nguyªn rõng
28
- 2.2 Nh÷ng nguyªn t¾c vμ tiªu chuÈn qu¶n lý rõng bÒn v÷ng ®Ó cÊp
chøng chØ rõng
Víi nh÷ng vÊn ®Ò cña rõng ®· ®Ò cËp trªn nªn ®· cã sù nhÊt trÝ réng r·i r»ng rõng
ph¶i ®−îc qu¶n lý tèt ®Ó ®¸p øng c¸c nhu cÇu kh¸c nhau vÒ x· héi, kinh tÕ, sinh th¸i, v¨n
hãa tinh thÇn cña thÕ hÖ hiÖn nay vμ t−¬ng lai.
HiÖn nay x· héi cã sù hiÓu biÕt ngμy cμng s©u s¾c h¬n vÒ t¸c h¹i cña sù mÊt vμ suy
tho¸i rõng, ng−êi tiªu dïng s¶n phÈm rõng ®ßi hái viÖc s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm tõ
rõng: b»ng gç hoÆc kh«ng ph¶i gç, kh«ng ®−îc lμm h¹i mμ ph¶i gióp cho viÖc b¶o ®¶m
duy tr× tμi nguyªn rõng cho c¸c thÕ hÖ t−¬ng lai. §Ó ®¸p øng ®ßi hái nμy, nh÷ng ch−¬ng
tr×nh chøng chØ vμ tù chøng chØ c¸c s¶n phÈm gç ®· ph¸t triÓn m¹nh trªn th−¬ng tr−êng.
Trªn thÕ giíi hiÖn nay cã rÊt nhiÒu ch−¬ng tr×nh, tæ chøc chøng chØ rõng nh− ITTO,
FSC, môc tiªu chung ®Òu nh»m h−íng vμo viÖc qu¶n lý rõng bÒn v÷ng vμ c¸c s¶n phÈm
rõng ®−îc khai th¸c hîp lý, duy tr× ®−îc sinh th¸i rõng. C¸c s¶n phÈm nμy sÏ ®−îc d¸n
nh·n gç sinh th¸i (gç s¶n xuÊt bÒn v÷ng) vμ ®−îc ng−êi tiªu dïng ñng hé v× môc tiªu g×n
gi÷ m«i tr−êng rõng. Trong c¸c tæ chøc chøng chØ rõng thÕ giíi, FSC cã ¶nh h−ëng lín
nhÊt vμ ®ang ®−îc nhiÒu quèc gia ®i theo.
FSC lμ g×? TiÕng Anh lμ Forest Stewadship Council, nghÜa lμ Héi ®ång qu¶n trÞ
rõng. §©y lμ mét tæ chøc quèc tÕ ®éc lËp ®ang xóc tiÕn viÖc chøng chØ rõng. Nã ®−îc
thμnh lËp n¨m 1993 bëi c¸c c«ng ty l©m nghiÖp, ®ai diÖn cña c¸c tæ chøc l©m nghiÖp vμ
nguêi d©n b¶n ®Þa ë tÊt c¶ c¸c phÇn trªn thÕ giíi.
FSC ®· ®−a ra 10 nguyªn t¾c vμ c¸c tiªu chuÈn kÌm theo ®Ó h−íng dÉn vμ thÈm
®Þnh viÖc qu¶n lý kinh doanh rõng. C¸c quèc gia, c«ng ty, t− nh©n.... dùa theo ®ã ®Ó tiÕp
tôc x©y dùng c¸c tiªu chÝ cô thÓ phï hîp víi hßan c¶nh cña m×nh nh»m qu¶n lý rõng bÒn
v÷ng. C¸c nguyªn t¾c, tiªu chuÈn, tiªu chÝ nμy sÏ ®−îc FSC kiÓm ®Þnh vμ th«ng qua lμm
c¬ së cho viÖc gi¸m s¸t thùc hiÖn vμ cÊp chøng chØ rõng.
HÖ thèng c¸c nguyªn t¾c – tiªu chuÈn – tiªu chÝ theo thø bËc tõ tæng qu¸t ®Õn chi
tiÕt.
Sau ®©y sÏ giíi thiÖu 10 nguyªn t¾c cña FSC ®Ó qu¶n lý rõng bÒn v÷ng vμ chøng
chØ rõng
Nguyªn t¾c 1: Tu©n theo luËt vμ nguyªn t¾c cña FSC
Qu¶n lý rõng ph¶i tu©n theo tÊt c¶ ph¸p luËt hiÖn hμnh cña nhμ n−íc së t¹i, tÊt c¶
nh÷ng hiÖp ®Þnh quèc tÕ mμ nhμ n−íc ®ã ®· ký kÕt, vμ tÊt c¶ nh÷ng nguyªn t¾c vμ tiªu
chuÈn cña FSC
Nguyªn t¾c 2: QuyÒn së h÷u, sö dông vμ tr¸ch nhiÖm
QuyÒn së h÷u vμ sö dông vμ sö dông l©u dμi ®Êt vμ tμi nguyªn rõng vμ ®Êt rõng ph¶i
®−îc quy ®Þnh râ rμng, vμo sæ s¸ch vμ ®−îc thiÕt lËp hîp ph¸p.
Nguyªn t¾c 3: QuyÒn cña ng−êi b¶n ®Þa
Nh÷ng quyÒn hîp ph¸p vμ truyÒn thèng cña nh©n d©n së t¹i vÒ së h÷u, sö dông vμ
qu¶n lý ®Êt, l·nh ®Þa vμ tμi nguyªn cña hä ph¶i ®−îc c«ng nhËn vμ t«n träng.
Nguyªn t¾c 4: Mèi quan hÖ céng ®ång vμ nh÷ng quyÒn cña ng−êi lao ®éng
29
- Nh÷ng ho¹t ®éng qu¶n lý kinh doanh rõng ph¶i duy tr× hoÆc t¨ng c−êng phóc lîi
kinh tÕ vμ x· héi l©u dμi cho c«ng nh©n l©m nghiÖp vμ céng ®ång ®Þa ph−¬ng.
Nguyªn t¾c 5: C¸c nguån lîi tõ rõng
C¸c ho¹t ®éng qu¶n lý rõng ph¶i khuyÕn khÝch viÖc sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c s¶n
phÈm vμ dÞch vô ®a d¹ng cña rõng ®Ó b¶o ®¶m tÝnh bÒn v÷ng kinh tÕ vμ tÝnh ®a d¹ng cña
nh÷ng lîi Ých vÒ m«i tr−êng vμ x· héi.
Nguyªn t¾c 6: T¸c ®éng m«i tr−êng
Qu¶n lý rõng ph¶i b¶o tån ®a d¹ng sinh häc vμ c¸c gi¸ trÞ cña nã, b¶o tån nguån
n−íc, ®Êt, nh÷ng hÖ sinh th¸i vμ sinh c¶nh ®Æc thï dÔ bÞ mÊt c©n b»ng, duy tr× c¸c chøc
n¨ng sinh th¸i vμ tßan vÑn cña rõng.
Nguyªn t¾c 7: KÕ ho¹ch qu¶n lý
Mét kÕ ho¹ch qu¶n lý thÝch hîp víi quy m« vμ c−êng ®é cña ho¹t ®éng l©m nghiÖp
ph¶i ®−îc x©y dùng, thùc thi vμ cËp nhËt. C¸c môc tiªu dμi h¹n cña qu¶n lý kinh doanh
rõng vμ gi¶i ph¸p ®Ó ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu ®ã ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh râ rμng.
Nguyªn t¾c 8: Gi¸m s¸t vμ ®¸nh gi¸
Ho¹t ®éng gi¸m s¸t ph¶i ®−îc tiÕn hμnh thÝch hîp víi quy m« vμ c−êng ®é cña kinh
doanh rõng ®Ó ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng rõng, s¶n l−îng cña c¸c s¶n phÈm rõng, chuçi hμnh
tr×nh s¶n phÈm, ho¹t ®éng qu¶n lý vμ c¸c t¸c ®éng vÒ x· héi vμ m«i tr−êng cña chóng.
Nguyªn t¾c 9: Duy tr× c¸c khu rõng cã gi¸ trÞ b¶o tån cao
C¸c ho¹t ®éng qu¶n lý trong c¸c khu rõng cã gi¸ trÞ b¶o tån cao ph¶i duy tr× vμ t¨ng
c−êng c¸c gi¸ trÞ cña nã. Nh÷ng quyÕt ®Þnh liªn quan ®Õn c¸c khu rõng cã gi¸ trÞ b¶o tån
cao ph¶i ®−îc c©n nh¾c vμ cã biÖn ph¸p phßng xa.
Nguyªn t¾c 10: Rõng trång
Rõng trång ph¶i ®−îc thiÕt lËp vμ qu¶n lý theo c¸c nguyªn t¾c vμ tiªu chuÈn 1-9, vμ
nguyªn t¾c 10 víi c¸c tiªu chuÈn cña nã. Trong khi rõng trång cã thÓ cung cÊp mét lo¹t
c¸c lîi Ých vÒ kinh tÕ vμ x· héi, vμ cã thÓ gãp phÇn tháa m·n nhu cÇu l©m s¶n cña thÕ
giíi, chóng ph¶i thùc hiÖn viÖc qu¶n lý nh»m gi¶m ¸p lùc vμ thóc ®Èy viÖc phôc håi vμ
b¶o tån rõng tù nhiªn.
Trªn ®©y lμ 10 nguyªn t¾c cña FSC ®Ó thÈm ®Þnh viÖc qu¶n lý rõng vμ cÊp chøng
chØ, d¸n nh·n gç sinh th¸i.
D−íi mçi nguyªn t¾c l¹i cã c¸c tiªu chuÈn cô thÓ, b¹n ®äc cã thÓ t×m hiÓu chi tiÕt
trong tμi liÖu cña FSC.
Tõ 10 nguyªn t¾c cña FSC cho thÊy viÖc qu¶n lý rõng bÒn v÷ng ph¶i b¶o ®¶m bÒn
v÷ng 3 mÆt: m«i tr−êng, v¨n hãa x· héi vμ kinh tÕ. §Æc biÖt lμ FSC kh«ng ®¬n thuÇn ®Ò
cËp ®Õn ho¹t ®éng qu¶n lý víi ®èi t−îng lμ rõng mμ cßn nãi ®Õn quyÒn vμ lîi Ých cña
céng ®ång ®Þa ph−¬ng, ng−êi d©n sèng phô thuéc vμo rõng trong 2 nguyªn t¾c 3 vμ 4.
30
- Nguyªn t¾c 1 Nguyªn t¾c 2
Tiªu chuÈn Tiªu chuÈn Tiªu chuÈn Tiªu chuÈn Tiªu chuÈn
1.1 1.2 1.3 2.1 2.2
Tiªu chÝ Tiªu chÝ Tiªu chÝ Tiªu chÝ Tiªu chÝ Tiªu chÝ
1.1.1 1.1.2 1.2.1 1.3.1 2.1.1 2.2.1
H×nh 2.2: HÖ thèng c¸c nguyªn t¾c/tiªu chuÈn/tiªu chÝ qu¶n lý rõng bÒn
v÷ng cña FSC
ë ViÖt Nam, tõ n¨m 1998 chóng ta ®· b¾t ®Çu nh÷ng b−íc khëi ®éng cho ho¹t
®éng nμy ®Ó hßa nhËp víi céng ®ång quèc tÕ trong b¶o vÖ m«i tr−êng còng nh− cã thÓ
gia nhËp vμo c¸c thÞ tr−êng gç quèc tÒ. T¹i héi th¶o quèc gia lÇn thø nhÊt n¨m 1998 ®·
thμnh lËp nhãm c«ng t¸c quèc gia vÒ chøng chØ rõng, tõ ®ã ®Õn nay nhãm ®· x©y dùng
dù th¶o c¸c tiªu chuÈn vμ tiªu chÝ quèc gia ®Ó qu¶n lý rõng bÒn v÷ng. C¸c tiªu chuÈn,
tiªu chÝ quèc gia ®ang ®−îc thö nghiÖm ë mét sè l©m tr−êng, c«ng ty, ®−îc sù gãp ý cña
c¸c chuyªn gia quèc tÕ, FSC ... trªn c¬ së nμy sÏ ®−a ra c¸c nguyªn t¾c, tiªu chuÈn, tiªu
chÝ thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam vμ ®−îc FSC quèc tÕ c«ng nhËn.
C«ng viÖc tr−íc m¾t cÇn ph¶i lμm ®Ó chøng chØ rõng cßn rÊt nhiÒu, nh−ng con
®−êng ®Ó qu¶n lý rõng bÒn v÷ng trong kinh doanh ch¾c ch¾n ph¶i theo c¸ch lμm nμy v×
lîi Ých nhiÒu mÆt cña kinh tÕ, v¨n hãa x· héi còng nh− m«i tr−êng.
31
- Ch−¬ng 3
c¬ së kü thuËt cña quy ho¹ch l©m nghiÖp vμ ®iÒu
chÕ rõng
Môc ®Ých:
Trang bÞ cho ng−êi häc c¸c kiÕn thøc vÒ c¬ së kü thuËt sö dông trong quy ho¹ch
l©m nghiÖp vμ ®iÒu chÕ rõng, trong ®ã nhÊn m¹nh ®Õn viÖc ¸p dông c¸c ph−¬ng ph¸p
kh¸c nhau ®Ó tæ chøc kh«ng gian vμ thêi gian trong ®iÒu chÕ rõng vμ tiÕn hμnh kü thuËt
sö dông hîp lý.
Khung ch−¬ng tr×nh tæng quan toμn ch−¬ng
Néi dung Ph−¬ng VËt liÖu Thêi
Môc tiªu
ph¸p gian
Sau khi häc xong
sinh viªn cã kh¶ (TiÕt)
n¨ng
10
Bμi giao
DiÔn gi¶ng
Thμnh thôc rõng
Tr×nh bμy kh¸i niÖm
nhiÖm vô.
vμ c¸ch x¸c ®Þnh
Bμi tËp
Tæ chøc thêi gian rõng.
c¸c lo¹i thμnh thôc
Tμi liÖu ph¸t
N·o c«ng
rõng vμ tæ chøc thêi
tay
gian rõng.
nt nt 7
C¸c hÖ thèng ph©n chia rõng:
Tr×nh bμy vμ ¸p
dông ®−îc c¸c hÖ
Tæ chøc kh«ng gian rõng
thèng ph©n chia
rõng vμ tæ chøc
kh«ng gian rõng.
nt nt 8
S¶n l−îng æn ®Þnh
Tr×nh bμy kh¸i niÖm
vμ ®iÒu kiÖn ®Ó sö
Vèn s¶n xuÊt chuÈn
dông tμi nguyªn
C¸c ph−¬ng ph¸p ®iÒu chØnh s¶n
rõng bÒn v÷ng.
l−îng
Sö dông ®−îc c¸c
ph−¬ng ph¸p ®iÒu
chØnh s¶n l−îng
rõng
Mét trong nh÷ng môc tiªu quan träng cña ®iÒu chÕ rõng lμ tæ chøc s¶n xuÊt l©u
dμi, b¶o ®¶m cung cÊp liªn tôc mét l−îng l©m s¶n æn ®Þnh theo lu©n kú, chu kú vμ ®óng
chñng lo¹i s¶n phÈm. §¹t ®−îc môc tiªu nμy, cÇn ph¶i phèi trÝ toμn bé tμi nguyªn rõng
trong mét ®¬n vÞ ®iÒu chÕ theo kh«ng gian vμ thêi gian hîp lý, h×nh thμnh chuçi ®iÒu
chÕ khÐp kÝn. KÕt qu¶ cuèi cïng cña c«ng t¸c nμy lμ ®Æt c¸c coupe t¸c nghiÖp hμng n¨m,
32
- mçi coupe ®−îc x¸c ®Þnh: vÞ trÝ, thêi gian t¸c ®éng, biÖn ph¸p kü thuËt, ®é lín diÖn tÝch
vμ s¶n l−îng. Cã nghÜa ph¶i tr¶ lêi ®−îc c©u hái: ë ®©u, khi nμo, lμm g× vμ bao nhiªu?
Cã nh− vËy trong mét ®¬n vÞ ®iÒu chÕ míi cã thÓ ho¹t ®éng liªn tôc, ®Òu ®Æn, cã
kÕ ho¹ch, b¶o ®¶m kh«ng ngõng duy tr× vμ n©ng cao n¨ng suÊt vèn rõng. §Ó gi¶i quyÕt
vÊn ®Ò tæ chøc rõng theo kh«ng gian vμ thêi gian vμ ®Æt c¸c coupe t¸c nghiÖp cã c¬ së
khoa häc, b¶o ®¶m cho viÖc t¸c ®éng hîp lý, ®óng lóc vμo rõng vμ lîi dông cã hiÖu qu¶
tμi nguyªn, cÇn cã nh÷ng nghiªn cøu ®Çy ®ñ vÒ c¸c mÆt: Sinh tr−ëng vμ tuæi thμnh thôc
cña c¸ thÓ vμ quÇn thÓ; c¸c giai ®o¹n sinh tr−ëng ph¸t triÓn cña c©y rõng vμ l©m phÇn;
tuæi thμnh thôc vμ ®−êng kÝnh khai th¸c; c−êng ®é khai th¸c, l−îng t¨ng tr−ëng vμ lu©n
kú, chu kú khai th¸c; ®Æc ®iÓm sinh vËt häc, sinh th¸i häc loμi c©y vμ ®iÒu kiÖn kinh tÕ
kü thuËt cña ®¬n vÞ ®iÒu chÕ.
1 Thμnh thôc rõng
Thμnh thôc rõng lμ hiÖn t−îng mμ trong qu¸ tr×nh sinh tr−ëng ph¸t triÓn c©y rõng
hoÆc l©m phÇn ®¹t tíi tr¹ng th¸i phï hîp víi môc tiªu ®iÒu chÕ nhÊt. Tuæi t¹i tr¹ng th¸i
®ã gäi lμ tuæi thμnh thôc.
øng víi c¸c môc tiªu ®iÒu chÕ kh¸c nhau (gç lín, nhá, cñi, d¸n l¹ng, l©m s¶n
kh¸c, phßng hé...) sÏ cã c¸c lo¹i tuæi thμnh thôc t−¬ng øng.
ë nh÷ng giai ®o¹n tuæi (cÊp tuæi) kh¸c nhau, c©y rõng vμ l©m phÇn cho nh÷ng
s¶n phÈm cã kÝch th−íc kh¸c nhau. Tïy theo môc tiªu ®iÒu chÕ mμ ng−êi ta lùa chän
thêi ®iÓm khai th¸c ®óng vμo lóc rõng ®¹t ®−îc kÝch th−íc s¶n phÈm phï hîp víi môc
tiªu ®Æt ra. Nh− vËy môc tiªu kinh doanh kh¸c nhau ®· h×nh thμnh c¸c kh¸i niÖm tuæi
thμnh thôc kh¸c nhau.
Trong kinh doanh, ng−êi chñ rõng th−êng mong muèn khi ®−a rõng vμo khai
th¸c sÏ ®¹t ®−îc c¸c kÝch th−íc theo yªu cÇu s¶n phÈm vμ hy väng quÇn thô sím ®¹t
®−îc tiªu chuÈn khai th¸c. Tr−íc ®©y ng−êi ta th−êng tËp trung chó ý nhiÒu ®Õn viÖc
nu«i d−ìng c¸c lo¹i gç quý, gç tèt, nhÊt lμ ë vïng rõng nhiÖt ®íi. Nh−îc ®iÓm cña
nh÷ng loμi c©y nμy lμ t¨ng tr−ëng chËm vμ ®ßi hái ph¶i cã thêi gian dμi míi ®¹t yªu cÇu
khai th¸c. §iÒu kiÖn khoa häc kü thuËt hiÖn nay cho phÐp chÕ biÕn thμnh nh÷ng s¶n
phÈm gç bÒn ®Ñp tõ nh÷ng loμi gç mäc nhanh, mÒm. H¬n n÷a ng−êi ta cßn cÇn nguyªn
liÖu sîi gç cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn hãa häc vμ nhu cÇu vÒ gç cñi ngμy cμng gia t¨ng
t¹o nªn søc Ðp n¨ng nÒ lªn rõng tù nhiªn. Tõ nh÷ng ®iÒu trªn, ®· dÉn ®Õn xu h−íng ph¸t
triÓn c©y gç mäc nhanh, sím thu ho¹ch ®ång thêi cã n¨ng suÊt cao.
1.1 Thμnh thôc tù nhiªn (Thμnh thôc sinh lý)
1.1.1 Kh¸i niÖm
Thμnh thôc tù nhiªn hay cßn gäi thμnh thôc sinh lý lμ hiÖn t−îng mμ c©y rõng hoÆc
l©m phÇn b−íc vμo tr¹ng th¸i b¾t ®Çu kh« hÐo, ng· ®æ. Tuæi ®¹t tr¹ng th¸i ®ã gäi lμ tuæi
thμnh thôc tù nhiªn.
1.1.2 Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh
• §èi víi c©y c¸ thÓ: C©y hÇu nh− ngõng sinh tr−ëng, cã hiÖn t−îng rông l¸,
trãc vá, rçng ruét, chÕt kh« vμ ng· ®æ tù nhiªn. Xem ®−êng biÓu diÔn sinh
tr−ëng thÓ tÝch c©y rõng ë h×nh 3.1.
33
- V
Vmax
V = f(A)
A (Tuæi)
Tuæi thμnh thôc
tù nhiªn
H×nh 3.1: §å thÞ biÓu diÔn sinh tr−ëng thÓ tÝch c©y rõngvμ tuæi thμnh thôc tù nhiªn
• §èi víi l©m phÇn: Chia ra:
- L©m phÇn thuÇn lo¹i ®Òu tuæi: L©m phÇn thμnh thôc sinh lý khi ngõng
sinh tr−ëng, sau ®ã ZM < 0 do ng· ®æ lÇn l−ît, cuèi cïng M = 0 (H×nh
3.2).
- L©m phÇn hçn lo¹i kh¸c tuæi: Tuæi thμnh thôc sinh lý ®Õn khi bé phËn cã
cÊp tuæi lín nhÊt thμnh thôc vμ ng· ®æ tù nhiªn, l−îng mÊt ®i lín h¬n
l−îng tÝch lòy, ZM
nguon tai.lieu . vn
