1. Trang Chủ
  2. Chính trị học
  3. Bài giảng: Chủ nghĩa xã hội khoa học - GV. Hoàng Thị Kim Liên

Bài giảng: Chủ nghĩa xã hội khoa học - GV. Hoàng Thị Kim Liên

Bài giảng Chủ nghĩa xã hội khoa học của GV. Hoàng Thị Kim Liên biên soạn với mục đích giúp các bạn sinh viên có kiến thức cơ bản, hệ thống về sự ra đời, các giai đoạn phát triển; đối tượng, phương pháp và ý nghĩa của việc học tập, nghiên cứu chủ nghĩa xã hội khoa học, một trong ba bộ phận hợp thành chủ nghĩa Mác – Lênin. Cùng với đó, các bạn sẽ nâng cao khả năng luận chứng được khách thể và đối tượng nghiên cứu của một khoa học và một vấn đề nghiên cứu, phân biệt được những vấn đề chính trị - xã

Thể loại Tài liệu miễn phí Chính trị học

Số trang 60

Ngày tạo 4/11/2023 5:45:15 AM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước 0.49 M

Tên tệp

Tải Bài giảng: Chủ nghĩa xã hội khoa học - GV. Hoàng T... (.pdf)

Xem mẫu

  1. lOMoARcPSD|16911414 ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TÊ BÀI GIẢNG CHỦ NGHĨA XÃ HỘI KHOA HỌC (DÀNH CHO BẬC ĐẠI HỌC – KHÔNG CHUYÊN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ) GV biên soạn: Ths. Hoàng Thị Kim Liên Khoa: Lý luâ ̣n chính trị Bô ̣ Môn: Kinh tế chính trị – Chủ nghĩa xã hô ̣i khoa học Đà Nẵng – 2020 Giảng viên biên soạn: Ths. Hoàng Thị Kim Liên Page 1 Khoa Lý luận chính trị - Trường ĐH Kinh tế Đà Nẵng Downloaded by Nguynhavy Ha Vy (Ntkphuong205@gmail.com)
  2. lOMoARcPSD|16911414 Chương 1 NHẬP MÔN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI KHOA HỌC A. MỤC ĐÍCH 1.Về kiến thức: Sinh viên có kiến thức cơ bản, hệ thống về sự ra đời, các giai đoạn phát triển; đối tượng, phương pháp và ý nghĩa của việc học tập, nghiên cứu chủ nghĩa xã hội khoa học, một trong ba bộ phận hợp thành chủ nghĩa Mác – Lênin. 2. Về kỹ năng: Sinh viên có khả năng luận chứng được khách thể và đối tượng nghiên cứu của một khoa học và một vấn đề nghiên cứu, phân biệt được những vấn đề chính trị - xã hội trong đời sống hiện thực. 3. Về tư tưởng: sinh viên có thái độ tích cực với việc học tập các môn lý luận chính trị; có niềm tin vào mục tiêu, lý tưởng và sự thành công của công cuộc đổi mới do Đảng Cộng sản Việt Nam khởi sướng và lãnh đạo. B. Nội dung: 1. Sự ra đời của Chủ nghĩa xã hội khoa học: Chủ nghĩa xã hội khoa học được hiểu theo hai nghĩa - Theo nghĩa rộng: Luận giải từ giác độ triết học, kinh tế chính trị học và chính trị - xã hội về chuyển biến tất yếu của xã hội loài người từ CNTB lên CNXH và CNCS thì Chủ nghĩa xã hội khoa học được gọi là Chủ nghĩa Mác – Lênin - Theo nghĩa hẹp: Chủ nghĩa xã hội khoa học là một trong ba bộ phận cấu thành chủ nghĩa Mác – Lênin (triết học Mác – Lênin, kinh tế chính Mác – Lênin và chủ nghĩa xã hội khoa học) Trong khuôn khổ môn học này, chủ nghĩa xã hội khoa khoa học được nghiên cứu theo nghĩa hẹp 1.1.Hoàn cảnh ra đời chủ nghĩa xã hội khoa học: 1.1.1. Điều kiện kinh tế xã hội: Vào những năm 40 của thế kỷ XIX, cách mạng công nghiệp tác động mạnh mẽ tạo nên nền đại công nghiệp. Phương thức sản xuất TBCN từ đó cũng có những bước phát triển nhảy vọt. C.Mác và Ph.Ăngghen đã đánh giá “Giai cấp tư sản trong quá trình thống trị giai cấp chưa đầy mô ̣t thế kỷ đã tạo ra mô ̣t lực lượng sản xuất nhiều hơn và đồ sô ̣ hơn lực lượng sản xuất của tất cả các thế hê ̣ trước đây gô ̣p lại1. Bên cạnh bước phát triển đó phương thức sản xuất này cũng đã bộc lộ rõ bản chất và những mâu thuẫn vốn có: Mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất mang tính chất xã hội với quan hệ sản xuất dựa trên chế độ chiếm hữu tư nhân TBCN về tư liệu sản xuất, mâu thuẫn này thể hiện về mặt xã hội là mâu thuẫn về mặt lợi ích giữa giai cấp công nhân và giai cấp tư sản ngày càng gay gắt 1 C.Mác và Ph.Ăngghen, Toàn tập, Nxb CTQG, Hà Nô ̣i, 1995, t4,tr.603 Giảng viên biên soạn: Ths. Hoàng Thị Kim Liên Page 2 Khoa Lý luận chính trị - Trường ĐH Kinh tế Đà Nẵng Downloaded by Nguynhavy Ha Vy (Ntkphuong205@gmail.com)
  3. lOMoARcPSD|16911414 Các cuộc khủng hoảng kinh tế xã hội (1825, 1836, 1847, 1857), các cuộc khởi nghĩa như (phong trào Hiến chương Anh 1936 -1848; Phong trào công nhân dệt ở thành phố Xi – lê-di, Đức diễn ra 1844; cuộc khởi nghĩa của công nhân dệt Li- on Pháp 1831- 1834) là minh chứng cho những mâu thuẫn trên. Trước sự phát triển của phong trào công nhân chứng tỏ GCCN đã trưởng thành, trở thành một lực lượng chính trị độc lập trực tiếp đấu tranh chống lại GCTS với tư cách là một giai cấp. Sự lớn mạnh của phong trào công nhân đòi hỏi phải có một hệ thống lý luận cách mạng soi đường và một cương lĩnh chính trị làm kim chỉ nam cho hành động. Điều kiện kinh tế - xã hội ấy không chỉ đặt ra yêu cầu đối với các nhà tư tưởng của giai cấp công nhân mà còn là mảnh đất hiện thực cho sự ra đời một lý luận mới, tiến bộ - Chủ nghĩa xã hội khoa học 1.1.2. Tiền đề khoa học tự nhiên và tư tưởng lý luận: - Tiền đề khoa học tự nhiên: Có 3 phát minh lớn: + Học thuyết tiến hóa (1859) của Charles Robert Darwin người Anh + Định luật bảo toàn và chuyển hóa năng lượng (1842-1845) của Mikhail Vasilyevich Lomonosov người Nga và của Julius Robert Mayer người Đức. + Học thuyết tế bào (1838 -1839)của Matthias Schleiden và Theodor Schwam người Đức Các phát minh này đã vạch ra mối quan hệ biện chứng, phát triển, biến đổi và chuyển hóa về mặt chất – lượng trong các lĩnh vực khác nhau của giới tự nhiên, từ đó cung cấp những cơ sở khoa học để khẳng định tính đúng đắn của CNDVBC và CNDVLS, làm cơ sở phương pháp luận cho các nhà sáng lập chủ nghĩa xã hội khoa học nghiên cứu những vấn đề lý luận chính trị - xã hội đương thời. - Tiền đề tư tưởng lý luận: có những bước tiến vượt bậc trong cả triết học, kinh tế chính trị và chủ nghĩa xã hội. + Triết học cổ điển Đức (Ph. Hêghen và L. Phoiơbắc) + Kinh tế chính trị học cổ điển Anh với A. Smith và D. Rincacdo + Chủ nghĩa không tưởng phê phán mà đại biểu là Xanh Ximông, Sphuriê và R. Oen. Những giá trị của CNXH không tưởng Pháp: 1. Thể hiê ̣n tinh thần phê phán, lên án chế đô ̣ quân chủ chuyên chế và chế đô ̣ TBCN đầy bất công, xung đô ̣t, của cải khánh kiê ̣t, đạo đức đảo lô ̣n, tô ̣i ác gia tăng; 2. Đưa ra nhiều luâ ̣n điểm có giá trị về xã hô ̣i tương lai: về tổ chức sản xuất và phân phối sản phẩm xã hô ̣i, vai trò của công nghiê ̣p và khoa học – kỹ thuâ ̣t, yêu cầu về xóa bỏ sự đối lâ ̣p giữa lao đô ̣ng trí óc và lao đô ̣ng chân tay, về giải phóng phụ nữ, về vai trò lịch sử của nhà nước…;3. Đã góp phần thức tỉnh GCCN và nhân dân lao đô ̣ng trong cuô ̣c đấu tranh chống chế đô ̣i quân chủ chuyên chế và chế đô ̣ TBCN đầy bất công, xung đô ̣t. Giảng viên biên soạn: Ths. Hoàng Thị Kim Liên Page 3 Khoa Lý luận chính trị - Trường ĐH Kinh tế Đà Nẵng Downloaded by Nguynhavy Ha Vy (Ntkphuong205@gmail.com)
  4. lOMoARcPSD|16911414 Những hạn chế của CNXH không tưởng Pháp: không phát hiê ̣n ra được quy luâ ̣t vâ ̣n đô ̣ng và phát triển của xã hô ̣i loài người nói chung; bản chất, quy luâ ̣t vâ ̣n đô ̣ng, phát triển của CNTB nói riêng; không phát hiê ̣n ra lực lượng xã hô ̣i tiên phong có thể thực hiê ̣n sự chuyển biến cách mạng từ CNTB lên CNCS là GCCN; không chỉ ra được những biêṇ pháp hiê ̣n thực cải tạo xã hô ̣i áp bức, bất công đương thời, xây dựng xã hô ̣i mới tốt đẹp.Chính những hạn chế ấy mà CNXH không tưởng phê phán chỉ dừng lại ở mức đô ̣ mô ̣t học thuyết XHCN không tưởng – phê phán. Tuy nhiên, những giá trị khoa học, cống hiến của các nhà tư tưởng đã tạo ra tiền đề tư tưởng, lý luâ ̣n để C.Mác và Ph. Ăngghen kế thừa những hạt nhân hợp lý, lọc bỏ những bất hợp lý, xây dựng và phát triển CNXH khoa học. 1.2. Vai trò của C. Mác và Ph. Ăngghen (tiền đề chủ quan) C.Mác (1818-1883) và Ph. Ăghghen (1820-1895) là 2 nhà khoa học có trí tuệ thiên tài, gắn nghiên cứu khoa học với hoạt động thực tiễn. Qua nghiên cứu tổng kết phong trào công nhân, kế thừa những tri thức của nhân loại, đặt biệt kế thừa có phê phán và cải tạo một cách triệt để triết học cổ điển Đức, kinh tế chính trị học cổ điển Anh và chủ nghĩa xã hội không tưởng - phê phán Pháp, C.Mác và Ăngghen đã trả lời một cách khoa học các vấn đề mà thời đại đặt ra, từng bước hình thành học thuyết của mình với cả ba bộ phận: Triết học, kinh tế chính trị học và chủ nghĩa xã hội khoa học. 1.2.1. Sự chuyển biến lập trường triết học và lập trường chính trị: Trong thời kỳ tham gia câu lạc bộ Heghen trẻ, C. Mác và Ph. Ăngghen sớm nhận thấy mặt tích cực và hạn chế trong triết học của V.Ph. Hêghen và L. Phoiơbắc, hai ông đã kế thừa “cái hạt nhân hợp lý”, cải tạo loại bỏ cái thần bí, duy tâm siêu hình để xây dựng nên lý thuyết mới chủ nghĩa duy vật biện chứng. + Với tác phẩm “Góp phần phê phán triết học pháp quyền của Heghen – Lời nói đầu 1844” C. Mác đã thể hiện rõ sự chuyển biến từ thế giới quan duy tâm sang thế giới quan duy vật, từ lập trường dân chủ cách mạng sang lập trường cộng sản chủ nghĩa. + Đối với Ph. Ăngghen với các tác phẩm “Tình cảnh nước Anh”; “ Lược khảo khoa kinh tế - chính trị” năm 1843, đã thể hiện rõ sự chuyển biến thế giới quan duy tâm sang thế giới quan duy vật, từ lập trường dân chủ cách mạng sang lập trường cộng sản chủ nghĩa. 1.2.2. Ba phát kiến vĩ đại của C.Mác và Ăngghen - Chủ nghĩa duy vật lịch sử: là phát kiến vĩ đại thứ nhất của C.Mác và Ăngghen là sự khẳng định về mặt phương diện triết học sự sụp đổ của CNTB và sự thắng lợi của CNXH đều tất yếu như nhau. Sự diệt vong không tránh khỏi của chủ nghĩa tư bản và sự ra đời tất yếu của chủ nghĩa xã hội. Giảng viên biên soạn: Ths. Hoàng Thị Kim Liên Page 4 Khoa Lý luận chính trị - Trường ĐH Kinh tế Đà Nẵng Downloaded by Nguynhavy Ha Vy (Ntkphuong205@gmail.com)
  5. lOMoARcPSD|16911414 - Học thuyết về giá trị thặng dư: là phát kiến vĩ đại thứ hai của C.Mác và Ăngghen là sự khẳng định về phương diện kinh tế sự diệt vong không tránh khỏi của chủ nghĩa tư bản và sự ra đời tất yếu của chủ nghĩa xã hội - Học thuyết về sứ mệnh lịch sử toàn thế giới của giai cấp công nhân: là phát kiến vĩ đại thứ ba của C.Mác và Ăngghen đã luận chứng và khẳng định về phương diện chính trị - xã hội sự diệt vong không tránh khỏi của chủ nghĩa tư bản và thắng lợi tất yếu của chủ nghĩa xã hội. 1.2.3. Tuyên ngôn Đảng cộng sản đánh dấu sự ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa học: TNĐCS là tác phẩm kinh điển chủ yếu của CNXH khoa học. Sự ra đời của tác phẩm vĩ đại này đánh dấu sự hình thành cơ bản lý luận của chủ nghĩa Mác bao gồm ba bộ phận hợp thành: Triết học, Kinh tế chính trị học và Chủ nghĩa xã hội khoa học. - TNĐCS là cương lĩnh chính trị, là kim chỉ nam cho hành động của toàn bộ phong trào cộng sản và công nhân quốc tế - TNĐCS đã phân tích một cách có hệ thống lịch sử và lôgic những vấn đề cơ bản nhất, đầy đủ nhất, xúc tích và chặt chẽ nhất thâu tóm toàn bộ những luận điểm của CNXHKH, nổi bật là: + GCCN muốn hoàn thành cuộc đấu tranh tự giải phóng mình đồng thời giải phóng xã hội thì cần có chính đảng của giai cấp – Đảng được hình thành và phát triển xuất phát từ sứ mệnh lịch sử của GCCN. + Lôgic phát triển tất yếu của xã hội tư sản và cũng là thời đại tư bản chủ nghĩa đó là sự sụp đổ của chủ nghĩa tư bản và thắng lợi của chủ nghĩa xã hội là tất yếu như nhau + GCCN do có địa vị kinh tế - xã hội đại diện cho lực lượng sản xuất tiên tiến, có sứ mệnh lịch sử thủ tiêu CNTB, đồng thời là lực lượng tiên phong trong quá trình xây dựng CNXH, CNCS. + Thiết lập liên minh với lực lượng dân chủ để đấu tranh hướng tới mục tiêu cuối cùng là CNCS. Phải tiến hành cách mạng không ngừng nhưng phải có chiến lược, sách lược khôn khéo và kiên quyết. 2. Các giai đoạn phát triển cơ bản của CNXH khoa học 2.1. C. Mác và Ăngghen phát triển CNXH khoa học 2.1.1. Thời kỳ từ 1848 đến Công xã Pari (1871) - Đây là thời kỳ của những sự kiện của cách mạng dân chủ tư sản ở các nước Tây Âu, và với sự ra đời bộ Tư bản thì những luận điểm cơ bản nhất của chủ nghĩa xã hội khoa học đã được chứng minh một cách khoa học. - Trên cơ sở tổng kết kinh nghiệm cuộc cách mạng (1848 -1852) của giai cấp công nhân, C.Mác và Ăngghen tiếp tục phát triển bổ sung thêm nhiều nội dung của CNXH khoa học… 2.1.2. Thời kỳ sau công xã Pari đến 1895: Giảng viên biên soạn: Ths. Hoàng Thị Kim Liên Page 5 Khoa Lý luận chính trị - Trường ĐH Kinh tế Đà Nẵng Downloaded by Nguynhavy Ha Vy (Ntkphuong205@gmail.com)
  6. lOMoARcPSD|16911414 Trên cơ sở tổng kết kinh nghiệm của công xã Pari, C.Mác và Ăngghen phát triển toàn diện CNXH khoa học, đồng thời yêu cầu tiếp tục bổ sung và phát triển CNXH khoa học phù hợp với điều kiện lịch sử mới. Đánh giá về chủ nghĩa Mác, V.I. Lênin chỉ rõ: “Học thuyết Mác là học thuyết vạn năng vì nói là một học thuyết chính xác”2. 2.2. V.I. Lênin vận dụng và phát triển CNXH khoa học trong điều kiện mới: 2.2.1. Thời kỳ trước cách mạng Tháng Mười Nga Trên cơ sở phân tích và tổng kết một cách nghiêm túc các sự kiện lich sử diễn ra trong đời sống kinh tế - xã hội của thời kỳ trước cách mạng tháng Mười, V.I.Lênin đã bảo vệ, vận dụng và phát triển sáng tạo các nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa xã hội khoa học trên nhiều phương diện. 2.2.2. Thời kỳ sau cách mạng tháng Mười Nga V.I.Lênin viết nhiều tác phẩm quan trọng bàn về nguyên lý của CNXH khoa học. trong thời kỳ mới, tiêu biểu là những luận điểm sau: về CCVS, về TKQĐ chính trị từ TBCN lên CNCS, về chế độ dân chủ, về cải cách hành chính bộ máy nhà nước, về cương lĩnh xây dựng CNXH. 2.3. Sự vận dụng và phát triển sáng tạo của CNXH khoa học từ sau khi V.I.Lênin qua đời: Sau khi V.I.Lênin qua đời, các Đảng cộng sản và công nhân quốc tế tiếp tục bảo vệ những nguyên lý, những luận điểm có tính nguyên tắc của CNXH khoa học trong điều kiện lịch sử mới. Đồng thời nổ lực và phát triển CNXH hiện thực. Hiện nay trên thế giới, sau sụp đổ chế độ xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và Đông Âu, các nước XHCN còn lại vẫn kiên trì hệ tư tưởng Mác – Lênin, vẫn tiếp tục từng bước giữ ổn định, cải cách, đổi mới và phát triển. Ở Việt Nam, với những thành tựu quan trọng trong công cuộc đổi mới. Đảng cộng sản Việt Nam tiếp tục vận dụng đúng đắn, sáng tạo những nguyên lý của CNXH khoa học. trong điều kiện nước ta góp phần bổ sung phát triển lý luận của CNXH khoa học. nói riêng và chủ nghĩa Mác –Lênin nói chung. 3. Đối tượng, phương pháp và ý nghĩa của việc nghiên cứu CNXH khoa học 3.1. Đối tượng nghiên cứu của CNXH khoa học CNXH khoa học là khoa học nghiên cứu về sự chuyển biến tất yếu của xã hội loài người từ CNTB sang CNXH và CNCS: “là sự biểu hiện lý luận của lập trường giai cấp vô sản”, thông qua sứ mệnh lịch sử của GCCN do ĐCS lãnh đạo, hay còn là "sự khái quát lý luận về những điều kiện giải phóng GCVS”. Do vậy, CNXH khoa học nghiên cứu về những quy luật và tính quy luật chính trị - xã hội của quá trình phát sinh, hình thành, phát triển của hình thái kinh tế - xã hội cộng sản 2 V.I.Lênin toàn tập, Nxb, Tiến Bộ, M. 1978, tập 23, tr.50 Giảng viên biên soạn: Ths. Hoàng Thị Kim Liên Page 6 Khoa Lý luận chính trị - Trường ĐH Kinh tế Đà Nẵng Downloaded by Nguynhavy Ha Vy (Ntkphuong205@gmail.com)
  7. lOMoARcPSD|16911414 chủ nghĩa mà giai đoạn thấp là CNXH; những nguyên tắc cơ bản, những điều kiện, con đường, hình thức và phương pháp đấu tranh cách mạng của giai cấp công nhân để thực hiện sự chuyển biến cách mạng từ CNTB lên CNXH, CNCS. Trong hệ thống nội dung lý luận của chủ nghĩa xã hội khoa học có những phạm trù, những khái niệm, vấn đề mang tính quy luật rất cơ bản sau đây: đó là các vấn đề quan hệ giai cấp, tầng lớp, đảng phái chính trị, thể chế, hệ thống chính trị , dân tộc, tôn giáo, gia đình, … 3.2. Phương pháp nghiên cứu của CNXH khoa học: - CNXH khoa học sử dụng phương pháp chung nhất là CNDV biện chứng và CNDV lịch sử của Triết học Mác – Lênin. - CNXH khoa học còn chú trọng sử dụng những phương pháp nghiên cứu cụ thể và những phương pháp có tính liên ngành, tổng hợp. + Phương pháp kết hợp lôgíc với lịch sử + Phương pháp khảo sát và phân tích về mặt chính trị - xã hội + Phương pháp so sánh + Các phương pháp có tính liên ngành. 3.3. Ý nghĩa của việc nghiên cứu CNXH khoa học: Về mặt lý luận: - Trang bị những nhận thức chính trị - xã hội và phương pháp luận khoa học về quá trình tất yếu lịch sử dẫn đến sự hình thành, phát triển hình thái kinh tế - xã hội cộng sản chủ nghĩa, giải phóng xã hội, giải phóng con người. - Góp phần định hướng chính trị - xã hội cho hoạt động thực tiễn của Đảng cộng sản, nhà nước XHCN và nhân dân trong cách mạng XHCN, trong công cuộc xây dựng CNXH và bảo vệ Tổ quốc XNCN. - Có căn cứ nhận thức khoa học luôn cảnh giác, phân tích đúng và đấu tranh chống lại những nhân thức sai lệch, những tuyên truyền chống phá của chủ nghĩa đế quốc và bọn phản động, chống phá Đảng, nhà nước… Về mặt thực tiễn: - Củng cố niềm tin cho cán bộ, Đảng viên và nhân dân về CNXH và CNXH khoa học nhất là sau sự sụp đổ của chế độ XHCN ở Liên Xô và Đông Âu. - Có những đánh giá, phân tích khách quan, khoa học về những sai lầm, khuyết điểm trong quá trình xây dựng chế độ XHCN ở Liên Xô và Đông Âu. Từ đó chúng ta càng củng cố bản lĩnh kiên định, tự tin với con đường XHCN mà Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã lựa chọn. - Thấy được thời cơ và nguy cơ của quá trình xây dựng CNXH ở nước ta hiện nay. - Giáo dục niềm tin khoa học cho nhân dân về mục tiêu, lý tưởng XHCN và con đường đi lên CNXH. Giảng viên biên soạn: Ths. Hoàng Thị Kim Liên Page 7 Khoa Lý luận chính trị - Trường ĐH Kinh tế Đà Nẵng Downloaded by Nguynhavy Ha Vy (Ntkphuong205@gmail.com)
  8. lOMoARcPSD|16911414 C. Câu hỏi ôn tập: 1. Phân tích điều kiện kinh tế - xã hội của sự ra đời CNXH khoa học? 2. Phân tích vai trò của C.Mác và Ăngghen trong việc hình thành CNXH khoa học? 3. Phân tích vai trò của Lênin trong bảo vệ và phát triển CNXH khoa học? 4. Phân tích đối tượng nghiên cứu của CNXH khoa học, so sánh với đối tượng của triết học? 5. Phân tích về những đóng góp về mặt lý luận chính trị - xã hội của Đảng Cộng sản Việt Nam qua 30 năm đổi mới? D. Tài liệu tham khảo 1. Bộ giáo dục và đào tạo (2006), Giáo trình chủ nghĩa xã hội khoa học, Nxb Giáo dục và đào tạo. 2. Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh (2018), Giáo trình chủ nghĩa xã hội khoa học, “ Chương trình cao cấp lý luận chính trị”, Bùi Thị Ngọc Lan, Đỗ Thị Thạch (đồng chủ biên), Nxb Lý luận chính trị, Hà Nội. 3. Tuyên ngôn Đảng cộng sản, C. Mác và Ăngghen toàn tập, tập 4, Nxb, Sự thật, Hà Nội 1995. 4. V.I.Lênin toàn tập (M. 1978), tập 23,Nxb, Tiến Bộ Giảng viên biên soạn: Ths. Hoàng Thị Kim Liên Page 8 Khoa Lý luận chính trị - Trường ĐH Kinh tế Đà Nẵng Downloaded by Nguynhavy Ha Vy (Ntkphuong205@gmail.com)
  9. lOMoARcPSD|16911414 Chương 2 SỨ MỆNH LỊCH SỬ CỦA GIAI CẤP CÔNG NHÂN A. Mục tiêu 1. Về kiến thức: Giúp sinh viên nắm vững quan điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về giai cấp công nhân và sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân, nội dung, biểu hiện và ý nghĩa của sứ mệnh đó trong bối cảnh hiện nay. 2. Về kỹ năng: Sinh viên biết vận dụng phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu chuyên ngành chủ nghĩa xã hội khoa học vào việc phân tích sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân Việt Nam trong tiến trình cách mạng Việt Nam, trong sự nghiệp đổi mới và hội nhập quốc tế hiện nay. 3. Về tư tưởng: Góp phần xây dựng và cũng cố niềm tin khoa học, lập trường giai cấp công nhân đối với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội trên thế giới cũng như ở Việt Nam. B. Nội dung 1. Quan điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin về giai cấp công nhân và sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân 1.1. Khái niệm và đặc điểm của giai cấp công nhân Khi bàn về giai cấp công nhân và sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân, C.Mác và Ăngghen đã chỉ rõ: “Vấn đề là ở chỗ tìm hiểu xem giai cấp vô sản thực ra là gì, và phù hợp với tồn tại ấy của bản thân nó, giai cấp vô sản buộc phải làm gì về mặt lịch sử” 3. Mác và Ăngghen đã dùng nhiều thuật ngữ khác nhau để chỉ giai cấp công nhân – con đẻ của nền đại công nghiê ̣p TBCN như giai cấp vô sản, giai cấp vô sản hiện đại, giai cấp công nhân hiện đại, giai cấp công nhân đại công nghiệp… Giai cấp công nhân được xét ở hai tiêu chí cơ bản: kinh tế - xã hội chính trị xã hội. 1.1.1.Giai cấp công nhân trên phương diện kinh tế - xã hội: - Thứ nhất, về phương thức lao động: giai cấp công nhân là những người lao động trực tiếp hoặc gián tiếp vận hành các công cụ sản xuất có tính chất công nghiệp ngày càng hiện đại và xã hội hóa cao. - Thứ hai, vị trí trong quan hệ sản xuất TBCN: giai cấp công nhân là những người lao động không sở hữu tư liệu sản xuất chủ yếu của xã hội. Họ phải bán sức lao động cho nhà tư bản và bị chủ tư bản bóc lột giá trị thặng dư, (là giai cấp đối lập trực tiếp với giai cấp tư sản). Theo C.Mác và Ăngghen “giai cấp công nhân là giai cấp làm thuê hiện đại, vì mất các tư liệu sản xuất của bản thân, nên buộc phải bán sức lao động của mình để sống” 4 1.1.2.Giai cấp công nhân trên phương diện chính trị - xã hội: Trong chế độ TBCN, sự thống trị của GCTS (trên phương diện kinh tế, chính trị), đặc biệt là bộ phận tư sản đại công nghiệp là điều kiện ban đầu cho sự phát triển của GCCN. 3 C.Mác và Ăngghen, Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tập 2, tr.56 4 C.Mác và Ăngghen,sđd, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tập 4, tr.596 Giảng viên biên soạn: Ths. Hoàng Thị Kim Liên Page 9 Khoa Lý luận chính trị - Trường ĐH Kinh tế Đà Nẵng Downloaded by Nguynhavy Ha Vy (Ntkphuong205@gmail.com)
  10. lOMoARcPSD|16911414 Địa vị kinh tế - xã hội khách quan còn tạo ra những đặc điểm chính trị - xã hội của giai cấp công nhân, những đặc điểm này tạo ra khả năng để giai cấp công nhân hoàn thành thắng lợi sứ mệnh lịch sử của mình đó là: - Lao động bằng phương thức công nghiệp với đặc trưng cung cụ là máy móc, tạo ra năng suất lao động cao, quá trình lao động mang tính chất xã hội hóa. - Là sản phẩm của bản thân nền đại công nghiệp, là chủ thể của quá trình sản xuất vật chất hiện đại. Do đó, GCCN là đại biểu cho LLSX tiên tiến, cho PTSX tiên tiến, quyết định sự tồn tại và phát triển của xã hội hiện đại. - Nền sản xuất đại công nghiệp và phương thức sản xuất tiên tiến đã rèn luyện cho GCCN những phẩm chất đặc biệt về tính tổ chức, kỷ luật lao động, tinh thần hợp tác và tâm lý lao động công nghiệp. Đó là một giai cấp cách mạng và có tinh thần cách mạng triệt để. Đây là những phẩm chất đặc biệt cần thiết của GCCN để lãnh đạo cách mạng.Từ những phân tích trên, có thể hiểu về giai cấp công nhân theo khái niệm sau: Giai cấp công nhân là một tập đoàn xã hội ổn định, được hình thành và phát triển cùng với quá trình phát triển của nền công nghiệp hiện đại; Là giai cấp đại diện cho lực lượng sản xuất tiên tiến; Là lực lượng chủ yếu của tiến trình lịch sử quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội; Ở các nước tư bản chủ nghĩa, giai cấp công nhân là những người không có hoặc về cơ bản không có tư liệu sản xuất phải làm thuê cho giai cấp tư sản và bị giai cấp tư sản bóc lột giá trị thặng dư; Ở các nước XHCN, giai cấp công nhân cùng với nhân dân lao động làm chủ những tư liệu sản xuất chủ yếu và cùng nhau hợp tác lao động vì lợi ích chung của toàn xã hội trong đó có lợi ích chính đáng của mình. 1.2.Nội dung và đặc điểm sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân 1.2.1.Nội dung sứ mệnh giai cấp công nhân Nội dung sứ mệnh lịch sử của GCCN chính là những nhiệm vụ mà GCCN phải thực hiện với tư cách là giai cấp tiên phong, là lực lượng đi đầu trong cuộc cách mạng xác lập HTKTXH – CSCN được thể hiện toàn diện trên các lĩnh vực chủ yếu của đời sống xã hội (kinh tế; chính trị - xã hội; văn hóa, tư tưởng) Nội dung sứ mệnh lich sử GCCN là: - Xoá bỏ tận gốc chế độ áp bức, bóc lột, bức công – xoá bỏ chế độ TBCN - Giải phóng GCCN và toàn thể nhân dân lao động - Xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội 1.2.1.1.Nội dung kinh tế - Giai cấp công nhân là đại biểu cho quan hệ sản xuất mới, tiên tiến nhất dựa trên chế độ công hữu về tư liệu sản xuất, lợi ích của giai cấp công nhân thống nhất với lợi ích của xã hội. Giảng viên biên soạn: Ths. Hoàng Thị Kim Liên Page 10 Khoa Lý luận chính trị - Trường ĐH Kinh tế Đà Nẵng Downloaded by Nguynhavy Ha Vy (Ntkphuong205@gmail.com)
  11. lOMoARcPSD|16911414 - Giai cấp công nhân là chủ thể của quá trình sản xuất vật chất, tạo tiền đề vật chất – kỹ thuật cho sự ra đời của xã hội mới. - GCCN đại diê ̣n cho lợi ích chung của XH. Thông qua CNH, thực hiê ̣n “mô ̣t kiểu tổ chức XH mới về lao đô ̣ng”. - Để thực hiện được sứ mệnh lịch sử của mình về nội dung kinh tế, giai cấp công nhân phải đóng vai trò là nòng cốt trong quá trình giải phóng lực lượng sản xuất, tạo cơ sở cho quan hệ sản xuất mới, xã hội chủ nghĩa ra đời. Vì vậy công nghiệp hóa là tất yếu khách quan, có tính quy luật nhằm tạo ra năng suất lao động xã hội và thực hiện các nguyên tắc sở hữu, quản lý và phân phối phù hợp với nhu cầu phát triển sản xuất, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội. 1.2.1.2.Nội dung chính trị - xã hội - Dưới sự lãnh đạo của Đảng, GCCN cùng với nhân dân lao động tiến hành cách mạng lật đổ quyền thống trị của giai cấp tư sản, xóa bỏ áp bức bóc lột, thiết lập nhà nước kiểu mới cho đại đa số nhân dân. - Tiến hành cải tạo xã hội cũ, tổ chức và xây dựng xã hội mới trên tất cả các lĩnh vực theo lý tưởng và mục tiêu của chủ nghĩa xã hội. 1.2.1.3.Nội dung văn hóa, tư tưởng - Xây dựng các hệ giá trị mới: lao động, công bằng, dân chủ, bình đẳng, và tự do. Thể hiện bản chất ưu việt của chế độ mới xã hội chủ nghĩa sẽ từng bước phát triển và hoàn thiện. - Xây dựng và cũng cố ý thức hệ tiên tiến của giai cấp công nhân, đó là chủ nghĩa Mác – Lênin, đấu tranh để khắc phục ý thức hệ tư sản và các tàn dư còn xót lại của các hệ tư tưởng cũ. 1.2.2. Đặc điểm sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân: 1.2.2.1. Sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân xuất phát từ những tiền đề kinh tế - xã hội của sản xuất mang tính xã hội hóa với hai biểu hiện nổi bật là: + Xã hội hóa sản xuất làm xuất hiện những tiền đề vật chất, thúc đẩy sự phát triển của xã hội, thúc đẩy sự vận động của mâu thuẫn trong lòng phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa. + Quá trình xã hội hóa đã sản sinh ra giai cấp công nhân và rèn luyện nó trở thành chủ thể thực hiện sứ mệnh lịch sử. 1.2.2.2. Thực hiện sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân là sự nghiệp cách mạng của bản thân giai cấp công nhân cùng với đông đảo quần chúng và mang lại lợi ích cho đa số - Giai cấp công nhân chỉ có thể tự giải phóng mình thông qua việc đồng thời giải phóng các giai cấp bị áp bức bóc lột khác, giải phóng xã hội, giải phóng con người. Giảng viên biên soạn: Ths. Hoàng Thị Kim Liên Page 11 Khoa Lý luận chính trị - Trường ĐH Kinh tế Đà Nẵng Downloaded by Nguynhavy Ha Vy (Ntkphuong205@gmail.com)
  12. lOMoARcPSD|16911414 - Để thực hiện được sứ mệnh đó, giai cấp công nhân thông qua đội tiền phong của mình là Đảng Cộng sản tiến hành cuộc cách mạng triệt để xóa bỏ sự thống trị áp bức của chủ nghĩa tư bản mà còn xây dựng thành công chế độ xã hội mới – xã hội chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa, tiến tới một xã hội không còn giai cấp. 1.2.2.3. Sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân không phải là thay thế chế độ sở hữu tư nhân này bằng một chế độ sỡ hữu tư nhân khác mà là xóa bỏ triệt để chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất. Đối tượng xóa bỏ ở đây là sở hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa với tư cách là một nhà nước bóc lột, nguồn gốc sinh ra áp bức, bức công trong xã hội hiện tại. Đây là một yêu cầu khách quan trình độ phát triển của lực lượng sản xuất. 1.2.2.4. Việc giai cấp công nhân giành lấy quyền lực thống trị xã hội là tiền đề để cải tạo toàn diện, sâu sắc và triệt để xã hội cũ và xây dựng thành công xã hội mới với mục tiêu cao nhất là giải phóng con người. Cuộc cách mạng của giai cấp công nhân là cuộc cách mạng triệt để nhất nhằm thực hiện mục tiêu lý tưởng của chủ nghĩa cộng sản, nó hoàn toàn khác với các cuộc cách mạng trước đây, 1.3. Những điều kiện quy định sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân 1.3.1. Điều kiện khách quan quy định sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân - Thứ nhất, do địa vị kinh tế của giai cấp công nhân quy định GCCN là đại diện cho PTSX tiên tiến và lực lượng sản xuất hiện đại trong chủ nghĩa tư bản, vì vậy GCCN là lực lượng quyết định phá vỡ QHSX TBCN - Thứ hai, do địa vị chính trị - xã hội của giai cấp công nhân quy định Nền sản xuất đại công nghiệp đã rèn luyện giai cấp công nhân những phẩm chất của một giai cấp tiên tiến, giai cấp cách mạng như: tính tổ chức và kỷ luật, tự giác, đoàn kết trong cuộc đấu tranh tự giải mình và giải phóng xã hội. Như vậy, sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân có được vì nó là một giai cấp cách mạng, đại biểu cho lực lượng sản xuất hiện đại, cho phương thức sản xuất tiên tiến thay thế phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa, xác lập phương thức sản xuất cộng sản chủ nghĩa. 1.3.2. Điều kiện chủ quan để giai cấp công nhân thực hiện sứ mệnh lịch sử 1.3.2.1. Sự phát triển của bản thân giai cấp công nhân về số lượng và chất lượng - Sự phát triển về số lượng giai cấp công nhân bao gồm số lượng, tỷ lệ và cơ cấu của giai cấp công nhân phù hợp với yêu cầu của sản xuất công nghiệp hiện đại và cơ cấu kinh tế. - Sự phát triển về chất lượng giai cấp công nhân thể hiện ở trình độ trưởng thành về ý thức chính trị của một giai cấp cách mạng; ở năng lực và trình độ làm chủ khoa học công nghệ; trình độ học vấn tay nghề, văn hóa sản xuất, văn hóa lao động đáp ứng yêu cầu của kinh tế tri thức… Giảng viên biên soạn: Ths. Hoàng Thị Kim Liên Page 12 Khoa Lý luận chính trị - Trường ĐH Kinh tế Đà Nẵng Downloaded by Nguynhavy Ha Vy (Ntkphuong205@gmail.com)
  13. lOMoARcPSD|16911414 1.3.2.1. Đảng Cộng sản là nhân tố chủ quan quan trọng nhất để giai cấp công nhân thực hiện thắng lợi sứ mệnh lịch sử của mình - Tính tất yếu hình thành và phát triển Đảng của GCCN: + Đảng Cộng sản ra đời do yêu cầu đòi hỏi của phong trào công nhân để chuyển cuộc đấu tranh từ tự phát lên trình độ tự giác, nhằm thực hiện thắng lợi sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân. + Sự xâm nhập của Chủ nghĩa Mác vào phong trào công nhân đã dẫn tới sự hình thành chính đảng của giai cấp công nhân. - Quy luật hình thành Đảng Cộng sản: + Là sự kết hợp giữa chủ nghĩa Mác - Lênin với phong trào công nhân. + Chủ nghĩa Mác - Lênin là hệ tư tưởng cách mạng, khoa học nhất trong thời đại ngày nay. + Phong trào công nhân: Phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân chống lại áp bức, bóc lột của giai cấp tư sản. + Trong mỗi nước, sự kết hợp ấy là sản phẩm của lịch sử lại được thực hiện bằng những con đường đặc biệt, tuỳ theo điều kiện không gian và thời gian. + Từ thực tiễn lịch sử ở Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: Chủ nghĩa Mác - Lênin kết hợp với phong trào công nhân và phong trào yêu nước đã dẫn tới việc thành lập Đảng Cộng sản Đông Dương vào đầu năm 1930. - Mối quan hệ giữa Đảng Cộng sản với giai cấp công nhân + Giai cấp công nhân trở thành giai cấp lãnh đạo xã hội thông qua Đảng Cộng sản. + Giai cấp công nhân là cơ sở xã hội – giai cấp của Đảng Cộng sản, là nguồn bổ sung lực lượng cho đảng; Đảng là đội tiền phong, là lãnh tụ chính trị, bộ tham mưu, thể hiện tập trung lợi ích, trí tuệ của giai cấp công nhân và của cả dân tộc. + Đảng với giai cấp công nhân là thống nhất, nhưng đảng có trình độ lý luận và tổ chức cao nhất để lãnh đạo cả giai cấp và toàn dân tộc. Ý nghĩa: - Phân biệt Đảng Cộng sản với giai cấp công nhân. - Phải không ngừng xây dựng Đảng vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức, thường xuyên nâng cao trình độ về mọi mặt ngang tầm thời đại. - Giai cấp công nhân phải không ngừng vươn lên trưởng thành về mọi mặt. - Đấu tranh không khoan nhượng với chủ nghĩa cơ hội, xét lại dưới mọi màu sắc. 1.3.2.2. Phải có sự liên minh giai cấp giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và các tầng lớp lao động khác do giai cấp công nhân thông qua đô ̣i tiền phong của nó là ĐCS lãnh đạo: Đây là điều kiện quan trọng không thể thiếu để thực hiện sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân Giảng viên biên soạn: Ths. Hoàng Thị Kim Liên Page 13 Khoa Lý luận chính trị - Trường ĐH Kinh tế Đà Nẵng Downloaded by Nguynhavy Ha Vy (Ntkphuong205@gmail.com)
  14. lOMoARcPSD|16911414 2. Giai cấp công nhân và việc thực hiện sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân hiện nay 2.1. Giai cấp công nhân hiện nay - Thứ nhất: Về điểm tương đồng + GCCN vẫn đang là lực lượng sản xuất hàng đầu của xã hội hiện đại, chủ thể của quá trình sản xuất công nghiệp hiện đại mang tính xã hội hóa ngày càng cao. + GCCN vẫn bị GCTS và CNTB bóc lột giá trị thặng dư. + Xung đột về lợi ích cơ bản giữa GCTS và GCCN (giữa tư bản và lao động) vẫn tồn tại, vẫn là nguyên nhân cơ bản, sâu xa của đấu tranh giai cấp trong xã hội hiện đại ngày nay. + GCCN vẫn luôn là lực lượng đi đầu trong các cuộc đấu tranh vì hòa bình, hợp tác và phát triển, vì dân sinh, dân chủ, tiến bộ xã hội và chủ nghĩa xã hội. Từ những điểm tương đồng đó của GCCN hiện đại so với GCCN thế kỷ XIX, có thể khẳng định: Lý luận về sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân trong chủ nghĩa Mác – Lênin vẫn mang giá trị khoa học và cách mạng, vẫn có ý nghĩa thực tiễn to lớn, chỉ đạo cuộc đấu tranh cách mạng hiện nay của giai cấp công nhân, phong trào công nhân và quần chúng lao động, chống chủ nghĩa tư bản và lựa chọn con đường xã hội chủ nghĩa trong sự phát triển của thế giới ngày nay. - Thứ hai: Những biến đổi và khác biệt của GCCN hiện đại + Số lượng công nhân lao động cơ bắp so với thời kỳ C. Mác giảm mạnh đặc biệt là ở các nước có nền kinh tế phát triển + Xuất hiện một bộ phận giai cấp công nhân vừa làm chủ, vừa làm thuê + Xu hướng tri thức hóa và trí thức hóa công nhân hiện nay (công nhân có hiểu biết sâu rộng tri thức và kỹ năng nghề nghiệp) + Một bộ phận GCCN đã tham gia vào quá trình sở hữu (trung lưu hóa) + Hiện nay, có biểu hiện mới về xã hội hóa lao động ( làm việc theo nhóm, làm việc tại nhà, xuất khẩu lao động tại chỗ…), công nhân trong lĩnh vực dịch vụ phát triển. Với các nước XHCN, GCCN trở thành giai cấp lãnh đạo và Đảng Cộng sản trở thành Đảng cầm quyền. 2.2. Thực hiện sứ mệnh lịch sử của GCCN trên thế giới hiện nay 2.2.1. Về nội dung kinh tế - xã hội + Vai trò của GCCN trong quá trình sản xuất với công nghệ hiện đại, năng suất, chất lượng cao. + Vai trò chủ thể của GCCN trong cuộc đấu tranh vì dân sinh, dân chủ, tiến bộ và chủ nghĩa xã hội Giảng viên biên soạn: Ths. Hoàng Thị Kim Liên Page 14 Khoa Lý luận chính trị - Trường ĐH Kinh tế Đà Nẵng Downloaded by Nguynhavy Ha Vy (Ntkphuong205@gmail.com)
  15. lOMoARcPSD|16911414 + Mâu thuẫn lợi ích cơ bản giữa GCCN với GCTS ngày càng sâu sắc ở từng quốc gia và trên phạm vi toàn cầu, thúc đẩy cuộc đấu tranh chống chế độ bóc lột giá trị thặng dư trên phạm vi toàn thế giới xác lập một trật tự xã hội mới công bằng và bình đẳng. 2.2.2. Về nội dung chính trị - xã hội Ở các nước TBCN: mục tiêu đấu tranh trực tiếp của GCCN và nhân dân lao động là chống bất công và bất bình đẳng xã hội, mục tiêu lâu dài là giành chính quyền về tay GCCN và nhân dân lao động. Ở các nước XHCN: GCCN thông qua Đảng Cộng sản lãnh đạo thành công sự nghiệp đổi mới, xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, thực hiện thành công sự nghiệp CNH, HĐH. 2.2.3. Về nội dung văn hóa tư tưởng - Cuộc đấu tranh ý thức hệ giữa CNXH và CNTB đang diễn ra phức tạp và quyết liệt. - Niềm tin vào lý tưởng XHCN đứng trước nhiều thách thức nhất là sau khi hệ thống XHCN thế giới tan rã. - Việc giáo dục nhận thức, cũng cố niềm tin khoa học, mục tiêu của CNXH cho GCCN và nhân dân lao động là một trong những nhiệm vụ cấp bách của sứ mệnh lịch sử GCCN hiện nay. 3. Sứ mệnh lịch sử của GCCN Việt Nam 3.1. Đặc điểm của GCCN Việt Nam Định nghĩa: “GCCN Việt Nam là một lực lượng xã hội to lớn, đang phát triển, bao gồm những người lao động chân tay và lao động trí óc, làm công hưởng lương trong các loại hình sản xuất kinh doanh và dịch vụ công nghiệp hoặc có tính chất công nghiệp”5. Đặc điểm của giai cấp công nhân Việt Nam + Giai cấp công nhân Việt Nam ra đời trước GCTS vào những năm đầu của thế kỷ XX, cùng với sự ra đời của nền đại công nghiệp tư bản chủ nghĩa ở thuộc địa. + GCCN Việt Nam đối kháng trực tiếp với tư bản Pháp Đại bộ phận giai cấp công nhân Việt Nam xuất thân từ giai cấp nông dân, chịu ách áp bức bóc lột nặng nề của thực dân, phong kiến. Giai cấp công nhân Việt Nam số lượng ít, trình độ tay nghề thấp, chịu ảnh hưởng nền sản xuất tiểu nông, tâm lý sản xuất nhỏ. + Giai cấp công nhân Viê ̣t Nam gắn bó mâ ̣t thiết với các tầng lớp nhân dân trong xã hô ̣i. Ngày nay, cơ cấu giai cấp công nhân Việt Nam có nhiều biến đổi thể hiê ̣n trên mô ̣t số nét cơ bản sau: 5 Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương, khóa X,Nxb. CTQG,H.2008.tr.43 Giảng viên biên soạn: Ths. Hoàng Thị Kim Liên Page 15 Khoa Lý luận chính trị - Trường ĐH Kinh tế Đà Nẵng Downloaded by Nguynhavy Ha Vy (Ntkphuong205@gmail.com)
  16. lOMoARcPSD|16911414 Thứ nhất, GCCN Viê ̣t Nam hiê ̣n nay đã tăng nhanh về số lượng và chất lượng, là giai cấp đi đầu trong sự nghiê ̣p đẩy mạnh CNH, HĐH gắn với phát triển kinh tế tri thức, bảo vê ̣ tài nguyên và môi trường. Thứ hai, GCCN Viê ̣t Nam hiê ̣n nay dạng về cơ cấu ngành nghề, có mă ̣t trong mọi thành phần kinh tế nhưng đô ̣i ngũ công nhân trong khu vực kinh tế nhà nước là tiêu biểu, đóng vai trò nòng cốt, chủ đạo. Thứ ba, Công nhân tri thức, nắm vững khoa học – công nghê ̣ tiên tiến, và công nhân trẻ được đào tạo nghề theo chuẩn nghề nghiê ̣p, học vấn, văn hóa, được rèn luyê ̣n trong thực tiễn sản xuất và thực tiễn xã hô ̣i, là lực lượng chủ đạo trong cơ cấu GCCN, trong lao đô ̣ng và trong phong trào công đoàn. Hiê ̣n nay, trước cuô ̣c cách mạng công nghiê ̣p 4.0 GCCN Viê ̣t Nam đứng trước nhiều thời cơ và thách thức. Để tâ ̣n dụng được thời cơ và vượt qua được những thách thức, và để thực hiê ̣n được sứ mê ̣nh lịch sử của mình, phải đă ̣t biê ̣t coi trọng công tác xây dựng Đảng, làm cho Đảng ngày càng trong sạch, vững mạnh. Đó là điểm then chốt để thực hiê ̣n thành công sứ mê ̣nh lịch sử của GCCN Viê ̣t Nam. 3.2. Nội dung sứ mệnh lịch sử của GCCN Việt Nam Nội dung: “Giai cấp công nhân Việt Nam lãnh đạo cách mạng thông qua đội tiên phong là Đảng Cộng sản Việt Nam, là giai cấp đại diện cho PTSX tiên tiến, giai cấp tiên phong trong sự nghiệp xây dựng CNXH, lực lượng đi đầu trong sự nghiệp CNH, HĐH đất nước vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, là lực lượng nòng cốt trong liên minh GCCN với GC nông dân và đội ngũ trí thức dưới sự lãnh đạo của Đảng”6. Về kinh tế: - Là nguồn nhân lực chủ yếu tham gia phát triển nền kinh tế thị trường hiện đại, định hướng XHCN. - Là lực lượng đi đầu trong sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Đây là vấn đề nổi bật nhất đối với việc thực hiện sứ mệnh lịch sử giai cấp công nhân Việt Nam hiện nay - Thực hiện sứ mệnh lịch sử của GCCN trên lĩnh vực kinh tế gắn liền với việc phát huy vai trò của GCCN, của công nghiệp, thực hiện khối liên minh công – nông – trí thức. Về chính trị: - Giữ vững tăng cường sự lãnh đạo của Đảng - Giữ vững bản chất GCCN của Đảng, vai trò tiên phong của cán bộ, đảng viên - Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự chuyển biến”, “tự chuyển hoá” trong nội bộ Về văn hoá tư tưởng: 6 Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện hội nghị lần thứ sáu BCHTƯ, khóa X, Nxb. CTQG ,H.2008 Giảng viên biên soạn: Ths. Hoàng Thị Kim Liên Page 16 Khoa Lý luận chính trị - Trường ĐH Kinh tế Đà Nẵng Downloaded by Nguynhavy Ha Vy (Ntkphuong205@gmail.com)
  17. lOMoARcPSD|16911414 - Xây dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc mà nội dung cốt lõi là + Xây dựng con người mới XHCN + Giáo dục đạo đức cách mạng + Rèn luyện lối sống, tác phong công nghiệp, văn minh, hiện đại + Xây dựng hệ giá trị văn hoá và con người Việt Nam, hoàn thiện nhân cách - Đấu tranh bảo vệ chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, đó là nền tảng tư tưởng của Đảng, chống lại những quan điểm sai trái, sự xuyên tạc của các thế lực thù địch, kiên định mục tiêu, lý tưởng và con đường độc lập dân tộc gắn liền với CNXH. Vấn đề đặt ra với GCCN Việt Nam hiện nay: - Tỷ lệ người lao động khoảng 30- 40 tuổi gia tăng, cần làm sáng tỏ hơn về cách thức công nghiệp hóa - Giác ngộ chính trị chưa đều - Đào tạo và sử dụng có nhiều bất cập - Việc làm và đời sống của nhiều công nhân còn khó khăn - Tổ chức CT – XH trong nhiều doanh nghiệp còn yếu nhất là doanh nghiệp FDI 3.3. Phương hướng và một số giải pháp chủ yếu xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam hiện nay 3.3.1. Phương hướng - Giai cấp công nhân Việt nam có những hạn chế: Số lượng ít, chưa được rèn luyện nhiều trong công nghiệp hiện đại, trình độ văn hoá và tay nghề còn thấp... Nguyên nhân: Do trình độ phát triển kinh tế nước ta trong thời kỳ quá độ. Trải qua quá trình phát triển, dưới sự lãnh đạo của Đảng và đáp ứng với yêu cầu CNH, HĐH, giai cấp công nhân Việt Nam đã trưởng thành về mọi mặt. Đại hội X của ĐCSVN khẳng định: + Xây dựng GCCN có ý thức giác ngộ giai cấp, bản lĩnh chính trị vững vàng. + Xây dựng GCCN phát triển về số lượng, nâng cao về chất lượng. + Giải quyết có hiệu quả những vấn đề bức xúc, cấp bách của GCCN. + Tăng tỷ lệ đảng viên và cán bộ lãnh đạo, quản lý xuất thân từ công nhân. Đại hội XII của Đảng khẳng định: “Coi trọng giư vững bản chất GCCN và các nguyên tắc sinh hoạt của Đảng”7. Đồng thời, “chú trọng xây dựng, phát huy vai trò của GCCN, GCND đội ngũ trí thức, đội ngũ doanh ngiệp đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong thời kỳ mới”8. Vì vậy, Đảng và Nhà nước phải “quan tâm giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng, phát triển GCCN cả về số lượng và chất lượng; nâng cao bản lĩnh chính trị, trình 7 Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb. CTQG -ST,H.2016.tr.186 8 Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb. CTQG -ST,H.2016.tr.37-38 Giảng viên biên soạn: Ths. Hoàng Thị Kim Liên Page 17 Khoa Lý luận chính trị - Trường ĐH Kinh tế Đà Nẵng Downloaded by Nguynhavy Ha Vy (Ntkphuong205@gmail.com)
  18. lOMoARcPSD|16911414 độ học vấn chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp, tác phong nghề nghiệp, kỷ luật lao động…”9. 3.3.2. Một số giải pháp chủ yếu Một là; Kiên định quan điểm GCCN là giai cấp lãnh đạo cách mạng thông qua đội tiên phong là ĐCSVN. Hai là; Xây dựng GCCN lớn mạnh phải gắn kết chặt chẽ với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, CNH, HĐH đất nước, hội nhập kinh tế quốc tế. Ba là; xây dựng GCCN lớn mạnh, gắn chặt chẽ với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, CNH, HĐH đất nước, hội nhập kinh tế quốc tế Bốn là; Đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ mọi mặt cho công nhân, không ngừng trí thức hóa GCCN là một nhiệm vụ chiến lược. Năm là; Xây dựng GCCN lớn mạnh là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, của toàn xã hội và sự nỗ lực vươn lên của bản than mỗi người công nhân, sự tham gia đóng góp tích cực của người sử dụng GCCN. Kết luận: Phát hiện và làm sáng tỏ SMLS của GCCN là công lao to lớn và vĩ đại của Chủ nghĩa Mác – Lênin. Tuy nhiên, khi khẳng định, làm rõ những điều kiện khách quan qui định SMLS của GCCN, cần phải hết sức coi trọng nhân tố chủ quan, để biến SMLS của GCCN thành hiện thực. GCCN là lực lượng đi đầu trong sự nghiệp CNH, HĐH, là cơ sở xã hội - chính trị chủ yếu của Đảng và Nhà nước Việt Nam, là hạt nhân vững chắc trong liên minh công – nông – trí thức, nền tảng của khối đại đoàn kết dân tộc, do đó, xây dựng và phát triển GCCN không chỉ là nghĩa vụ của Đảng, của Nhà nước, mà còn là nghĩa vụ của toàn xã hội. C. Câu hỏi ôn tập 1. Những quan điểm cơ bản của các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác- lênin về điều kiện khách quan quy định SMLS của GCCN? 2. Làm rõ những điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan quy định sứ mệnh lịch sử của GCCN 3. Phân tích sứ mệnh lịch sử của GCCN trong thế giới hiện nay? 4. Phân tích nội dung sứ mệnh lịch sử của GCCN Việt Nam hiện nay? 5. Những đặc điểm riêng của giai cấp công nhân Việt Nam? Những đặc điểm đó có ảnh hưởng như thế nào tới việc thực hiên sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân ở nước ta? 6. Phương hướng và giải pháp chủ yếu để xây dựng GCCN Việt Nam theo quan điểm của ĐCS Việt Nam? D. Tài liệu tham khảo 9 Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb. CTQG -ST,H.2016.tr.160 Giảng viên biên soạn: Ths. Hoàng Thị Kim Liên Page 18 Khoa Lý luận chính trị - Trường ĐH Kinh tế Đà Nẵng Downloaded by Nguynhavy Ha Vy (Ntkphuong205@gmail.com)
  19. lOMoARcPSD|16911414 1. Đảng cộng sản Việt Nam (2008) Văn kiện hội nghị lần thứ sáu BCHTƯ, khóa X, Nxb. CTQG Hà Nội. 2. Đảng cộng sản Việt Nam (2006, 2016), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, XI,XII, Nxb. CTQG –ST. 3. Bộ giáo dục và đào tạo (2006), Giáo trình chủ nghĩa xã hội khoa học, Nxb Giáo dục và đào tạo. 4. Bộ giáo dục và đào tạo (2019), Giáo trình chủ nghĩa xã hội khoa học, (dành cho bậc đại học – chuyên lý luận chính trị) Nxb Giáo dục và đào tạo. 5. Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh (2018), Giáo trình chủ nghĩa xã hội khoa học, “ Chương trình cao cấp lý luận chính trị”, Bùi Thị Ngọc Lan, Đỗ Thị Thạch (đồng chủ biên), Nxb Lý luận chính trị, Hà Nội. 6. Hoàng Chí Bảo, Nguyễn Viêt Thông, Bùi Đình Bôn (2010), Một số vấn đề lý luận về giai cấp công nhân Việt Nam trong điều kiện kinh tế thị trường, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, Nxb, Lao động, Hà Nội. Chương 3 CHỦ NGHĨA XÃ HỘI VÀ THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI A. Mục tiêu 1. Về kiến thức: sinh viên nắm được những quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin về CNXH, thời kỳ quá độ lên CNXH và sự vận dụng sáng tạo của Đảng Cộng sản Việt Nam vào điều kiện cụ thể Việt Nam. 2. Về kỹ năng: sinh viên bước đầu biết vận dụng những tri thức có được vào phân tích những vấn đề cơ bản về CNXH và con đường đi lên CNXH ở Việt Nam hiện nay Giảng viên biên soạn: Ths. Hoàng Thị Kim Liên Page 19 Khoa Lý luận chính trị - Trường ĐH Kinh tế Đà Nẵng Downloaded by Nguynhavy Ha Vy (Ntkphuong205@gmail.com)
  20. lOMoARcPSD|16911414 3. Về tư tưởng: sinh viên khẳng định niềm tin vào chế độ XHCN, luôn tin và ủng hộ đường lối mới theo định hướng XHCN dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam B. Nội dung: 1. Chủ nghĩa xã hội: Chủ nghĩa xã hô ̣i được hiểu theo 4 nghĩa: - Là phong trào thực tiễn, phong trào đấu tranh của nhân dân lao động chống lại áp bức, bất công, chống các giai cấp thống trị - Là trào lưu tư tưởng, lý luận phản ánh lý tưởng giải phóng nhân dân lao động khỏi áp bức, bóc lột, bất công - Là một khoa học – Chủ nghĩa xã hội khoa học, khoa học về sứ mệnh lịch sử của GCCN - Là một chế độ xã hội tốt đẹp, giai đoạn đầu của hình thái kinh tế - xã hội cộng sản chủ nghĩa 1.1. Chủ nghĩa xã hội, giai đoạn đầu của hình thái kinh tế - xã hội cộng sản chủ nghĩa Hình thái kinh tế - xã hội là một khái niệm của chủ nghĩa duy vật lịch sử, dùng để chỉ xã hội ở từng giai đoạn lịch sử nhất định, với một kiểu quan hệ sản xuất đặc trưng cho xã hội đó, phù hợp với trình độ nhất định của các lực lượng sản xuất và một kiến trúc thượng tầng tương ứng được xây dựng trên những kiểu quan hệ sản xuất ấy. - Học thuyết hình thái kinh tế - xã hội của chủ nghĩa Mác - Lênin đã vạch rõ những quy luật cơ bản của vận động xã hội, chỉ ra phương pháp khoa học để giải thích lịch sử. Chỉ ra tính tất yếu của sự thay thế hình thái kinh tế - xã hội tư bản chủ nghĩa bằng hình thái kinh tế - xã hội cộng sản chủ nghĩa, đó là một quá trình lịch sử - tự nhiên. Sự thay thế này được thực hiện thông qua cách mạng XHCN xuất phát từ hai tiền đề vật chất là sự phát triển của lực lượng sản xuất và sự trưởng thành của GCCN. - Khi phân tích hình thái kinh tế - xã hội cộng sản chủ nghĩa C. Mác – Ph. Ăngghen phân chia các hình thái kinh tế - xã hội thành các giai đoạn khác nhau. + Một là, hình thái kinh tế - xã hội cộng sản chủ nghĩa (CSCN) phát triển qua 2 giai đoạn: Giai đoạn thấp - CNXH và giai đoạn cao - CNCS. + Hai là, “giữa xã hội tư bản chủ nghĩa và xã hội cộng sản chủ nghĩa là một thời kỳ quá độ (TKQĐ) từ xã hội nọ sang xã hội kia. Thích ứng với thời kỳ ấy là một thời kỳ quá độ về mặt chính trị, và nhà nước trong thời kỳ ấy không thể là cái gì khác hơn là nền chuyên chính cách mạng của GCVS”10 - V.I. Lênin đã cụ thể hoá và làm phong phú thêm tư tưởng của C.Mác về hai giai đoạn của hình thái kinh tế -xã hội CSCN. Trong tác phẩm "Nhà nước và cách mạng" khi 10 C.Mác và Ph. Ăngghen toàn tập, Nxb, CTQG, H. 1995, tập 19, tr.47 Giảng viên biên soạn: Ths. Hoàng Thị Kim Liên Page 20 Khoa Lý luận chính trị - Trường ĐH Kinh tế Đà Nẵng Downloaded by Nguynhavy Ha Vy (Ntkphuong205@gmail.com)
nguon tai.lieu . vn
Chính trị học Báo chí - Truyền thông Xã hội học Giáo dục học Tâm lý học Lịch sử - Văn hoá Triết học Ngôn ngữ học Thư viện thông tin Văn học nước ngoài Ngư nghiệp Hành chính - Pháp luật Địa lý - Địa danh Văn học Việt nam Lịch sử Đảng CNXH - KH Tư Tưởng HCM Ngụ ngôn - Cổ tích Ca dao - Tục ngữ Hoá học Sinh học Y khoa - Dược Kinh tế học