Xem mẫu
- CHÖÔNG 3
TOÅNG CUNG - TOÅNG CAÀU
I. CUNG VAØ TOÅNG CUNG
1. Khaùi nieäm
Cung laø soá löôïng haøng hoaù maø ngöôøi baùn saün saøng cung
öùng vôùi caùc möùc giaù khaùc nhau.
Toång cung laø toång khoái löôïng saûn phaåm haøng hoùa vaø dòch
vuï cuoái cuøng cuûa neàn saûn xuaát xaõ hoäi cung caáp cho xaõ hoäi ñoù
trong moät thôøi gian nhaát ñònh (kyù hieäu laø AS).
Toång cung lieân quan ñeán saûn löôïng tieàm naêng (Qp -
Potential Output), “Saûn löôïng tieàm naêng (potential output) laø möùc
saûn löôïng ñaït ñöôïc trong khi neàn kinh teá toàn taïi moät möùc thaát
nghieäp baèng vôùi "thaát nghieäp töï nhieân".
Hay saûn löôïng tieàm naêng laø möùc saûn löôïng maø neàn kinh teá
seõ saûn xuaát ñöôïc neáu taát caû caùc yeáu toá saûn xuaát ñöôïc söû duïng
heát.
Thaát nghieäp töï nhieân (Natural Unemployment) bao
goàm thaát nghieäp cô hoïc vaø thaát nghieäp cô caáu.
2. Caùc loaïi toång cung
2.1. Xeùt theo tính hieän thöïc
- Toång cung khaû naêng (tieàm naêng): ñoù laø khaû
naêng cung öùng toái ña cuûa neàn saûn xuaát xaõ hoäi.
- Toång cung thöïc teá: Laø cung ñaõ hoaëc seõ xuaát
hieän do nhu caàu thöïc teá cuûa thò tröôøng.
Thoâng thöôøng ASr thöôøng nhoû hôn ASp.
2.2. Xeùt theo tính saün saøng cuûa toång cung
- Toång cung trong ngaén haïn (AS SR): Ñoù laø toaøn boä
coâng suaát thieát keá cuûa neàn saûn xuaát xaõ hoäi.
1
- - Toång cung daøi haïn (ASLR - LAS): ñoù laø cung chöa saün
saøng, nhieàu yeáu toá caáu thaønh cung chæ môùi ôû daïng
caùc yeáu toá rieâng reõ.
Toång cung daøi haïn laø ñöôøng thaúng song song vôùi
truïc tung vaø caét truïc hoaønh ôû möùc saûn löôïng tieàm
naêng. (treân ñoà thò laø ñöôøng LAS).
Veà maët daøi haïn, chi phí ñaàu vaøo ñaõ ñieàu chænh thì
caùc doanh nghieäp khoâng coøn ñoäng löïc ñeå taêng saûn
löôïng. Giaù caû seõ taêng leân nhanh choùng ñeå ñaùp öùng
vôùi söï thay ñoåi cuûa toång caàu. Hay noùi caùch khaùc, trong
thôøi gian daøi, möùc saûn löôïng bò quy ñònh (ñieåu chænh)
bôûi khoái löôïng tö baûn, lao ñoäng vaø coâng ngheä hieän
coù. Nhö vaäy, noù khoâng phuï thuoäc vaøo möùc giaù ⇒ do
ñoù ñöôøng LAS laø ñöôøng thaúng ñöùng.
2.3. Xeùt theo tính khaû thi cuûa AS
- Toång cung chuû quan: ñoù laø toång cung mong muoán
cuûa caùc doanh nhaân, noù luoân coù xu höôùng vöôn tôùi AS
tieàm naêng.
- AS khaû thi (hieän thöïc): ñoù laø cung coù theå ñöôïc thò
tröôøng bao tieâu heát.
- AS hieäu quaû: Ñoù laø AS maø doanh nhaân coù lôïi
nhaát neáu thöïc hieän.
3. Caùc yeáu toá caáu thaønh AS
Ñoù laø caùc yeáu toá caáu thaønh löïc löôïng saûn xuaát.
Ñieàu ñoù khaùc vôùi cô caáu cuûa cung. Bao goàm 4 yeáu toá:
taøi nguyeân, lao ñoäng, voán, tieán boä khoa hoïc kyõ thuaät.
- Taøi nguyeân:
Khoâng coù taøi nguyeân seõ khoâng coù cung, taøi
nguyeân bao goàm nhieàu loaïi, trong ñoù coù ñaát ñai laø taøi
nguyeân quan troïng nhaát.
- Lao ñoäng:
2
- Ñaây laø nhaân toá quan troïng nhaát vaø coù yù nghóa
quyeát ñònh nhaát. Toång cung taêng leân hoaëc giaûm xuoáng
laø do söï thay ñoåi veà soá löôïng vaø chaát löôïng cuûa löïc
löôïng lao ñoäng.
- Voán:
Bao goàm voán vaät chaát, voán nhaân löïc vaø tieàn teä,
ôû ñaây ñeà caäp chuû yeáu ñeán voán vaät chaát nhö maùy
moùc, thieát bò, vaø caùc söùc töï nhieân bò con ngöôøi chinh
phuïc, tham gia cuøng con ngöôøi trong quaù trình khai thaùc
vaø cheá bieán taøi nguyeân.
- Tieán boä kyõ thuaät: ñaây laø nhaân toá coù aûnh
höôûng raát lôùn ñeán möùc taêng toång cung.
4. Caáu truùc cuûa toång cung
AS goàm hai phaàn laø cung trong nöôùc vaø cung cho
nöôùc ngoaøi.
Cung trong nöôùc laø phaàn ñaùp öùng nhu caàu thò
tröôøng trong nöôùc. Ñoù chính laø phaàn coøn laïi cuûa GDP
sau khi tröø ñi phaàn xuaát khaåu vaø phaàn saûn phaåm
khoâng theå phaân phoái ñöôïc (boä phaän naøy goàm boä
phaän taêng tröôûng töï nhieân cuûa ngaønh laâm nghieäp,
chaên nuoâi trong GDP).
Cung cho nöôùc ngoaøi laø toång giaù trò xuaát khaåu tính
theo thoáng keâ cuûa Haûi quan.
Toång Cung Cung
cung trong nöôùc
= +
xaõ nöôùc ngoaøi
hoäi
Toång giaù trò
Toång
SX trong nöôùc
= + giaù trò
(tröø boä
xuaát
phaän khoâng
khaåu
theå phaân
phoái ñöôïc)
3
- 5. Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán cung thöïc teá
- Giaù caû haøng hoùa (P): khi giaù caû thaáp, caùc haõng
kinh doanh coù theå saûn xuaát ít hôn saûn löôïng tieàm naêng.
Vôùi möùc giaù cao hôn thì ngöôïc laïi coù nghóa laø giaù caû
caøng cao thì möùc toång cung seõ caøng lôùn.
- Chi phí saûn xuaát: neáu chi phí caøng cao, caùc haõng kinh
doanh seõ saûn xuaát ít hôn saûn löôïng tieàm naêng vaø
ngöôïc laïi. Nhö vaäy, chi phí saûn xuaát caøng thaáp thì möùc
toång cung caøng lôùn, bôûi vì chi phí saûn xuaát lieân quan
ñeán möùc doanh lôïi cuûa caùc haõng saûn xuaát.
- Giaù caû haøng hoùa töông töï hoaëc thay theá.
- Muïc tieâu lôïi nhuaän cuûa nhaø saûn xuaát: neáu lôïi nhuaän
taêng hoï seõ taêng cung vaø ngöôïc laïi.
- Naêng löïc trình ñoä saûn xuaát: caùc haõng kinh doanh luoân
muoán taêng saûn löôïng cuûa mình ñeå ñaït tôùi saûn löôïng
tieàm naêng. Do vaäy, toång cung coøn chòu aûnh höôûng cuûa
caùc yeáu toá laøm taêng saûn löôïng tieàm naêng ñoù laø L, K,
R (natural resources), T.
6. Bieåu cung (baûng cung)
Bieåu cung laø moät baûng moâ taû moái quan heä giöõa soá löôïng
haøng hoaù maø caùc doanh nghieäp saün saøng vaø coù khaû naêng cung
caáp ôû moãi möùc giaù vôùi ñieàu kieän caùc yeáu toá khaùc ñöôïc giöõ coá
ñònh.
Ví duï: Bieåu cung veà daàu hoaû
Giaù baùn (USD/thuøng) Löôïng cung (nghìn thuøng/thaùng)
50 36
40 32
30 24
4
- 20 14
10 0
7. Ñöôøng toång cung
7.1. Khaùi nieäm
Ñöôøng cung (AS - Aggregate supply) laø ñöôøng moâ taû moái quan heä giöõa
soá löôïng haøng hoaù maø ngöôøi baùn saün saøng cung öùng vôùi caùc möùc giaù
khaùc nhau.
Khi möùc giaù caøng cao (caùc yeáu toá khaùc khoâng
ñoåi) thì ngöôøi baùn caøng cung caáp theâm nhieàu haøng
hoaù cho thò tröôøng. Vì vaäy ñöôøng cung laø ñöôøng doác
leân.
Khi giaù baùn taêng (giaûm) thì möùc cung haøng hoaù
seõ di chuyeån taêng leân (giaûm ñi) doïc theo ñöôøng cung.
Caùc yeáu toá laøm dòch chuyeån ñöôøng cung: Chi phí
saûn xuaát cuûa giaù caû haøng hoaù khaùc, khoa hoïc coâng
ngheä, naêng suaát lao ñoäng...
7.2. Ñoà thò ñöôøng AS vaø giaù caû saûn phaåm dòch vuï
AS
LAS
P
Saûn
löôïng
tieàm
naêng
E
YÙ nghóa: Q
- Vò trí ngang cuûa AS mieâu taû giôùi haïn cöïc tieåu soá
löôïng haøng hoùa hoaëc dòch vuï maø ngöôøi saûn xuaát seõ
baùn ra trong moät soá ñieàu kieän nhaát ñònh. Khi caùc ñieàu
kieän naøy thay ñoåi AS seõ dòch sang traùi hoaëc sang phaûi.
5
- - Höôùng ñi leân cuûa ñöôøng cong bieåu thò soá löôïng
haøng hoùa hoaëc dòch vuï maø ngöôøi saûn xuaát seõ baùn ra
ôû töøng möùc giaù trong ñieàu kieän xaùc ñònh.
- Ñöôøng AS coù ñaëc ñieåm:
+ Khi Q < Qp: thì AS hôi doác.
+ Khi Q > Qp: thì AS raát doác.
Ñieàu naøy noùi leân raèng, ôû döôùi möùc saûn löôïng
tieàm naêng, moät söï thay ñoåi nhoû veà giaù caû ñaàu ra seõ
khuyeán khích caùc doanh nghieäp taêng nhanh saûn löôïng
ñeå ñaùp öùng nhu caàu ñang taêng leân. Bôûi vì, trong ngaén
haïn, ñöùng tröôùc giaù ñaàu vaøo coá ñònh, hoï coù theå
ñoàng thôøi taêng saûn löôïng vaø taêng giaù chuùt ít ñeå thu
lôïi nhuaän.
Chöùng toû ñoä doác ñöôøng AS noùi leân töông quan
giöõa toác ñoä taêng giaù vôùi toác ñoä taêng cung, theå hieän
ôû coâng thöùc sau:
∆Q
Q
Es =
∆P
P
Trong ñoù: ∆ P laø möùc taêng giaù
∆ Q laø möùc taêng saûn löôïng cung öùng.
+ Ñoä doác AS taêng ⇒ Es >1, coù nghóa laø lôïi suaát
taêng daàn (Coù nghóa laø söï thay ñoåi nhoû cuûa giaù daãn
ñeán söï thay ñoåi lôùn hôn cuûa löôïng cung)
+ Ñoä doác AS giaûm ⇒ Es
- + Khi Es = ∞ ⇒ AS hoaøn toaøn co daõn (AS vuoâng goùc
vôùi truïc tung – coù nghóa laø khi saûn löôïng thay ñoåi voâ
haïn nhöng giaù khoâng thay ñoåi hoaëc thay ñoåi raát ít).
7.3. Ñöôøng toång cung vaø thò tröôøng lao ñoäng
a. Ñöôøng toång cung -
Trong kinh teá thò tröôøng, giaù caû phuï thuoäc vaøo
nhieàu yeáu toá. Caùc yeáu toá naøy quyeát ñònh vò trí, ñoä
doác cuûa ñöôøng AS. Coù hai yeáu toá chính ñoù laø tieàn coâng
vaø quy moâ taøi saûn coá ñònh.
- Tieàn coâng (W): P phuï thuoäc nhieàu W, ñaëc bieät
trong ngaén haïn. Vì ôû caùc nöôùc coù neàn kinh teá thò
tröôøng phaùt trieån, tieàn coâng coù tyû troïng cao trong giaù
thaønh saûn phaåm. Tieàn coâng laïi phuï thuoäc vaøo traïng
thaùi cuûa thò tröôøng lao ñoäng, töùc laø phuï thuoäc vaøo
cung - caàu lao ñoäng vaø tình traïng thaát nghieäp, chuoãi
dieãn tieán laø:
Tyû leä thaát nghieäp cao⇒ W⇓⇒ Thu nhaäp giaûm ⇒ C⇓ ⇒
AD⇓⇒ AS⇓⇒ thaát nghieäp taêng.
- Quy moâ taøi saûn coá ñònh:
Soá löôïng taøi saûn coá ñònh taêng leân seõ laøm taêng
saûn löôïng tieàm naêng vaø giaûm giaù caû cuûa saûn phaåm.
Tuy nhieân, trong ngaén haïn söï thay ñoåi cuûa tieàn
coâng (vieäc laøm - thaát nghieäp) laø yeáu toá chuû yeáu
quyeát ñònh söï thay ñoåi giaù caû.
Vaäy, tieàn coâng trong thò tröôøng thay ñoåi nhö theá
naøo? Vaán ñeà naøy, caùc nhaø kinh teá hoïc coå ñieån vaø
kinh teá hoïc tröôøng phaùi Keynes coù nhöõng quan ñieåm
traùi ngöôïc nhau:
* Tröôøng phaùi coå ñieån
7
- Cho raèng toång cung laø moät ñöôøng thaúng ñöùng,
caét truïc hoaønh ôû möùc saûn löôïng tieàm naêng Y *. Ñöôøng
toång cung döïa treân giaû thuyeát raèng, caùc thò tröôøng,
trong ñoù ñaëc bieät laø thò tröôøng lao ñoäng, hoaït ñoäng
moät caùch hoaøn haûo.
Giaù caû seõ ñieàu chænh linh hoaït sao cho soá löôïng
haøng hoaù saûn xuaát ra ñuùng baèng soá löôïng maø moïi
ngöôøi mong muoán mua vaøo.
Tieàn coâng cuõng linh hoaït ñieàu chænh cho ñeán khi
naøo taát caû moïi ngöôøi muoán laøm vieäc taïi möùc tieàn
coâng ñoù ñeàu coù vieäc laøm vaø caùc doanh nghieäp söû
duïng ñuùng soá löôïng nhaân coâng maø hoï muoán thueâ.
Khi tieàn coâng ñieàu chænh linh hoaït thì thò tröôøng lao
ñoäng luoân luoân ôû traïng thaùi caân baèng, khoâng coù
thaát nghieäp. Neàn kinh teá ôû traïng thaùi toaøn duïng nhaân
coâng. Moät khi toaøn boä löïc löôïng lao ñoäng ñöôïc söû duïng
heát, thì khoâng theå gia taêng saûn löôïng treân möùc hieän
coù, vì theá toång cung seõ caét truïc hoaønh ôû möùc saûn
löôïng tieàm naêng.
Do nhaân coâng ñaõ ñöôïc söû duïng heát, caùc haõng
caïnh tranh nhau ñeå giaønh giaät nhaân coâng, ñaåy löông vaø
giaù leân cao, ñaùp öùng nhu caàu ñang taêng leân: ñöôøng
toång cung vì theá maø raát doác vaø seõ thaúng ñöùng taïi
möùc saûn löôïng tieàm naêng.
* Tröôøng phaùi Keynes
Ñöôøng toång cung theo tröôøng phaùi Keynes laø ñöôøng
naèm ngang. Ñöôøng naøy nguï yù raèng caùc doanh nghieäp
saün saøng cung öùng moïi khoái löôïng saûn phaåm caàn
thieát ôû möùc giaù ñaõ cho (P*).
Ñöôøng toång cung Keynes döïa treân giaû thieát laø caùc
thò tröôøng trong ñoù, ñaëc bieät laø thò tröôøng lao ñoäng
8
- khoâng phaûi luùc naøo cuõng caân baèng, vaø trong neàn kinh
teá luoân coù tình traïng thaát nghieäp.
Do luoân coù thaát nghieäp, caùc DN coù theå thueâ
möôùn bao nhieâu nhaân coâng cuõng ñöôïc vôùi möùc löông
ñaõ cho. Do ñoù, hoï cuõng coù theå cung öùng cho moïi nhu
caàu maø khoâng caàn taêng giaù.
P AS P
AS
P*
Y Y
Y*
Töø nhöõng trình baøy treân, coù nhaän xeùt:
(1) 2 tröôøng hôïp ñaëc bieät cuûa ñöôøng toång cung
phaûn aùnh 2 thaùi cöïc traùi ngöôïc nhau cuûa toång cung.
Nguyeân nhaân cô baûn daãn ñeán söï khaùc nhau ñoù laø do
quan nieäm veà söï hoaït ñoäng cuûa giaù caû vaø tieàn coâng
trong neàn KTTT. Theo tröôøng phaùi coå ñieån, giaù caû vaø
tieàn coâng laø linh hoaït. Theo Keynes chuùng laø cöùng
nhaéc.
(2) Ñöôøng toång cung coå ñieån laø thaúng ñöùng, coøn
ñöôøng toång cung cuûa Keynes laø ñöôøng naèm ngang. Vaäy
trong thöïc teá ñöôøng toång cung ngaén haïn coù ñoä doác
nhö theá naøo?
Haàu heát caùc nhaø kinh teá hoïc ngaøy nay cho raèng
thò tröôøng lao ñoäng seõ ñieàu chænh töø töø cho ñeán khi
ñaït traïng thaùi caân baèng. Noùi caùch khaùc, giaù caû vaø
tieàn coâng khoâng hoaøn toaøn linh hoaït vaø cuõng khoâng
9
- hoaøn toaøn cöùng nhaéc. Ñöôøng toång cung phuø hôïp vôùi
thöïc teá hôn laø ñöôøng coù ñoä doác nhaát ñònh vaø phuï
thuoäc vaøo raát nhieàu yeáu toá.
b. Ñöôøng toång cung thöïc teá ngaén haïn
Ñöôøng toång cung thöïc teá ngaén haïn ñöôïc xaây döïng
treân cô sôû keát hôïp ba moái quan heä sau, trong thôøi kyø
ngaén haïn:
- Moái quan heä giöõa saûn löôïng vaø vieäc laøm.
- Moái quan heä giöõa vieäc laøm vaø tieàn coâng.
- Moái quan heä giöõa tieàn coâng vaø giaù caû.
* Moái quan heä giöõa saûn löôïng vaø vieäc laøm, hay laø giöõa saûn löôïng
vaø lao ñoäng, theå hieän trong haøm saûn xuaát:
Haøm saûn xuaát theo lao ñoäng phaûn aùnh söï phuï thuoäc cuûa saûn
löôïng
(ñaàu ra) vaøo löôïng lao ñoäng ñöôïc söû duïng (yeáu toá ñaàu vaøo) trong
ñieàu kieän caùc yeáu toá khaùc coá ñònh.
Y = f (L,...)
Y - saûn löôïng thöïc teá.
L - lao ñoäng ñöôïc söû duïng vaøo saûn xuaát.
Y=f
Y (L...)
Ñoà thò:
Yo
L
Lo
10
- Khi taêng daàn löôïng lao ñoäng ñöôïc söû duïng thì naêng
suaát bieân cuûa lao ñoäng coù khuynh höôùng giaûm daàn. Do
ñoù, khi löôïng lao ñoäng söû duïng taêng ñeàu thì saûn löôïng
seõ taêng ít daàn ñi, laøm cho ñoà thò cuûa haøm saûn xuaát Y
= f(L) coù daïng nhö hình treân.
Trong ñoù: Naêng suaát bieân cuûa lao ñoäng laø con soá phaûn aùnh
möùc saûn löôïng taêng theâm khi taêng theâm moät ñôn vò lao ñoäng ñöôïc
söû duïng.
MPL = ∆ Y/∆ L
* Moái quan heä giöõa vieäc laøm vaø tieàn coâng
Ñeán löôït mình, wr trong thò tröôøng lao ñoäng vaän
ñoäng ñeå phaûn öùng laïi nhöõng maát CB trong thò tröôøng
naøy. Neáu coù TN, wr ⇓ , neáu caàn söû duïng nhieàu lao ñoäng
thì wr⇑ . Tuy vaäy, cuõng khoâng hoaøn toaøn linh hoaït. Noù
ñöôïc ñieàu chænh sau moät thôøi gian.
Ñöôøng Phillip ñôn giaûn moâ taû moái quan heä giöõa
tieàn coâng vaø thaát nghieäp coù daïng:
W = W-1(1 -ε.U) (1)
W - tieàn coâng.
W-1 - tieàn coâng thôøi kyø tröôùc.
ε - Heä soá phaûn aùnh ñoä nhaïy caûm giöõa tieàn
coâng vaø thaát nghieäp.
U - tyû leä thaát nghieäp
U = 1 - L/L* (2)
L - lao ñoäng ñöôïc söû duïng vaøo saûn xuaát.
L* - lao ñoäng ôû möùc toaøn duïng.
Maët khaùc, giöõa lao ñoäng vaø saûn löôïng cuõng coù
moái quan heä. Moái quan heä naøy ñöôïc theå hieän roõ neáu
thay L vaø L* baèng caùch:
L = a.Y
L =a.Y* (3)
*
11
- a - soá giôø coâng ñöôïc söû duïng ñeå saûn xuaát 1 ñôn vò
saûn löôïng.
Thay (3, 2) vaøo (1), coù:
W = W-1 1 + ε(Y/Y* - 1) (4)
Nhö vaäy, saûn löôïng thöïc teá caøng cao so vôùi saûn
löôïng tieàm naêng thì tieàn coâng cuõng caøng cao.
* Moái quan heä giöõa chi phí tieàn coâng vaø giaù caû
Caùc doanh nghieäp seõ ñònh giaù caû cho saûn phaåm
cuûa hoï sao cho coù theå buø ñaép ñöôïc chi phí vaø coù laõi.
Theo caùch ñònh giaù giaûn ñôn, giaù caû cuûa saûn
phaåm seõ baèng chi phí coäng theâm phaàn lôïi nhuaän tính
treân chi phí, vì vaäy:
P = a.W(1+f ) (5)
P - giaù caû.
a.W - chi phí tieàn coâng.
f - tyû suaát lôïi nhuaän ( f = lôïi nhuaän/chi phí)
Thay (5) baèng (4), coù:
P = a.(1 +f )W-11 + ε(Y/Y* - 1) (6)
Bieåu thöùc 6 cho thaáy moái quan heä giöõa giaù caû,
tieàn coâng vaø saûn löôïng.
7.4. Ñöôøng toång cung
Töø (6) neáuthay:
P-1 = a(1+f ).W-1
Vaø λ = ε/Y*
Thu ñöôïc:
P = P-1 1 + λ ( Y -Y* ) (7)
AS' giaûn ñôn, khi trong
(7) laø bieåu thöùc ñöôøng toång cung
neàn kinh teá giaù caû vaø tieàn coâng khoâng hoaøn toaøn
P
AS
linh hoaït. Giaù caû taêng cuøng vôùi saûn löôïng.
P-1
AS"
Y
12
Y*
- Ñöôøng toång cung coù 3 tính chaát sau:
- Ñoä doác cuûa ñöôøng AS phuï thuoäc vaøo λ.
- Vò trí cuûa ñöôøng AS phuï thuoäc vaøo möùc giaù tieâu
bieåu cuûa thôøi kyø tröôùc. Noù ñi qua möùc saûn löôïng tieàm
naêng taïi P = P-1.
- Ñöôøng AS dòch chuyeån theo thôøi gian, phuï thuoäc
vaøo saûn löôïng. Neáu saûn löôïng kyø naøy cao hôn SL tieàm
naêng, thì sau moät thôøi gian tieàn löông seõ ⇑ vaø giaù caû
seõ taêng. Ñöôøng AS dòch chuyeån leân phía treân, ñeán
ñöôøng AS’. Ngöôïc laïi, ñöôøng AS seõ dòch chuyeån xuoáng
ñeán AS’’.
II. CAÀU VAØ TOÅNG CAÀU
1. Khaùi nieäm
1.1 Ñònh nghóa
Caàu (D - Demand) Laø soá löôïng haøng hoaù maø ngöôøi tieâu duøng
saün saøng mua vaø coù khaû naêng mua ôû möùc giaù khaùc nhau.
Toång caàu (AD- Aggregate Demand) laø toång khoái löôïng haøng hoaù
vaø dòch vuï maø caùc chuû theå kinh teá muoán mua ôû moãi möùc giaù chung
trong moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh vaø trong nhöõng ñieàu kieän nhaát
ñònh.
1. 2. Moät soá loaïi caàu
1.2.1. Xeùt theo chuû theå caàu
- Caàu cuûa hoä gia ñình: Ñoù laø caùc vaät phaåm vaø
dòch vuï daân duïng.
13
- - Caàu cuûa caùc doanh nghieäp: ñoù laø TLSX nhö maùy
moùc, NVL,…
- Caàu cuûa CP: Caùc haøng hoùa dòch vuï coâng coäng.
- Caàu cuûa thò tröôøng quoác teá: laø toång giaù trò
xuaát khaåu tính theo thoáng keâ cuûa haûi quan.
1.2.2. Xeùt theo chu trình taùi saûn xuaát xaõ hoäi
a. Caàu ñaàu tö
Laø nhu caàu hieän vaät cuûa toaøn xaõ hoäi öùng vôùi
voán ñaàu tö trong nöôùc vaøo moät thôøi kyø nhaát ñònh
(thöôøng laø 1 naêm).
Keát caáu:
Caàu ñaàu tö = caàu ñaàu tö TSCÑ + caàu ñaàu tö TSLÑ
Caàu ñaàu tö TSCÑ laø toång ñaàu tö TSCÑ trong toaøn
xaõ hoäi.
b. Caàu tieâu duøng
Laø toaøn boä HHVD daân sinh phaïm truø ñònh löôïng
chung veà nhu caàu haøng tieâu duøng cuûa toaøn xaõ hoäi
trong moät thôøi kyø nhaát ñònh (thöôøng laø 1 naêm).
Keát caáu:
Caàu tieâu duøng = caàu tieâu duøng caù nhaân + caàu tieâu duøng
coâng coäng
Toùm laïi:
Toång caàu = caàu ñaàu tö + caàu tieâu duøng + caàu quoác teá
= caàu ñaàu tö TSCÑ + caàu ñaàu tö TSLÑ +
caàu tieâu duøng coâng coäng + caàu tieâu duøng
caù nhaân + toång giaù trò xuaát khaåu
c. Xeùt theo coâng duïng sinh soáng ñoái vôùi con ngöôøi
Goàm caàu aên, maëc, ôû, ñi laïi,....
d. Xeùt theo noäi dung vaät chaát
Caàu löông thöïc, vaät lieäu xaây döïng, ñieän naêng,...
e. Xeùt theo hình thaùi bieå hieän
Caàu vaät chaát, dòch vuï.
14
- f. Xeùt theo coâng duïng kinh teá
Caàu tö lieäu sinh hoaït, caàu tö lieäu saûn xuaát.
g. Xeùt theo tính hieän thöïc cuûa caàu
- Caàu khaû naêng: Coøn ñöôïc coi laø nhu caàu, mang tính
chaát nguyeän voïng, neáu coù tieàn seõ mua.
- Caàu tieàm naêng: Ñoù laø caàu toái ña trong ñieàu kieän
cuï theå cuûa thu nhaäp quoác daân.
3. Caùc moâ hình toång caàu
3.1. Toång caàu trong moâ hình ñôn giaûn
Giaû ñònh neàn kinh teá chæ coù hai taùc nhaân chuû
yeáu: DN vaø HGÑ.
Toång caàu (AD - Aggregate Demand) laø toaøn boä löôïng haøng
hoùa vaø dòch vuï maø caùc hoä gia ñình vaø caùc doanh nghieäp döï kieán
chi tieâu, töông öùng vôùi möùc thu nhaäp cuûa hoï.
AD = C + I
AD - toång caàu.
C - chi tieâu cuûa hoä gia ñình.
I - caàu ñaàu tö cuûa hoä gia ñình vaø doanh
nghieäp.
Haøm tieâu duøng C = f(Y) phaûn aùnh moái quan heä
giöõa toång tieâu duøng vaø toång thu nhaäp. Haøm tieâu
duøng coù daïng:
C = C + MPC.Y
Y - thu nhaäp (trong moâ hình giaûn ñôn Y =
YD).
C - Tieâu duøng töï ñònh
MPC (Marginal Propensity to Consume) - tieâu
duøng bieân hay khuynh höôùng tieâu duøng caän bieân ( 0 <
MPC < 1): Phaûn aùnh löôïng thay ñoåi cuûa tieâu duøng khi thu
nhaäp khaû duïng thay ñoåi 1 ñôn vò.
∆C
MPC = (a)
∆Y
15
- Moái lieân heä giöõa tieâu duøng (C) vaø tieát kieäm (S)
S = Y - C hay Y = C + S (Vì khoâng coù CP neân Y = Yd)
Töø haøm C suy ra ñöôïc haøm S:
S = -C + (1 - MPC)Y
S = - C + MPS .Y
MPS - xu höôùng tieát kieäm bieân hay tieát kieäm bieân
(Marginal Propensity to Save): Phaûn aùnh löôïng thay ñoåi cuûa
tieát kieäm khi thu nhaäp khaû duïng thay ñoåi moät ñôn vò ( 0 <
MPS < 1) ∆S
MPS = (b)
∆Y
Töø coâng thöùc (a) vaø (b) ta coù heä quaû: MPC + MPS = 1
Ñoà thò:
C = C + MPC.Y
C
E
S=-
C
45
Y
o
Y
-C
b. Haøm ñaàu tö
16
- Ñaàu tö tö nhaân coù theå chia laøm ba daïng:
- Maùy moùc - nhaø xöôûng.
- Nhaø cöûa - Baát ñoäng saûn.
- Haøng toàn kho.
Haøm ñaàu tö theo saûn löôïng I = f(Y) phaûn aùnh söï
phuï thuoäc cuûa löôïng ñaàu tö döï kieán saûn löôïng döï kieán
vaøo SLQG.
- Khi taêng hay giaûm ñaàu tö cuõng khoâng aûnh höôûng
ñeán saûn löôïng quoác gia. Neáu ñieàu ñoù ñuùng thì I = f(Y)
laø moät haøm haèng. Ñoà thò naèm ngang nhö
hình a. I I =I + MPI.Y
I
I=I
MPI
MPI
Y
Y
Hình a: Ñaàu tö khoâng phuï thuoäc Hình b: Ñaàu tö ñoàng bieán vôùi
vaøo saûn löôïng
saûn löôïng
Haøm ñaàu tö toång quaùt:
I = I + MPI .Y
MPI (Marginal Propensity to Invest): Khuynh höôùng ñaàu
tö bieân hay ñaàu tö bieân
I : Ñaàu tö töï ñònh
Ngoaøi ra haøm ñaàu tö coøn coù daïng phuï thuoäc vaøo
saûn löôïng vaø laõi suaát:
I = I + MPI(Y).Y - MPI(i).i
Trong moâ hình ñôn giaûn naøy ta giaû ñònh:
I= I
* Haøm toång caàu vaø phöông phaùp xaùc ñònh saûn löôïng caân baèng
17
- Haøm toång caàu theo saûn löôïng cho bieát möùc toång caàu (hay
toång chi tieâu) phuï thuoäc vaøo saûn löôïng nhö theá naøo.
Vì : AD = C + I
⇒ AD = C + MPC.Y + I
Hay:
AD = (C + I) + MPC.Y (*)
Giaû ñònh doanh nghieäp coù theå vaø saün saøng ñaùp
öùng moïi nhu caàu cuûa neàn kinh teá. Luùc naøy, saûn löôïng
caân baèng seõ phuï thuoäc vaøo toång caàu. Neáu toång caàu
giaûm, caùc doanh nghieäp khoâng theå baùn heát saûn phaåm
maø hoï saûn xuaát ra. Haøng toàn kho khoâng döï kieán seõ
chaát ñoáng. Ngöôïc laïi, khi AD taêng, hoï phaûi tung haøng döï
tröõ ra baùn. Haøng toàn kho giaûm döôùi möùc döï kieán. Do
vaäy, khi giaù caû vaø tieàn coâng coá ñònh, thò tröôøng haøng
hoaù vaø dòch vuï seõ ñaït traïng thaùi caân baèng ngaén haïn,
khi toång caàu hoaëc toång chi tieâu döï kieán ñuùng baèng
saûn löôïng thöïc teá saûn xuaát ra trong neàn kinh teá.
ÔÛ traïng thaùi caân baèng ngaén haïn, löôïng haøng toàn
kho khoâng döï kieán seõ baèng 0. Noùi caùch khaùc, trong
caân baèng ngaén haïn, saûn löôïng saûn xuaát ra ñuùng baèng
saûn löôïng maø caùc hoä gia ñình caàn ñeå tieâu duøng vaø
caùc DN caàn ñeå ñaàu tö. Döï kieán chi tieâu khoâng bò phaù
vôõ do thieáu haøng hoaù. Ngöôïc laïi, caùc doanh nghieäp
cuõng khoâng SX nhieàu hôn möùc coù theå baùn ñöôïc. Vaäy,
caân baèng ngaén haïn saûn löôïng caân baèng seõ laø bao
nhieâu?
Coù 2 caùch: Caùch 1, Theo phöông trình
⇔ Y = AD (**)
Töø (*) , (**) ⇔ Y = (C + I) + MPC.Y
1
Yo = x (C + I )
1 - MPC
18
- Caùch 2, Theo ñoà thò:
Ñeå veõ ñoà thò haøm toång caàu, tröôùc heát veõ haøm
tieâu duøng C, sau ñoù tònh tieán ñöôøng naøy theo chieàu
thaúng ñöùng moät ñoaïn ñuùng baèng I. Ñöôøng thaúng thu
ñöôïc laø ñöôøng bieåu thò haøm toång caàu AD, ñöôøng AD
caét ñöôøng 450 taïi ñieåm E. Do E naèm treân ñöôøng 45 0,
neân taïi E thu nhaäp treân truïc hoaønh baèng giaù trò chi
tieâu treân truïc tung.
AD = C + I
Chi E
tieâu
C=C+
MPC.Y
C+I
C 45o
O Yo Y
SL Yo chính laø möùc saûn löôïng caân baèng. Noù naèm
töông öùng vôùi giao ñieåm giöõa ñöôøng toång caàu AD = f(Y)
vôùi ñöôøng 450.
* Soá nhaân toång caàu hay soá nhaân chi tieâu
Töø:
1
Yo = x( C + I )
1 - MPC
1
Neáu goïi: 1 Hay m =
m=
MPS
1 - MPC
Suy ra: Yo = m (C + I)
m laø soá nhaân chi tieâu (Aggregate Expenditure
Multiplier): cho bieát saûn löôïng seõ thay ñoåi bao nhieâu khi
coù thay ñoåi moät ñôn vò trong möùc chi tieâu khoâng phuï
thuoäc vaøo thu nhaäp.
19
- 3.2. Toång caàu trong neàn kinh teá ñoùng coù Chính phuû
- Chi tieâu cuûa Chính phuû vaø toång caàu
AD = C + I + G
G - chi tieâu haøng hoaù vaø dòch vuï cuûa Chính phuû.
Giaû ñònh: G =G
G
G=G
Y
- Khi chöa coù thueá thì:
AD = C + I + G = C + I + G + MPC.Y
Saûn löôïng caân baèng ⇔ AD = Y
1
(C + I + G )
⇒ Yo=
1 − MPC
⇒ Yo =m (C + I + G )
Ñieàu ñoù cho thaáy, chi tieâu cuûa Chính phuû cuõng coù
soá nhaân baèng soá nhaân chi tieâu cuûa tieâu duøng vaø
ñaàu tö. Vì vaäy, khi G thay ñoåi moät löôïng laø ∆ G thì Y cuõng
thay ñoåi:
∆Y = m . ∆G
Tröôøng hôïp thueá phuï thuoäc vaøo thu nhaäp
T = t.Y (t - thueá suaát)
YD = Y - t.Y = (1-t).Y
1
(C + I + G )
Yo =
1 - MPC(1-
t)
Yo = m’ (C + I + G ) (*)
20
nguon tai.lieu . vn
