Xem mẫu
- Ch¬ng II. Kh¶o nghiÖm loµi vµ xuÊt xø
1
- Ch¬ng II. Kh¶o nghiÖm loµi vµ xuÊt xø
1. Vai trß cña kh¶o nghiÖm loµi vµ xuÊt xø
trong c¶i thiÖn gièng c©y rõng.
Bíc ®Çu tiªn cña mét ch¬ng tr×nh c¶i thiÖn gièng c©y
rõng th× ®Òu ®îc b¾t ®Çu b»ng viÖc chän loµi vµ xuÊt xø phï
hîp víi môc tiªu kinh doanh vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i
ë n¬i qui ho¹ch trång rõng. §Ó chän ®îc loµi vµ xuÊt xø nh
vËy ta ph¶i tiÕn hµnh kh¶o nghiÖm.
KN loµi vµ xuÊt xø chÝnh lµ lîi dông nh÷ng biÕn dÞ DT cã
s½n trong TN mét c¸ch cã c¬ së khoa häc, th«ng qua KN g©y
trång trong nh÷ng ®iÒu kiÖn míi. ChÝnh v× vËy, mµ KN mét
c¸ch nghiªm tóc kh«ng nh÷ng tiÕt kiÖm ®îc c«ng søc, kinh
phÝ, thêi gian tríc khi më réng mét ch¬ng tr×nh trång rõng,
mµ cßn tr¸nh ®îc nh÷ng thÊt bÞ kh«ng ®¸ng cã.
2
- Ch¬ng II. Kh¶o nghiÖm loµi vµ xuÊt xø
- Kh¶o nghiÖm loµi: Lµ viÖc ®em nhiÒu loµi c©y cïng ®¸p øng ®îc môc tiªu
kinh doanh ®Ó ra trång thö ë mét n¬i còng nh ®em trång tõng loµi c©y ë
nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn sinh th¸i kh¸c nhau nh»m t×m ra nh÷ng loµi c©y
phï hîp nhÊt víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i ë tõng vïng.
- Kh¶o nghiÖm xuÊt xø: Lµ c«ng viÖc ®îc tiÕn hµnh trång thö nh÷ng xuÊt xø
kh¸c nhau cña nh÷ng loµi c©y ®· ®îc chän läc trªn cïng mét vÞ trÝ hoÆc
ngîc l¹i tõng xuÊt xø trªn nh÷ng vÞ trÝ kh¸c nhau nh»m t×m ra nh÷ng xuÊt
xø phï hîp nhÊt víi tõng vïng trång rõng cô thÓ.
- Nh vËy, theo quy luËt trªn kh¶o nghiÖm loµi lu«n ph¶i ®i tríc kh¶o nghiÖm
xuÊt xø. Xong trong thùc tÕ c¸c nhµ chän gièng ®· biÕt mét c¸ch kh¸ chi
tiÕt nh÷ng th«ng tin vÒ nh÷ng loµi kh¶o nghiÖm th× cã thÓ tiÕn hµnh bè trÝ
kh¶o nghiÖm ®ång thêi loµi vµ xuÊt xø trong cïng mét lÇn t¹i cïng mét vÞ
trÝ => ThÝ nghiÖm nh vËy ®îc gäi lµ thÝ nghiÖm kh¶o nghiÖm loµi –
xuÊt xø.
=> C¸ch bè trÝ nµy tiÕt kiÖm ®îc thêi gian, xong ®æi l¹i diÖn tÝch cña khu vùc
tiÕn hµnh kh¶o nghiÖm l¹i ph¶i lín h¬n rÊt nhiÒu.
3
- Ch¬ng II. Kh¶o nghiÖm loµi vµ xuÊt xø
C¬ së khoa häc cña kh¶o nghiÖm loµi – xuÊt xø
- Do kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh chän läc tù nhiªn diÔn ra trong mét thêi
gian kh¸ dµi mµ dÉn tíi hiÖn tîng ph©n li tÝnh chÊt, nhÊt lµ loµi c©y
rõng cã ph©n bè réng. KÕt qu¶ lµ trong ph¹m vi mçi loµi ®· xuÊt
hiÖn nhiÒu biÕn dÞ di truyÒn (cña c¶ quÇn thÓ øng víi ®iÒu kiÖn ®ã).
§èi víi loµi cã khu ph©n bè cµng réng ë nhiÒu vÞ trÝ ®Þa lÝ kh¸c
nhau th× cµng cã nhiÒu biÕn dÞ di truyÒn. Do ®ã nhµ chän gièng cã
nhiÒu c¬ héi lùa chän ®îc nhiÒu biÕn dÞ di truyÒn do nhu cÇu kinh
tÕ ®Æt ra vµ thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn vïng quy ho¹ch trång rõng.
- Nh÷ng biÕn dÞ ë møc ®é lín chÝnh lµ loµi kh¸c nhau, cßn møc ®é biÕn
dÞ nhá th× t¹o xuÊt xø kh¸c nhau.
- Kh¶o nghiÖm loµi – xuÊt xø chÝnh lµ viÖc lîi dông biÕn dÞ di truyÒn
cã s½n trong tù nhiªn mét c¸ch cã c¬ së khoa häc, nã ®îc coi lµ
ph¬ng ph¸p chän gièng nhanh vµ rÎ tiÒn nhÊt. Ngoµi ra kh¶o
nghiÖm loµi – xuÊt xø cßn gióp cho c¸c nhµ s¶n xuÊt tr¸nh ®îc
nh÷ng rñi do kh«ng ®¸ng cã trong s¶n xuÊt kinh doanh.
4
- Ch¬ng II. Kh¶o nghiÖm loµi vµ xuÊt xø
2. Nh÷ng kh¸i niÖm ®îc dïng trong kh¶o nghiÖm loµi vµ
xuÊt xø.
2.1. Loµi. (Species)
TËp hîp nh÷ng c¸ thÓ sinh vËt cã:
C¸c ®Æc trng h×nh th¸i c¨n b¶n gièng nhau.
Cã ®Æc trng sinh lý – ho¸ nh nhau.
Cã cïng mét khu ph©n bè ®Þa lý – sinh th¸i.
Lµ ®Æc ®iÓm sinh th¸i ®Æc trng bëi giíi h¹n sinh th¸i cña tõng nh©n tè sinh
th¸i (giíi h¹n díi, díi h¹n trªn, ®iÓm cùc thuËn)
Cã thÓ giao phèi víi nhau vµ cho con lai h÷u thô.
Giao phèi:
+ Ph¶i cho ®êi sau h÷u thô (vÝ dô: ngùa lai víi Lõa t¹o ra con La nhng La
kh«ng gäi lµ loµi v× ®êi sau bÊt thô)
+ §Ó giao phèi ®îc còng lµ do cã sù trïng hîp vÒ thêi ®iÓm ra hoa, cÊu t¹o
hoa phï hîp, còng nh cã sù phï hîp vÒ sinh lý trong qu¸ tr×nh giao phèi
Cã bé NST gièng nhau vÒ sè lîng, h×nh d¹ng còng nh thø tù gen trªn tõng cÆp
NST.
5
- Ch¬ng II. Kh¶o nghiÖm loµi vµ xuÊt xø
2.2. Loµi phô. (Sub species)
Lµ ®¬n vÞ ph©n lo¹i díi loµi bao gåm tËp hîp c¸c c¸ thÓ cña
cïng mét loµi cã Ýt nhiÒu kh¸c biÖt víi ®Æc trng cña loµi.
2.3. Thø (Variety – thêng dïng cho TV), nßi (Race – dïng
cho §V)
Lµ nh÷ng biÕn ®æi xuÊt ph¸t tõ cïng mét loµi ®iÓn h×nh
®îc thÓ hiÖn mét c¸ch rêi r¹c trong quÇn thô hoang d¹i hay
®îc gäi lµ nh÷ng biÕn dÞ kh«ng g¾n víi mét khu ph©n bè râ
rµng.
Thø (nßi) vµ loµi phô : §¬n vÞ ph©n lo¹i díi loµi xong gi÷a
chóng cã sù kh¸c nhau râ rµng, loµi phô g¾n víi mét khu ph©n
bè x¸c ®Þnh, thø n»m t¶n m¹n rêi r¸c ë nhiÒu khu ph©n bè
kh¸c nhau.
6
- Ch¬ng II. Kh¶o nghiÖm loµi vµ xuÊt xø
2.4. Nßi ®Þa lÝ, xuÊt xø vµ l« h¹t.
- Nßi ®Þa lÝ (Geographycal race):
Mét loµi trong qu¸ tr×nh sinh s¶n t¹o ra c¸c biÕn dÞ vµ lµm cho sè lîng lín thªm
trong khi kh«ng gian dinh dìng cña khu ph©n bè th× cã h¹n, do vËy nã cÇn chiÕm
lÜnh nh÷ng m«i trêng sèng míi (tøc lµ qu¸ tr×nh ph©n li tÝnh chÊt). ë mçi mét m«i
trêng míi nµy th× nh÷ng c¸ thÓ nµo thÝch øng ®îc sÏ tån t¹i, cßn nh÷ng c¸ thÓ
nµo mµ kh«ng thÝch øng sÏ bÞ ®µo th¶i. (tøc lµ nh÷ng biÕn dÞ nµo cã lîi sÏ gi÷ l¹i
cßn biÕn dÞ nµo kh«ng thÝch øng sÏ bÞ ®µo th¶i). Nh÷ng biÕn dÞ cã lîi sÏ ®îc tÝch
luü qua thêi gian sÏ h×nh thµnh nªn nh÷ng loµi h×nh sinh th¸i ®Æc trng cho mçi
vïng ®Þa lý.
VÝ dô: Gµ (lÊy chøng, lÊy thÞt, gµ chäi),
Kh¸i niÖm: Lµ mét nh¸nh cña loµi bao gåm nh÷ng c¸ thÕ gièng nhau vÒ di truyÒn
cã cïng nguån gèc chiÕm lÜnh mét vïng l·nh thæ riªng biÖt do ®ã ®· thÝch nghi
®îc vïng l·nh thæ ®ã qua chän läc tù nhiªn. Mçi nßi ®Þa lÝ cã ®Æc ®iÓm c¬ b¶n:
+ M« t¶ ®îc b»ng nghiªn cøu ®iÒu tra ®Ó ph©n biÖt ®îc víi c¸c nßi kh¸c
+ KÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ l©u dµi th«ng qua chän läc tù nhiªn
+ Tån t¹i mét c¸ch tù nhiªn trong mét hoµn c¶nh t¬ng ®èi râ rµng øng víi mét vÞ
trÝ ®Þa lÝ cô thÓ
7
- Ch¬ng II. Kh¶o nghiÖm loµi vµ xuÊt xø
2.4. Nßi ®Þa lÝ, xuÊt xø vµ l« h¹t.
.......
- XuÊt xø : Lµ tªn ®Þa ph¬ng mµ ngêi ta tiÕn hµnh lÊy vËt liÖu gièng
(h¹t, hom, cµnh,…)
+ Khi gi÷a c¸c xuÊt xø cã sù kh¸c nhau râ rµng vÒ h×nh th¸i vµ di
truyÒn th× xuÊt xø lµ nßi ®Þa lÝ
+ Khi gi÷a c¸c xuÊt xø kh«ng cã sù kh¸c nhau vÒ h×nh th¸i vµ di
truyÒn mµ chØ kh¸c nhau vÒ tû lÖ sèng, søc sinh trëng th× ngêi ta
gäi nã lµ kiÓu sinh häc (biotype)
+ Khi gi÷a c¸c xuÊt xø kh«ng cã sù kh¸c biÖt nhau nµo c¶ th× chóng
®¬n thuÇn ®îc coi lµ nguån h¹t (seed source)
+ Khi vËt liÖu gièng ®îc lÊy tõ rõng tù nhiªn (cã thÓ rõng nguyªn
sinh hay thø sinh) th× ngêi ta gäi lµ xuÊt xø nguyªn sinh. Cßn lÊy
h¹t tõ nguån lµ rõng trång th× ®îc gäi lµ xuÊt xø ph¸i sinh => XuÊt
xø nguyªn sinh chØ lµ nh÷ng c©y b¶n ®Þa hoÆc c©y nhËp néi.
8
- Ch¬ng II. Kh¶o nghiÖm loµi vµ xuÊt xø
2.4. Nßi ®Þa lÝ, xuÊt xø vµ l« h¹t.
.......
- Nßi ®Þa ph¬ng (Land race): Lµ mét quÇn thÓ cña nh÷ng c¸ thÓ
®· thÝch øng víi ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh ®îc g©y trång vµ cho
h¹t h÷u thô.
Khi mét xuÊt xø ®îc g©y trång trong hoµn c¶nh míi th×
nh÷ng c¸ thÓ thÝch øng nhÊt víi hoµn c¶nh g©y trång, ®îc
chän läc tù nhiªn gi÷ l¹i vµ cã thÓ dïng lµm nguån h¹t ®Ó g©y
trång rõng míi ®îc coi lµ nßi ®Þa ph¬ng.
- L« h¹t (Seed lot): Lµ mét sè lîng h¹t gièng ®îc thu h¸i trong
mét lÇn cô thÓ do mét nhãm ngêi cô thÓ thùc hiÖn ë mét khu
rõng cô thÓ. Nh vËy mét xuÊt xø cã thÓ bao gåm mét sè l«
h¹t cã chÊt lîng kh¸c nhau (kh¸c nhau vÒ phÈm chÊt di
truyÒn vµ phÈm chÊt gieo ¬m).
9
- 3. Kh¶ n¨ng t¨ng thu trong chän loµi vµ xuÊt xø.
- Kh¸i niÖm t¨ng thu di truyÒn : Lµ phÇn t¨ng thªm ®¹t ®îc (tuú môc
tiªu kinh doanh) nhê viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p chän läc.
- Qua kh¶o nghiÖm loµi vµ xuÊt xø ta cßn thu ®îc mét lîng
t¨ng thu di truyÒn nhÊt ®Þnh
+ Kh¶ n¨ng t¨ng thu khi chän loµi vµ xuÊt xø cßn phô thuéc vµo:
§Æc ®iÓm biÕn dÞ, ph¹m vi ph©n bè cña loµi vµ ph¹m vi biÕn dÞ.
10
- Ch¬ng II. Kh¶o nghiÖm loµi vµ xuÊt xø
4. TrËt tù c«ng viÖc trong kh¶o nghiÖm loµi - xuÊt xø.
- §Ó cho kh¶o nghiÖm loµi – xuÊt xø thµnh c«ng tr¸nh ®îc rñi ro kh«ng ®¸ng cã cÇn
ph¶i tu©n thñ nghiªm ngÆt c¸c bíc sau ®©y: bao gåm 8 bíc chÝnh
+ Thø nhÊt: X¸c ®Þnh râ môc tiªu kh¶o nghiÖm (chän loµi xuÊt xø ®Ó lµm g× vµ ë
®©u?)
+ Thø hai: Tham kh¶o tµi liÖu:
+ Thø ba: X©y dùng kÕ ho¹ch kh¶o nghiÖm bao gåm kÕt luËn c«ng viÖc, tæng kinh
phÝ, nh©n lùc vµ ®Êt ®ai.
+ Thø t: Thu thËp loµi vµ xuÊt xø cho kh¶o nghiÖm.
+ Thø n¨m: ThiÕt kÕ kü thuËt vên ¬m vµ ®¸nh gi¸ sím bao gåm chän ®Êt sau ®ã
thiÕt kÕ s¬ ®å vên ¬m vµ ch¨m sãc c©y con, ®¸nh gi¸ sím.
+ Thø s¸u: ThiÕt kÕ thÝ nghiÖm kh¶o nghiÖm ë rõng trång ,chän lËp ®Þa thiÕt kÕ s¬
®å trång vµ chän gi¶i ph¸p phï hîp.
+ Thø b¶y: §¸nh gi¸ kÕt qu¶ kh¶o nghiÖm thu ®îc sè liÒu, ph©n tÝch sè liÖu vµ
®¸nh gi¸ sè liÖu.( tõng thêi kú, mçi cÊp tuæi, rõng non, rõng sµo,...).
+ Thø t¸m: Chän quÇn thô lÊy gièng => thu thËp h¹t => chÕ biÕn cÊt gi÷ h¹t cã
thÓ trao ®æi h¹t gièng.
11
nguon tai.lieu . vn
