Xem mẫu
- Ba trư ng phái c a dòng nh c
ngũ cung : nh c l - tài t - c i lương
Vi t Nam có dòng nh c “Ngũ cung” là m t lo i hình âm nh c dân t c
chính th ng, bên c nh ó còn có các dòng nh c khác như : nh c Hoa, nh c
Chăm, nh c Khmer, nh c Tây Nguyên… M i lo i hình âm nh c các t c
ngư i ch mang tính sinh ho t, giá tr tinh th n trong ph m vi c a t c ó, ít
mang tính ph bi n r ng rãi trong c ng ng qu c gia. ây cũng là nét khu
bi t gi a các lo i hình. Riêng dòng nh c “Ngũ cung” thì mang tính ph bi n
r ng rãi c nư c và như th i di n khi có m t trên th gi i, v i ba trư ng
phái : nh c L - tài t - c i lương.
T nhã nh c cung ình
Sau khi nhà Nguy n th ng nh t t nư c (1802), hoàng Gia Long
b t u s p x p l i các nghi l và ông ã ý th c v các trình th c, ph i dùng
âm nh c trong các i l : Quan – Hôn – Tang -T và giao cho m t quan
nh c trong B L i ph trách. Ban nh c ư c tuy n ch n t dân gian, là
nh ng ngh nhân tài ba, r i vào cung ình t ch c l i theo quy c và lo i
- hình âm nh c này ư c g i là “Nhã nh c cung ình”, n n t ng nguyên lí c a
nó là Ngũ cung, hay còn ư c g i là Ngũ âm. Cũng xin nói thêm, nhà
Nguy n t kinh ô t i Hu su t hơn m t th k v i 13 tri u i (1802 –
1945), nên còn g i là “Nhã nh c cung ình Hu ”, ngày nay g i là nh c L .
Nhưng lúc này ch có khí nh c, ch chưa có thanh nh c, t c nh c không có
l i ca. Dàn nh c ư c cơ c u theo hai hình th c cơ b n : T tuy t g m b n
nh c khí : KÌm – Cò - Tranh – Tùy ; Ngũ tuy t g m 5 nh c khí : Kìm – Cò –
Tranh – Tùy – Tam (chưa có guitar phím lõm). Còn có hai b nh c khí n a
là b gõ g m : Tr ng ch u (tr ng i), tr ng trung, tr ng ti u, b c u, ch p
chõa, mõ… B hơi g m : ba lo i kèn ( i trung ti u), tiêu, sáo trúc… n
i vua Thanh Thái (1889 –1907), v hoàng này l i h chi u ưa nb u
vào dàn nh c cung ình, g i là c huy n c m.
Dòng âm nh c lãng m n phương Nam
Hàng năm, l l c ( i l ) ch m y l n ho c hi m khi ón ti p vua
quan, nên th i giưn Ban nh c r t r nh r i. Lúc này, vùng t phương Nam
mênh mông và hoang hóa, nhưng trư c ó ã có nhi u n n văn hóa khác
nhau, như : Chăm, Hoa, Khmer… và ã xu t hi n Hò, Lý, Hát ru trong dân
gian, nhưng chưa có m t h th ng nào nh t nh. Các ngh nhân tài ba m i ý
th c dùng Nhã nh c k t h p Hò, Lý, Hát ru dân gian sáng ch l i ca cho các
- giai i u khí nh c, ng th i phát tri n thêm nhi u giai i u m i, t c là dòng
âm nh c m i ra i trên cơ s nh c L , g i là “Nh c tài t Nam B ”
(NTTNB).
Bên c nh ó, các sĩ phu t mi n Trung theo phong trào C n Vương
vào Nam ch ng Pháp, m t s nho sĩ ra kinh thành ng thí r i tr v Nam
cũng mang theo chút v n li ng ca nh c Hu , r i k t h p v i các ngh nhân
trong Nam mà sáng tác thêm nhi u giai i u m i, g i là bài b n tài t , sáng
tác l i ca cho t t c bài b n… Lúc này, dòng âm nh c chính th ng ra i có
c khí nh c và thanh nh c, t c là nh c có l i ca. T s tranh ua, thi th tài
ngh c a các ngh nhân, lo i hình ngh thu t này nh hình và chia thành
trư ng phái, ban, nhóm như : trư ng phái mi n ông, mi n Tây. n i
Hàm Nghi (1884-1885), thì dòng NTTNB ã tr thành phong trào phát tri n
r ng kh p Nam kì l c t nh (Nam B : ba t nh mi n ông, ba t nh mi n Tây),
tiêu bi u cho trư ng phái mi n ông là nhóm c a ngh nhân Nguy n Quang
i (Ba i), tiêu bi u cho nhóm mi n Tây là nhóm c a ngh nhân Nguy n
Quang Qu n (kí l ch Qu n). Mi n Tây còn có m t trư ng phái n a là lò
nh c Kh (Lê Tài Kh ) B c Liêu. Cũng xin nói thêm, ban nh c tài t lúc
này không s d ng n b gõ, còn b hơi ch s d ng nh c Tiêu ho c Sáo
trúc mà thôi. Dàn nh c ư c cơ c u cũng theo T tuy t ho c Ngũ tuy t như
- ã nói trên, ngh nhân n Kìm ư c suy tôn là th y n (nh c trư ng gi
song loan).
Bi n th t s - tr tình
Nói v n t t, dòng NTTNB qua quá trình phát tri n m y mươi năm
nh hình thì nó l i phát sinh m t hình th c m i, t m g i là th i kì quá ,
ó là hình th c “ca ra b ” cũng là bu i giao th i gi a NTTNB và sân kh u
C i lương (SKCL). B i hình th c nguyên th y c a NTTNB là thính phòng,
t c ca nghe ch không ph i xem, còn hình th c ca ra b là v a nghe,
v a xem. Vì ngư i ca lúc này, l c ng, lúc ng i và v a ca, v a ra i u b
minh h a theo n i dung l i ca.
Th i kì u c a SKCL, dàn nh c c v n gi biên ch như T tuy t
hay Ngũ tuy t và ngư i n Kìm v n gi vai trò nh c trư ng n m song loan
su t n năm 1975. M c dù, t th p niên 40, guitar phím lõm và violon ã
xu t hi n trong dàn nh c c c i lương. Giai o n 15 năm th i hoàng kim
nh t c a SKCL (1975-1990), cơ c u dàn nh c c i lương v n nh hình như
th , nhưng nhi u ơn v ngh thu t lúc này, có nơi do nh c công guitar phím
lõm gi vai trò nh c trư ng n m song loan. T năm 1990 n nay, dàn nh c
c c a SKCL m t n nh và tr t t cơ c u b phá v v i nhi u lí do : thi u
nh c công, ban lãnh o oàn thi u quan tâm ho c không có ngh xem nh
- y u t âm nh c, ch lương ti n không phù h p v i nh c công… Cơ c u
T tuy t và Ngũ tuy t trên SKCL hoàn toàn manh mún, oàn CL nào dàn
nh c c còn ư c ba nh c nh c ã là khá r i, thư ng là hai, th m chí có nơi
ch có m t nh c công r t là “ m m”!…
Thi t nghĩ, th i trư c, trong i u ki n thi u th n phương ti n, công
ngh khoa h c chưa phát tri n, t nư c lâm vào hoàn c nh chi n tranh liên
miên, i u ki n kinh t , giao lưu i l i r t khó khăn, v y mà ngư i xưa ã
t o d ng nên m t n n sân kh u ca k ch dân t c vô cùng r c r , h th ng âm
nh c tương i hoàn ch nh v i các dàn nh c cơ c u quy mô. Còn th i i
văn minh công ngh tin h c mà chúng ta ang th a hư ng thì r t áng bu n
cho lo i hình ngh thu t SKCL nói chung, h th ng cơ c u dàn nh c nói
riêng là v n th t b c xúc và c n có gi i pháp m i kh thi. ây cũng là
v n b o t n truy n th ng, nh ng di s n văn hóa quý giá c a dân t c nói
chung và lo i hình âm nh c nói riêng, mà hình th c cơ c u trong h th ng là
nh ng y u t trong m t ch nh th . Vi c thi t l p l i dàn nh c như ngư i xưa
ã t ng làm không khó và cũng không ph i là vi c làm v t v , n ng n . Có
l , ngành ch c năng nên chú ý hơn n dàn nh c không ai khác hơn là Ban
lãnh o oàn hát.
nguon tai.lieu . vn
